NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
145.
1914.
Zaterdag 31 Maart
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BLAD.
v.
nrictv
arief.
rgt
'ens
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Zij die zich met 1 April a. s. op
ons [blad abonneeren, ontvangen de
tot dien datum verschijnende num
mers gratis.
Buitenland.
Staten-Generaa!
Binnenland.
id.
ING
boven]
ïl dezer
gebruik
tie van
itingen.
en- en
»nwied-
uivend-
rallelo-
lassey-
inders,
o g s t e
rekken
verleden
/iassey
d meer
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
(Enkele nummers0.05!
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ft.iedere
regel meer 10 cent.
Neutraal, onbestaanbaar.
Dat is al zoo dikwijls gezegd en toege
licht, dat wijl er ons verder wel van kun
nen onthouden.
Alleen hebben wij' ons te houden aan
den pilcht sommige uitspraken uit de
kringen onzer tegenstanders over te ne
men en vast te leggen.
'De heer De Zeeuw, openbaar onder
wijzer te Rotterdam, schreef in „De Bode"
van 13 Maart:
Ondanks rechtzinnige opvoeding heeft
het liberalisme zijn weg gevonden in
Nederland. Ondanks dat dit, ondier het
u}om van neutrale opvoeding, de jeug
dige Nederlanders heeft trachten opi te
voeden tot jonge liberaaltjes, is het
aantal kristelike en socialistiese kie
zers in ons land gestegen."
In deze gulle bekentenis klinkt na, wat
jaren geleden varfl liberale 'zijde eenlijk
weel toegegeven, onder anderen dool*:
„De Zutfensche Courant"„De moderne
staatsidee, de vrucht der beginselen van
1789, staat en valt met de erkenning der
rechten van den mensch. Op deze idee
is onze volksschool gebouwd, zij is er
als 'f ware de practische belichting van."
„Het Vaderland"„Vrees voor de macht
der kerk maakte 'het noodzakelijk 'zich
in de staatsschool te wapenen."
„Het Nieuws van den Dag": „De staats
school moet dienst doen om de heerschap
pij der kerkelijke leerstellingen af te bre
ken."
„De Spectator": „Ach, laat men het toch
erkennenliet onderwijs kan niet volstrekt
neutraal zijn; het is onkerkelijk, ja kerk
ondermijnend."
Dr. Hugonholtzi (modern)„Vergeten wij
nooit onze roeping om in die openbaro
lagere scholen te brengen, niet een
arke Gods, een onbegrepen dogmatiek, een
bijbel als het tooverhoek, waarmee alle
booze geesten worden verdreven; maar
wel het opvoedkundig element, gelijk on
ze (moderne) beginselen ons daartoe
dringen."
Prof. Rauwenhoff (modern): „De we
reldbeschouwing der Schrift is geheel te
genovergesteld aan die van onzen tijjd;
de bijbel maakt bet godsdienstig leven
arm en ongezond. De begrippen van een
schuld der menscihheid tegenover God,
van verzoening .daarvoor dool* Jezus'
«lood teweeggebracht, van eeuwige za
ligheid voor de geloovigen, tegenover
eeuwige rampzaligheid voor de ongeloo-
vigen; al die begrippen, in ons oog zoo
onwaar, zoo schadelijk voor eeno zui
vere godsdienstige ontwikkeling', leert d<J
gemeente altijd opnieuw uit den bijbel.
Wij modernen, die deze begrippen verwer
pen, hebben onder de onderwijz'e'rs een
aantal geestverwanten. Wij| kunnen dus
op de school een niet onbelangrijken in
vloed uitoefenen."
Zoo sprak en schreef men jaren ge
leden. De ouderen onder ons, die op
de openbare school hmi eerste onderricht
genoten, in plaatsen waar het modernis
me heer en meester was, zullen zich
nog wel een en ander herinneren dat
op die school in strijd met de voorge
schreven neutraliteit is ingeprent ge
worden. Het is dan ook zoo: als do heer
De Zeeuw schrijft: onder het mom van
neutrale opvoeding, trachtte men jonge
liberaaltjes te kweeken.
Maar, apropos, zou nu niet even groot
het gevaar zijin dat men nu of later ondeii
datzelfde mom jonge socialistjes kweekt?
Want het zit toch eigenlijk minder
in hetgeen men leert, dan wel in de per
soonlijkheid.
En Zoo zeker als een Christelijk onder
wijzer die op de Chr. .school niet Chris
telijk leert of doet, ontzaglijk veel afbreekt
in Chr. richting, zoo zeker 'zal een onge-
loovig onderwijzer, die op de openbare
school door zijin omgang offert aan de
Humaniteit, opbouwen ten voordeele van
het modernisme of het socialisme, al naar
gelang hij voor een van deze beide in helt
daigelijksch leven, zij' bet ook buiten de
schooluren, partij kiest.
Engeland.
Dat 'tin Engeland en bijzonderlijk in
Ierland niet gaat, zooals het behoort, be
wijzen wel de volgende persstemmen over
den stand van de Homerule-kwestie.
De Daily Chronicle noemt het voorstel
van Bonar Law om er een volksstem
ming over te houden een paradepaardje
van de unionisten, wien het niet te doen
is om Ulster te helpen, doch om de par-
lementswet te nekken en tegelijk met
die wet de volkssouvereiniteit.
De Daily News vergelijkt Ulster met
de militante kiesrechtvrouwen en voor
spelt het verzet tegen home rule even
weinig sympathie als de aanslag op het
schilderij' van Velasquez in de National
Galery heeft ondervonden.
Het blad hecht niet veel waarde aan
het dreigement van burgeroorlog, maar
als er burgerooorlog komt dan zal de re-
geering er flink en vaardig mee weten
af te rekenen.
De unionistische bladen schermen har
der dan ooit met hun bedreigingen. Zoo
verzekert de Times, dat als er geweld ge
bruikt wordt, het niet alleen in Ulster
zal zijn. Het blad verwijt de regeering
dat zij met menschenlevens speelt en
heter op aanlegt het gewapende verzet
in Ulster zoo spoedig mogelijk uit te
lokken, om het te onderdrukken voor
het geheel is voorbereid.
if
De toestand is inderdaad eritiek. Acht
honderd vrijwilligers, die Donderdag te
Belfast gemobiliseerd zijn, bewaken, naar
de N. R. C. geseind wordt, de woningen
der leiders van Ulster.
De militaire autoriteiten beraadslaag
den gisteren te Dublin.
Uit Ulster wordt gemeld dat de schild
wachten in het groote kamp van Curragli
(in het graafschap Kildare) verdubbeld
zijn. 200 man infanterie zijn onverwachts
te Newry aangekomen en twee oorlog
schepen hebben in de baai van Dublin
het anker uitgeworpen.
Carson heeft in een manifest een be
roep op zijn volgelingen gedaan en een
vreedzame en waardige houding aan te
nemen.
De lersche nationalisten (voorstanders
van home rule) deelen mee, dat over
hun vrijwilligers te Londonderry Zondag
middag wapenschouw wordt gehouden.
De schildwachten bij de opslagplaatsen
te Newbridge zijn goed gewapend. Te
Dublin wordt de spanning dagelijks
grooter.
Alles wijst er dus op, dat ieder voor
bereid is op het spoedig uitbreken van
een burgeroorlog. Een botsing schijnt
nauwelijks meer voorkomen kunnen
worden!
Frankrijk.
Ofschoon de royalisten en andere be-
toogers tegen Caillaux beloofd hadden,
dat de betoogingen tijdens de begrafenis
plechtigheid van Calmette een kalm ver
loop zouden hebben, is ze ten slotte toch
met hevige opstootjes geëindigd.
Aan- de N. R. C. wordt hierover uit
Parijs geseindOp de Avenue de Clichy
wera bij het voorbijkomen van een groot
aantal leden van de Action Frangaise door
iemand uit het publiek „Leve Caillaux"
feroepen. De jonge leden van de Action
'rangaise antwoordden daar op met heftig
protest. Toen kwam de politie tusschen-
beide en er ontstonden vrij hevige ge
vechten. Er werd o. a. ook een revolver
schot gelost.
Gisteravond waren de berichten tegen
strijdig omtrent de persoon, die het revol
verschot gelost zou hebben. Volgens som
mige berichten was het een agent in
burgerkleeding die schoot, volgens andere
f
een student. Het is ook nog onzeker o
er ernstig gewonden zijn, maar in alle
geval heeft er van 8 tot 5 uur zeer groote
oproerigheid gebeerscht op de Avenue de
Clichy en op de Place Clichy. Gisteravond
te 10 uur was alles vrij rustig.
Na de begrafenis van Calmette is
iemand die Leve Caillaux had geroepen,
door camelots du roy aangevallen, mis
handeld en meteen revolverschot gewond.
Politie kwam tusschenbeide en sloeg er
met de sabel op in. Een gevecht volgde,
waarbij tal van betoogers zijn gekwetst,
©ok twee inspecteurs van 'politie zijn
ernstig gewond. Veertien betoogers zijn
ingerekend.
De man die het revolverschot heeft
gelost is een inspecteur van den centra-
len veiligheidsdienst. Hij heeft van zijn
wapen gebruik gemaakt, toen de betoo
gers hem omsingelden en afranselden.
Hij is vrij ernstig gewond. Een collega
van hem moet er nog slechter afgekomen
zijn.
w
De Fransche bladen bevatten nog een
tragisch verhaal van de wijze waarop
madame Calmette de noodlottige tijding
ontving. Mevrouw Calmette, die in den
laatsten tijd ongesteld was en in het
Zuiden herstel Tiad gezocht, keerde op
denzelfden dag dat de moord plaatshad
in Parijs terug. Op ligt station aange
komen hoorde zij de krantenjongens de
speciale edities venten, waarin de afschu
welijke moordaanslag werd gemeld. Zij
ving echter alleen de woorden op
„Minister-crisis", sprak tot zichzelf„Zoo
alweer een crisis" en reed naar huis.
Daar aangekomen begaf zij zich, over
vermoeid dadelijk ter ruste.
Het gerinkel der telefoon wekte haar
en toen zij opstond om naar het toestel
te gaan, hoorde zij buiten de krantenjon
gens woorden schreeuwen, welke haar
in kennis stelde van het verschrikkelijk
drama, dat haar tot weduwe gemaakt had.
EERSTE KAMER.
Breedsprakigheid der soc
Senaatsleden. Nog geen
reces. Bijzonder onderwijs
in Suriname. Andere
nooden.
Nog kwam ons Hoogerhuis niet gereed
met de begrootingen, dank zij de breed
sprakigheid, waaraan de Tweede Kamer
indertijd zoo ernstig laboreerde; dank
Zij ook bet feit, dat de kwaal op> de
andere Kamer is overgeslagen.
Want daar heeft men er ook een handje
van gekregen.
Sinds de socialisten him intrede in den
Senaat deden, is er wel iets veranderd in
de zittingen van dit college. Zij pakken nog
al eens uit, en als zij er niet waren zou
de Kamer reeds gisteren op reces zijn
gegaan
Uit dte behandeling 'der Oorlogsbegroo-
ting, lichten wij, als eenig ietwat nieuiv
element, de vraag, door den heer Staal
toestemmend beantwoord, of de cavalerie
niet weder in brigadeverband behoort te
worden gebracht in plaats van, zooaLs nu,
over de verschillende divisies te zijn ver
deeld. De Minister scheen iets dergelijks
ook te willen doch in nog uitgebreider
zin, nl. in dien van een éclaireurscorpsi
dat cavalerie, wielrijders en militaire vlie
gers zou omvatten.
De vesting- en o o rl ogsbegro o ti ng wer
den natuurlijk z. h. s. aangenomen.
De S.urinaamsohe mocht het echter niet
zoo ver brengen.
De heer Bavinck (a.-r.) sprak in het
bijzonder over het Bijizonder Onderwijs.
Aan den arbeid der broedergemeente
in Suriname is de bloei van het onderwijs
in Suriname te danken. Het bijzonder on
derwijs neemt daar nog steeds de le plaats
in. De Reg. geeft reeds f70,000 gulden
subsidie aan de broedergemeente, maar
de beperkende bepaling, dat alleen sub
sidie kan worden verleend aan scholen,
die geen choolgeld vorderen, diende ge
schrapt, daar er thans) jaarlijks een te
kort is van ongeveer f 13,000 opj die scho
len, ondanks de f70,000 subsidie.
Dat is een misstand, die door den heer
Bavinck terecht werd gewraakt.
Verder drong dit Senaatslid nog aan op'
een pensioenregeling voor de onderwijzers
in Suriname, althans op behoud van recht
op pensioen voor hen, die van Nederland
naar Suriname vertrekken, mits zij hier
hun premie blijven betalen.
Eveneens een zaak, die de aandacht
waard is.
De heer Van Kol heeft weer veel kennis
van en veel gevoel voor Suriname ten
gespreid. Breed, veel te breed naar den
zin van vele leden, werden do droeve
toestanden, de vele volksziekten, de op
eenvolgende treurige mislukkingen en ver
gissingen geschilderd. Veel was er echter
bij, dat al meerdere malen door anderen
is betoogd. Bovendien ontbraken bijna ge
heel de practische voorstellen. Want het
zijn toch wel geen eigenlijke voorstellen
als achtereenvolgens de Regeering wordt
opgeroepen om de loomheid der bevolking,
de muskieten, de tuberculose, de slechte
arbeidsverhoudingen te bestrijden.
Meer concreet was de raad om een sui
kerfabriek vooral voor de Kreolen tot stand
te brengen, opdat deze menschcn zich aan
den bouw van suiker kunnen wijden. Ook
was concreet maar nog al eigenaardig
de raad om eén fonds tot bevolking
van Suriname te stichten. De Koloniale
Staten werden door den heer Van Kol in
bescherming genomen. Daarentegen gaf hij
harde no o ten te kraken over de ambte
naren, die aan coteriegeest lijden en met
d© Staten niet samenwerken.
De geldverspilling, welke aan Suriname
wordt verweten, is voor een groot deel
te wijten volgens de heer Van Kol aan
niet-lucratieve werken van grooten om
vang, door de Nederlandsche Regeering
en door de Gouverneurs (genoemd werd
b.V. de heer Lely) opgedrongen.
De Tweede Kamer,
zal Vrijdag 3 April op Paaschreces gaan,
dat echter van korten duur zal zijn.
Een huis voor de Prinses.
Naar aanleiding van een bericht betref
fende een voorgenomen inrichting van een
speciaal huis voor Prinses Juliana, wordt
van bevoegde zijde medegedeeld dat een
en ander volkomen uit de lucht gegrepen
is en volstrekt geen plannen in dezen zin
bestaan.
Tevens wordt daaraan toegevoegd dat
het sluitzegel, dat door jonkvrouwe Van
de Poll, Dame du palais honoraire van
de Koningin, belast met de opvoeding
van Prinses Juliana, voor dienstbrieven
wordt gebezigd, tot opschrift draagt:
„Dienst van 11. K. H. Prinses Juliana
der Nederlanden" en geenszins „Huis van
II. K. H. de Prinses van Oranje", zooals
in het gewraakte bericht wordt beweerd.
(„Hbl.").
Tweede Chr. Soc. Congres.
In de „Stand." wordt meegedeeld, dat
het Centraal Comité van de Anti-rev. partij,
ingevolge besluit der jongste Deputaten-
'vergadering maatregelen neemt ter voor
bereiding van een Tweede Chr. Sociaal
Congres, aansluitende op dat van 1891.
De heeren dr. Kuyper, v. d. Voort van
Zijp en Diepenhorst zijn meer bijzonder
met deze taak belast.
V r ij z i n n i g e fusie
De centrale liberale kiesvereeniging
Drenthina in het hoofdkiesdistrict Emmen,
wil samensmelting der vrijzinnige par
tijen, thans in concentiatie. Vandaag zou
'zo een desbetreffende motie in behandeling
nemen.
De N. R. Crt. acht blijkens een hoofd
artikel over deze zaak den tijd nog niet
gekomen, om tot samensmelting over te
gaan. Ze vreest dat het een kunstmatige
eenheid zou zijn en gelooft, dat, ligt de
eenige ondeelbare liberale partij in het ven-
schiet, de noodzakelijkheid, haar in het
leven te roepen, zich wel Zal openbaren,
wanneer de tijd rijp is.
Onder socialistisch bewind.
Het liberale „Handelsblad schrjjft on
der bovenstaand opschrift over zondeir-
linge s ocaaal-democrafeche praktijken.
Eenige dagen geleden bereikte ons uit
Zaandam het beriaht dat daar den laat
sten tijd met benoemingen, speciaal Voor
het onderwijs, zeer zonderling Wordt om
gesprongen. Speciaal werd onze aandacht
gevestigd op de voordracht welke thans
opgemaakt is ter vemdling der vacature
als onderwijzer aan de school voor M.U.
L.O., hoofd de heer Vreeken. i
Deze voordracht schijnt inderdaad op
hoogst eigenaardige wijze te zijn opge
maakt. Een onzer verslaggevers, die ter
plaatse een onderzoek g,ing instellen, meldt
daaromtrent het volgende:
Nadat de oproeping had plaats gehad,
werden door het betrokken schoolhoofd,
den heer Vreeken, inlichtingen ingewonnen
omtrent de sollicitanten.
Op grond van die inlichtingen stelde
het hoofd ten aanzien van een vijftiental
sollicitanten een persoonlijk onderzoek in
en hoorde ze in hun klasse. Hij wikte en
woog en stelde naar aanleiding van zijn
onderzoek een „bericht" aan R. en W'.
op, vermeldende de namen van degenen
die hij de besten achtte. Gewoonte is
vrijwel, dat, na overleg met den arrondis-
sements,-schoolopziener, dit „bericht'' zon
der wijziging tot „voordracht aan den
Raad" wordt gecacheteerd.
Alleen is daar onlangs van afgeweken,
toen op verzoek van den wethouder van
onderwijs, den heer Duys, een voordracht
werd aangevuld met den naam van een
onderwijzer, die no. 1 werd geplaatst en
inderdaad benoemd werd, eerst door den
Raad tot onderwijzer enkorten tijd
later door de afdeeling van de S. D. A.P,
tot haren voorzitter.
Deze voordracht schijnt intusschen met
instemming van het betrokken hoofd tot
stand gekomen te zijn; wij gaan daarop
niet verder in, al zou kunnen gevraagd
worden of het schoolhoofd in dezen zich
werkelijk geheel Vrij heeft gevoeld in hef
opmaken van zijn voordracht.
Nadat de heer Vreeken zijn „berichtv.
aan B. en W. had gezonden, verzoaht de
heer Duys hem ook eens naar Middelburg
te gaan en een anderen sollicitant, den
heer P. K. Peerlkamp, in diens 'klasse
te gaan hooren. Zóó enthousiast scheen
de heer Duys voor dien onderzoekings
tocht, dat hij zelfs bij mevrouw Vreeken
op het reisje van haar echtgenoot aan
drong.
De heer Vreeken ging naar Middelburg
en hoorde den heer Peerlkamp, een hoofd
bestuurslid van den bond, in zijn klasse.
Nochtans gaf hem dit geen aanleiding zqn
„bericht" te wijzigen en onverzwakt
handhaafde hij het door hem aanbevolen,
drietal.
Het anthousiasme van den heer Duys
voor den sollicitant Peerlkamp bleek ech
ter nog geenszins verflauwd. Biij het over
leg met den arrondissements-sChoolopZie-
ner, mr. J. N. Van der Ley, werd zijn Can-
didatuur ijverig naar voren gebracht.
De beer Vreeken bleef echter op zijn
stuk staan en mr. Van der Ley, hoewel
erkennende, dat de inlichtingen, welke om
trent den heer Peeilkamp waren veikrogjén,
het plaatsen van zijn naam op de voor
dracht rechtvaardigden, bleef er bij, dat,
aangezien aan het schoolhoofd was op
gedragen een vergelijking te maken, men
zich aan de conclusie dier vergelijking,
zooals zij was vervat in liet gezonden
„bericht," had te houden. Volgens mr.
Van der Ley zou alleen een nieuw- onder
zoek, b.v. door een proefles, daar ver
andering in mogen brengen.
Ben ik wel ingelicht, dan heeft de arron-
dissements-schoolopziener bij dezen stand
van zaken nog getracht een oplossing te
vinden, door voor te stellen het dooi
den heer Vreeken aanbevolen drietal te
handhaven en den naam van den heer
Peerlkamp aan de voordracht toe te vo»-
gen.
Ten siadhuize heeft men dit echter niet
gedaan. Een van de door het schoolhoofd
aanbevolen sollicitanten is van de Voor
dracht weggelaten en daarvoor in de
plaats is de naam van den heer Peerl
kamp geplaatst. Bovendien is de voor
dracht voor het eerst alphabetisch opge
maakt in tegenstelling met vroeger, toen
de aanbevelingen altijd naar rangorde
geschiedden.
Een bijkomende omstandigheid werpt
