NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
IT.
ipoider:
No. 168.
1914.
Zaterdag 18 April
38e Jaargang.
dje,
CHRISTELIJK-
HISTORISGH
EERSTE BLAD.
jkinrich-
tarief.
iland.
yan den
»PAN, be-
bte Paar-
ïvee, en
Ipen, ten
de Wed.
[ontenisse,
lebben op
1914, des
en Erf,
IDE!
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIf, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Staten-Oeneraal
Binnenland.
üit de Provincie.
NNING
net boven-
veel dezer
rig gebruik
rantie van
plantingen.
een- en
rdenwied-
schuivend-
Parallelo-
Massey-
elfbinders,
hoogste
er trekken
oe, verleden
d Massey
sland meer
nen.
>N. GOES
(>LEIJN,
Hontenisse.
Igroot o Aren
TILROE Az.
ien vóór 28
Ikantore van
alwaar
gekomen.
levert fr.
lillen onder
De goed-
rzaamheid.
»e Delft, Mid.
|alstraat,Ylis-
stkapelle, A.
.TerNeuzen.
EEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
Van de kribbe tot het kruis.
Er schijnen lezers van ons blad te zijn
die ineenen omdat een advertentie in ons
blad gestaan heeft, zij nu ook door ons
Worden opgewekt, naar de „afdraaiing"
van het „leven van Jezus" te gaan zien.
Hoe dit mogelijk is, verklaren wij niet
te begrijpen.
Wij herhalen nog eens dat plaatsing
van advertenties in ons blad niet mee
brengt. dat wij bet met den inhoud eens.
zijn.
En nu wij toch genoodzaakt zijn over de
bioscoop-voorstellingen der volgende week
iets te zeggen, verklaren wij gaarne van
meening te zjjn. dat wie het leven (lees
lijden) van onzen Heiland niet dan met
heiligen schroom wenscht te naderen, zich
te onthouden heeft van het bezoek aan
Schouwburg, bioscoop en dergelijke; het
„lijden" behoort alleen van den kansel
gepredikt en allerminst verlaagd te wor
den tot voorwerp eener filmvoorstelling.
Zoo is de Schriftuurlijke opvatting, ook
de onze.
Neuzen en de Christelijke Vakactie.
In het verslag van onze „Rotterdam-
men" van de jongst gehouden jaarverga
dering van den „Bond van Christ. Ha
ven- en TransportarbeideKvereenigingen
in Nederland" trok onze aandacht dat „de
pogingen om te Ter Neuzen een afdeeling
(van den Bond) op te richten waren mis
lukt, voornamelijk omdat de Bond der
modernen ons voor was en deze nu door
uitoefening van een streng terrorisme alle
zelfstandig optreden onzer Chr. vakge-
nooten belemmert, ja ze zelfs noodzaakt
tegen hun zin in hunne afdeelingen zich
te organiseeren".
Onder dat „modernen" zal wel „socia
listen" te verstaan zijn. Het is wel jam
mer dat dezen onzen mannen voor geweest
zijn. Zoo er eene gemeente is waar een
Chr. Vereeniging van haven- en transport
arbeiders recht van bestaan heeft, dan
is het wel Ter Neuzen.
Laat daar eens een invloedrijk man zich
er voor spannen, en laat onze pers eens
zorg dragen dat de namen dier modernen
gepubliceerd worden, welke een zooda
nige actie door terrorisme belemmeren.
Laten ook andere vakmannen niet al
leen te Ter Neuzen, maar ook op Zuid-
Beveland, en overal op het platteland van
Zeeland zich organiseeren.
Waar blijven toch onze Chr. Landar
beiders
Zoo ooit, dan is het nu de tijd voor
aaneensluiting. De rooden zitten niet stil,
en nemen straks onze mannen mee in
hunne beweging.
Wie bindt de kat de bel aan?
Of, in mooier „Hollandsch" uitgedrukt,
wie neemt hier het initiatief?
Ommerborn
Na ons stukje Enk a in ons no. van
•gisteren komen wij nu met de vraagKan
een Christen Socialist zijn?
Wij doen dit naar aanleiding van
een Heffend artikel: Kameraad
„Mensch' in de le afl. van Christen
dom en Maatschappij, red. prof. Diepen
horst .(die er blijkbaar de schrijver van
Ss), uitgave Ruys te Utrecht.
Het artikel bevat vertalingen rut een
aangiijlpend boek, pas in Duitschland ver
schenen, van de hand van een ex-socialist
J. C. I. Ommerborn.
De schrijlver is overtuigd sociaal-deino-
cTaat geweest. (Hij 'leefde midden in de
socialistische beweging, en nam er met
hart en ziel deel aan, en behoorde er
binnen beperkten kring tot de leiders.
Door biet sterven van zijn zesjarig doch
tertje, dat, hij in zijn hoek (Genossa
Mensch, Tagebuchaufzeichnun-
gen eines früheren sozial-demo-
kratisehen Arbeiters Kame
raad Mensch, Dagboek-aauteekeningen van
een gewezen sociaal-democratisolren arbei
der op aandoenlijke wijze schetst,
komt hij tot bekeering en geeft hij gehoor
aan 'e Heeren roepstem: „Komt allen tot
Mij, tl ie vermoeid en belast zijt, en Ik
zal u rust geven". Een woord van den
Heiland, dat hij als motto op het titel
blad van fzijtn. boek laat drukken.
Hij breekt met de socialistische actie,
en hij geeft tot redding der zielen dit
boek uit, opdat ook anderen, kon het zijh
van de1 dwaling huns wegs mochten te-
rugkeeren.
Daartoe .geeft hij uit wat door hem,
in een dagboek is geschreven, terwijl hij
nog in de actie was, maar hij heeft zijn
aanteekeningen verzacht, wijl zij anders)
denChristen, en ook hemte zeer zou
den pijnigen. „Een verdunningsproces (al
dus prof. Diepenhorst) van wel 90 pCt.
liet hij het oorspronkelijke ondergaan en
het ..was hem of hij daarmee onkruid)
uit zijn leven uittrok: 90 procent haat
en ellende en dood". En dan vertelt de
professor eenige Volzinnen uit het slot
van het dagboek van dezen Duitscher.
Het zij ons vergund er een enkele van
af te drukken. Hij schrijft dan
„Hoe wordt men socialist?
Wanneer men geheel afloopt den weg1
der ontevredenheid, dan komt men in het
leger van den tegenstand, de vijandschap
en haalt daar de leeringen en wapenen
tot den aanval. Dezen rechten weg ging
ook de proletarische ontevredenheid. Het
leger van 'dien tegenstand werd immer
in alle gemeenschappen aangetroffen, zoo
lang de wereld bestaat. De wederpartijder
Gods heeft in iedere gemeenschap zijh.
afgezanten. Over iederen staat, iedere stad,
ieder dorp, elke hofstede, ja over iedere
familie zweeft deze bode van Satan. En
het eerste en voornaamste middel, waar
mee hij arbeidt, is het zaaien van twee
dracht. Die tweedracht gaat met angstige
regelmatigheid in ontevredenheid over. Ja,
die ontevredenheid is de eigenlijke vorm
van de tweedracht zelf".
„Zoo is de ontevreden arbeider reeds
revolutionair1 voor hiji georganiseerd is.
De s.ociale revolutie begint niet eerst op
de straai. niet hij het eerste schot, niet
bij |het bloedvergieten, ook niet met de
intrede in het leger der revolutionairen,
neen hij begint met de ontevredenheid.
Satan brengt eerst in het binnenste van!
den rrrensch een ommekeer, eer hij hef
bestaande buiten hem revolutioneert. Hij
bagiart met het fundament. Al de fijne
goddelijke draden in den mensch moeten
verscheurd, alle bezwaren moeten ver
nietigd, al wat aan zijp goddelijken oor
sprong herinnert, moet uitgebannen wor
den, opdat de geheele mensch doortrokken)
worde van het sap der ontevredenheid en1
in opstand gebracht door prikkelend, bran
dend. gift".
De mensch is niet revolutionair', niet
socialist zonder die innerlijke revolutie,
al blaast hij nog zoo luid de partijbazuin,
al is hij nog zoo doorkneed in de partij
discipline, als zwaait hij nog zoo triomfea
rend met de roode vaan. God zij dank,
dat men met recht zeggen magnauwelijks
10 procent der sociaal-democraten zijn ech
te revolutionairen. God waakt ook over
de grenzen der revolutie."
„Aan een heilig woord^mogen wij on'si
niet bezondigen, maar toch kan met geen
treffender woord worden gezegd: In het
„Ik" moet een wedergeboorte plaats ge
vonden hebben, een wedergeboorte in het
booze, in den naam van Satan. Zooals
eerst de wedergeboorte door den Heiligen
Geest in den naam van Jezus Christus
den werkelijken Christen schept zoo
vormt de wedergeboorte in den naam
van Satan den werkelijken Godloochenaar,
den werkelijken revolutionair."
„Neen, een Christen kan nooit
socialist z ij n, een kind Van den God
delijken Vader kan niet ontevreden zijn
met dat 'wat uit Zijn trouwe vaderhand
ons toekomt. Een Christen heeft slechts
één gevoel van ontevredenheid en vijand
schap, namelijk tegen de heerschappij Van
den vorst dezer wereld. Door die vijand
schap Worden wij tot aanvallers van den
vijand. Niet slechts tot verdediging, maar
ook tot aanvallen hebben wij een plicht
.Wasschen wij dan onze oogen met het
levende water des geloofe, en laat ons
moedig op den vijand ingaan. Wat kan ons
een schram, een ledige broodkorf deinen,
wanneer de ma jesteit van onzen eeuwigen
God en Koning wordt aangerand?"
Terecht voegt de vertaler in „Christen
dom en Maatschappij'" aan deze woordeh
toe: „Zoo gieeft geloofsmoed en vertrou
wen aan dit boek een bekoring, waaraan
menig Christen zich moeilijk zal kunnen
onttrekken."
Tenslotte kan het voor wie onbevoor
oordeeld dit hoek leest, nog wel een vraag
zijn, of een Christen socialist kan zijn?
Wat natuurlijk niet uitsluit die andere
vraag: Kan, piag een Christen zich aan
de sociale beweging van zijn tijd onttrek
ken?
1 Doch dat deed ook deze socialist, nu
Christen geworden, ook niet. Zijn ernstig
waarschuwend boek bewijst het.
Indië verloren, rampspoed geboren.
Op de brochure van jhr. Sandberg, on
der novenstaanden titel en met het tee-
kenachtige portret van den uitgemergel-
den, op krukken springenden, een-armigen
handelsgod Mercurius op het titelblad,
vestigden wij reeds vroeger de aandacht.
Dat het geen praatje is: wanneer lndië
verloren gaat doet de armoede in ons
land haar intree, bewijzen de cijfers in
dat geschrift ten duidelijkste.
Aan het slot toch zelgt de schrijver:
Ons nationaal vermogen is nn Indische
zaken belegd, voor de volgende bedragen:
Cultures f 606.763.000
Mijnbouw - 151.000.000
Banken - 147.750.000
Spoor- en tramwegen (parti
culiere) - 93.355.000
Scheepvaart - 89.457.000
Handels-administratie kanto
ren enz. - 75.548.000
Totaal f 1.163.873.000
De tegenwoordige beurswaarde daarvan
is ongeveer tweeduizend millioen
Het Nederlandsch nationaal vermogen is
dus direct bij Indië betrokken voor een
bedrag van omtrent tweeduizend millioen!
(Ons geheel enationale vermogen wordt op
51/2 milliard of vijf en een half duizend
millioen geschat!)
Hierbij is nog géén cent gerekend van
de kapitalen van de scheepswerven, ma
chinefabrieken, weverijen enz. enz. in Ne
derland, die hoofdzakelijk werken voor
Indië.
Stel nu eens zegt hij dat. een
oorlog zou dreigen tegen ons en dat die
Indische waarden daalden, allen plotse
ling, tot, zég slechts de helft.
Dan zou dat alléén reeds ten gevolge
hebben: een ruïne voor velen, een zich
zeer sterk moeten bekrimpen van meerde
ren, een stop zetten voor langeren of
korteren tijd van al die industrieën, die
voor hun bestaan op levering aan tndië
aangewezen zijn
Al de bovengenoemde klassen 'van men-
schen, en dat is zoowat heel Nederland,
zouden in de diepste ellende gedompeld
worden bij een verlies van Indië.
Inderdaad, alle partijen mogen de han
den wel ineenslaan, om deze ramp
kon het zijn te voorkomen, en dan
minister Rambonnet te steunen in zijn uit
breidingsplannen.
Het zal geld kosten, dat is waar. Maar
het verlies 'van onze koloniën toch
nog meer!
Tweede Kamer.
Links spreekt eindelijk.
Bob in z'n kracht. De
bezwaren toch niet weerlegd.
Nog is de Minister niet aan het woord
gekomen.
Nu zijn de liberale sprekers op" den
katheder gekomen, behoorlijk georiën
teerd. 't Is anders minder oorbaar en
heelemaal niet parlementair, dat zij eerst
hun minister van financiën zoo'n ïeelijk
figuiur hebben doen slaan.
Ja, van z'n vrienden moet men het
maar hebben.
Anderzijds moet erkend, dat zooiets
bij een meer geroutineerd, een handiger
minister niet gebeurd ware. Deze zou,
zooals dr. Kuyper zegt, doorgeslagen heb
ben; en op eenmaal1 een gewoon gene
rale speech hebben afgestoken, waar
mee hij niets zei. Een vuurwerk met een
paar zevenklappers.
Het ontwerp zou nimmer in de droeve
positie, waarin het nu verkeert, zijn
geraakt, doch reeds aanstonds afgehan
deld zijn.
Nu maakten de liberale sprekers een
onvergeeflijke fout; de heer Borgesius
handhaafde zijn naam als ontactisch pre
sident en minister Bertling's prestige is
weer aanzienlijk gedaald.
's Heeren Bos' speech was verreweg
de belangrijkste, en trok dan ook bijzon
der de aandacht. Deze parlementaire fi
guur blijft immer aantrekkelijk.
Jammer, dat hij de bewering door den
heer Van Vuuren geuit, dat de linksche
regeering thans zich met haar belasting-
ontwerpen geenszins richt naar het be
ginsel der draagkracht, niet weerlegd
heeft. Tabaksbelasting, verhooging van
den bieraccijns, optering van den „suiker
pot", d.i. aftasting der suikeraccijnsver-
laging, 'dat is toch alles een spot voor
het beginsel der draagkracht.
Zeker, de heer Bos is van deze be
lastingen geen voorstander. Dat heeft
de minister weer tot zijn verdriet mogen
vernemen. Dito- sprak ongeveer de heer
Tydeman. Eveneens de socialist Vliegen.
Maar 'een gansch andere vraag is het,
of de linkerzijde de ïlegeering niet bij
het tot stand komen dezer indirecte be
lastingen zal helpen. Daarop preludeer
de de verklaring van den heer Patijn,
dat de linkerzijde nimmer zich verklaard
had tegen iedere indirecte belasting
De Voornaamste kwestie, het hoofdbe
zwaar van de rechtsche leden, heeft
de heer Bos niet mogen ontzenuwen;
ondanks de groote dosis rhetorica, waar
in hij kracht zocht.
Heel gemoedelijk ging hij; heen over het
feit, dat de Minister de opgespaarde mil-
lioenen. die straks voor verlaging van
den suikeraccijns moesten dienen, gaat
aanspreken. Aan dat feit zelf had de
heer Tydeman nog den moed te twijfelen.
Voor den heer Bos is het niet twijfelachtig.
Hij troost er zich echteT over door te
(Verwijzen naar Duitschland, waar ook Van
een in uitzicht gestelde verlaging] van den
suikeraccijns niets is terecht gekomen.
Die hoop der Duitsche burgers vervloog
echter, nadat eenige jaren te voren de
accijns werkelijk was verlaagd, van 20
tot 14 mark. Bij deze vergelijking, die tot
schralen troost moest dienen, had men
veeleer reden om op de daad der flin
ke verlaging in Duitschland te letten, dan
op het verzuim van verdere Verlaging.
De geweldige Stijging der staatsuitgaven
schrijft de heer Bos toe aan uitzetting
der staatsbemoeiing. Hij acht deze uit
zetting niet te betreuren. Verder ziet hij
den toestand onzer financiën geenszins
donker in. De Staat moet voorzichtig
zijn met 'zijn crediet. Maar met de' sitaatsj-
schuld en de aflossing daarvan staat het
zijns inziens goed. Hij vergeleek daartoe
de cijfers met die van andere landen.
De redevoeringen van de heeren Tyde
man (vrij-lib.) en Miegen (s.d.a.p.) geven
ons voorloopig geen aanleiding er meer
van te zeggen.
Hedenmorgen was het woord aan den
heer van Nispen, de r k. afgevaardigde
voor Rh eden.
Reservekader infanterie en
v e s t i n g-a r t i 11 e r i e.
De minister van Oorlog brengt ter ken
nis van belanghebbenden
Het eerstvolgend examen viool' Vrijwil
liger van het reserve-kaden bij de infanjtel-
rie of de vesting-artillerie, zal plaats hebt-
3>en op 14 Juli a.s„ en op volgende dagen;
Het toelatingsexamen wordt o.a. gehou
den in de plaatsen 's Gravenhage, Bergen
op Zoom, Breda, Amsterdam, Arnhem,,
Missingen. Delft; 's Hertogenbosch en
Utrecht.
Kennisgeving Voor 1 'Jiuli aan den hoofd
officier voor hett reservekader' te 's Gra
venhage
Overgelegd moet worden een extract ujit
het register der geboorten of een ander;
authentiek stuk, waaruit de leeftijd van
den adspirant blijkt;
Aan hett examjen kan worden deelgeno
men door hen die niet jonger dan 17
en niet. ouder- dan 24 jaar zijnjongelieden
die op den dag of op) een der dagen waar
op het examen wordt gehoudeln den leef
tijd van 17 jaar nog niet bereikt hebben,
doch in het jaar 1897 geboren zijn, kunnefn
ïnede aan het examen deelnemen.
Majoor Thomson.
Uit een particulier schrijven, 10 April
uit Valona verzonden, blijkt, dat overste
Thomson ernstig ongesteld is geweest. Hg
kreeg een longontsteking, die hem met
zeer hooge koorts eenige weken te bed
hield. Ofschoon nog niet geheel hersteld,
heeft de ziekte een gunstig verloop en
is de overste, naai' het „Vad." meldt, dank
zij ook de uitnemende zorgen van dr.
Reddingius, thans op weg van beterschap.
iStandbeeld van Cartesius.
Te 's Gravenhage is het standbeeld van
dezen vrijdenkenden wiskunstenaar,
vriend van Johan de Witt, uit de 17e
eeuw, van de binnenplaats van de H. B.
S. overgebracht naar het Newtonplein en
in tegenwoordigheid van school-autoritei-
ten onthuld.
In verband met dit beeld maken Wij
melding van een ervaring door nu Wij
len prof. dr. J. H. Gunning opgedaan,
en door Z.H.G. ons persoonlijk, toen hij
nog predikant te 's Gravenhage was, mee
gedeeld. Dr. Gunning was door den ge
meenteraad benoemd tot docent in het
latijn aan het gymnasium, in den tuin
van welk gebouw het beeld van Carte
sius (Descartes) stond. Onder het beeld
stond des wijbgeers lijfspreuk gebeiteld
Cohito ergo sum (Ik denk, daarom ben
ik). Het opschrift stond daar in hoofd
letters, in dezer voege COHI TOERGO-
SUM.
Dr. Gunning vroeg aan den concierge
wiens beeld dit was. De man antwoordde:
o, clominé, dat is Toergossum. Dr.
Gunning begreep niet terstond wat de
man bedoelde. Tot het hem later duidelijk
werd, dat de man het onderschrift (de
lijfspreuk) voor den naam van den hem
onbekenden man had aangezien. Hij had
er uit gelezen C. O. H. I. Toergosum!
.Prins Hendrik verliet gisteren de
kliniek van prof. Friedlander te Hohe-
miark ien begaf zich naar Den Haag. De
kuur heeft zeer goede Tesultaten gehad en
Prins (Hendrik is ten volste bevredigd over
zjjn verblijf in den Taiunus.
Middelburg. Stukken gemeente
raad. Het voorstel tot aankoop van eeni
ge panden in het Bagijnhof adviseeren
B. en W. te accepteeren.
Door J. Wouters te Koudekerke worden
aan de gemeente .te koop aangeboden de
panden E nos. 207, 159, 158 en 157.
aldaar, 'voor een, bedrag van £350.
In het voorstel naar aanleiding van het
adres der afdeeling Middelburg van den
Nederlandschen 'Schildersgezellenhond om
Wijlziging Politieverordening merken B. en
W. op:
Naar onze meening is de door derl
Schildersgezellenhond alhier gevraagde
wijziging der Politie-verordening niet zoo
eenvoudig als zij er oppervlakkig uitziet
en zou zij integendeel van vrij ingrijpenden
aard zijn, daar de voorgestelde maatregel
niet ialleen voor de schilders, doch ook
voor de timmerlieden en loodgieters van
invloed zou zijn, welke laatste vooral,
bij .toepassing der gevraagde verbodsbe
paling, dikwijls voor zeer moeilijke geval
len zouden komen te staan.
Afgescheiden van eene beoordeeling om
trent de wenschelijkheid van eene bepa
ling, gelijk door adressante gevraagd wordt
en met terzijdestelling van het oordeel
van den gemeentebouwmeester, die onf?
berichtte, dat hier te Middelburg het wea
ken met een plank op hangstoelen en
op meer dan gewone hoogte tot de uit
zonderingen behoort, en dat van de zijde
der patroons over hét algemeen genomen,
inderdaad veel moeite gedaan wordt om
te zorgen, dat het te gebruiken materiaal
steeds in een goeden staat verkeert en
de werklieden er voortdurend op gewe-
