NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 102. 1914. Vrijdag 30 Januari. 28e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
EERSTE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D HUij, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIÉN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Woningbouwverenigingen.
Buitenland.
Binnenland.
Uit de Provincie.
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.95
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
Sedert cle Woningwet in werking trad
(1 Augustus 1902) rustte op de gemeente
besturen de plicht om de tot dien datum
bestaan hebbende door hen vastgestelde
bepalingen betreffende woningbouw, om
te zetten in bouwverordeningen en be-
woningsverordeningen. (lelijk dan ook al
gemeen geschied is.
Terécht is bij1 de behandeling tier Wo
ningwet gewezen op de slechte woning
toestanden.
Dank zij deze wet en de daarop ge
volgde plaatselijke bouw- en bewonings-
verordeningen is in menige gemeente nu
reeds een betere toestand ingetreden, en
wordt die in andere voorbereid.
In onze omgeving is de belangstelling
met name voor den bouw van arbeiders
woningen toenemend. Wij vernamen
reeds, dat op een enkele plaats een le
zing over dit belangrijke onderwerp iel
gehouden. (Onder anderen door den beer
J. de Vriend te Ivattendijke).
't Is met het oog op die klimmende
belangstelling, dat wij een en ander om
trent de eischen der Woningwet in het
midden brengen.
Allereerst dan de bouwverordeningen.
De bouwverordening is door Burge
meester en Wethouders ontworpen, door
een commissie uit den Raad en door
de Gezondheidscommissie gezien en ver
beterd, daarna door den Raad vastgesteld,
en door Gedeputeerde Staten goedgekeurd.
Deze verordening, geheel op' de Wet ge
grond, bevat bepalingen nopens het stich
ten van woningen. Enkele er van luiden:
Zonder vergunning van Burgemeester en
Wethouders mag in geen geval gebouwd
worden. In achtgenomen moet worden de
bestaande rooilijn of eene door den Raad
te bepalen. Bij het optrekken van gebou
wen aan de straat is het verboden om
kroonlijsten en andere vooruitstekende
deel en van het huis over de straat te
doen uitsteken, behoudens vrijstelling van
deze bepaling door B. en W.
Bij aanvraag om te bouwen moet op
gegeven het hoogtepeil van den vloer der
beneden-woonvertrekken en de hoogte dei-
gebouwende afmetingen der ter bewo
ning in te richten vertrekken, en van
trappen en portalen.
Voorts bevat zoodanig een verordening
bepalingen omtrent plaatsing trap, regen
bak, privaat, enz. enz., voorts omtrent
voorkomen van brandgevaar en van voch
tigheid, de hechtheid van de fondamenten,
muren, vloeren, trappen, enz., toevoer van
licht en lucht, enz.
Het verzoekschrift aan Burgemeester en
Wethouders kan op ongezegeld papier ge
schieden. Er moet een beschrijving bij
overgelegd worden, die alles bevat wat
hierboven genoemd is; bovendien moeten
plans en teekeningen worden overgelegd in
dubbel op een schaal van een op honderd:
Van de voorschriften van Burgemeester
en Wethouders is beroep op den Raad
toegestaan.
Nu laat de wet toe, dat Lot verbetering
der volkshuisvesting vereenigingen in 't le
ven treden. Daar er in onze omgeving op
sommige dorpen een tekort is aan goede
arbeiderswoningen, is met het oog'daarop
het optreden eener bouwvereeniging als
boven bedoeld gewenscht, mits uitsluitend
in het belang van verbetering van huis
vesting.
De vereeniging dient buiten de wette
lijke voorschriften ook te voldoen aart
enkele in hare Statuten te vermelden
regelen.
De voornaamste zijn de volgende:
Buiten hoogstens 4 procent rente, over
het bijeengebrachte stamkapitaal en de
mogelijk door leening verkregen fondsen,
alsmede een billijke vergoeding voor werk
zaamheden of bewezen diensten mag dooi
de leden geen geldelijk voordeel genoten
worden; ook kan aan winsten geen andere
bestemming worden gegeven dan ter be
vordering van het doel.
Vervreemding of bezwaring van onroe
rende goederen kan niet anders geschieden
dan mot goedkeuring van Burgemeester
en Wethouders der gemeente, waarin deze
goederen zijn 'gelegen, en zoo voorschot is
genoten van een andere gemeente, zoolang
dit niet is afgelost, is ook de goedkeu
ring van B. en W. van die gemeente
noodig.
Intrekking der toelating brengt mede
ontbinding of opheffing der vereeniging^
in welk geval voorhanden voorschotten
boven het bijeengebrachte gestort, of ter
vestiging van (de stichting' afgezonderd ka
pitaal ter beschikking komt van de ge
meente, waarin de onroerende goederen
zijn gelegen, teneinde voor verbetering dei-
volkshuisvesting te worden aangewend.
Ook mag in de statuten geen bepaling-
voorkomen, waaraan leden of derden het
recht ontleenen tot het verkrijgen van den
eigendom van onroerende goederen der
vereeniging. De vereeniging moet eige
naresse blijven.
Voor dit. laatste voorschrift valt veel
te zeggen. Het klinkt wel mooi, dat de
leden ten '-slotte hoofdelijk eigenaar van
een woning kunnen worden; doch in de
practijk levert dit groote teleurstellin
gen op.
Schrijver dezes is jarenlang in een
andere gemeente lid geweest van een der
gelijke woning vereeniging, en betaalde we
kelijks een zekere som boven den huur
prijs zijner woning, teneinde na een zeker
aantal jaren deze woning in eigendom te
kunnen bezitten. Zijne verhuizing naar
Goes sloeg zijn verwachting den bodem
in, en hij was zijn gestorte gelden kwijt-
Zijn opvolger was er goed mee. iNog zwaar
der weegt een dergelijke teleurstelling
waar het arbeiders geldt. Deze komen
slechts zelden tot het privaat bezit, of
zoo zij' er toe komen, moeten zij allicht
spoedig overgaan tot het nemen van een
verband, of ook zij- krijgen te veel re
paratie, of zij verhuizen naar een ander-
gedeelte der stad, of naar een andere
plaats. Hiertegenover staat het voordeel
van gemeenschappelijk bezit, dat meer
deren hiervan profiteeren.
VREES.
In bad van bloed de zon verdween.
Een rossig spoor op 't oeverzand
Nog nabloedt. Aan het wijkend strand
Geen mensch, geen levend wezen neen.
Verlaten van het heerlijk licht,
Gescheiden van wat leeft en looft.
En wolkgedaanten boven 't hoofd
Met armen als naar d'aard gericht.
Is 't of mij stille vrees beving,
Of mij een zachte stem vermaant
Gij kleine, die u groot wel waant.
Wat zijt gij méér dannieteling
Geen stormgehuil rondom u loeit,
Noch bliksemvuur uw oog verblindt.
Zie nog eens op, onnoozel kind,
Als het onmeetbaar sterveld bloeit.
Als élke vonk aan 't nacht-azuur
Beschijnt uw schijnbaar eenzaam pad,
En wijst uw geest op schoon een stad
Die bloeit voorbij den blauwen muur.
Naar deze stad het oog gericht,
Geen vreeze ooit een hart verwint
Ga nu wat slapen, bevend kind,
Nog luttel stonden en't is licht
i j
gelooven, dan dreigt 'er gevaar voor een
oorlog in Mexico tusschen de Ver. Sta
ten enJapan, dat erg bops is over
de CaJifomische landverhuizingswet en
daarom Huerta niet alleen wapenen en
munitie levert, maar hem ook wel met
troepen wil bijstaan.
Engeland wordt er, als Japan's bond
genoot, ook bijlgehaald. Men weet dat het
ontevreden is over de weigering van den
Senaat om het arbitrageverdrag te her
nieuwen -en over de kwestie der Panama-
kanaaltollen.
Als Engeland nu maar eerst tevreden is
gesteld, zal Japan wel een toontje lager
zingen. Het arbitrageverdrag worde dus
hernieuwd en de bevoorrechting der Ame-
rikaansche kustvaarders in het Panama
kanaal ingetrokken.
De artikelen in cle bladen gelijken zóó
sterk op elkaar, dat 't wel lijkt of ze
uit één bron komen. Het gevaar van een
oorlog met Japan en Mexico wordt blijk
baar alleen opgeworpen om tot herstel
der grieven van Engeland te vermanen.
't Za-1 wel zoo-Ti vaart niet nemen.
„Rotterdammer".
Sw.
Vareenigde Staten.
Als men de Amerikaansohe pérs mag
De Vlamingen zijn nog diep ontsteld
over de wijze, waarop hun rechten en be
langen hij het onderwijsdebat zijn mis
kend.
De huidige toestand is- inderdaad on
houdbaar.
Men lette b.v. op de volgende feit-en:
Lettelingen (Henegouw). Óp 100 leer
lingen 80 Vlamingen. Voertaal Fransch.
Edingcn (Henegouw). Op 100 leerlingen
90 Vlamingen. Voertaal Fransch.
Marcq (Henegouw). O]) 100 leerlingen
95 Vlamingen. Voertaal Fransch.
Bever (H-enegoiiw). Op 100 leerlingen 98
Vlamingen. Vanaf den tweeden graad.
Voertaal Fransch.
Thollembeek (Herhout), Op 100 leerlin
gen 100 Vlamingen. Vanaf den 2en graad.
Voertaal Fransch.
Aan den minister van Schoone Kunsten
en Wetenschappen is een adres gezon
den geteek-end door de volgende letter
kundigen
Max Booses. Hugo Verriest, Pol de
Mont, V. A. dela Montsgne, Is. Teir-
linck, ltaf. Verhulst, Fern, ïoussaint,
Emm. De B-om, Hub, Melis, Nestor De
Tière, Alf. Hagenscheidt, Rode B-aekel-
mans, Maurits Sabbe, René De Clecq, V.
de Meyere, Herman ïeirlinck, Aug. Ver-
meylen, waarin zij o.m. zeggen:
„Het hoeft voor niemand in Vlaande
ren nog eenig betoog, dat alleen de eigen
H o 11 a n d s c h e taal het natuurlijke
hulpmiddel bij alle onderricht in de Vlaam-
s-che gewesten dient te zijn. Ons volk
heeft dooi' vervalscht-e onderrichtmethoden
reeds tientallen van jaren onberekenbare
geestelijke en stoffelijke schade geleden.
De tijd is gekomen, dat het niet langer
gestremd worde "in zijn normalen ont
wikkelingsgang en allerminst daarin door
nieuwe dubbelzinnige wetsbepalingen
worde gehinderd."
Staten-Generaal
Tweede Kamer.
In de sprekerslijst r.og geen
verbetering. Distriotsbelan-
gen und kein Ende Een
beieediging ingetrokken.
De Kamerpresident heeft het nog
kwaad te verantwoorden. Men bespaart
hem niet de ergernissen van den dag.
Doch in ernst, het loopt toch eigen
lijk de spuigaten uit. Bij de pauze was
gisteren de toestand, voor zoover bekend,
aldus, dat nog 57 ontboezemingen bij
deze begrooting te wachten staan. Meer
dere sprekers staan daarbij ingeschreven
bij verschillende posten. Voeg daarbij de
spreekbeurten, die nog zullen worden
aangevraagd en die, waartoe gedurende
het debat zelf de reden ontstaat. Alles
saamgenomen is het vooruitzicht zeer
donker. De Kamer denkt, wellicht, dat
ze in de volgende week nog wonderen
kan wrochten. Ze vergeet misschien, dat
voor openbare vergadering in die week
slechts drie dagen zijn bestemd.
De Kamer, zeggen we. Beter is: de
linkerzijde. Zij toch was het weer, die
den geheelen dag voor haar praatharts-
- -tl i ii,:- i - i
tocht opeischte. Van rechts heeft alleen
de heer Kooien een kwartier en de heer
Nolens eenige minuten de aandacht der
Kamer gevraagd. In hoofdzaak bestaat
de rol van rechts in meelijden.
Mee-lijden met den minister-president,
die ook met leedwezen ziet, dat zulke
woordenstroomen losbreken en den gang
van zaken niet onaanzienlijk vertragen.
't Is niet dan noode, dat wre in zooveel
welsprekendheid berusten. Wat zullen
wij er aan doen?
De Rechterzijde kan niet "beter doen,
dan een goed voorbeeld blijven geven,
zooals ze tot nog toe dan oók deed.
We zullen niet veel van de gisteren
gehouden zitting zeggen. Bij het onder
wijs blijken de districts-belangen zich
geducht te doen gelden en de verschil
lende afgevaardigden vechten over een
H. B. S. of een professor, als gold het
hun leven.
Zoo is er gestreden voor een tandheel
kundig instituut, naast het Utrechtsche,
te Amsterdam en tegen een hoogleeraar
in 't Romeinsch Ilollandsch recht te
Groningen, die door Amsterdam als een
ernstige concurrent wordt beschouwd.
Zoo heeft de heer Tydeman gepleit voor
een phyto pathologïschen leerstoel te
Utrecht en de heer Bos voor zoo'n nuttige
verrijking van de Groningsche Universi
teit, zoo heeft ook de heer Lohman
geprobeerd een klassiek plhlologiscli en
een historisch instituut in Groningen
ingericht te krijgen en zoo zijn ernaast
algemeen wetenschappelijke, ook plaat
selijke belangen behartigd, terwijl de
lotsverbeteringen niet achterwege bleven.
Op één gedeelte uit het debat moeten
we bijzonderlijk de aandacht vestigen.
Iri de eerste plaats om 't als een afkeu
renswaardig voorbeeld den linksclien Ka
merleden voor te houden, en in de tweede
plaats om ook eens iets goeds te vertellen
van 's voorzitters beleid.
Bepaald onsympathiek was het, zooals
de afgevaardigde voor Zierikzee zich
uitliet over den vorigen Minister-Presi
dent. In het relaas over de H. B. S.-kwes
tie op Goeree en Overflakkec zegde hij
„Toen kwam Minister Heemskerk. Com
mentaar overbodig."
Rechts maakte deze uitlating een zeer
onaangenamen indruk. Ze laat dan ook
alles te denken over. Gelukkig wees de
voorzitter hem op het beleedigend
karakter dier opmerking. Dit beleid van
den voorzitter was dus hoogst loyaal,
vooral daar we vroeger meermalen meen
den te moeten wijzen op onvoldoende
bescherming van rechtsche leden. De
heer Patiju nam door nadere verklaring
al het b'eleedigende uit zijn opmerking
weg.
Het traject AalsmeerAms t e r-
d a m
van de Haarlemmermeerspoorlijnen zal 1
Mei geopend worden.
B 1 iji v e n d gedeelte.
De miliciens van het blijvend gedeelte
der Januariploeg van 1913 worden morgen
in het geno-t van onbepaald verlof gesteld.
De a. s. promotie b ij» de
infanterie.
Niettegenstaande er bij het wapen der
infanterie reeds gedurende een maand
meerdere plaatsen zijh voor luit.-kolonel
commandant van een regiment, majoor
en kapitein worden deze maar steeds niet
aangevuld. Van zeer betrouwbare zijlde
wordt thans aan „De Msb." medegedeeld,
dat de pro-motie wordt opgehouden door
een reclame. Een majoor, die niet in aan
merking zou komen, voor een der open
plaatsen, van luitenant-kolonel, heeft hier
over zijh bezwaren ingediend, en op den
uitslag van het daaromtrent ingestelde on
derzoek is nu het wachten van de velen,
die in aanmerking komen voor bevorde
ring tot een hoogeren rang'.
Vrijkaarten voor Kamerleden.
Onder de leden van de Tweede Kamer
circuleert wederom een lijkt waarop men
I .bl i 1 11 J I I i i
tracht 65 handtekeningen te verkrijgen,
het aantal dat de spoorwegmaatschap
pijen eischen 'om allen leden vrijkaarten
toe te zenden. Het aantal handteekenin-
gen schijnt thans de 50 reeds te hebben
overschreden.
Middelburg. Gisterenavond werd in de
koorkerk alhier een rede gehouden door
ds. C. Lindeboom van Gorcum ten behoeve
der Chr. verzorging van krankzinnigen opi
„Vrederust". - -
Ds. Tjebbes spreekt het openingswoord1
naar aanleiding van het woord: „Ik Wil
barmhartigheid en niet offerande". Duide
lijk doet spr. uitkomen, dat barmhartig
heid behoort tot het wezen van het Chris
telijk geloof.
Ds. Lindeboom herinnert er aan, dat,
wat men onzen tijd ook verwijten moge,
niet, da,t er geen aandacht gewijd wordt
aan de gezondheid van den mensch. Te
betreuren is "het, dat bij' dat alles zoo
weinig rekening gehouden wordt met God
Almachtig. Wordt op het gebied der volks
gezondheid Veel gewerkt, de zielsziekten
nemen hand over hand toe, zoo erg, dat
men do 20ste eeuw wel die der „.krank
zinnigheid" zou kunnen noemen. Als uit
gangspunt zijner rede kiest spr. Hebiv
13:3a „Gedenkt der gevangenen, alsof
gij medegevangene waart". Ook de krank
zinnige is gevangen, gebonden door ban
den, die zijh leven maken tot een aaneen
schakeling van lijden. Spr. wil achtereen
volgens handelen over het- lijden, dat wij
krankzinnigheid noemen, over hetgeen, dat
tot verkrachting en genezing Van dat lij
den kan gedaan worden, om ten slotte
te wijzen op de roeping, deze gevange
nen tje gedenken.
Spr. verhaalt ons roerende tafereelen,
door hem bijgewoond. Als de oorzaak
behandelt hij in den breede de zonde.
Is aan de krankzinnigen langen tijd wreed
heid begaan en mag tot de mensehheid
wel geroepen worden: „Daar is een stem
der krankzinnigen, die u roept om wraak".
God heeft de oogen geopend voor de roe
ping der Christenen. Werd 30 jaar ge
leden de Vereeniging tot Christelijke ver
zorging van 'krankzinnigen opgericht,
thans worden door haar reeds duizen
den liefderijk verzorgd.
In zijh slotwoord vraagt ds. Lindeboom
om het gebed voor de arbeiders en ar
beidsters op „Vrederust", voor de lij
ders en lijderessen. Hij' vraagt ook om
ons zelf of om het onze. Christus zelf
vraagt het ons, de gevangenen te geden
ken, alsof we zelf gevangenen waren.
Met stille aandacht werden de spre
kers beluisterd. Het meer dan kille kerk
gebouw was aarclig vol.
De politie heeft wegens landlooperij
aangehouden J. P. v. d. L. en J. H. v.
O., een dezer mannen gaat voor de vijf
tiende maal naar de werkinrichting.
De antirev. kiesvereeniging „Neder
land en Oranje" vergaderde Donderdag
avond. Bij' de bestuursverkiezing wegens
vacature van dhr. Geense en de perio
dieke aftreding der heeren Bonma en V an
der VVeele werden verkozen de heeren
J. F. Heemskerk en C. Schout. (Dis. BoumaJ
wenscthte niet meer in aanmerking te kor
men.) Herkozen Werd dhr. R. v. d. Weele.
In de voorzittersvacature wordt voorziieu
door de verkiezing van dhr. Heemskerk,
Na benoeming der verschillende afgevaar
digden naar Centrale en Provinciaal Co
mité sprak dhr. J. F. Heemskerk over
den politieken toestand.
Goes. In de gisteren gehouden veigia-
dering van de Roomsch-Katholieke Kies
vereeniging is bijl de periodieke aftreding1
in plaats van het bestuurslid dhr. P. v.
d. Reit, penningmeester, gekozen de heer
J. P. van Hest, hoofd der R.-K. school.
De reeds tegen een vroegeren da
tum aangekondigde doch uitgestelde lezing!
van den heer A. C. J. A. Greebe van
's Gravenhage, over „Jacques Perk en cle
moderne Nederlandsc-he litteratuur", is
thans door het bestuur van ^Wetenschap
pelijke Belangen" bepaald op Dinsdag 3
Februari,
