VOOR ZEEL
1914.
Vrijdag 6 Maart
28e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
No. 132
EERSTE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Het Zeggenschap.
Feuilleton.
Onder de Oranjevlag.
Buitenland.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 'ft.iedere
regel meer 10 cent.
Zij die zich met 1 'April a. s. op
ons blad abonneeren, ontvangen de
tot dien datum verschijnende num
mers gratis.
Ook do quaestie van het zeggenschap
is zeer gewichtig.
Biji de' school komen in aanmerking de
vader, de kerk) de onderwijzer en de over
heid. Doch de vader in de eerste plaats.
Deze toch heeft, als lid der kerk, bijj den
doop beloofd het te zullen onderwijlzen
of doen onderwijzen. Hiermede heeft hij'
zichzelf zijn taak voorgeschreven. En nu
ziet de kerk toe, dat en hoe hij1 haal'
vervulle.
Maai' ook de onderwijzer is een element
van beteekenis dat bij de opvoeding aan
spraak op zelfstandige rechten kan doen
gelden. Hij vertegenwoordigt toch de we
tenschap aan de hoogeschool, om een
beeld van dr. Kuyper te gebruiken, waar
de erfes moet uitgegraven; aan de
middelbare school Waar deze erts dient
bewerk t; en aan de lagere school waar
hetgeen uit die erts bereid werd, moet
gebruikt worden.
Nu heeft de vader het recht om te
bepalen, niet methode of leergang, want
daar heeft hijl geen verstand vandan nog
heeft hij dit aan den onderwijzer over te
laten. Maar wel heeft hij het recht om
te bepalen den geest van het onderwijs
en de onderwijzer onderzoekt of hij in
dien geest onderwijzen kan, of liever of
deze geest ook is die zijlner keuze. In
het tegenovergesteld geval dient zoodanig
een onderwijzer geen benoeming aan de
school te aanvaarden, of ook hijl tracht
door samenspreking met den vader, of
met het schoolbestuur dat de vaders ver
tegenwoordigt tot klaarheid en gemeen
schap .van bedoeling te komen.
Niet de wet, niet de gemeenteraad, maai
de oudere behooren zeggenschap te hebben
over de keuze van den onderwijzer hun
ner kinderen. Dit brengt ons tot de her
haling van de in de laatste jaren onder
ons als zelfbewusten eisch levend gewor-
Een,5 verhaal uit het rampjaar 1672.
door L'. PENNING.
{Nadruk verboden.)
69.
„Toen. vijftien jaren geleden, kwaamt
gij voorbij met uw ma.n, en gij1 zeidet:
„Kom baas we moeten dien zoon van
Abraham veïplegen, want anders komt hijl
om van gebrek ik heb nog een bed
beschikbaar op het zolderkamertje!"
Moeder Dirksen staarde lang den grijb-
aan aan; toen zeide zij': „Ja nu her
inner ik het mii;. Mijn man nam u op
zijn armen, en droeg u de trap opEn
later zijt ge nog eenige keeren hier ge
weest, en bra.cht telkens een verrassing
voor onze kinderen mee!"
„Zoo is 't!" zeide de vreemdeling!
„heeft Andries u ook verteld, wie hem
te Naarden uit de gevangenis heeft ge
red?" i
„Mijn jongen zeide, den naam niet te
mogen noemen!" hernam vrouw Dirksen,
die langzaam, nu haar zoon in het ge
ding stond, uit haar dofheid oprees.
„Ik ben 't.geweest!" zeide de vreemde
ling.
„Gijl"
„Ja ik! Drie maanden lang ben ik in
dit huis verpleegd; Andries was toen een
kleine jongen van twee jaar; niets dan
den gedachte van: de vrije school voor
de gohee.le natie; of de vrije school
regel, overheidsschool aanvulling.
Dat wil zeggen overal vrij lager-, vrij
middelbaar-, vrij hooger onderwijs.
Dat wil niet zeggen: overal christelijpc
lager-, christelijk middelbaar-, christelijk
hooger onderwijs. Deze eisch toch kan in
een land met een gemengde bevolking
nooit uit het hart der antirevolutionaire
partij opwellen.
Geschiedde dit, dan was de fout her
haald, waarin de liberale partij verviel,
die 'op vele plaatsen van de openbare
school een soort tegerikerk maakte, een
tegenkerk, maar tot propageering van den
godsdienst boven geloofsverdeeldheid, of,
gelijk dr. De Visser het eenmaal zoo kern
achtig heeft uitgedrukt, ter verbreiding' van
de denkbeelden van het Nut.
Groen van Prinsterer heeft, aan de open.
hare school ten allen tijde den eisch ge
steld der volstrekte onzijdigheid. Hij deed
dit niet, dewijl hij den naam van den
Christus uit de openbare school bannen
wilde, maar om te voorkomen, dat onder
den schijn van Christelijk die naam van
onzen eeuwig gez'egtenden Heiland wierd
aangerandof eene leer werd binnenge
loodst welke niet strookte met de belijde
nis van den .Christus.
Een neutraliteit, zegt Professor V. d.
Wijick, een liberaal van den echten stem-
p'el, die u niet uitlacht, is daarom nog
geen neutraliteit die u eerbiedigt. En dat
Groen van Prinsterer goed gezien heeft,
bewijzen wel de feiten dat met name
in streken waar "het modernisme overheer-
schend is, ook de „openbare" school hier
van de sporen draagt.
Dr. Hugenholtz, oom van het tegen
woordig Kamerlid, heeft het dan ook in
dertijd volmondig, erkend, dat het moder
nisme in zijn strijd om de macht, om
de verovering der geesten, van den g'eest
der natie, een krachtigen bondgenoot had
in de openbare school en de onderwijzers
dier school.
Dat op plaatsen waar alle ouders, geen
enkele uitgezonderd, op de openbare
school Christelijk onderwijs begeeren, zal
wel altijd tot de hooge uitzonderingen
behooren. Zoodat wij de vraag, of in
dergelijke plaatsen nog volstrekte neutra
liteit zou moeten heerschen op de over
heidsschool buiten bespreking kan blijVén.
Slaagt de Staatscommissie er in om de
vriendschap heb ik 'hier genoten
Hij sprong plotseling overeind; zonder
een woord, zonder een groet stormde hij
het huis uit, langs de wacht van dragon
ders, langs de brandende huizen voorbij,
met de wanhopige kracht van een jongen
man.
Een uur later keerde hij terug.
Hij had het mogelijke en het onmogelijke
beproefd, om Andries Dirksen uit diens
gevangenschap te verlossen. Hij was bij
ritmeester Melao geweest; hij was dooi
de garde heengedrongen om. den opper
bevelhebber te bereiken; hij had dezen
gesmeekt, om den jongen man pardon
te geven, en was, toen alles vergeefsch
was, voor den geweldenaar op de knie-
en gevallen, met geen ander resultaat,
dan dat generaal Luxemburg "hem een
verachtelijken schop had gegeven.
Toen had hij een poging aangewend,
om den wachthebbenden onderofficier om
te koopen; hij had getracht, de soldaten
om te koopen; hij had een musketier, die
van de Pyreneën af de Fransche ^verf-
trom was gevolgd om een hoop geld te ver
dienen, vijftig gouden louisdors geboden,
om voor slechts een paar uren diens uni
form te mogen bezitten. Hij had een poging
gedaan, de noodkerk in brand te steken,
ten einde Andries in de verwarring te
kunnen redden; maar alles alles was
vergeefsch geweest, en hij had niet eens
verlof kunnen bekomen, den gevangene te
spreken.
Hij wierp zich, doodop, met hijgenden
adem, in een stoel; hij balde de vuisten,
en riep met grimmige stem„Te laat
financieele gelijkstelling tusschen open»
haar en hijzonder onderwijs tot stand te
brengen, dan zal tot deze vraag te minder
aanleiding bestaan, dewijl in gemeenteit
wjaar dooi' alle ouders; hoofd voor hoofd,
Christelijk onderwijs voor hunne kinderen
begeerd wordt, de „openbare" school kan
Verdwijnen, en het schoolgebouw aan deze
voorstanders kan Worden overgedaan. De
openbare school is dan vrijfe school gewor
den.
In de groote steden evenwel zou, en
hiermee gaan de antirevolutionairen met
de voorstanders der betrekkelijke onzij
digheid accoord, op bepaald© scholen de
eisch der volstrekte neutraliteit behooren
te vervallen voor bepaalde scholen in
overwegend Christelijke volksbuurten.
Overigens blijft het een goede voorslag'
van Ons Program, dat er kome- gelijk!
recht voor allen; iedere richting haar
school zoo zij 'die begeert, de kosten
voor het lager onderwijls te dragen door-
den Staat; alle kosten, ook die voor
schoolbouw.
Korte lessen in Staatsrecht en oeconomie.
De heer J. A. Nederbragt, leeraar M.
O. Staatswetenschappen, gal' een beek uit
onder hovenstaanden titel, een eerste se
rie die, naar de schrijver hoopt, zal kun
nen dienen ter inleiding in de staatswe
tenschappen van hen, die slechts zeer
weinig tijd aan deze vakken .kunnen be
steden. I
In zeer eenvoudigen vorm bespreekt
de schrijver in de afdeeling Staatsrecht:
Inleiding en algemeene bepalingten. Ne
derland en Oranje in den loop der Tij
den. De Grondwet en liaar Geschiedenis.
De Koning en zijh Macht. De Minister
en de Raad van State. De plichten van
het volk. De rechten van het volk. De
Staten-Generaal. De Wet en de Begroo-
tin.g. De Rekenkamer. De Rechterlijke
Macht. Verhouding tusschen het rijk en
zijn onderdeden. De provincie. De gemeen
te. Waterschappen, Veenschappen en Veen-
polders. Oost-Indië. West-Indië, Grond
wetsherziening.
In de tweede afdeeling Oeconomie han
delt de schrijver over: Wat Oeconomie
is. Grepen uit de geschiedenis der Oeco
nomie. Beteekenis van Landbouw, Nijver
heid en Handel. Natuur, kapitaal en ar
beid. De ondernemingsvormen. Coöperatie.
Het overheidsbedrijf. Het geld in zijn ver
schillende vormen. Het crediet en de wis
sel. De banken. Waarde, markt en prijs.
Do verdeeling. Belastingen. Moederland en
Jan Pietersen is mij voor geweest!"
En Benjamin, de Jood, bleef daar zit
ten, naast die door smart en droefheid
verpletterde moeder, terwijl zijn oude,
schrandere oogen in schrille hopeloos
heid rastien op de uitgedoofde sintels
van den vuurhaard.
HOOFDSTUK XXV.
Bodegraven brandde, zooals Zwammer-
dam had gebrand; slechts het huis- van
baas Dirksen, dat door de Fransche wacht
werd bewaakt, en een vroeger kaaspak
huis, dat thans den Roomschen tot nood
kerk diende, bleven gespaard. De zware
toren verhief zich als een zuil van vuur
boven de instortende 'kerk de huizen,
de hooibergen, de schuren alles brand
de. En het huis van baas Dirksen en de
P-Oomsche kerk zouden dit lot niet ontgaan
zijn, indien zij niet afgezonderd en boven
den wind hadden gestaan.
Andries was opgesloten in de Room-
sche kerk, en een wacht van twaalf mus
ketiers stond, met het geweer in de arm,
voor de beide deuren op post.
Te zeven uur werd hem aangekondigd,
dat hij morgenvroeg te vier uur als gte-
meen spion aan de galg voor het in asch
gelegde raadhuis zou worden opgehangen.
Hij vond het goed hij had niet anders
verwacht, al was het een droeve zaak, zoo
jong te moeten sterven.
Hoe gaarne had hij nog langer geleefd
om zijn ouders, om zijn broeders, om zijn
zuster vooral om zijn moeder, wier
ziel verscheurd zou worden bif de gedaph-
Koloniën. Het verkeer. Sociale wetgeving.
Oeconomiscihe wetgeving. Statistiek.
Vooral in de afdeeling „Oeconomie"
komt velerlei voor dat ter bestudeering
en besp'reking ban onze Vereenigingten en
Clubs mag worden aanbevolen.
Waar in onze kringen nog veel te wei
nig aan de sociale vraagstukken wordt gte-
daan, kan deze uitgaaf een uitnemend
middel zijn om den lust daartoe bij ve
len op te wekken. De schrijver is er in
geslaagd de op zichzelf taaie onderwerpen
zoo voor te dragen, dat zij zich aangenaam
lezen laten.
Laten vooral leden onzer Propaganda-
clubs er hun voordeel mee doen!
Frankrijk.
Dezer dagen liepen de geruchten, dat
Briand reeds oneenigheid had met zijn
nieuwe partij, de vereeniging der linker
zijde. De oud-premier heeft deze geruch
ten echter beslist tegengesproken.
Briand verklaarde tegelijkertijd, dat ver
scheidene geunifieerde radicalen hem in
den laatsten tijd hei'haaldelijk hadden ver
zocht, alles yn het werk te stellen om
een verzoening tusschen beide groepen
tot stand te brengen, opdat de eene groep
van republikeinen niet de andere zou be
strijden. Briand had echter geweigerd,
hier een initiatief te nemen, en op het
verzoek geantwoord, dat republikeinen,
die tusschen de federatie der linksehe
partijen en de geunifieerde radicalen ston
den, misschien een verzoeningsformule
zouden kunnen vinden.
Albanië.
In Durazzo is men sinds Zaterdag druk
in de weer om de stad voor de ontvangst
van den vorst van Albanië, zijn gemalin
en het hof, een feestelijk aanzien te geven.
Overal wappert de Albaneesche vlag, aan
de haven zijn eerepoorten opgericht en
verschillende straten zijn versierd. In de
stad heerscht groote drukte. Behalve tal
van vreemdelingen zijn Albaneesche depu
taties uit Egypte, Roemenië en Rusland,
ja zelfs uit Amerika aangekomen.
Terwijl men zich in het Noorden dus
tot feesten gereed maakt, geeft de toestand
in het Zuiden, in E pi rus, waar de Griek-
sche troepen wegtrekken om' het land
aan het jonge vorstendom, over te laten,
reden tot ernstige bezorgdheid. Thans
wordt weer gemeld dat ook de bewoners!
van Santi Quaranta de onafhankelijkheid
te, dat haar goedgeloovigheid zijn lot had
bezegeld.
Doch er was niets aan te doen; hij had
trouwens op deze mogelijkheid gerekend;
en de rekening met de eeuwigheid was ook
gereed.
Geen wanhoop verscheurde zijn ziel,
zooals een half jaar geleden in dat Gel-
dersche torenhok; Christus was zijn Hei
land dat was een rustpunt zijner ziel.
Een man met ernstige trekken, in het
zwart, gewaad der Roomsche geestelijken,
trad binnen, om met Andries over dood
en eeuwigheid te spreken.
Het was de eerste keer, dat de jongen
een Katholieken geestelijke ontmoette; hij
voelde een zekeren afkeer, maar do gees
telijke was een beminnelijk, eerwaardig
man, met een warm hart, die de familie
Dirksen kende en niet als een ketterjager
was gekomen. Hij was bewogen met het
lot van den jongen man, en had het aan
hem gelegen, dan was Andries in vrijheid
gesteld.
Hij vroeg den gevangene, of 'de boeien
hem geen pijn deden, en wist van den
bevelvoerenden officier gedaan te krijgen,
dat hem de kluisters werden afgenomen,
en dat hij schrijfgereedschap ontving, om
een laatst vaarwel naar huis te schrijven.
De geestelijke beloofde den brief te
zullen bezorgen; en zijn stem klonk zacht
en droevig, toen hij Andries de hand
ten afscheid reikte.
Daar zat de jongen dan terwijl twee
musketiers in zijn onmiddellijke nabij had
al zijn bewegingen achterdochtig bespied-
hebebn uitgeroepen, nadat de Grieken deze
plaats ontruimd hadden. De burgers van
Santi Quaranta begeleidden de wegtrek
kende troepen tot buiten de plaats, en
teruggekeerd, verklaarden zij zich onaf
hankelijk en sloten zij zich aan bij het
onafhankelijk Noord-Epirus.
De beweging in Noord-Epirus neemt dan
ook eiken dag een ernstiger karakter aan.
Niet alleen de Grieken zouden er stoken,
en de bevolking tot opstand aansporen,
maar ook Servische spionnen zouden zich
daaraan schuldig maken; althans uit Du-*
razzo wordt gemeld dat te Alessio twee
Serviërs, waarschijnlijk officieren, zijn ge
vangen genomen, die enkele bommen bij
zich droegen en beschuldigd worden van
spionnage en ophitsing tegen de Alba-
neezen.
Zweden.
De Tweede Kamer is dan toch ontbon
den geworden.
In beide Kamers is gisteren het vol
gende schrijven van den Koning voorgele
zen
„Daar ik uit bezorgdheid voor de veilig
heid des rijks mij genoopt heb gezien
aan het ,yolk door nieuwe verkiezingen
voor de Tweede Kamer gelegenheid te ge
ven zijn meening over de quaestie den
verdediging uit te spreken, heb ik besloten
de Tweede Kamer te ontbinden en te
gelasten, dat in het gebeele rijjk nieu
we. verkiezingen voor de Tweede Kamer
zullen worden gehouden. i
Later zal ik bepalen op welken datum
de nieuwe Rijksdag zal bijeenkomen".
De ministerraad heeft nu een protocol
openbaar gemaakt, waarin de minister van
oorlog, Hammarskjöld, het landsverdedf-
gingsontwerp toelicht. De regeering acht
de opleiding der rek ra teil in den winter,
van groot gewicht en in verband daar
mede stelt zij voor met het onderricht,
dat 250 dagen zal duren, op zijln laatst
in het begin van November te beginnen.
Verder worden verschillende oefeningen
voorgesteld.
Door verlaging van den dienstplichtigen
leeftijd komt een lichting meer beschik
baar. Om tegen overrompeling gevrijwaard
te zijn stelt de regeering voor bepaalde
versterkingen te land en aan de kust aan
te leggen of te verbeteren. Het voornaam
ste deel Idler vloot acht de regeering de
kustvloot, die uit ten minste twee divisies
pantserschepen, elk van 4 schepen, en
uit torpedobooten en duikbooten moet be
staan. Tot dekking der hoogere kosten voor
de weerbaarheid is het heffen eener Ibui-
tengewone .belasting op' de groote ver
mogens en inkomens noodzakelijk. Een
den, en een dozijn musketiers buiten de
wacht hielden met pen, inkt en papier
voor zich, om zijn laatsten brief te schrij
ven
Drie keeren begon hij. maar telken
male moest hij afbreken, want de droef
heid werd hem te machtig, en ging als
een hooge vloedgolf over zijn ziel. Een
zacht gesnik kwam kreunend uit zijn keel,
maar eindelijk overwon hij die zwakheid
en nu schreef hij1 geregeld voort, slechts
nu en dan even stil houdend, om zijn
denkbeelden in een behoorlijken vorm! te
gieten.
„Geliefde Vader!" zoo schreef hij, ^ge
liefde Moeder! Geliefde Broeders en Zus
ter! Ik zit hier in het kaaspakhuis, dat de
Roomschen van den ouden Mijnert hebben
gekocht, en tot kerkgebouw hebben be
stemd. Het is nu half tien in den avond,
en te vier uur morgen vroeg moet ik
sterven. Ik heb dus nog zes en een half
uur te leven, en dan is 't afgeloopten.
„Weest niet al te bedroefd om mij1,
geliefde oudere, want ik sterf voor een
goede zaak; voor Oranje en vaderland,
voor vrijheid en recht! De vijanden zullen
mij ophangen als een verachtelijken spion,
maar ik heb .slechts het waarachtige heil
van ons dierbaar vaderland op het. oog
gehad, ten bezit een goed toe verzicht, dat
al mijn zonden zijn vergeven om Chris
tus' wil. Ik ga naar het hemelsche Va
derland, en hoop u daar allen weder te
zien.'-'
pVordt vervolgd.)
