NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 131.
1914.
Zaterdag' 31 Februari
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BLAD.
F. P. D HUII, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee biaden
Landarbeiders.
Staten-fkneraal
Binnenland.
Uit de Provincie.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels [ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
Reeds errekele malen wezen wij op
't groot belang voor den landbouw' en de
landarbeiders gelegen in het ontwerp-
TaJma, door het tegenwoordig kabinet
overgenomen, tot verschaffing van land
aan landarbeiders.
Het landarbeidersvraagstuk is er een dat
zich niet beperkt, tot ons land, doch dat
'zioh ook over onze grenzen gevoelen laat.
„De Nederlander" haalde dezer dagen
een en ander aan uit een paar tijdschrif
ten, uit welke blijkt hoe dit land vraagstuk
ook elders de gedachten onzer Staats
lieden en oeconomen bezig houdt.
Zoo onder anderen in Engeland.
Dr. Blink wees in „Vragen van den
Dag" op de landp'olitiek van Lloyd George
in verhand met grondbezit en boerenleven
in Engeland. Ook daar een „land-pro
bleem". Na 1877 is de toestand van de
landeigenaars niet rooskleurig geweest.
Door verschillende wetsbepalingen wis
ten die pachters de nadoelen van den
toestand te verhalen op dê eigenaars. De
pachtprijzen daalden, de renten van den
grond gingen achteruit. Vele grondbezitters
5v|a.ren genoodzaakt hun grond te verkoo-
pen. De oude bimden tusscihen eigenaar
en pachter werden verbroken. Er kwam
een nieuwe klasse van bezitters, een
nieuwbakken soort van squires, die zich
niet veel aan de landelijjke toestanden lie
ten gelegen liggen, die slechts een paar
maanden van het jaar zich op hun land
goed vestigden, met een stoet Van gas
ten, die wel geld rondstrooiden, maar
geen gezonde welvaart brachten.
„De boven geschetste toestanden maak
ten het voor den grooten farmer slecht.
Hoewel de omstandigheden sedert iets ver
beterd zijh, is er noig altijd, een ern
stig landbouwvraagstuk. Opmerkelijk is het
bijl die _geschiedenis geweest, dat heit
klein-middelbedrijf van 1040 H.A. over
't geheel meer weerstandsvermogen heeft
getoond dan het groote. Er bestaat in
Engeland nog een levendige vraag naar
kleinere bedrijven, en de pachtprijs daar
van is dientengevolge hoog. Het is vooral
de „working fanner", de farmer die zelf
mede werkt in tegenstelling van den
„gentleman-farmer'die op de middel-
bedrijlven zich gaarne vestigt. Velen dezer
zijn van Schotsche afkomst en werken
met hun gezin. Deze categorie van far
mers heeft het minst te lijlden gehad van
de oingunst den tijden.
Maar er bestaat ook behoefte aan grond
voor de landarbeiders, het is een eisoh
hun toestanden te verbeteren. En de pach
ters, meestal pachters ofp korten termijln,
hebben behoefte aan meer zekerheid van
hun grondgebruik.
Engeland gaat gedrukt onder de be
staande toestanden van het grondbezit,
van het pachtrecht en Van de landarbei
ders. Er bestaat een veelzijdig „land-pro-
bleem", da,t ernstig om oplossing vraagt,
en de gedachten thans bezig houdt".
In „De Klaroen" schrijft Id. G. Ruys
over „Een eigen woning op een eigen
stuk land. Met name over de landarbei
ders zegt hij een en ander dat de belang
stelling verdient. In 1909 telde ons land
er 400.000.
De landverhuizing neemt af in de laatste
jaren. In 1906 vertrokken 5558 personen
boven de 16 jaar naar België, Duitschland
en N.-Amerika; 883 daarvan waren perso
nen werkzaam In het landbouwbedrijf. Dit
zijn er nu wel niet vele, maar toch worden
meestal de beste werkkrachten geroofd.
Anders is het met den trek naar de
groote steden. In 1897 woonde 35.94 pcit.
van onze bevolking in steden met meer
dan 20.000 inwt, in 1906 was dit per
cent gestegen tot 39.41. Daarbij' komt dat
ook industriestreken, de tuinbouwcentra
en de ontginningen flinke werkkrachten
aan onze landbouwstreken onttrekken. Het
aantal personen bij de verschillende land
bouwbedrijven werkzaam, nam in de jaren
18891899 nog toe met 8.7 pet, bij de
laatste volkstelling (1909) is 't echter ge
bleken, dat het aantal in verschillende
provincies is afgenomen, tenminste wat de
mannen betreft. Dat het totaal aantal man
nen bij het geheel dezer bedrijven nog
toenam, wordt voornamelijk veroorzaakt
door den tuinbouw; bij het eigenlijke
landbouwbedrijf m.cet stilstand, zoo niet
.achteruitgang van het aantal mannen ge
constateerd.
„En zij die wegtrekken zijn meestal de
meest jeugdige en energieke per
sonen" zeggen de Rapporten en Voorstel
len.
Hoe dit te keeren? Hierop luidt hot
antwoord„Wij wijzen er eerst op, dat de
trek bet allerminst plaats vindt bij de
arbeiders, die grondgebruik hebben. Niet
omdat de grond hun het trekken bemoei
lijkt, zoodat zij wel willen maar niet
kunnen. Neen, zij willen niet, want
het buitenleven en het handwerk, het
wonen in eigen huis en het bewerken
van eigen grond bekoort meer dan het
leven en werken in de stad; zé behoeven
niet, omdat zij in hun stuk grond een
aanvulling vinden van het lage loon en
tamelijk sterk staan in tijden van werk
loosheid.
Maar dan moet weer de vraag gesteld:
waar is de grond, die een goed bestaan
moet verzekeren aan hen die nu trekken
moeten?
Bij die vraag zouden we het ontwerp-
landarbeiderswet willen laten antwoorden
dat toch geett aan alle landarbeiders, die
gedurende twee jaar in een bepaald res
sort wonen en aan enkele lichte voor
waarden voldoen, het stellige uitzicht op
een eigen stuk grond.
Evenwel men overschatte niet:
Intensieve bebouwing van het groot
grondbezit alléén kan onmogelijk den
trek den teugel aanleggen. De fabriek
moet haar onmisbare hulp verleenen.
Welk een onmetelijke onbebouwde vlak
ten liggen er langs onze groote verkeers
wegen, die verlangend zijn de hooge
schoorsteenen te dragen. Wij moeten al
meer industrievolk worden, rnaar de
fabrieksbevolking worde niet opgestapeld
in de steeds g'rooter wordende steden. De
landarbeider van de zandstreek met zijn
lage dikwijls onzekere loon, vinde een
hooger en vast loon in de fabriek, die
niet ver van zijn woning staat. Daar
werke hij een halven dag, om de andere
helft door te brengen op zijn eigen land
en in zijn eigen huis.
Dan gaat hij niet trekken.
Dan worden eer zij die gingen naar
de groote stad teruggetrokken naar het
Veelbelovende land.
Uit bovenstaande aanhalingen van „De
Nederlander" blijkt ten zeerste het groote
belang van het bekende, door onze land
arbeiders met zoo groote belangstelling
begroete wetsontwerp.
Nog altijd mag de landbouwende en
landarbeidende bevolking in ons land,
en met name in onze provincie doorgaan
voor het gezonde, degelijke geslacht, dat
niet dan met de grootste schade aan onze
omgeving wordt onttrokken, en aan de
bevolking onzer groote steden, verwijfd
en verzwakt door velerlei oorzaken als
zij is, het van haar zoo noodzakelijke
nieuwe, krachtige levensbloed komt in
storten, doch tegelijk de beste krachten
voor goed aan den landbouw onttrekt.
Zal het aan het tegenwoordige Kabi
net gelukken, aan dezen wantoestanden
paal en perk te stellen. Meer dan van
algemeen kiesrecht verwachten wij van
grond aan landarbeiders heil voor dat
deel der bevolking, hetwelk onze ge
negenheid en waardeering zoo dubbel
waard is, om meer dan met een stem
biljet, met de vervulling van zijn inni-
gen wensch, een eigen huis met eigen
stukje grond ter bebouwing zal gediend
zijn.
Van sommige zijden is het wetsontwerp
bestreden onder meer met het argument,
dat de arbeider voor zijn patroon in de
zon, en voor zichzelf in de maan zal
kunnen werken. Een „socialistisch" be
zwaar. Van andere zijde werd de vrees
uitgesproken, dat de arbeider op. zijh land
zou werken en daarna op het land van
den boer zou komen uitrusten. Een „ka
pitalistisch' bezwaar t i e.
Ons dunkt, de wjajarheid ligt hier in het
midden.
Zijh hoofd bedrijf blijft de arbeid voor
den boer, maar het wetsontwerp wil hem
de gelegenheid opënen, om in zijh vrije
uren en dagen op1 eigen land te arbei
den en da,ar ook zijh huisgenooten loo-
nenden arbeid te doen verrichten.
Op gemakkelijke wijze zal den land
arbeider, die aan bepaalde eischen vol
doen, crediet gegeven worden, dat hij! een
„plaatsje" kan koopen of huren of ook
„los land" kan pachten.
Dat koopen of huren zal dan geschieden
van vereenigingen, stichtingen of gemeen
ten, die al heel wat land in de „doode
hand" hebben; en wel onder anderen door
vereenigingen opgericht met het speciale
doel land en „plaatsjes" aan te koo
pen en weer aan landarbeiders te ver
koop en of te verpachten. Het iis te ho
pen, dat zij die land in eigendom hebben
stichtingen, vereenigingen, instellingen
enz. zullen genegen zijh, hiertoe mee te
werken.
In uiterste gevallen staat de weg voor
onteigening o-pen.
Eerste Kamer.
De techniek onzer wetten.
De burgemeester geen
hulpofficier van Justitie.
Een kalme dag met een kalm
verloop.
De dag van gisteren heeft weinig of
geen vraagstukken van ingrijpenden aard
naar voren gebracht.
Of het zou de „onherstelbare veroude
ring", waaraan ons recht voor een groot
deel lijdende is, moeten zijn.
Het was deze kwaal van ons recht,
die de heer Drucker in algemeene woor
den ter sprake bracht. Een bureau voor
voorbereiding en verbetering van wetten,
Voor taalischoon en taalzuiverheid dier wet
ten, voor verzameling van ervaring en
ander materiaal omtrent zaken van wet
geving, zou hij wensohen ingesteld te zien.
Want, zoo meent hij, het parlement kan
zijh Wetgevende taak niet aan. Daarom
moet (dje voorbereiding zoo degelijk en
alzijdig zijn, dat bij. onderwerpen van niet
politieken aard, de Staten-Goneraal zich
zonder veel moeite bij het ontwerp; kun
nen neerleggen.
Voor zulk een instelling voelde de Mi
nister ook veel. Misschien dat dus over
tien, twintig jaar het denkbeeld, door den
heer Drucker geuit tot verwezenlijking zal
komen.
De heeren Van den Berg, Bergsma en
De Gijlselaar hadden het over de vraag,
of ook in gemeenten waar een of meer
commissarissen van politie zijh, de bur
gemeester geen hulpLofficder van Justitie
behoort te wezen. Van deze drie burge
meesters beantwoordde de eerste (die van
Delft) de vraag bevestigendde tegenwoor
dige toestand brengt mede, dat soms de
burgemeester onkundig blijft van belang
rijke justitieele gevallen in zijh gemeente.
Daarentegen wilden de burgemeesters van
Enschedé en Leiden niet weten van deze
verzwaring der b urgemees teri ijk e taaie.
De minister voelde er ook niet Veel
voor.
Een zaak van meer algemeen belang
.was die, welke de heer Bergsma ter sprake
bracht, die de tuchteloosheid van ons
volk behandelde.
Ook over dit onderwerp werd slechts
op' algemeene wijze gesproken.
Nieuws leverde de behandeling dus
niet op.
Overigens niets, waarbij onze lezers bijL
zonder geïnteresseerd zijn.
Viseh in de, kazerne.
Reeds sedert vier weken wordt iederen
Vrijdag in de kazerne van de brigade
grenadiers en jagers te 's Gravenhagë door
de soldaten visch in plaats van vleesoh
bij het middageten gegeten.
Naar wij vernemen voldoet dit uitste
kend en waar er gelegenheid bestaat om
gedurende het geheele jaar tegen geringen
prijls bij dergelijke hoeveelheden goede
visch te krijlgen, dan is het te voorzien,
dat de voeding met visch blijkend zal
zijh op het menu van de soldaten en
dat spoedig andere garnizoenen dit voor
beeld zullen volgen.
O vernachten buiten de kazerne.
De minister van oorlog heeft aan zijn
beschikking betreffende het overnachten
buiten de kazerne bij! opkomst voor her
halingsoefeningen een uitbreiding gegeven.
Tot nog toe kon aan de verlofgangers,
voor zoover zij! voor "de laatste maal
voor herhalingsoefeningen onder de wa
penen kwamen en behoorden tot de korp
sen der infanterie, vesting-artillerie, heit
regiment genietroepen en het korps pon
tonniers, alsmede aan de miliciens-serge
anten van de jongere lichtingen tot die
korpsen behoorende, worden vergund bui
ten de kazerne te overnachten. Thans kan
deze gunst worden verleend aan alle
voor herhaling^oefeningen opkomende Ver
lofgangers, voor zoover zij behooren tot
de reeds genoemde korpsen of tot het
karpis pant s erf or t- ar liberie en het korps
torpedisten.
Goes. Op Woensdag 4 Maart zal de
Bondsavond van 'de Afd. Nederlandsche
Meisjesbond gehouden worden.
Wijl verwijzen naar de aankondiging
van dr. Gunning's lezing op Woensdag
avond a.s., en wekken allen, die van een
schoono lezing willen genieten, op; deze
derde Winterlezing vanwege het Comité
voor Chr. Winterlezingen bijl te wonen.
Spreker en onderwerp waarborgen een
goeden avond.
Vllssingen. De directies der beide bios
copen alhier hebben haar films onder
de censuur der onlangs ingestelde bios
coopcommissie gesteld.
De Bondsdag van de afd. van het
Geref. Jongelingsverbond in Zeeland zal
den tweeden Paaschdag alhier worden ge
houden.
Kruiningen. Dhr. v. d. Vrede alhier is
met ingang van 1 Maart' e.k, benoemd tot
Arbeider-Telegrafist te Krabbendijke, zulks
ter aanvulling van de vacature ontstaan
door he,t vertrek van dhr. Jonker.
Colijnsplaat. Vrijdagmiddag was de
Raad dezer gemeente tot een spoed-
eiSchende vergadering bijleengeroepen.
Tegenwoordig waren alle leden. De
voorz. opende de vergadering, waarna de
notulen van de vorige vergadering wer
den gelezen en onveranderd vastgesteld.
Ingekomen was een schrijven van mej.
v. d. Vliet, dat zij1 hare benoeming! als
onderwijzeres aan de openbare school aan
neemt. Eveneensi een schrijven van Ged.
Saten, houdende goedkeuring kohier hon
denbelasting 1914. Idem, dat zij' hare goed
keuring niet kunnen verleenen aan het
vorige raadsbesluit aangaande de geldlee-
ning van f4000 ter voorziening in kas
geld. Wegens het groote bedrag: wenscht
genoemd college nadere inlichting om
trent de behoeften. Bt. en W. stellen voor
het vorige besluit in te trekken en een
geldleening aan te gaan groot f 3500, voor
hetzelfde doel.
Dhr, Noordij'ke vraagt of er dan meer
kans id op goedkeuring, waarop de secre
taris antwoordt dat hij dit wel gelooft en
hoopt, omdat er velen op hun geld wach
ten en zulks ook' voor hem als gemeente
ontvanger zeer laslig en onaangenaam is.
Het lid Potappel zegt dat hij, evenals
vorige keeren, met het oog op den toe
stand der financiën, een bezuinigingsmaat
regel blijft aanbevelen. Wethouder Taze-
laar meent dat het opsporen van andere
bronnen van inkomsten meer aanbeveling
verdient dan een bezuinigingsmaatregel,
waarna met algemeene s(emmen het voor
stel van Bi. en W. wordt aangenomen.
Dhr. Verburg: vraagt nog' verbetering
van een gedeelte pad langs het erf van
Th. de Fouw. Z,i. zou een straatje van
aanwezige oude keien vanaf de woning
van B. Schipper een goede oplossing zijn.
Dit wordt door Bt en W. toegezegd. Dhr.
Haringman merkt op dat dit straatje wel
hooger mag gelegd worden, dan in de
Oostelijke Kruisstraat.
Na geheime zitting sluiting.
Westkapelle. De burgemeester maakt be
kend, dat hij een wedstrijd uitschrijft in
het beplanten en versieren van voor
tuintjes (zoogenaamde glinden) in genoem
de gemeente. In hoofdzaak moet worden
gestreefd naar een beplanting van blij-
venden aard, hetgeen niet belet, dat bloe
men van korten duur tusschen blijvend
groen in, een mooi effect maken. De. uit
spraak "geschiedt op 31 Aug 1914 naar
den toestand op dien dag, en wordt be
kend gemaakt en gedaan door een, door
den uitschrijlver te benoemen, jury. Kost
baarheid en grootte van aanleg zij|n niet
van invloed, hoofdzaak is een zorgzame
nette aanleg, en een vriendelijk geheel
met het huis. Zijl, die aan den wedstrijd
willen deelnemen, moeten zich vóór 25
Aug. 1914 bij! den uitschrij'ver aanmelden.
De aandacht wordt er op gevestigd, dat
het gewenischt is boiomen en heesters zoo
spoedig mogelijk te planten. Voor den wed
strijd worden een aantal geldprijzen uit
geloofd, binnenkort bekend te maken.
Wienscht een prijswinnaar liever een blijp.
Vende herinnering te ontvangen, dan zal
hem deze zoo spoedig mogelijk worden
uitgereikt. (Middelb. Crt.)
Oostkapelle. Donderdagavond gaf de
Chr. Zangvereen. „Halleluja" alhier, voor
een stampvol kerkgebouw haar 4e open
bare uitvoering. Nadat gezongen was; Ps,
983 opende de voorz., dhr. Laarsma,
deze vergadering, lasi een gedeelte voor
uit Gods Woora en ging daarna voor in
gebed, waarna hij allen hartelijk welkom
heette, in 't bijzonder de vele afgevaardig
den zoowel van muziek en zangyereeni-
ging te dezer plaatse, als de vele zuster-
vereenigingen uit aangrenzende dorpen.
Hij gaf daarna gelegenheid aan den di
recteur den heer J. Schout om zijn pro
gramma uit te voeren. Alle nummers wer
den zonder onderscheid flink ten gehoore
gebracht. Het verzoek door enkele der-
aanwezigen, tot het bestuur gericht, om
verschillende nummers nog: eenmaal ten
gehoore te brengen, beweesi wel, hoe b.v,
nummers als „Eben Haëzler", fileer blijf
mij bij", „De verlosten wenken''' en
„Love Jehova" in den smaak van het
publiek viel. In de pauze vergastte de
organist 'de vergadering, op orgelspel,
waarvan door het publiek dankbaar gjs-
bruik werd gemaakt om op verzoek hun
ne stemmen te willen paren met de schoo-
ne orgeltonen.
Aan het einde dankte de voorzitter „Het
Zangkoor" met haar ijverigen directeur,
voor het vele goede en schoone ook dit
maal weer ten gehoore gebracht, alsmede
de vele aanwezigen voor de goede orde en
de stille onverdeelde aandacht, waarmede
zij de uitvoering: hadden aangehoord en
sprak verder den wensch uit dat West-
iKapelle's Zangkoor „Halleluja" nog (menig
maal in sitaat gesteld worde, met soort
gelijke programma's in het publiek op
te treden.
Nadat gemeenschappelijk gezongen was
Ps. 99 vers. 8 eindigde Ds. de Krnijter
dit samenzijn met dankzegging aan God.
Axel. In de Donderdagmiddag gehouden
algemeene vergadering van de Vereeniging
van Zeeuwsche fokkers van het zware
trekpaard, bleek' uit het verslag van den
secaetaris-penningmeester, dat er een na-
