NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 139. 1914.
Zaterdag 14 Maart 28e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BLAD-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D H(JIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIÉN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Politieke Wapenschouw.
Binnenland.
Uit de Provincie.
Kerknieuws.
Onderwijs.
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LË COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels\fl—, iedere
regel meer 10 cent
Zij die zich met 1 April a. s. op
ons blad abonneeren, ontvangen de
tot dien datum verschijnende num
mers gratis.
Gelukkig, de premier van het vorige
Kabinet heeft zich nog niet aan het
openbare politieke leven onttrokken na
zijn benoeming tot lid van den RaaÜ van
State.
Donderdagavond heeft mr. Th. Heems
kerk voor de Bondsvergaderingd van „Ne
derland en Oranje" weer een politieke
rede gebonden, die klinkt als een klok,
en waarvan dan ook links en rechts met
belangstelling is kennis genomen.
Het komt 'ons niet ongewenscht voor
ook onze lezers van deze belangwek
kende rede te doen genieten. Dezé poli
tieke terugblik 'zal met z'n heldere uit
eenzettingen het geheugen weer eens op-
friss chen
We ontleenen een en ander aan de
Amsterdammer
Mr. Heemskerk wierp allereerst een te
rugblik op 'het Kabinet-Kuyper 1901waar
bij 'sociale verzekering, tariefwet en ouder
domsrente reeds op het program stonden
Spr. herinnerde aan het optreden van dit
Kabinet ïn 1905 en het optreden van het
Ministerie-De Meester, dat in 1907 dooi
de Oorldgsbegrooting viel.
Mijns ondanks, vervolgde spr., ben ik
toen gekomen, ofschoon ik blij was een
eind te kunnen maken aan de beknibbe
ling op 'het blijvend gedeelte. Het was
hoog noodig, dat de militaire zaken aan
gepakt werden en, dank zij een Colijn
is een 'toestand geschapen, welke voor-
loopig bevrediging 'schenkt.'
De lijn die in 1905 was afgebroken,
werd nu weer voortgezet. De sociale ver
zekering werd wet. De vraag rijst of het
kiesrecht niet de voorkeur had verdiend.
Doch het eerste was het meest urgent.
De mensch heeft meer behoefte aan
brood dan aan het stembiljet.
Het jaar 1913 is ons niet gunstig ge
weest. Doch wij' hadden vijf en een half
jaar geregeerd en men zag ons gaarne
heengaan. Men wilde de beneeming in
handen hebben. Ons is verweten, dat wij
partijdig benoemden, o.a. meer rechtsche
dan linksche burgemeesters. Doch wij'
hebben steeds de onpartijdigheid be
tracht; er waren veel te veel linksche
burgemeesters. Dat de benoeming partij
dig mag zijn zal niemand betwisten na
de keuze van Ter Laan.
De Vrijzinnigen dweepten in de ver
kiezingsdagen met bescherming van de
Hervormde Kerk, ofschoon ze zeggen,
dat Godsdienst en Staatkunde niet te
vermengen zijn. En zij trokken heftig te
velde tegen Rome. Doch wij zien nu, dat
hun optreden in de Regeering noch voor
deel aan de Hervormde Kerk. noch
schade aan Rome toebrengt.
Links heeft op ongeoorloofde wijze de
Tariefwet bestreden. Zij wist wel af te
breken, doch gaf geen ander middel aan
om aan geld te komen.
Toch was de Tariefwet de meest doel
matige weg waarlangs men het geld kon
krijgen. Uit de cijfers van 1912 blijkt,
dat met eqp. verhoogd tarief de handel'
niet zoozeer getroffen wordt, terwijl het
een economisch voordeel brengt, daaren
tegen brengen vermogens- en bedrijfsbe
lasting slechts nadeel.
Vervolgens komend tot de Kabinets
crisis, prijst spr. de poging van Dr. Bos
om een Kabinet te vormen. De weigering
der 'socialisten van de portefeuilles, ver
dient afkeuring. Toch kan zij wel ver
klaard worden. Zij staan eenerzijds op
constitutioneelen, anderzijds op revolu
tionairen grond. En aanvaarding betee-
kende: verloochening van het revolutio
nair karakter.
Toen de S. D. A. P. bedankte, weiger
de ook de concentratie. In deze hope-
loozen toestand kwam Cort van der Lin
den als redder, niet minder voor Rechts
dan voor Links. Was dit niet geschied,
dan had het Kabinet moeten blijven, en
dat was bij zulk een toestand onhoudbaar
geweest.
Een extra-parlementair kabinet lag nu
geheel in den aard der zaak. Afgekeurd
moet worden, dat men hierbij niet te rade
is gegaan met de Rechterzijde. Zij had
nog meer moreel recht van medezeggen
schap dan Links, die elke verantwoorde
lijkheid van zich afwierp.
Spr. heeft reeds van 't begin af ge
twijfeld of het wel goed was, dat het
Staatspensioen oip het program werd ge
zet. De volkswil toch heeft zich geens
zins uitgedrukt ten gunste van het Staats
pensioen.
Een andere zaak is het algemeen kies
recht en daarmee tegelijk de evenredige
vertegenwoordiging.
Erkend moet worden, dat het Kabinet
na zijn optreden een belangrijke schrede
tot toenadering naar Rechts heeft ge
daan. Ten bewijze daarvan de Staats
commissie. Wat het resultaat zal zijn is
nog twijfelachtig. Maar de mogelijkheid
is geschapen om tot een goede oplos
sing te komen.
Maar vast staat, dat de yerkiezingsbe
loften gelogenstraft worden. En de beste
politiek die wij kunnen voeren, is het
Kabinet te bestrijden waar het verkeerd
werkt, te steiuien, waar het goed wil.
Wat betreft de koloniale politiek, het
heeft mij ialtijd gehinderd, dat de tegen
standers spreken van de gedwongen ker
stening in Indië. Men heeft dat zoo voor
gesteld bij de verkiezingen en daarom
moest Idenburg weg. Doch er is geen
sprake geweest van kersteningspolitiek.
Men brengt onjuist verband tusschen dit
en de onderwijssubsidies. Wij hebben
slechts geijverd voor beter onderwijs in
Indië, Omdat er een schreeuwend gebrek
aan i<s. Er moet openbaar onderwijs ko
men waar 'noodig en bijzonder onderwijs
waai' mogelijk.
Ondanks het beruchte „bezem in den
mast" van 1913, zijn thans de Zendings
scholen gesubsidieerd gebleven en blijft
Idenburg, wat spr. trouwens vooruit voor
speld heeft. Overigens is het roekeloos
en gevaarlijk de koloniën in een partij
strijd te betrekken.
Wat de benoemingen aangaat, komt het
spreker voor, dat er meer linksche be
noemingen gedaan worden dan strikt
juist is.
Ten Opzichte Van de defensie speelt het
Kabinet open kaart en arbeidt voort in
de lijn, door Colijn aangegeven. Spreker
meende, dat ter nog heel wat moeilijkheden
zouden rijzen ten aanzien van de ver
dediging van Indië. Doch de Rechter
zijde heeft hierbij niets te vreezen.
Komend tot de onderwijzers-salarissen,
zeide ispr. altijd volkomen de billijkheid
van verhooging lerkend te hebben. Doch
hij kon (ze niet geven, omdat er geen
geld was. En nu had men de hoop op
dit Kabinet, doch Cort van der Linden
geeft hetzelfde (antwoord: Geen geld.
Het lis de groote fout der vrijzinnigen,
dat zij Wel' geld willen uitgeven, maar
niet Weten waar het vandaan te halen. De
socialisten hebben een recept. Zij zeg
gen: Verhaal het op de landsverdediging.
Onverantwoordelijke raad.
Er Ss ook veel' gesproken over verster
king der (gemeentefondsen, doch het is
er jnog (niet erg op vooruitgegaan. Men
komt nu met opcenten, doch zij' zrjn aan
gelegd haai' een on mogelijken maatstaf.
Het Kabinet (stelt verder Algemeen Kies
recht voor, doch ik begrijp nog niet goed,
wat Cort V. d. Linden daarmee bedoelt.
Het vorig Kabinet wilde kiesrecht voor
gezinshoofden en personen met zelfstan
dige positie. De Critiek van Cort van der
Linden was toen, dat het laatste aan 't
eerste gelijk was, doch het schijnt mij toe,
dat Wat We zullen hebben hetzelfde is,
maar fender ieen andere formule.
Dit (artikel heeft echter wel kans van
slagen. Men verwarre het echter niet met
vrouwenkiesrecht. Spr. had vele bezwa
ren hiertegen, doch geloofde, dat 'het ge
leidelijk zou komen
Wat de houding van Treub aangaat,
vervolgde spr., die is merkwaardig. Hij
heeft zich niet verkiesbaar gesteld omdat
hij» tegen Staatspensioen was, om in een
extra-parlementair Kabinet te kunnen op
treden metStaatspensioen.
Het amendement-Duys heeft aan het
Staatspensioen overgangskracht verleend.
Spr. noemde het een ingrijpen in de Ar
menwet en verknoeien dei' bedeeling. De
behoeftigen, die Zich met eere zelf had
den onderhouden, krijgen uitkeering en
de bedeelden worden voorbijgegaan, ter
wijl men de armbesturen van hun ver
plichtingen lontheft. Ook zullen door deze
wijlziging (de financiën danig in 't gedrang
komen. Men rekent voor de eerste jaren
op 14 millioen voor Ouderdomsverzeke-
ring, wat te zamen met de besnoeide In
validiteitswet van 5 millioen, op onge
veer 19 millioen komt te staan.
De Vraag rijst: Waar moet het geld
vandaan komen? De Tariefwet was be
stemd 'om die leemte aan te vullen, doch
daarvan wil inen niets weten. De Minis
ter wil verhoogde belastingen op inko
men, 'successierechten, bier én tabak, doch
het wordt hoe langer hoe duisterder en
met de Schatkist staat het er treurig voor.
Ook het onderwijs heeft dringende
eischen ten vraagt offers, en de defensie
van Ned. Indië zal veel geld kosten. Hoe
dat alles zal kunnen zonder Tariefwet,
weet ik niet, zeide spr., doch ik hoop
hartelijk dat de Minister van Financien
medewerking 'zal krijgen bij zijn belas
tingplannen.
Hulde bracht Mr. Heemskerk aan Mi
nister Cort van der Linden, die in alles
bewees naar 'zijn innigste overtuiging te
handelen. En het is een merkwaardig feit,
dat door zijn drijven de leiders der vrijz.
partijen hebben moeten aanvaarden de
taak om bemiddeling te zoeken in de
onderwijskwestie. Alles berust in deze op
één man. En de overtuiging van Cort v.
d. Linden vindt te weinig voet bij de
zijnen en de goede bedoeling van Troel'-
stra heeft 'niet genoeg invloed bij de so
cialisten, om bij een mogelijk heengaan
van den premier veel hoop te hebben op
een bevredigende oplossing.
Ofschoon de concentratie tamelijk vast
staat, zoo is het niet uitgesloten, aldus
spr., dat als de voorteekenen niet be
driegen, het Kabinet te eeniger tijd valt,
en wij in het strijdperk geroepen zullen
worden.
Laat ons, zoo sloot Mr. Heemskerk zijn
rede, dan zorgen de wapens klaar en het
kruit droog te hebben, om dien Strijd met
succes te voeren; met Gods hulp' ten zé
gen van ons land.
Mi litie-commissarissen.
De minister van binnenlandsche zaken
heeft bepaald, dat militie-commissarissen,
die den 70-jarigen leeftijd hebben be
reikt, hun ontslag moeten aanvragen.
Middelburg. In verband met de alhier
te houden bakkerrjtentoonstelling ver
zoekt men ons er op te wijzen, dat het
gebleken is, dat nog steeds sommige
personen in verschillende gemeenten niet
op de hoogte zijn van het reglement en
de voorwaarden en zij dan tevergeefs
bij andere personen inlichtingen vragen.
Men wordt dringend verzocht zich rechts-
streeks tot het bureau voor de tentoon
stelling te wenden, hetwelk gevestigd
is te Middelburg, Heerengracht M 36a,
alwaar alle noodige inlichtingen franco
worden toegezonden. Ook wordt drin
gend verzocht de formulieren goed in
te vullen.
Reeds tegen acht uur verzamelden
zich bij de algemeene begraafplaats al
hier velen, die hoopten de militaire
vliegeniers, die tengevolge van het
slechte weer van gisteren alhier over
nachtten, te zien op'stijgen. Het aani-
tal belangstellenden groeide steeds
'aan. Om ongeveer kwart voor negen kwa
men de heeren Versteegh en Roepter Bosch
op' het terrein aan. Besloten werd, dat
wegens het minder gunstig weder en het
zeer moeilijk terrein de voorbereidende
maatregelen waren getroffen, steeg de ma
chine te 9.20 met een korte aanloop' op,
en het gelukte den heer Versteegh juist
over de boomen te vliegen en na, een
rondvlucht over een deel der stad in de
richting yan het Sloe te vertrekken, met
het doel over Breda naar Soesterberg te
rug te keeren. Bij het opistijgen Verleefe-
den manschappen van het garnizoen hulp
diensten, trouwens een groot, deel van
liet garnizoen was onder bevel der of
ficieren bij' de opstijging tegenwoordig. Ook
in de stad zagen nog velen de kranige
vliegeniers Vertrekken.
Men verkeert hier in spanning oyer na
dere berichten betreffende de aankomst
op de plaats van bestemming.
Nader vernemen wij', dat de heer Ver
steegh "te 10.44 uur op' het vliegveld te
Gilze-Rijén is geland.
Uit verschillende plaatsen bereikten ons
berichten, dat het vliegtuig gezien is. IWe
volstaan slechts met deze algemeene mede-
deeling.
Ellewoutsdijk. Gistermiddag vergaderde
de gemeenteraad onder voorzitterschap
vaii Hen burgemeester. Tegenwoordig 6
leden, afwezig zonder kennisgeving' dhr.
Janse van Rozendaal. Ingekomen waren:
Goedkeuring pensioenregeling der ambte
naren. Verzoek raad van beheer der N. V.
'Waterleidingmaatschappij Zuid-Beveland
om nog een restant van f 1250 te, storten.
■Verzoekschrift N. V. Spoorwegmijl. Zuid-
Beveland om subsidie voor de aan te
leggen lijhen.
Op voorstel van den voorzitter wordt
met algemeene stemmen bésloten geen
som te noemen, doch in evenredigheid
met andere gemeenten de zaak te steunen.
Buig. en Weth. stellen voor de som
groot f 264 wegens uitgave van de te
dempen put over 2 jaar verdeelen (in
1913 f180 in 1914 f84). Ook in verband
met dezen gedempte put wordt machti
ging verleend om buizen aan te leggen
tot afvoer van het overtollige water. De
voorzitter deelde mede, da,t bij! demping
der pht nog een kleine werkstaking heeft
plaats gehad, daar de aannemer P.
Spruit het eenigszins te goedkoop hajd
aangenomen en zulks de gemeente nog'
f20 schade heeft bérokkend, daar men
van die zijde heeft toegegeven. B. en ,W.
vragen wat te doen met den grond, die
nu disponibel kwam, wegens demping der
put. Na ampele besprekingen wordt be
sloten B. en \V. op te dragen door een
landmeter van het Kadaster de zaak op
,te laten meten; dan weet men tot hoever
de gemeentegrond zich uitbreidt, daar het
niet onWaarschijhlrjk is, dat de omwonen
den hun grondgebied eenigszins hebben
uitgebreid ten koste der gemeente. Mocht
Zulks blijken waar te zijn, dan zal de
raad niet ongeneigd zijn aan die menjsohen,
die hun eigendom verkleind zien, grond
in erfpacht of op andere wijze af te staan.
Het. bekende verzoek van de gemeente
Veizen wordt ingewilligd.
Een ischrijyen van den A. N. W. B. is
ingekomen, waarin wordt aangeboden een
gedeelte vah den pas aangelegden Maca-
damweg groot 700 M2 op kosten van den
Bond t e beteeren, en 10Ó0 M2 op' kosten
van de gemeente a 10 cent pér M2. Na
rondvraag en geheime zitting sluiting.
Serooskerke (W.). Men schrijft ons
Vrijdagavond waren we in de gelegenheid
de laatste les van den curshs in veekenni»,
door de heeren C. Zwagerman, Rijks Zui-
velconsulent en J. de Waard, Rijksveearts
beiden te Middelburg, alhier geleid, bij
te wonen. Deze zoowel als die van Vrij
dag 6 Maart waren openbare lessen,
gedemonstreerd met lichtbeelden, wlaja»-
voor de heer Tj. B. E. Kielstra adsistenjt
zuivel consulent zijlne welwillende mede
werking gaf. In beide vergaderingen wor
den eene groote serie van goed gebouwde,
en voor uitstekende melkproductie, als
ook hooge handelswaarde, geschikte dieren
getoond, en door genoemde heeren zeer
bevattelijk toegelicht. Ook de minder, en
meer afwijkende kwamen op het doek,
en worden in den breede, naar hunne
respectieve gebreken in den bfeede be
sproken. Voornamelijk werd daar ook dooi'
den heer Zwagerman op het groote nut
der controle-vereenigingen gewez'en, om
dat ld,© rundvee- en melkvee verbetering
eene zaak is die geleidelijk dient ter hand
genomen te worden. Daar een onoordeel
kundig ingrijpen veel te hooge kasten met
zich brengt, tegen het géringe resultaat^
dat somwijlen dan nog wordt verkregein<
Verbetering moet daarom het pootte"
blijven, en verrassende resultaten zullen
in zeer vele gevallen ons deel 'gijjn. Bij
het sluiten der lessen spreekt hij diaml
ook den wensoh uit dat ook' deze arbeid
mag leiden, tot verbetering van de positie
van den door concurrentie op elk gebied,
bedreigd wordenden Walcherschen boer.
De heer Is. de Buck brengt als lid der
commissie van toezicht de heeren onder
wijzers aan dezen cursus in welgekozen
woorden hartelijk dank en spreekt daarna
ook nog enkele woorden tot de deelnemers,
hopende dat zijl voornamelijk van dit werk
rijjke vruchten moge plukken. De heer S.
de Visser Jzl dankt namens de deelnemers
de heeren leiders van den cursus, terwijl
door de heer W. de Buck den heer de
Waard, een blijkend aandenken van waar
deering wordt geboden. Dhr. de Waard,
dankt voor de attentie hem hierin bewezén.
en zegt 'dat het aangebodene hem altijd
aan de aangename samenwerking zal her
inneren.
De heer Zwagerman dankt ook nog de
deelnemers voor het trouw bijwonen der
lessen, en twijfelt niet of waar hunn©
medewerking later Zal gevraagd worden,
voor eene dergelijken cursus, deze door
hen gaarne zal worden geboden. En hier
mede was de veekennis-cursus in Seroos
kerke gesloten, en ook wij brengén gaarne
dank aan de leiders, dat zij zoo geheel be
langeloos, deze openbare lessen wjldett
organiseeren.
Geref. Kerken.
Bedankt voor Ridderkerk, door H. Roe-
lofsen te 'Zeist.
Goes. De eerste Ouderlingen-Conferentie
van de Gereformeerde Kerken in Zeeland
zal worden gehouden op Woensdag 25
Maart 1914 in de Gereformeerde Kerk
te Goes. Br. A. Huson van Vlissingen
zal inleiden„Het huisbezoek der Ouder
lingen" en br. K. Ie Cointre van Goes
„De Gereformeerde Eeredienst".
Na een vacature van eenige jaren
is de predikantsplaats bij de Geref. Kelk
te Bozuni weder bezet, door ds. T. Boersma
te Gelde rmalsen.
Geslaagd te Rotterdam - op het exa
men nuttige handwerken de dames L.
Kools te Aardenburg, A. Lombaard te
Zuidzande, J. M. Catsman te Oostbung.
- Benoemd tot onderwijzer aan de O.
L. School te Nieuwerkerk de heer J. van
Hiele.
Aanmelding voor het veeairtsenijkun-
dig examen vóór 1 April e.k. hij dr. W.
C. Schimmel 'te Utrecht.
In de majaüden Mei en Juni zal
aan 's Rijks veeartsenijschool te Utrecht
gelegenheid worden gégeven tot het afleg
gen van het natuurkundig examen voor
aanstaande veeartsen. Aanm. vóór 1 April
bij 'den dir. van gemelde school.
