NIEUWSBLAD
VOOR ZEEL 1N
No. 173.
1914.
Vrijdag 34 April
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUI), te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Binnenland.
Ingezonden Stukken.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.65
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE ÈOINTRE, te Goes
EH
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels f 1.—iedere
regel meer 10 cent.
Onveranderlijk.
'De sociaal-democratische pers zal hare
taktiek wel niet wijzigen, al heeft Enka
haar er om verzocht. Dat is haar trou
wens op het Congres reeds beteekend
geworden.
Wie met eenige nauwkeurigheid de stuk
ken in „Het Volk" volgt, zal er wel ach
ter komen. r
In „Het Volk" van 22 April 'drijft men
den spot inet, het feit, dat de Kamer
leden deze week een rood roosje (de tu
be rculosebloemop hun jas hadden. Scha
per en Jonkheer (natuurlijk weer
„Jonkheer") de Savornin Lohman en mi
nister Bertling en baron Canaille (las
terlijke schimpnaam voor mr. v. [Wijn
bergen) algemeene verbroedering zoo
roept „Het Volk" uit, „het deed ons den
ken aan het laatst der dagten waarin men
rare gezichten zou zien"! Dit laatste is,
gelijk men weet, een profane satyre op
Handelingen 2:17, in verband mét Joël
2:28.
Het wordt steeds onbegrijpelijker, hoe
een naai' waarheid door God bekeerde
ziel mest dergelijke spottere in één partij-
gareel kan loopen, en zich afslooven om
aan zoodanig een partij de meerderheid
in den lande te verschaffen
En toch, enkele zich noemende Christe
nen doen dat. 1
Tweede Kamer.
De replieken over het B elastingontwerp
namen ook den dag van gisteren geheel
in btelslag. De algevaardigden Tydeman
(V.-L), Teenstra (v.-d.), de Monté Verloren
(a.-r.) en Bos (v.-d.) voetden het woord.
We vinden geen aanleiding' om aan het
gesprokene een overzicht te wijden. Trou
wens, plaatsgebrek noopt ons ook het ach
terwege ite laten.
•Het Kamerlid De Stuers
heeft gisteren de vergadering van de
Tweede Kamer weer bijgewoond.
Landweer.
Met uitzondering van hen, die behoo-
ren tot de landweer-hospitaalsoldaten of
tot de landweer-administratietroepen, wor
den de niet-Israëlitische landweerplichti-
gen der infanterie van de landwerlichtin-
gen 1912 en 1913, voor zoover ze geen
rang' bekleeden, zoomede het landweerka
der der lichtingen 1909 tot en met 1913
opgeroepen om dit jaar onderscheidenlijk
voor Zes en voor negen dagen geoefend
te worden
District Vlissingen (39ste batal
jon) te Vlissingen: het kader van 31 Juli
tot en met 6 Augustus; de overigen van
3 tot en met 8 Augustus. De dienstplich
tigen der land weer-infanterie uit Goes, nieft
behoorende tot de grenadiers of jagers,
Feuilleton.
De Broeders van St. Jan.
door L. PENNING.
(Nadruk verboden).
i
Die Eibert toch! Ach, dat hij' kwam!
En de angst voor haar eigen leven begon
bij de oude vrouw plotseling te Wijken
voor het medelijden, dat zij voelde opko
men in; de gedachte, dat haar jongen
haar verscheurd, bloedend lichaam ergens
in een hoek van het huis of buiten in
de .sneeuw zou vinden. Hij was altijd
'zoo bezorgd geweest voor zijn grootmoe
der, en hij zou zichzelven de bitterste
veiwijttiagen doen, omdat hij niet bijtijds
wgs te hulp geschoten.
I iWiaar Weef hij toch?
„Eibert. Eibert help mij!" jammerde
de oude. Doch er volgde geen antwoord.
Was er dan werkelijk geen uitkomst?
Moest zij hier ellendig omkomen iu haar
eigen woning, onder de scherpe tanden
van dien wolf?
Als ze door het raam Doch neen,
er was geen denken aan. Of de burtendeiir
uitHet ging evenmin zij had geen
kracht meer' pm le vluchten. En al had
de kracht wat baatte het IWaar-
behooren allen tot het 38ste bataljon, dat
te Bergen op Zoom geoefend wordt, het
kader van 24 Juli tot en met 1 Augustus,
de overigen van 27 Juli tot en met 1
Augustus. Hierbij ook de Israëlieten.
District Bergen op Zoom (40ste
bataljon) te Bergen op Zoom, het kader
van 31 Juli tot en met 8 Augustus.
District Breda (41ste bataljon) te
Breda, het kader van 2 tot en met 10
October; de overigen van 5 tot en met
10 October. I
Ook een oplossing?
De bekende notaris Van Dalsum, lid
van de Prov. Staten van Zeeland, uit in
zijln blad „De Volkswil" den wensch
Zeeuwsch-Vlaanderen, dat tot 1909 een.
deel ,yan België uitmaakte en toch econo
misch meer van België afhangt dan van
Holland, waarvan het door een breeden
zeearm gescheiden is, opnieuw bij| Bel
gië te doen inlijven. Daarmede Zou te
vens, volgens den notaris, het vraagstuk
van de intemationaliseering der Schelde
opgelost zijn, daar de beide buien in
het bezit van een der oevers Zouden zijln.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Mijnheer de Redacteur,
Mogen we voor het volgende nogmaals
een plaatsje vragen in uw eerstvolgend
nummer? Bij voorbaat onzen dank.
Aan den Weledelgestv. heer A. C. v.
d. Hamrne, Elec tro-technis'ch ingenieur bij
de firma Gebr. Polak te Vlissingen.
Weledelgestr. heer,
Daar wij in ons Vorig schrijven de
lichtkwestie geheel z a k e 1 ijk hebben be
handeld en niemand hebben gegriefd, had
den we het recht van een eventuëelen
tegenstander te verwachten, dat die even-
zoo zou handelen.
II begint, echter uw ingezonden stuk
met het bekende spreekwoord„Al is
de leugen enz. Hierdoor kwalificeert
u ons Voor niets meer, maar ook voor
niets minder dan „leugenaars". Dit
alleen gaf ons reeds hel recht uw schrij
ven onbeantwoord te laten. We willen
dit echter niet doen, al was het alleen
maar om niet den schijn op ons te laden,
dat wij ongelijk hebben. En niet alleen
zijn we niet overtuigd geworden, dat het
recht aan uw zijde is, doch we zijn door
„uw aanstippen onzer "o n j u i s tr
lieden" zelfs in onze vroegere meening
versterkt. We zullen uw stuk op den
voet volgen.
1. U spreekt van „een eventueele licht
voorziening der gemeenten „KapelIer
Biezelinge, Eversdijk e.a."
,Wij willen aannemen, dat deze vergis
sing onwillekeurig aan uw pen is ont
glipt, doch voor onnoozele lezers is ze
zeer in u,w voordeel. Voor een complex
heen zou ,ze de toevlucht nemen? Voor
dat de .woning Van Arie den imker was
bereikt, zou ,de iwolf haai' reeds tegen
den grond hebben geworpen. En van 'angst
en wanhoop de verdorde handen in el
kander slaande, schreeuwde zijl„O Heere
Christus! verlaat mij niet!"
Daar in den duisteren hoek werd een
geschuifel vernomen, en het. schijnsel 'der
brandende houtsblokken weerspiegelde
zich in de fonkelende wolflsoogen. De
oude vrouw hoorde het ongeduldig ge
krabbel van zijn pooten op den vloer en
een zacht hongerig gejank de Wolf
jankte van den honger en van een dolle
begeerte, die slechts door het brandende
vuur in toom werd gehouden, om de
arme hulpelooze vrouw te verscheuren.
Eibert wals 'waarschijnlijk dicht in de
buurt, en op geen drie minuten afstan'ds
stond de hut van Arie den imker
o, het was toch verschrikkelijk, om 'Zoo
te moeten omkomenEn sterker dan zoo.
even schreeuwde de oude Geerte„Eibert,
helpDe wolf! de wolf!" "terwijl haar
klagelijk geschrei samensmolt met het on
rustig en zich verheffend gejank van het
roofdier.
Doch dezen keer wa)s het angstgegil
niet te vergeefsch geweest, want Arie de
imker bleef in eens staan: midden op
den besneeuwden .weg, en er lag! op Zijn
krachtig, vierkant gelaat een Zekere spaa-
yan gemeenten toch zou een electrische
centrale misschien zonder schade gter
dreven kunnen worden, doch voor zoo
ver ons hekend is, zou ze hier voor
rekening komen der gemeente Kapelle al
leen.
2. „Wij hadden onze inlichtingen moe
ten inwinnen bij Buig. en Weth. te
Sohoondijke, daar deze alleen tot oordoe
len bevoegd zijn."
U zult ons wel toestaan in deze met
u van gevoelen te verschillen. Waarom
zijn in een plattelandsgemeente"
een predikant, een dokter, een notaris,
een onderwijzer, ienz. minder bevoegd over
de resultaten eener electrische centrale
in hun gemeente te1 oordeelen dan Bi. en.
.Wi.? Staan de laatsten in kennis en ont
wikkeling op een dor p zooveel hooger
dan de eersten? Wij meenen juist; het bestj
te kunnen slagen bij personen, die niet.
al te na in de stichting zijn betrokken,
dus niet bij de firma Gebr. Polak, die
de centrale hebben geleverd, maar' ook
niet bij B. en W., die met de overigei
raadsleden tot de stichting hebben be
sloten. Wij gelooven gaarne, dat B. en
iW. brave, eerlijke menschen zijn. Maar,
laten we eens aannemen, dat do stichting
der centrale ©en fout is geweest, Idie
de gemeente Schoondijke jaarlijks een aar
dig tekort bezorgt. Nu komf men uit een
gndere gemeente tot B en Wt met de
yraag„Heeren, wij Willen bij ons beten-
licht hebben, gij hebt een electrische oen.-'
trale; kunt ge ons aanraden er ook een
te Istichten?"
Ls het in dit geval niet al te veel
gevergd, dat zij rondweg zullen ant
woorden „Heeren, doet het niet, want
wij hebben er ons een strop mee om den
hals gehaald"? Daarom hebben wij ons
gewend tot een paai' van de ontwikkeld
ste inwoners te Schoondijke, die zelf zijn
aangesloten, die dus zelf zullen moeten
betalen, die menschen uit. iederen stand in
hun gemeente spreken en dus alleszins
omtrent de voor- en nadeelen der elec
trische centrale kunnen oordeelen. We
hebben bovendien geen enkele reden om
te denken, dat zij de 'zaak ongunstiger zour
den voorstellen, dan noodig is.
3. „Van de 200 huizen in de kom
zijn 180 aangesloten."
We hebben niet beweerd dat dit niet
waar isons was meegedeeld, dat slechts
weinige arbeiders in de kom waren
aangesloten. En dit kan zeer goed waar
zijn. De gemeente Schoondijke kan, naar
onze berekening, ruim 400 huisgezinnen
(ellen. Meer dan de helft der in
woners is dus niet aangeslo
ten. Mem kan wel nagaan, wie dit zijn.
De arbeiders toch moet men niet in de
kom der gemeente zoeken; daar zijn de
huizen meestal te duur. En het begrip
„arbeider" is zeel' rekbaar. Arbeiders)
zijn voor ons menschen, die voor een
dagloon hij anderen werkzaam zijn. Een
ning, terwijl bij naai' de stulpe der oude
Geerte staarde. Hij kwam krek uit het
veld, waar hij! achter een houtmijt een
bunzingklem had gezet, en hij1 zeide tot
Eibert die met de grove hondsmoffen1)
aan de handen en een vroolijk deuntje
neuriënd, huiswaarts keerde: „Ik hoorde
daar nooclgei'oep nu hoor ik 't weer I"
Zij stonden vlak bij de doornheg, die
den akker dei' weduwe van Arie's erf
scheidde, toen de imker dit zeide, en ter
wijl Eibert luisterde, riep deze plotseling
met schrik„Dat is Grootmoeder's stem
en weg holde hij! naar huis, door de
doornheg heen, om den bocht van den
weg te vermijden.
Het zou in het vertrek geheel duistetc
zij'n geweest, indien het schijnsel van het
vuur de ruimte- niet had verlicht. En
daar achter de tafel stond Grootmoeder,
stijf over de tafel gebogen, met een ge-
zacht, alsof zij zoo uit het graf was ge^
komen. Eibert wist eigenlijk niet, hoe hij
'thiad; he.t gejank van den wolf [was bij
de nadering der zware mannenstappen
verstomd, en de jonge man, die voor geen
driemaal sterkere overmacht zou zijn te
ruggedeinsd, Zoo zij maai' met vleesch
en bloed was bekleed, kon een 'bange
huivering niet onderdrukken bij de ge
dachte, dat 'zijfn grootmoeder doojp booze
Wanten, uit bondenvellen bereid.
pmid, een schilder, een bakker, een sla
ger, een timmerman, een wagenmaker,
enz., die voor zich zelf werkt, is voor
ons geen arbeider.
4. „Het leveren van stroom buiten de
gemeente (zeker kom zou zéker
mogelijk zijnbij de stichting is) dit echter
buitengesloten, zoodat de siroomlevering
'zich jthans niet verder uitstrekt dan de
kom der gemeente".
U zegt niet waarom de helft der
gemeente is „buitengesloten". Was
het bedrijf andere te duur? Zou dan te
Kapelle nog niet meer dan de helft „bui
tengesloten" moeten worden? En zou een
electrische centrale voor een h a, 1 f d o r p,
dan niet veel te duur worden?
„De aanlegkosten per lamp te
Schoondijke zijn uiterst billijk gesteld,
wat elk vakman zal getuigen."
Maar, geachte heer, wij hebben vol
strekt niet beweerd, dat de firma Po
lak niet billijk is geweest. Als een Ju
welier een diamant billijk verkoopt, voitgti
daaruit toch niet, dat de diamant goed
koop is? Dat electrische lampen in aller
lei prijzen Zijn te krijgen, was ons reeds'
bekend. U liet. in het Koor der N. H.
Kerk alhier bij uw demonstratie zelfs
zien, dat men een oude, blikken tuit-
lamp in een electrische lamp; kan veran
deren. Doch van zoo iets is zelfs een ar
beider tegenwoordig niet gediend.
.6. „Wanneer een storing in het bedrijf
slechts enkele minuten duurt, mag dart
op grond daarvan gesproken worden van
„4 avonden zaten wij zonder electriseh
licht?" Wanneer een storing komt in helt!
bedrijf, .moet er een defect zijn 'aan de ma
chine of aan de leiding. Dit gebrek kan
alleen opgespoord en verholpen
worden door een deskundige. Heeft
Schoondijke daarvoor een deskundi
ge? Ons is door een gemeenteraadslid
alhier meegedeeld, dat de centrale te
Schoondijke gedreven wordt door een
gewoon arbeider. Die is niet des
kundig. Onder het gemeentenieuws van
Deventer in het Avondblad D der „N.
Rott." van 20 April leest men over de
exploitatie der „IJselcentrale"„Kleine
bedrijven eischen uitstekende krach
ten; al zijn ze klein, toch kan men ze
niet toevertrouwen aan minder ge
schoold of slecht onderlegd per
soneel". Wij kunnen, met het oog hierop,
niet aannemen, dat de storing slechts en
kele minuten duurde.
7. „De centrale te Schoondijke is wel de
gelijk voor krachtbedrijf bruikbaar, al
wordt deze nog niet toegepast."
Dit is een waarheid als een koe. Wij
constateerden dan ook niet, dat ze on
bruikbaar was voor krachtbedrijf, omdat
ze alleen 'savonds stroom 1 e-
yert. Doch u heeft vergeten er bij te
voegen, w a a r o m er overdag geen
stroom geleverd wordt. Moet dan 'hetj per
soneel uitgebreid worden en zouden de
hand was getroffen.
„Wat scheelt er aan, Grootmoeder?"
liep hij, de groote wanten uittrekkende.
En zijln eigen angst verried zich in den
toon, waarop hij deze woorden haastig
uitstiet.
Doch nu er hulp was gekomen, kon de
oude Geerte geen woord meer uitbrengen.
Haai' tong was als gebroken, en 'haar
leden als verlamd door de hevige span
ning, waarin zij! had verkeerd; en met
een schier' bovenmenschelijke poging den
vinger uitstrekkende naai' den dreigenden
hoek onder de houten hangkast, wrong
zjj de woorden uit de keel„Daar
dftór!"
Dat was alles, wat zij! kon Uitbrengen,
maai' het was voldoende. En terwijl Eibert
den geweldigen wolf in de gloeiende oogen
keek, week zijn vrees in eens, zooals
het een bijgeloovig mensch gaat, wan
neer ,li ij te middernacht een eenzaam ge
legen kerkhof gelukkig is voorbijgekomen.
Eibert schepte diep adem, en zeide inet
eenige verwondering: ,,'tis kras! Een be
woond huis binnen te dringen 't wordt
erg!"
De jonge man voelde zijin moed rijzen.
„Dat (schurftige tuigi" barstte hij uit,
en zocht over de tafel heen naar heft
lange broodmes. Doch hij zag geen mes, en
driftig jiaar den haard stappend, nam
bfj een groote, bfandende stobbe, die hij
kosten van exploitatie daardoor ook sJteïtEl
toenemen
8. „Het aadeehg saldo van f3000 is
een besliste onwaarheid."
U levert het bewijs echter- niet. iWijj
Jhadden gedacht, dat u el' wel aan toagiq-
jvoegd zoud't hebben, hoeveel het te k o r
dan w e 1 zal bedragen of hoeveel' wins!
de centrale jaarlijks kan opleveren.
9. „Krijgt Kapelle gas, dan blijf!) men tal
van jaren verstoken van electóciteit voert'
licht en kracht, welke voordeelen in de
toekomst de electriciteit ook nog ver
der boven het gas mocht behalen.
Zoo op het eerste gezicht zou men
hiervoor schrikken, doch bij kalm na
denken ziet, men, dat men die stelling
ook kan omkeeren; dan krijgt men: „Krijgjt
Kapelle electriciteit, dan bhjjft men.
tal van jaren verstoken van gas voor
licht, koken, verwarming en
krach t, welke voordeelen in de toe
komst het gas ook nog verder boven
de electriciteit mocht behalen."
Het gas heeft op liet. oogen blik den-
voorrang boven de electriciteit, omdat heb,
behalve voor licht en kracht, ook nog
p r a c t i s c h bruikbaar is voor koken; eirt
yeiwarming. En wat de toekomst aan
gaat? Ja, die kan niemand met zeker
heid voorspellen. Doch, gelet op de reus
achtige vorderingen, welke het gas in
de laatste jaren heeft gemaakt, heeft ook
het gas een schitterende toekomst. Wat
het gas tegenover de electriciteit betee
ken t, kan bljjken uit dit FEIT
„Het Bureau voor Statistiek te Amster
dam deelt mee, dat op het oogenblik in.'
de hoofdstad worden gevonden 12 3 5 9 6
gasinstallaties tegenover 515 0
electrische installaties. (Dit ver
slag is te vinden ,in liet, Avondblad D der
„N. Rott." van 18 April 1914). Zie mijn
heer, dit 'FEIT zegt oneindig meer dan
urenlange redeneering. Als men bovendien
nagaat, dat die 5150 electrische installa
ties bijna uitsluitend gevonden worden
in hotels, cjafé's, bioscopen, schouwburgen,
groote winkelzaken en fabrieken, dan
blijkt, dat te Amsterdam voor hui s-
houdelijk gebruik bjjna iedereen ge
bruik maakt van gas en nagenoeg nie
mand van electriciteit.
We meenen hiermede trw schrjjven ge
heel te hebben beantwoord; en Iwe twijfelen
er niet aan, of u zult het met ons eensj
zijn, dat er voor ons tot heden gem
enkele reden bestaat om den inhoud van
ons eerste schrijven te herroepen of metj
een uwer de reis naar Schoondijke te
maken.
Met verschuldigde hoogachting,
J. D. SCHMIDT, Ned. Herv. Pred.
A. VAN DER HAVE—BAKKER.
A. VAN DER HAVE,
B. KNAAP, Arts.
A. VAN DER BRUGGE.
J. VAN WINGEN.
Kapelle, 22 April 1914.
als een keisteen met kracht naar den
kop van het ondier mikte.
De wolf bralde van pijtn en 'angst, en
in twee, drie sprongen rjlde hij de wo
ning uit door de buitendeur, die [aan
stond, in zijn vaart den imker, die Eibert
[was gevolgd, bijna omver stormend.
,,'tis een schandaal!" riep Eibert tot
den imker, en met een spaander, !dien
hij aan de vlam van het vuur hield, een
eindje kaars op den ijzeren luchter aan
stekend, voegde hyi er aan toe met grim
mige gebaren: „Zoo'n ondier 1 Kijk, daar
ligt nu het broodmes op den grond
ik had het dat serpent tot het heft in
den strot moeten gtooten! Hoe is 'tnu,
Grootmoeder? Waarom hebt ge dat beest
niet met een gloeiende turfkool tegen 'dett
bek gegooid j
,,'tBetert al!" zéide het oude bestje.:
„geef /mij maar een slok water! geluk
kig! dat is voorbij!" en haar o verkropte
zenuwen igavien zich lucht in een kramp
achtig gesnik, dat den jongen man door
de ziel sneed. 1
Eibert [wierp nu een paar groote blok
ken op het vuur, zoodat de vlam hoog
uitsloeg, en hij draaide het hoofd beurte
lings naar de 'oude vrouw en naar den
buurman, terwijl hij' een gezicht zette als
ietmand, die zichzelven op een heel domme
streek ,heeft betrapt..
(Wordt vervolgd.)