NIEUWSBLAD
VOOR ZEELA
So. 167. 1914.
Vrijdag' 17 April
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Het brandende vraagstuk.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
Men lehoeft niet eens ons hoofdartikel
te lezen om te beseffen dat de sociale
kwestie het brandende vraagstuk is van
onzen tijd. Het stemt blijde, dat zoowel
ten onzent als in het buitenland predi
kanten zich opmaken om dit vraagstuk!
in openbare bespreking te brengen.
Wij mogen gerust zeggen dat in de
Paaschweek zeer belangrijke sociale be
sprekingen kunnen worden tegemoet ge
zien.
Doch met spijt moet onze achterlijkheid
worden erkend, wanneer wij zien, hoe
ver het buitenland ons, wat de Chr. so
ciale actie aangaat, reeds vooruit is.
Wiji hebben hier het oog op
„Dei' Evangeliseh-S o z i a 1 e Kon-
gr ess". Voor de vijf en twintigste maal
reeds zal dit congres samenkomen; en
Hjel op 15 en 17 April in Neurenberg)
onder leiding van Prof. Dr. Otto Baum-
garten uit Kiel.
Aan het eigenlijke congres gaat een
godsdienstoefening vooraf; er wordt een
openbare volkssamenkomst gehouden en
©r worden eenige belangrijke inrichtingen
in de stad bezocht.
Er zijn drie hoofdonderwerpen.
Prof. Baumgarten spreekt over den „In
vloed van de sociale toestanden op de
ontwikkeling van vroomheid! en kerkelijk
heid". Dr. Rohrbach over: „De behande
ling' van de inlanders in de koloniën als
zedelijk en sociaal probleem". Prof. Zim-
mermann over „De zedelijke gevolgen van
or ganis atie dwang
Let wel, dit is reeds het vijf en twin
tigste! En welke belangrijke, actueele
onderwerpen
Voorts wijzen wij op „Der Kirch-
lich-Soziale Kongress". Dit 19de
kerkelijk .sociaal congres komt van 21 tot
23 April te Wiesbaden bijieen.
De openingsrede zal worden uitgespro
ken door den voorzitter, Prof. Seeberg.
In de feestelijke godsdienstoefening; gaat
Prof. Pfenningisdorf voor. Een groote volks
vergadering en een groote evangelisatie-
samenkomst wordt gehouden.
De voornaamste onderwerpen zijjn„Be
schaving en christendom", dan „D.e bewe
ging om uit de kerk te treden", voorts „De
genoegens in een groote stad en de zede
lijkheid", daarna „De noodzakelijkheid dei'
versterking van den Duitschen boeren
stand", eindelijk „Zondagsrust". Eveneens
onderwerpen van groote beteekenis.
En dat onze predikanten ook niet stil
zitten, bewijst de voorgenomen H.er-
v o rm de 'Predikantenver gade-
ring. Op het agendum van dezte vergade
ring, die tegen 21 en 22 April te Utrecht
is samengeroepen, komen o.a. als onder
werp voor: „De beteekenis van de ker
ken voor het volksleven, in te leiden;
door id'i'. J. R. Slotemaker de Bruine,
en „De sociaal-democratie en het gods
dienstig leven", in te leiden door ds. G.
H. Wagenaar. In beide zal ongetwijfeld
het vraagstuk van de verhouding tusscheij
christendom en maatschappij telkens van
één. zeer bepaalde zijde worden aan dé
orde gesteld.
In een nog verder verschiet en ook
hierop wijzen wij met groote dankbaar
heid;! ligt de op Woensdag 1 Juli
a.s. te Utrecht te houden bijéénkomst van;
hoogleer aren, studenten en oud-studentein
der Vrije Universiteit.
Op de namiddagvergadering zal Dr. J.
C. de Moor een referaat verdedigen han
delende over „De kerk en het sociale
vraagstuk".
Dat zij, ilie in deze het initiatief na
men, daarmee meenden de grootste aan
trekkelijkheid te bezorgen, pleit voor hun
goed inzicht.
Niet minder belangrijk belooft te zul
len zijh het Internaitonaal Chris
telijk Sociaal Congr es, dat tegen
September 1914 gehouden zal worden te
Bazel. De grondslag moge, zooals dr. Slot-
temaker de Bruine vreest, wat ruim ge
nomen zijin,x) voor minstens dit dubbele
voordeel dat zal worden verkregen, mag,
volgens dezen Utrechtschen doctor het
oog niet gesloten zijn: Ter eener zijde,
dat de persoonlijke kennismaking van de
leiders uit de verschillende landen het him
allen meer mogelijk maken zal, het geheel
èn de onderdeelen te leeren kennen van
de merkwaardige sociale beweging, die
nu sinds ruim dertig jaren in alle dee-
len der christenheid zich begint te Ver-
toonen. Ter anderer zijde, het nauwkeu
rig bezien van de vragen en de taak
elk zal doen wedeikeeren met een schat
van wetenschappelijke en pi'actisclie ge
gevens of aanduidingen, maar ook met
een nieuwen blik op de zeer ernstige
roeping die er voor allen ligt; en zij zullen
dan in het eigen land, in den eigen kring,
naar eigen precieser sociale en piecieser
christelijke overtuiging het verkregene kun
nen uitwerken tot een zegen voor hun
kerk en hun volk beide.
En wanneer nu hierop in den naherfst
nog volgen mocht het tweede Nederland-
sche Christelijk-Sooiaal Congres te Am
sterdam, een congres dat minstens dezelf
de voordeelen kan opleveren als die welke
di'. Slotemaker van het op veel breeder
basis, niet enkel „sociaal", doch ook
„christelijk" te bouwen Bahelsohe congres
Verwacht, dan Zouden wij mogen gewagen
van een goed jaar, een jaar van flinke
actie.
De grondslag ia deze de sociale Christenen
begeeren met Gods hulp in broederlijke liefde
te werken aan de verwezenlijking van de ge
rechtigheid op ieder terrein, d. i. van het Ko
ninkrijk Gods op aardedaarbij geleerd door
de voorschriften van het Evangelie en den geest
van Jezus Christus.
De resolutie van de S. 0. A. P.
De resolutie van de S. D. A. P. in zake
de omzetting dék Eerste Kamer zal dooi
de vrijzinnige pers met geestdrift begroet
worden.
Die Eerste Kamer immers is de groote
sta-in-den-weg voor de grootsche plannen
van het Kabinet in zake algemeen stem
recht, en wellicht meerdere plannen, die
allicht bij de rechtsche meerderheid van
dit hooge Staatslichaam geen gunstig ont
haal zouden vinden.
De „Middelburgsche Courant" gaf zich
begin der vorige maand reeds eenigszins
bloot, toen zij schreef:
„En zoo is dat college, dat zonder po-
litieken hartstocht zou moeten oordeelen
toch veranderd in een politiek lichaam,
dat alleen minder vlug de wisselingen
in de partij-politiek volgt dan de Tweede.
De linker meerderheid van 1889 liet nog
de onderwijswet-Mackay door, toen de
Tweede Kamer haar had aangenomen. In
1904 verwierp de linkermeerderheid in de
Eerste Kamer de Hoogeronderwijswet. Ze
werd toen ontbonden en omgezet, d.w.z.
politiek omgezet. En die rechter meerder
heid verwierp in 1907 de begrooting-
Staal."
Indien hier de bedoeling schuil gaat
om het odium van onwilligheid op de
rechtsche meerderheid te leggen, dan mag
toch wel worden opgemerkt, dat de link-
sche meerderheid der Eerste Kamer toch
nog wel iets meer op haar schuldenreaister
heeft.
Zij verwierp toch in 1900 ook het ont
werp Ongevallenwet van minister Lely; in
189Ö - erg revolutionair! de koloniale
begrooting van minister Keuchenius; in
1891 het ontwerp Stedenwet van minister
Lohman, een ontwerp, dat aan de on
rechtvaardigheid der kiestabel en het over
wicht van de drie groote steden met hun
zeventien (liberale) stemmen in de Tweede
Kamer een einde zocht te maken, een
poging, waarbij de oud-minister Kappeyne
den minister het gevleugelde woord toe
voegde verknoei met uw bijbelteksten ons
staatsrecht niet. Zij verwierp ook in 1886
het voorstel-Schaepman, dat een betere
onderwijsregeling in de richting der rechts-
gelijkheid zou gebracht hebben.
Toen de vrijzinnigheid in de Eerste Ka
mer de meerderheid had, heeft zij steeds
wat van Rechts kwam, ook. waar het er
kende verbeteringen gold, hooghartig af
gestemd.
De indruk door de „Middelburgsche"
gewekt, alsof dc Eerste Kamer pas onder
een rechtsche meerderheid in haar oog
althans zoo politiek raar deed is niet
de juiste.
'Nu geven wij toe, dat het op haar lijn
ligt, die rechtsche meerderheid met alle
haar ten dienste staande middelen .weg
te werken.
Maar toen links in de meerderheid
was, werd aan de antirevolutionairen een
dergelijke poging kwalijk genomen, en
moest den eenvoudigen kiezer zand in de
oogen gestrooid bij de provinciale verkie
zingen, met de bewering, dat het daarbij
alleen ging om provinciale belangen, om
polders en straatwegen.
Oudere liberalen onder ons zullen zich
deze taktiek nog wel herinneren.
Nu is de reddende engel opgestaan in
den persoon van mr. Troelsfra en zijn anti-
clericale S. D. A.P.
Een „monsterverbond", reeds bij eerste
stemming tegen rechts op! zal nu de leus
zijn.
In België is deze taktiek tot tweemalen
mislukt.
Laat ons zien, wat het bij ons wordt.
Van het liberalisme is het de laatste
troef. Alles op één worp gezet. Is 't niet
raak, dan is 't mis.
Antirevolutionaire kiesvereenigingen,
houdt uw kruit droog!
„Droomverschuiving".
Wij danken de redactie van „De Ne
derlander" voor haar antwoord op onze
vraag in ons no. 164 in verband met
den dubbelgang in het artikel Misleiding
in „De N. Winschoter Courant".
„De Ned." neemt ons stuksken over en
besluit dan
I i
Van a tot z gelogen noemt „De
Zeeuw" deze fantasieën. Maar behalve
deze 'leelijke, is er ook een vermake
lijke zijde (aan 't geval. Want wat blijkt?
Dat de brokskens, die wij dezer da
gen uit de „N. Winschotensche Cou
rant" hebben geknipt, evenzoo in het
artikel' van de „Goesche Courant" te
vinden zijn. Daarentegen ontbreekt het
mooie Correspondent e bureau-fa beitje
in dat blad van de „Nieuwe "Winscho
tensche".
Hoe zit dat? vraagt „De Zeeuw"
ons. Ja, dat weten we niet. De gehei
men der alleen-onderlegde vrijzinnige
journalistiek zijn ondoorgrondelijk. Wij
vermoeden echter, dat de schrijver in
de „Goesche" een weinig in dommel
was, toen hij over het „zoogenaamd
christelijk correspondent'©bureau"
schreef, en, half-droomend, dacht aan
de wijze, waarop hij zijn eigen blad vult.
Noemt F r e u d, de droompsycholoog,
dit niet het proces der droom-verschui-
ving?
Het geeft hier in ieder geval een
niet onvermakelijk resultaat.
Dat kon ook niet, want dat leugentje stond
in een ander artikel, geheeten Uit de Pers,
De aanhalingsteekens (sicin de
„Goesche" van 2 April. De brokskens, of liever,
het artikel „Misleiding" in de „N. Winscho
tensche" was gelijk aan datvande „Goesche
van 7 April. (Red. Zeeuw.)
Misleiding.
De „Goesche Courant" (van 7 Aprilt)
heeft den goeden inVaJ gehad dezen titel
te zetten boven een artikeltje, waarin zij
eene inderdaad welgelukte poging doet om
den volke (van Goes) de slechtheid van
de rechterzijde en van de rechtsche pers
bijzonderlijk te suggereeren.
de kleine „christelijke" pern
geeft voorstellingen welke in één woord
verbijsterend zijn. Zoo heet het bijvoor
beeld, dat van den gewezen rechtsohen
minister Kolkman het ontwerp-inkom-
stenbelasting ;s uitgegaan, en deze ook
een debietrecht op tabak in uitzicht
had gesteld.
Zoo (schrijft de „Goesche Crt."
En (nu) vragen wij: Wanneer hebben
wij ons schuldig gemaakt aan misleidende
voorstellingen ten aanzien van de hier
boven genoemde punten?
I n d i e n wij hebben gezegd dat Minister
Kolkman „ook een debietrecht op tabak
in uitzicht had gesteld", wat is daarin
dan voor misleidends 2)
Het Was van den heer De Meester over-»
-genomen, zegt de „G. Ct." Accoord, maar
waarin zit dan toch Kolkman's slecht
heid?
Nu zal men zich herinnern, dat de
„aanslag" van Minister De Meester niet
gericht was op de gcedkoope sigaar en
het pijpje tabak van den arbeider; naar
zijn plannen moesten de duurdere soor
ten het ontgelden en hield hij ook te
dezen aanzien vast aan zijn stelsel:
belasting 'naar draagkracht.
Deze, aldus naar het hart der „Goesche
Cour." ingerichte belasting, nam Kolk
man mir nichts dir nichts over,
zegt het blad. Welnu, wat wenscht gij
dan nog meer
Intusschen blijkt even later de „Goe
sche" toch weer minder met het De
Meester sche debietrecht ingenomen.
Want, zegt zij. Minister Bertling wil geen
debietrecht, doch eene belasting. Dat
maakt een hemelsbreed verschl.
In het resultaat? Worden met een de
bietrecht op tabak a la De Meester of
a la Kolkman, de sigaren duurder, en
met een belasting a la Bertling niet?
Dat gelooft immers niemand.
De 'zaak is, dat ook de „Goeschepae-
cies 'als de heer Elout in Onze Eeuw,
van het anti-clericale hondje gebeten is.
„Al kunnen wij alles niet zoo krijgen,
als wij het gaarne zouden wenschen,
Bertling is duizendmaal te verkiezen bo
ven 'Kolkman", zoo klinkt het eind van
't lied.
Waarom dit niet dadelijk gezegd?
Dit maakt veel er-om-heen-pralen, en
veel... misleiding begrijpelijk.
Schoon piet vergefelijk.
Dit is het antwoord vsn „De Ned er 1."
aan „De Winschotensche Crt." Wij
maakten er van „De Goesche Crt,", en van
Winschoten maakten wij G o e s.
3) Is niet door „De Nederlander" maar
door ,DeZeeuw" gezegd. Doch „De Zee uw"
was door „De Goesche" niet genoemd, en
daarom dacht „De Nederl." dat „De Win
schotensche" het tegen haar had
(Red. Zeeuw.)
Nog meer moois.
In het hierboven door ons gesignaleerd
artikel van do „Goesche", getiteld (letter
lijk) „Uit de Pers, De aanhalingsteekens"
komt nog meer moois voor, dat de be
antwoording niet waard is.
Het begint als volgt:
Wij hebben meermalen kunnen be
merken, 'dat de pers der rechterzijde
bijzonderlijk op ons verbolgen is, wan
neer Wij, wat ons volle recht is, het
epitheton „Christelijk" tusschen aan
halingsteekens plaatsen
Waarom !wij dat doen?
Om ide doodeenvoudige reden dat de
rechtsche pers er geregeld strijdnxan er
ren (op nahoudt, welke afgekeurd zullen
moeten Worden door een ieder die op
den Christeunaam prijs stelt.
'ij 1 I j i
Dan volgt de tirade over het Christe
lijk correspondentiebureauen wordt een,
opmerking van ons blad overgenomen ter
signal eering.
Wij 'hadden geschreven: „Wie nog niet
'gelooft, dat er in Juni door de vrijzin
nige opscheppers in volksvergaderingen
volks-misleiding op groote schaal is ge
pleegd, zal het wel gewaar worden, wan
neer hij straks zijn belasting-biljetten
thuis krijgt."
En hiervan nu zegt de redactie van
da „Goesche" jn haar artikel „Uit de
Pers, De Aanhalingsteekens'':
Wat Spreekt uit deze woorden «en
„dierbare" conservatieve ziel'
Op het belastingbiljet zal man be
merken, dat, als gevolg van het finan-
cdëel wanbeheer van het Kabinet-Heems
kerk. meer door den burger moet ge
offerd worden.
Was het Kabinet-Heemskerk echter
aan het bewind gebléven, dan zou
belasting-verhooging 'op het biljet niet
merkbaar zijn geweest.
Volkomen juist.
De zoogenaamd „christelijke" poli
tici houden met de leer van Christus
waar 't een verlichting van den toe
stand jder kleine luyden betreft, niet
de allerminste rekening. Zij juist spa
ren de grooten, omdat hun politiek op
financieel gebied een conservatieve, een
reactionaire iS- Den rijken komen zij
in het gevlei en den minderen man
drukken zij.
En w.anneei' de minister van financiën
de rijken wil belasten, aldus de „Goesche",
in bovengenoemd artikel met het. verma
kelijke opschrift
„Dat mag niet' schreeuwt men van
rechts.
De rijken dezer aarde moeten ge
spaard, wijl' zij hen aan de stembus
noodig hebbenDe kleinen daaren
tegen aangepakt, die niet ontwikkeld
genoeg zijn om de grove onbillijkheid
van zulke maatregelen in te zien.
En dan verwondert de „christelijke"
pers zich nog en is verontwaardigd,
dat wij het woord „christelijk" tus
schen aanhalingsteekens plaatsen'"
„De Nederlander'' vergist zich als zij
meent, dat hier de „Goesche" ons onder
handen neemt. De „Goesche" neemt het
Christelijk, clericaal correspondentie-bu
reau onder handen en gebruikt Iiiertoij
aanhalingen uit „De Zeeuw", echter don
der ons te noemen.
Doch hare opmerkingen zijn niet van
dien aard, dat wij er op behoeven in te
'gaan. Ten gerieve van „De Nederlander'',
drukten wij bovenstaande staaltjes af. En
waarschuwen haar tegelijk, dat zij
voortaan niet meer op aanmerkingen uit
Winschoten ingaat, want die. zijh in Goes
uitgebroed en aan ons geadresseerd.
ft
Enka
Wij vragen niet: kan een Christen so
cialist zijn? Maar kan een Christen
lid van de S. D. A. P. zijn?
Enka, die op de Christenen zooveel
heelt af te geven, zal deze vraag voor
zichzelf hebben te "beantwoorden.
Na de ervaring door haar in de PaasCh-
dagen op het Congres der S. D. A. P. opge
daan, zijn wij voor ons in de meen ing
versterkt dat het niet kan.
Trouwens zij zei het zelf.
Volgens de verslagen heeft zij de re
dactie van „Het Volk" beschuldigd her
haaldelijk de godsdienstige overtuig|injg van
geloovigen te krenken. Zij had een heeteu
bundel bewijzen, doch zou slechts twee
gevallen opnoemen. Zoo stond pas in „Het
Volk": „De heidenen verbrandden iemand
na zijn dood en met zijn toestemming,
de christenen daarentegen vóór zijh dood
en zonder zijn toestemming."
Geroep: Dat is volkomen juist.
EnkaNeen, het verbranden der hei
denen vroeger was een gebruik, en dat
der christenen geenszins.
Mend els (Kamerlid) Servet
Enka: Dat was toch geen gebruik, geen
gewoonte? Dat is toch een enkel geval?
MendelsJa, omdat zij1 er toen niet meer
te pakken konden krijgen.
Het tweede geval, door Enka bijgebracht,
luidde: in „Het Volk", buitenlandsch over
zicht, is het orthodox-protesfantsch© ge
loof genoemd „een barbaarsch wonder
geloof".
i Gerhard (Kamerlid)Dat is volkomen
juist.
Enka: Namens alle christenen in de
partij protesteer ik tegen die interruptie.
Zij getuigt van groote onkunde en schro
melijke onverdraagzaamheid. In „Hef
Weekblad" heeft Wolda geschreven, dat
het socialistisch program een christelijke
levensbeschouwing niet omvat.
