NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 144.
1914.
Vrijdag 80 Maart
88e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BLAD,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D HUI)1, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
,,0, maar ik doe er niet aan mede!"
Sfaten-óeneraa!
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
[Enkele nummersQ.05[
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
Zij die zich met 1 April a. s. op
ons blad abonneeren, ontvangen de
tot dien datum verschijnende num
mers gratis.
De staking te Almelo.
Aan de „Nederlander" seinde men giste
ren: Van de 15 gisteren weer teruggen
keerde werkwilligen zijn heden 3 uit angst
wedeiom weggebleven.
Dit bericht werpt een treurig licht op
eene leemte, die wel meer hij stakin
gen wordt, waargenomen. Het stakingsrecht
wordt ten volle erkend en geëerbiedigd;
doch met het recht om te werken, om
door te blijven arbeiden, wordt, aan de
zijde der stakers geen rekening', gehoiideh.
In zekere pers werd herhaaldelijk be
weerd, dat er door de Overheid, de po
litie en deigelijke zoo met het geduld
der stakers (staaksters) gespot werd. Te
gelijk wei-den de stakers voorgesteld als
menschen die met buitengewone zacht
moedigheid, O' zoo vriendelijk, trachten de
werkwilligen tot staken te bewegen, doch
hierin door de politie op zoo ruwe wijze
worden tegengewerkt. Wie echter in Al
melo bij geloofwaardige menschen toen
tertijd had onderzocht naar de juistheid
dezer berichten, zou van onpartijdige zijde
hebben ten antwoord gekregen, dat dit
bewegen ;van werkwilligen geschiedde met
Vuisten, messen of keisteenen. Dat dit
nu niet meer geschiedt, is waarijk niet
omdat de stakers zooveel lankmoediger
zijn geworden, maar omdat, de inmiddels
ingeroepen marechaussee heil in de gaten
houdt.
De bewering in de pers, dat een „on
derkruiper" 's avonds, wanneer hij met
zijn meisje gaat wandelen, politiegeleide
krijgt, is in zoover waar, dat dergelijk
geleide maar- al te vaak noodig blijkt,
om niet bijvoorbeeld in het kanaal ge
duwd te worden. Het is heusch niet waar,
wat een spreekster beweerde, dat de ar
beidsters en arbeiders zoo vredelievend
en lijdzaapi zijn. Trouwens dat kan haast
niet bij een staking. Iedere staking brengt
hartstocht mee.
Indien het nu waar is, dat.de arbeid
sters geregeld door enkele leiders worden
opgeruid, en de werkwilligen zoo'n
beetje beschouwd worden als vogelvrij'
verklaarden, omdat zij niet meedoen, en
dus tot zekere hoogte „spelbrekers" ziju,
dan is het gelukkig, dat er meer politie-
huip is ingeroepen. Trouwens er waren
al verscheidene ruiten ingegooid en rel
letjes uitgelokt; er moest derhalve wel
worden ingegrepen.
Dit alles dient in acht genomen, wan
neer men overweegt of deze staking, waar
bij ook een honderdtal Chr. werklieden
en arbeidsters betrokken zijn, geldelijk be
hoort te worden gesteund. Want deze gel
delijke steunbieding mag noig niet insluiten
goedkeuring van al het bijkomstige.
*r vf
Plaatselijke Keuze.
De huisbezoekers, die er op uit trokken
in steden en dorpen om de handteeke-
ningen te verzamelen, hebben heel wat
ondervonden. Zeer veel hartelijke sym
pathie; veel onkunde en ook veel tegen
stand. Hier volgen eenige staaltjes, hier
en daar gehoord en gelezen.
I, „I I UI I QllnllB
De huisbezoekers bellen aan.
b,G'n avond juffrouw. Is uw man thuis
„Jawel, waar komt u voor?" -
„Voor Plaatselijke Keuze".
„Ruk maar in, wiji teekenen niet, al
die geheelonthouders moesten ze
volgt een stroom van scheldwoorden en
een harde klap van de deur.
j
Volgend huis.
„Waar is het voor?"
„De regeering verzoeken de drankgele
genheden te verminderen".
„O", zegt een vrouwtje, „daar teeken
ik graag voor, want dat zou een zegen zijn,
als dia weg waren. Als u eens wist, wat,
de drank mij al gekost heeft. Mijn oudste
jongen, mijn man mijn heele huishouden
bedorven door den drank. Wat kan een
vrouw daar tegen doen, als een man niet
tegen de dnankverleiding kan. Graag tee
ken ik".
I
Andere ondervinding.
„Ja, komt er maar in met je lijkten.
Ik weet waarvoor je komt", zoo spreekt
een huisvader achter een tafel, waaraan
het gezin juist aan den maal tijd is.
„Ik heb vijf redenen om te teekenen".
„Zoo. Welke zijn dat?"
„Mijn vijf kinderen. Want dat zou een
geluk zijn, als mijn kinderen konden op
groeien in drankvrijle omgeving. Hoe min
der ze in de herberg loopen, hoe betel'.
Ik ken genoeg vaders en moeders, die
veel verdriet hebben van het kroegloopen
van liun zoons. Hier heb je mijn naam
en mijn vrouw teekent ook. Veel suc
ces".
Andere ondervinding'.
Groote hofstede. Oude boer met grijlz'e
baren.
„Teekenen voor plaatselijke keuze? Ik
denk er niet aan. Ik drink matig mijln
borrel. En een ander moet zijn verstand
gebruiken, net zoo goed als ik dat doe".
,_rta maai- erkent u het bestaan van
een groote drankellende, waardoor zoo
veel vrouwen en kinderen onschuldig lijf
den?"
„Met een ander heb ik niets te ma
ken".
„Ja, maar, dat is toch een zondige
Kainsgeest. U moest toch door 'de liefde
van Christus gedreven alle dingen steu
nen, die het welzijn van staat en kerk
bevorderen. U weet het toch ook wel
„Asjeblieftgeen praatjes. Vooruit mijlm
hof af".
Oude man kwaad. Waarom?
I
Het volgende kwam veel voor:
„Hier zijn de lijsten voor handteekenin-
gen".
„Mag ik vragen, waarom niet? Vindt
u het geen goede zaak?"
„Ja wel, maar ik doe het niet".
„Waarom niet?"
„Omdat ik het niet doe!"
Ander huis, een groo^? kruidenierswin
kel. De eigenaar staat achter de toon
bank.
„Neen, heeren, daar kan ik toch niet
aan meedoen, ik, die ztelf toch ook van
anderen leven moet".
„Ja, maar hebt u, als winkelier er wel
eens aan gedacht, wat de heele winkel
stand te lijden heeft doordat er zooveel
groote sommen golds Zaterdags in de
kroeg blijVen, waarvoor moeder de vrouw
allerlei nuttige dingen zou kunnen koo-
pen?"
„Ja, dat is waar".
„En, vertel eens eerlijk. Welke gezinnen
zijn uw beste klanten? Waai' de man en
zoons trouwe herbergbezoekers zijjn of de
gezinnen, waar het volle weekloon thuis
komt?"
„Ja, ik begrijp: het. Mail je hebt ge
lijk. Geef maar op de lijst en hier is
mijln naam".
Fatsoenlijk arbeidersgezin. Jonge man
met verstandig uiterlijk.
„Teekenen voor plaatselijke keuze!"
„Dat weet ik nog niet. Ik wil eerst eens
praten, want ik zit met een groot be
zwaar. Gesteld, dat die Wet er eens door
kwam, dan vind ik 'toch, dat het hard is
voor zooveel vergunninghouders, die dan
geen drank meer 'kunnen verkoopen. Dat is
'toch een schade voor die menschen."
De huisbezoeker legt uit, dat het na
tuurlijk nooit plotseling kan gebeuren en
toont aan, dat de herbergier zijn inrich
ting kan houden, maar alleen koffie en
thee en limonade enz. kan verkoopen,
en volgens het zeggen van de herber
giers zelf zouden zij daar geen schade
mee hebben. Rn dan moet u eens
bedenken, hoe het in elk opzicht een
zegen zij voor den herbergier en zijn
gezin als hij geen drank meer verkocht.
Want wat komt er terecht van het gezins
leven en van het geestelijk leven van
een herbergier? Opheffing van den drank
handel zou een voordeel zijn voor allen,
maar in 't bijzonder voor den herbergier
en zijn gezin. Drankgeld is toch dikwijls
geld, waar hloed en tranen aan kleven.
Ik zou u nog kunnen voorlezen, hoe in
dertijd 3600 vergunninghouders in een
adres aan de Tweede Kamer zelf ver
klaard hebben, liever geen alcoholhou
dende dranken te verkoopen dan wel
andere dranken.
„Zoo heb ik er nog nooit over gedacht.
Ik wil nu gaarne teekenen."
Laatste voorbeeld.
Een arbeiderswijk in een groote stad.
Een jong vrouwtje met zachten, weemoe
moedigen oogopslag opent de deur. Tot
onze geruststelling zegt ze direct, dat
haar man niet thuis is. Waar of we
voor kwamen? ,,0, ja, die kroegen, dat
is een ellende. 'tZal tóch niets geven",
en in de stem van het vrouwtje raden
we haar verdriet: „haar man dronk".
„Ach ja, ze wil wel teekenen, als 't wat
'hielp, graag zelfs". En als ze geteekend
heeft, groet ze ons met dezelfde zachte
stem. Ze zei niets, maar je gevoelde het,
hier was leed. Een dof berusten van mee
te moeten dragen, dat groote leed, heel
het leven dooi'.
Een van die vrouwen, die tegen het
leed'niét meer strijden, mahr gelaten, be
rustend het verdriet dragen van drank
ellende door haar man, dien ze misschien
nog liefheeft. ,En als we dan weer op
straat staan en nog ontroerd zijfi, den
ken we, hoeveel van die vrouwen zijn er,
die hiun huwelijk zoo gelukkig begonnen,
maar nu hun huwelijksgeluk verwoest zien
door den drank?
En als we dan verder wandelen, zien
we een man met onzekere dronkemans-
passen een herberg verlaten. Een ventje
van een jaar of zeven loopt op hem af,
maar wordt ruw weggeduwd. Een vader,
die geen vader is en die 't hoogste, wat
God hem schonk, zijn kind, weg stoot
en bedwelmd naar huis gaat om daar
zijn roes uit te slapen. Wie beschrijft
de angst uit kinderoogjes, die naar dien
dronken vader opzien?
En dan van al dat leed te kunnen
zeggen: „ik heb met een ander niets te
maken".
De plaatselijke keuze actie heeft ge
lukkig velen aan het denken gebracht.
Als zij nu maar blijven denken en hun
denken veranderen in strijden tegen het
gruwelijke drankmonster. v.
EERSTE KAMER.
Van der Biesen heeft zijn
aanhangers. Nog eens de
tooneeleeii8uur.
Nadat hij de ontwrichting van den Cen-
tralen Gezondheidsraad had aangetoond,
voelde de heer Bergsma zich geroepen
een en ander te zeggen naar aanleiding
van de stoute rede van den afgevaar
digde Van 'der Biesen over de Woninjg-
wet.
Dat was ook ongehoord.
Niet dat hij den spreker op verkeerd
heden wist te wijzen. Neen, de heer Bergs-
ma was eerlijk en rondborstig genoeg',
om te erkennen, dat de Woningwet tal
rijke wondeplekken aankleven, dat inder
daad de vrijheid van de ambtenaren hier
en daar te wensohen Iaat; en dat vele
beplalingen de noodige elasticiteit missen.
Mogelijk was 'tde reactie van de lach
buien van Woensdag, die den geachten
u.-l. (afgevaardigde tot spieken noopte.
Want het gaat toch nauwelijks aan, om
zonder meer te betoogen, dat iemand over
drijft.
We zullen 's heeren Van dei' Biesen'si
aan- en Opmerkingen wel eens aan een
nauwjkeurige beschouwing onderwerpen,
opdat de lezer zelf oordeele, in hoeverre
de Woningwet een wangedrocht is.
Bergsma's opmerkingen over: taal- en
schoolopleiding hielden steek. Met hem
betreuren we }ret, da,t een deurwaarders-
exploit zoo helder is alsde drank
wet. Ja, men hoort-spreken Van „voor
radig" in de beteekenis van voorhanden,
„te verwerpen" in plaats van verwerpe
lijk, „ombouwen" in plaats van verbou
wen, „bron" wordt, gebruikt voor fon
tein, enz.
Volkomen ad rem.
Liefde voor onze taal is er nauwelijks,
nog minder belangstelling. i
Evenzeer gaan we met den heer Bergs
ma aceoord, wanneer hij den Bond Van
Ned. Onderwijzers een veeg geeft, terzake
van het bedenkelijke optreden van de laat
ste jaren, welke veeg hem een ruzietje
met den socialist Polak bezorgde.
Op het lijstje van onderwerpen van
dezen senator, dat niet zuinig beladen
was, kwam o.a. voor een uitvoerige cri-
tiek op het regeeringsbeleid inzake de
kunst en voornamelijk de architectonische
kunst, waarvoor de regeering bij haai'
groote werken niet genoeg oog 'zou heb
ben.
Vooral 'het bevorderen van een nationale
kunst en een kunst van dezen tijd, van
deze beschavingsperiode zelf beval hij
aan.
Toch was dit niet het meest interes
sante gedeelte van zijh betoog. Dit was
zijn oratie over de tooneelkunst en de
censuur der burgemeesters daarop.
De ai r. burgemeester vair Delft, pfof.
mr. L. W. C. v. d. Berg verantwoordde
zich op de beschuldigingen in de Pers
van partijdigheid, inzake lm verbod der
opvoering van een tooneelstuk, waarin
zeer stuitende tooneelen voorkwamen.
Reeds had de heer Polak den heer
Vair den Berg over deze weigering ge
kapitteld. 'Onbegrijpelijk, dewijl toch art.
188 van de Gemeentewet en de zieer on
zedelijke [strekking, van bedoeld tooneelstuk
hier op des burgemeesters hand waren,
gelijk door den spreker glashelder werd
aangetoond.
Eigenaardig was ook een interruptie (in
de redevalling) van den heer Van der
Biesen op het oogenblik, dat de heer Po
lak zijn hooge afkeuring stond te uiten
over tooneelcritiek in handen van on
bevoegden als burgemeesters en deige-
lijken en over de averechtsche zedelijk
heids beschouwingen van Christenen.
De toelichting van den heer Polak was
op één bepaald punt al heel ongeluk
kig, zoo o.a. sprak hij:
Er zijh staatslieden, die aanstoot kun
nen nemen aan de Jüesvereeniging van
Stellendijk of ..de Candidatuur van Bom
mel; journalisten aan de Paladijta van
mevr.Simons; socialisten aan Slechte
Herders; enz. Zou b.v. dit laatste stuk
te Zaandam moeten worden verboden door
den heer Ter Laan? Het zou dwaas zijh.
De heer Van den Biesen: Maar de Vio-
liete is. in Den Bosch verboden, omdat
de Jodèn er, tegen waren
De heer Polak acht dit verbod even
dwaas en afkeurenswaardig als het ver
bod van Allerzielen te Apeldoorn. 1
De heer Van den Biesen: Daarmee kun
nen de Joden het doen.
Ook de premier betuigde weer de cen
suur niet geheel te willen missen. Het
tooneel is .een groote macht ten goede,
maar ook ten kwade. Dat is eigenlijk geen
liberale gedachte. Maar een wijk woord
is het wel. Bedwang van dat kwaad moet
er zijn. En ook de heer minister grijpt
naar eenïg houvast.
De heer Van der Feltz Toerde nog de
'beweging van de Plaatselijke keuze aan
en ging geheel met den Minister accoord,
waar deze bezwaren van staatsrechtelij-
ken aard had geopperd; hij stond ech
ter lijnrecht tegenover den bewindsman
in zlake de urgentie om ten behoeve der
lijkverbranding de Begrafeniswet te her
zien. Mr. Cort van der Linden acht, zoo
als men weet, het oogenblik daartoe eerst
gekomen na een rechterlijke uitspraak.
Overigens niets wereldschokkends.
Middelburg In de gisteravond gjehouden
Vergadering van de afdeeling Middelburg
van den Volksbond, vereeniging tegen
drankmisbruik, werd door den secretaris,
den heer A. A. Noske, het jaarverslag
over 1913 uitgebracht, waaruit blijkt, dat
de afdeeling door gebrek aan fondsen niet
jveel naar buiten kon werken. Het voor
naamste was wel het. werken met lantaarn
plaatjes op het doek van de bioscope
op de Markt, en het uiitdeelen van den
kalender van den Volksbond. Het leden
tal blijft vrijwel stationair, maar uitbrei
ding is toch zeer gewenscht. In de plaats
van den heer Iz. Snoep' werd tot bestuurs
lid gekozen de heer J, A. Vertregt. Over
eenkomstig het verzoek van den heer A.
Klontje werd een renteloos voorschot van
f 10 genomen in het fonds tot exploi
tatie van een boerderij' voor gepensiom
neerde Oost-Indische militairen, die an
ders dikwijls in handen vallen van lieden,
die door het verstrekken van drank hen
en hun pensioen geheel machtig worden.
De penningmeester, de heer Snoep, deel
de mede, dat in 1913 ontvangen is
f *247.05 en uitgegeven f247.66i/a, zoodat
fei' een kwaad saldo van £0.611/2 is. Be
sloten werd geen candidaten voor het
hoofdbestuur te stellen.
Aan het einde der Vergadering bracht
de voorzitter hulde aan den aftredenden
penningmeester, den heer Snoep, voor al
les wat hij in het belang der afdeeling
heeft gedaan en voor de vriendschappe
lijke samenwerking en de prettige ver
houding tegenover de andere bestuurs
leden. De heer Snoep dankte voor deze
woorden en sprak de beste wensc-hen uit
voor de afdeeling en voor den geheelen
Volksbond.
De deelname aan de Zeeuw-
sohe Bakkerij-Tentoonstelling blijkt boven
verwachting groot te zijn. Op verzoek van
meerdere exposanten is zelfs besloten de
tentoonstelling met een dag te verlengen.
iZ© zal nu geopend zijn van 4 tot en met
9 Mei, terwijl de opening! zal plaats heb
ben 's avonds 5 uur in plaats van 's na-
(jniddags 2 uur.
Was hel plan van het comité oorspron
kelijk enkel Zeeuwen de gelegenheid te
bieden alhier te exposeeren, de aanvrage
uit verschillende streken van Nederland
was zoo groot, dat het besloten heeft,
zijn plan uit te breiden, zoodat ook buiten
Zeeland wonende belanghebbenden van de
beschikbare ruimte kunnen profiteeren.
Gees. In liet verslag van de vergade
ring der afid. Goes Centraal Genootschap
voor Kinder Herstellings- en Vacantie-
Kolonies is een fout geslopen. Het Bestuur
stelde n.l. yoor 5 kinderen op kosten
der afdeeling uittezendcn, w. o. drie, die
ook het vorige jaar in de Steeg vertoefd
'hebben, en één voor Tekening van het
Groene Kruis. Te zamen dus zes kinde
ren, welk getal met het oog op de aam
wezige haten niet verhoogd kan worden.
Donderdagmiddag had de knecht van
slager P. het ongeluk, dat zijh mes uit
schoot, waardoor hij zich zoodanig in zijn
hand sneed, dat er als het ware een
vinger hij1 neerhing. Na een noodverband
gelegd te hebben moest geneeskundige
hulp worden ingeroepen.
Vlissingen. Door den Commissaris der
Koningin is aan het bestuur der Vlis-
singsche Turnvereeniging een zilveren me
daille beschikbaar gesteld voor den 'wed
strijd bij gelegenheid van haar "15-jarig1
bestaan.
NÏ88e. Door B. en W. is op zijn verzoek
eervol ontslag verleend aan dhr. P. Ge-
lok ajs brandmeester en in zijn plaats
benoemd dhr. Jac. Eckhardt, thans on-
derbrandmeester, in diens plaats werd be
noemd dhr. Joh. Jansen, thans pijplei-
der, en deze werd vervangen door M.
Ossewaai'de.
lerseke. Omtrent den gevonden pot (zie
bericht lerseke in ons no. van gisteren)
nog het volgende: De pot is opgezonden
naar Middelburg voor het Museum, van het
Zeeuwsch Genootschap. Zelfs de drie
pootjes staan er nog goed aan. Er is
een foto van genomen, die ook met den
pot is opgezonden.
's-Gravenpoider. In de Donderdagavond
gehouden raadsvergadering waren alle le
den tegenwoordig. De burgemeester als
voorzitter opent de vergadering, leest de
notulen der vorige vergadering, welké
worden goedgekeurd en doet daarna ïne-
dedeeling van eenige ingekomen stukken,
welke voor kennisgeving worden aangeno-