NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAN
r\o. 153.
1914.
Dinsdag 31 Maart
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUII, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenland.
Binnenland.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85j
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent
Christendom en Maatschappij.
Eindelijk zijn wij: dan ook een Chrisfet?
lijk Sociaal Tijdschrift rijkgeworden. Het
is het geregenereerde „Christendom en
Maatschappij" dat sinds eenige jaren op
verschillende tijdstippen verscheenen
waarin onze béste schrijvers op1 elk igei-
bied de vrucht hunner studie aan het
Chr. publiek aanboden, dank zij de ener.
gieke medewerking van den uitgever
Ruijjs te Utrecht.
De redactie blijft in handen van p'ro
feasor Diepenhorst, den bekwamen socdoi-
loog, die zich den hoogst verdienstelijken
oud-minister Talma wist toe te voegen,
zoodat nu dit uitnemende tweetal aan
de Zoo noodzakelijke sociale studiën Van
onzen tijd stuur en lichting zal hebben
te geven.
E:n wie die deze geleerden in him om
vangrijke studiën en met hunne uitne
mende kennis en talenten gevolgd heeft,
zal niet met volkomen vertrouwen op'
wélslagen dezer onderneming de vruch
ten hun arbeid tegemoet zien.
Een staf van medewerkers staat gereédi
hm bij Tuin omvangrijke taak te step-
lien. Wij hebben slechts de namen ,te
noemen van dr. J. Th. de Visser, J. R.
Snoeck Henkemans, dl'. J. R. Slotemaker
de Bruine, G. Wi C. Vunderink, pirof.
Bavinck, pi-of. A noma, dr. W. B. v. Sta
veren, die hun sporen op het sociaal
terrein reeds verdienen, om verztekerd te
zijn, dat deze kostelijke uitgave ons voUd
ten goede zal komen. En met hen komen
vele jongeren in liet vuur, die reeds aanV
vaukelijk van hun talent, hun warm harii
en hunne vaardige pen blijk gaven.
Onder hen is mr. J. A. de Wilde, dei
populaire spreker en schrijver, mr. H.
Bijleveld, de bescheiden, degelijke journa
list, H. C. Ho.gerzeil, de predikalnt-socio-
loog', dien Patrimonium zoo ten volle ver
trouwt wegens zijn pr.aktischen, taktischen
arbeid in de kringen onzer werklieden,
met nalne als Dienaar en P. V. Vliet,
die in de .arbeidersbeweging van rijpende
ervaringen mogen spreken.
En dan dr. Beumer, de ziel onzer Pro-,
pagandaclubs, met C. Gerretson, den pit-
tigeii schrijfver der Sociale Kroniek in
„Ons Tijdschrift", mr. Goedbloed, den
schrijver van „Land aan landarbeiders",
dr. de Moor en J, E. Yonkenberg, de
lievelingen der beide groote Jongjelinjgs:-
bonden, 'Nederbragt, den man van de
Staathuishoudkunde, dr. 1. Lammert» v.
Bueiten, den begaafden prediken, die de
sociale quaestie in Amsterdam, uit de ptrak-
fcijk leerde bezien, .gelijk dr. He Visser
dit in Rotterdam en Amsterdam, en dr.
Slotemaker in Middelburg en Utrecht deed.
En niet "te vergeten den kondigen mr.
V. H. Rutgeps, de gewikste spreker, diej
reeds nu in onze Volksvertegenwoordiging
een m,an van beteekenis werd, met Na-
huyisen, den leider in den 'Chr. AArtio-
npjen Werkmansbond, en dr. P. A. Klap,
mi'. J. J d-e Waal Malefijf, mi-, S. de
Vries, den verstandigen Amstcrdamschen
wethouder van onderwijl; Wielenga, den,
Drentschen schoolopziener, die in „Boaz",
,zijn sporen verdiende, en velo anderen-
Onze plaatsruimte laat niet toe den
inhoud van dit eeiste no. van den 7en
jaargang te bespreken. Het aantrekkelijk
formaat der nieuwe uitgaaf in den trant)
van het .„Katholiek Sociaal Weekblad"
lokt ter kennismaking uit. En de abonne-
mentsprijls is niet hoog: f3.60 per jaar;
in voor vereenigingen slechts f 2.
N,a ben inleidend woord van de re
dactie krijgt de lezer op bladzij 2 eep
opstel van dr. Slotemaker de Bruine, ter
kennismaking met het in September van
dit jaar te Bazel te houden Internatioi
naai Christelijk-Sociaal Congres. Mr. Ger-
brandy opent een artikelenreeks over het
loonvraagstuk op de Alg. Verg. der Ver.
voor de Staathuishoudkunde en die Sta
tistiek. Uit het artikel Kameraad „Menseh"
hopen wij jweldra een en ander over te
nemen; het is hoogst belangrijk. Voortsi
een mooie plaats ingeruimd voor de 'ru
brieken „Uit de Vakbeweging"; „Van het
maatschappelijk leven"; en „Sociaal aller
lei"; terwijl een rubriek „Sociale Web
geving in de Staten-Generaal" de rij
sluit i 1
Wij begroeten deze uitgave met ingeno
menheid. Ruisiche er ia deze uitgave me
nige toon van "Christelijk doelen en ge
voelen; wij begroeten de uitgave met in
genomenheid, met een zucht van verlich
ting omdat zij eindelijkin 'een.
diepgevoelde behoefte voorziet; en met
te grooter Vertrouwen zien wij de be
schikkingen in zake het tweede sociaal
congres tegemoet waarnaar zoo menig
Chr. patroon en arbeider' al boo lang
heeft verlangd.
Voor Christendom en 'Maatschappij! Dit
zij de leus van „Christendom en Maat
schappij", van hare redactie en al hare
medewerkers, van lezers en lezeressen,
van allen die deze uitgaaf door abonne
ment en aanbeveling wenschen te steu
nen. En Christendom en Maatschappij
mogen er onder 'sHeeren zegen rijkelijk
wèl bij varen!
Ouderblad voor Walcheren.
Dit maandblaadje kost maar 30 cent
pél) jaar; en houdt zich uitsluitend bezig|
meit de opvoeding. Het spreekt met en
tot de ouders; dat wil zeggen de ouders
mogen ook hun gedachten zéggen in dit
blaadje. Tot nog toe laZen wij 'tblad
met genoegen. De artikelen zijn zeer po
pulair gesteld, en laten zich aangenaam
lezen- i
Alle ouders ivaii kinderen die op de
Chr. school gaan op Walcheren, behoorden
dit blad te lezen. Onze staatkundige pers
heeft v,ooi' dit alles geen plaatsruimte;
met eens 'in de maand zoo'n blaadje
wprdt in dit gemis voorzien.
De inhoud van no. 3 is o.a.Hoe be
schouwt ge uw; kind? Voor welke school,
kiest gij? Is het onderwijs aan de bijzon
dere scholen van minder gehalte dan aan
de openbare? School eu Huisgezin. Vooral
de artikelenreeks „Van vroeger en later"
in belangrijk, wijl 'zij een stuk geschiedenis!
van Opvoeding en Onderwijs behandelt.
Men begint ju te zien, da,t wij ouder
avonden moeten hebben. Wij herinneren
ons dat meester Wirtzl te Goes reeds een
kwarteeuw; geleden dergelijke avonden or
ganiseerde voor Samuël, het suppletie
fonds voor schoolgaande kinderen onzer
„on- en minvermogenden".
Dergelijke „ouderavonden" moeten meer
algemeen worden; en moeten teven» ge
nietbaar gemaakt w,orden. Een der ruimst
gezegende broederen of zusteren géve op
zoo'n ,avond gelegenheid om iets te ge
bruiken; en een ander geve een .stukje
zang of muziek; en daar tusschen in
een pakkend onderwerp met vriendelijk
uitgelokte bespreking. Ons dunkt, daar
moet men den aanstaanden winter overal
eens mee trachten te beginnen.
En de onderwijlzers moéten 'tniet alles
aian de hoofden overlaten, en de schoolbe
sturen moeten af en toe ook eens voor
het voetlicht.
Bovenal men leze het Ouderblad.
Mexico.
Torreon is in handen der rebellen,
Aldus een telegram in ons vorig num
mer.
Torreon is een belangrijk spoorweg-
centrum, dus beteekende de overgave van
deze plaats een gevoelig verlies voor de
federalen.
Volgens berichten uit Mexico (stad),
handhaven de federalen zich met groote
moeite in enkele wijken.
Uit Juarez (even ten Oosten van Tor
reon), wordt gemeld, dat generaal Huerta
met 4000 man van den staat Durango uit
tot ontzet van de benarde federalen is
komen opdagen. Van het Oosten der stad
binnendringende sloeg hij zich onder he
vige bloedige straatgevechten naar de
arena in het Noorden van de stad door.
Gelijk reeds gemeld, is er bij de in
neming van Gomez Palacio Vrijdagmor
gen verschrikkelijk gevochten. Vier dagen
lang had het beleg geduurd, en eerst
na twee vergeefsche aanvallen, viel het
dorp den rebellen in handen.
Terwijl de grootero gebouwen doop 't
geschut in puiu geschoten werden, dron
gen de .cavalerie pn het voetvolk van
Villa gewapend met karabijnen, pistolen
en handgranaten de nauwe straten bin
nen, waar de federalen barricaden had
den opgeworpen.
Om negen uur reed generaal Villa ein
delijk als overwinnaar de met lijken be
zaaide straten door.
Aan beide zeiden zijn de verliezeit
zwaar, het water is schaarsch en de me
dische hulp is onvoldoende, zoodat een
groot deel der gewonden overleden is.
'Generaal Villa heeft zijn hoofdkwartier
op drie mijl afstand van Torreon op
geslagen en meldt, dat de federalen al
leen in de Westelijke wijk van de stad
nog stand houden.
Drie generaals der federalen zijn ge
sneuveld, een gewond.
Dultschland.
Zaterdag werd voor de strafkamer van
Zabem nog een naspel van de Zabern-
pröoessen afgespeeld. Stonden terecht: de
hoofdredacteur van den „Zaberner An-
zeiger", de lieer Wiebeeke en zijn zoon,
die beschuldigd werden van laster je
gens majoor Ude. In him blad hadden
zij een stuk gepubliceerd, waarin gemeld
Sverd dat majoor Ude bij een der laatste
„Kaisergeburtstag"-fees'.en verschillende
burgers door woord en daad had belee-
digd, maar tenslotte zelf was afgeranseld.
Toentertijd had men dit. voorval geheim
gehouden
Naar aanleiding van dit stuk had ma
joor Ude een klacht' ingediend. Verschil
lende militairen en burgers werden dooi
de strafkamer gehoord, en evenals bij
de andere Zabernprocessen, stonden hun
getuigenissen weer lijnrecht tegenover el
kaar.
De procureur eischte tegen Wiebeeke
een gevangenisitraf van drie maanden, en
tegen zijn zoon één maand. De verdediger
bewees echter dat het bericht van den
„Zaberner Anzeigér" volkomen juist was
en vroeg vrijspraak. De strafkamer sloot
zich bij dit verzoek aan en veroordeelde
majoor Ude tot de proces-kosten.
Frankrijk.
Het blad „Figaro" vertelt het volgende
staaltje van „onafhankelijkheid" der rech
terlijke macht. Het is het verhaal van
eeh oud-rechter van instructie. Hij schrijft
„Twintig jaar geleden had ik in mijn ka
binet een machtige persoonlijkheid, die,
betrokken was in een weinig b'eteekenende,
finjancieele strafzaak. Ik had mijn ver
hoor zóó goed voorbereid, en mijn dossier
wlais zóó precies, dat na een uur de be
klaagde bekende. Ik haalde een bevel tot
inhechtenisneming voor den dag om hef
te gaan invullen. Maar op het oogenblik,
dat ik er dep naam zou gaan opschrijf
ven dacht ik: de man dien ik in mijn
macht had Was een van de invloedrijke
mannen van Parijjs, hij had vrienden onder
de ministers, hij had een krant.,Zijh
ajrreistatie zou een stonn tegen mij poen,
losbreken. Wie zou me prijzen omdat ik
mijn plicht gedaan had? Noch de pro
cureur-generaal, noch de minister van jus
titie. Het .jvyajs vier uur. Tot zleven
UuB bleef ik met mijn verdachte een on-
beteekenende discussie voereu. We luis
terden geen van béiden naar wat we
zlejiden. Zal bij me er achter draaien?
.dacht hij. t— Zal ik hem arresfeeren?
vroeg ik me af. Elk van ons twieeënl
wiafel hang voor den anderen. Ik liet hem|
vrij. De zaak werd geschikt.Of i"k
berouw heb Van die lafheid die al ztoolangj
geleden 'is? Neen, Want zonder die was
ik nooit president van een Kamer gewor
den. i
Engeland.
De crisis is thans naar Londen overge
plaatst.
In het Lagerhuis heeft Asquith giste
r-en meegedeeld, dat Seely, minister van
oorlog, maarschalk French, chef van den
generalen staf en Kwart, adjudant-gene
raal, hun ontslag hebben genomen.
Asquith zeide dat hij hun beweegrede
nen begreep, doch hun heengaan betreur
de. Beiden hebben hem bewezen, het vol
komen eens te zijn met zijn (Asquith's)
Verklaring van den 27en dezer. Asquith
bracht warme hulde aan de eerlijkheid,
de bekwaamheid en de toewijding, waar
mede French en Ewart staat en leger
hebben gediend, en zeide te hopen dat' zij
ook in de) toekomst daartoe in de gelegen
heid gesteld mogen worden.
Tot zijd leedwezen heeft ook Seely ge
meend te moeten aftreden. Met grooten te
genzin heeft Asquith besloten, zélf de
portefeuille van oorlog te nemen. De ko
ning heeft daaraan zijn goedkeuring ge
hecht.
Asquith's kennisgeving verraste het La
gerhuis volkomen.
Het is wel opmerkelijk, dat onder de
liberalen geen ministers van oorlog meelij
te vinden zijn.
Wijst dit niet op innerlijke Verdeeldheid
onder die heeren?
Mogelijk echter is de weigering om in
liet kabinet te treden te verklaren uitt
den korten termijh, waarvoor de nieuiwe
titularissen zouden kunnen zifting hebben.
Ook moet rekening géhonden worden mét
het feit dat de ministers moeten gezocht
worden onder de leden van het Lager
huis, die bïjj benoeming Zouden moeten
aftreden, en hunne herkiezing lang niet
Vast staat. Wel die van Asquith.
Oud -minister Talma over de
Arbeidersbeweging.
Donderdagmiddag hield in het klein
Auditorium van het Academiegebouw te
Leiden oud-minister Talma de laatste van
zijn drie voordrachten, daartoe uitgenoo-
digd door de Synode der Ned. Herv. Kerk.
Spr. wil de arbeidersbeweging van
christelijk standpunt beschouwen. De
christelijke arbeiders zijn nl. in het onze
kere over de aan te nemen houding. Wan
neer ze niet meedoen aan de algemeene
arbeidersbeweging dan wordt hun dat
als ontrouw verweten. En toch zijn er
van christelijke zijde bezwaren, omdat
zuiver stoffelijke belangen worden voor
gestaan en ook de strijdtoestand tegen
over den patroon niet is goed te keuren.
Spr. noemt deze bedenkingen onjuist en
zoo ze al juist zijn, dan zijn ze toch
incompleet. De methode toch die bij de
arbeidersbeweging wordt toegepast is de
zelfde als in de ondememingswereld,
wanneer de koopman zijn contracten al-
sluit. De christelijke arbeider wordt dus
tegenover vragen gesteld, die hij niet over
zien kan.
Er zijn religieuze en zedelijke beden
kingen. Immers leidt de arbeidersbewe
ging tot. ongeloof en zij berust er op.
Dit blijkt fiit de ervaring. Toch kent Enge
land talrijke actieve belijders der christe
lijke kerk, die leiders zijn van arbeiders
bewegingen. Toch Wordt de godsdienst ern
stig door hen opgevat. Ook komen nu
in Duitschland en Holland christelijke
arbeidersvoorstanders op (de zg. Gelben
in Duitschland).
Hier was de S. D. A. P. voor eenige
jaren bepaald anti-religieus maar toen is
de moderne richting tot haar toegetre
den en hu kent ze zelfs orthodoxe woord
voerders. In Zwitserland een dergelijke
beweging.
Is dit nu zich onvoldoend rekenschap
geven van beginselen. Voor zoover spr.
dit kan beoordeelen aanvaarden de socia
listen den klassenstrijd, maar verwerpen
ze het historisch ijmaterialisme. Of nu
iemand een waar christen en soc.-dem.
tegelijk kan 'zijn, kan spreker niet beant
woorden. Hij 'zoekt dus een objectieve
beantwoording. In den Bijbel' is er ver
band tusschen 'welvaart en leven eener-
zijds, en de gerechtigheid, maar het laat
ste blijft grondslag. Marx zegt hiertegen
over in zijn voorrede zur Kritik der po-
litische Economie, dat de menschen bij
maatschappelijke voortbrenging 'zich ver
binden tot voortbrengingsverhoudingen.
De wezenlijke grondslag der maatschappij
is het maatschappelijk bewustzijn. Dit is
dus in volstrekte tegenstelling met den
Bijbel. De tegenstelling op sociaal gebied
tusschen kapitalisten en arbeiders is niet
zoo absoluut als het verschil in wereld
beschouwing.
Van welke beteekenis is dit nu voor
de partij? De beschouwing van Marx
maakt een wetenschappelijk socialisme
mogelijk. Hg ziet dit als een noodzakelijk
proces Van de economische en sociale
actie. Marx vraagt alleen de toekomst te
verhaasten. Hiertoe moeten de emanente
levenswetten der maatschappij samen
werken. Ten gevolge van deze opvattin
gen breidde de materialistische denkwijze
zich meer en meer uit.
Thans is het historisch materialisme
geen partijdogma, maar spr. kan het met
den inhoud van de soc.-dem. propaganda
niet -vinden. Vraagt men echter naar de
uiteenzetting van het ideaal, dan komt
de zekerheid op grond van de door Marx
beschreven evolutie. De socialist zegt:
het proletariaat is bij het breken van den
tegenstand der 'heerschende klasse onover
winlijk, omdat het de historische taak
vervult een economisch en zedelijk ver
ouderd stelsel om te werpen. De kapita
list is dus zedelijk veroordeeld. Spr. meent
dat, zoomin men een individu naar zijn
eigen oordeel beoordeelt, men de maat
schappelijke verhouding tiaar het maat
schappelijk bewustzijn 'mag beoordeelen.
Voldoet het 'Socialisme aan deze norm?
Do beginselverklaring zwijgt er over. Het
historisch materialisme heeft nog steeds
de overhand boven zedelijk oordeel. Hef
beginsel is onvereenigb'aar met de eer
die aan 'God toekomt.
Heeft de christelijke arbeider nu steun
te bieden aan de arbeidersbeweging op
grond van zijn christelijk oordeel? Do ar
beider is deel van de massa, die in zijn
roeping Gods, maar ook moet hij zich
zelf als persoonlijkheid zien.
Hij moet zijn krachten gebruiken waar
God hem stelt. De berusting, die Paulus
predikt, geldt voor den slaaf uit zijn
tijd. De arbeider die zijn verantwoorde
lijkheid niet voelt voor de arbeidsvoor
waarden waaronder hij leeft, doet ver
keerd, ook met het oog op zijn gezin.
Als hij eigen nooden niet voelt, dan moet
hij zijn kameraden toch helpen.
Zijn de middelen der vakvereenigingen
in strijd met het christelijk beginsel.
Spreker kan den strijd niet ontkennen en
erkent dat die soms gewild is. De arbei
der is ook, wanneer hijzelf in moeilijke
omstandigheden verkeert, verplicht zijn
makkers bij te staan. De arbeider moet
opkomen voor wat hém is toevertrouwd,
want zijn recht is Gods eigendom. Alle
terrorisme is uit den booze, maar de ar
beider mag zijn recht niet willekeurig
terzijde zetten.
Spr. behandelt achtereenvolgens 3 vra
gen.
Ie. Verhouding tusschen arbeider en
werkgever. Ook de laatste is de naaste
van den arbeider, en de arbeider is ver
plicht tot trouw aan het contract. Sabo
tage echter is onvereenigbaar met goede
trouw en christelijke beginselen. De ar
beid is goddelijke roeping, de zedelijke
grondslag van het leven. Vandaar dat de
klassenstrijd zedelijk gevaarlijk is. Vele
arbeiders bekennen het bestaan van den
klassenstrijd, maar dit komt doordat de
vakvereenigingen den arbeider meer be-
heerschen dan de sociale toestanden.
2e. Is die verhouding bij werkstakingen
te handhaven. Moeilijk, maar niet onmo
gelijk. Het wezen der staking is het zich
onttrekken aan arbeid om de makkers
te helpen. Om werkstakingen binnen wet
telijke en geestelijke grenzen te houden,
wordt zooveel mogelijk getracht. Werk
stakingen kunnen noodig zijn als de an
dere 'middelen alle zijn uitgeput, ze zijn
dan den christelijken arbeider plicht.
Eerste Kamerverkiezing.
In de gisteren gehouden buitengewone
zitting der Provinciale Staten van Drente,
voor de verkiezing van een lid Van de.
Eerste Kamer (vacature Mr. E. Pelinck)
werd gekozen jhr. mr. H. G. van HoUthei
tot Echten, te Assen. Totaal waren uit
gebracht 33 stemmen, waarvan 22 op'
jhr. Holthe tot Echten; 7 op Mr. Wi. Th.
Eilerts 'de Haan en 4 op Mr. T. Smitt
(Den Haag).
Zenuwlijders.
De algemeene vergadering van de Ver.
tot Christ, verzorging van Zenuwlijdersj
in Nederland z'al 3 Juni te Amsterdam
gehouden worden.
Treub contra Treub.
In zijn „Over Sociale Verzekering"
schreef Mr. M. Wl F. Treub op' bïz). 21:
