VOOR ZEELAND
No. 90. 1914.
Vrijdag* 16 Januari.
38e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Buitenland.
Staten-Generaa!
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0,05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
Van Kol en de vrijheid.
Wij gaven reeds eenige staaltjes van
ongezonde vrijheidsopvatling in de S.D.
A.P. Onder deze was ook dit' dat een
sociaal democraat het den heer v. Kol,
Friesch afgevaardigde ter Eerste Kamer,,
kwalijk nam dat hij, in strijd met wat
de partij er van dacht, de regeeringsstaat-
kunde van het. vorige kabinet in zake Indiö
en 't beleid van den gouverneur-generaal
zoo geprezen had.
Van Kol gaat in „Het Volk" hierop in.
Na geklaagd te hebben dat men veelal
errtiseert zonder de zaken te kennen of
bestudeerd te hebben, gaat de heer V. Kol
voort
Ook zijn er gevallen waarbij men
den Kamerleden, in zaken die geens
zins het beginsel der sociaal-democra.
tie raken, wat meer persoonlijke vrijheid
diende te laten om hun eerlijk en on
partijdig oordeel te uiten naar beste
weten, volgens hun eigen goed door
dachte overtuiging. Voor alle problemen
der menschheid, is nu eenmaal geen
leiddraad in de socialistische theorieën
te vinden, die zich vrijwel uitsluitend
bewegen op economisch terrein.
Geen man van karakter zal zich im
mers het recht laten ontnemen, om in
volle vrijheid, wars van ldeinzieligen
partijgeest, zijn oordeel te zeggen b.v.
over godsdienst of techniek, kunst of
efchika, dan wei zijn meening over per
sonen. van welk erichting ook. In al
zulke gevallen heeft een ieder het recht
zijn eigen denkbeelden te uiten, op ge
vaar af van door overdreven partijgeest
een degradeerenden invloed op zich te
laten uitoefenen.
Dan zegt hij over de houding van den
heer [denburg tegenover de Sa. rek at
I s 1 a m
(Jok -ie houding van den Gouverneur-
Genei aal tegenover de Sarekat Islam
werd al is hij ook volgens de Bruin,
„een volbloed klerikaal" door de
beide Kamerfraktiën eenparig; goedge
keurd. De leiders van deze snel aan
wassende, zuivere inlanders partij met
wie ik veelvuldig in aanraking was,
en die mij op Java om raad kwamen
vragen hebben daarover het zelfde oor
deel geuit en waren in zulk een auto-
kratisch geregeerd land daarvoor dank
baar gestemd.
Na verzekerd te hebben zich niet te heb
ben laten beïnvloeden door bijzondere con
necties met den gouverneur-generaal, somt
hij al 't goede op dat hij omtrent dezen
bewindsman in de Kamer gezegd heeft,
ter weerlegging van hetgeen de concen
tratie, met name ook inr. Plevte, de te
genwoordige minister van koloniën, in de
verkiezingsdagen van het vorige jaar om
trent het Indische 'beleid gelogen hebben.
I \A aaraan'de heer v. Kol clan de volgende
opmerking aan 't adres van het. studee-
rende deel zijner geestverwanten toevoegt:
Hier heeft men nu één der punten,
waarop ik zooeven doelde: iemand die
ruimschoots, den tijd heeft om daarvan
een ernstige studie te maken zou hier
mede een nuttig werk verrichten ten
bate van de kennis der Xederlandsch®
politiek.
Een studie namelijk van de wor-
d i n g' s-g c s c h i o de nis en. de ont
wikkeling der antirevolutio
naire partij, oorspronkelijk demo
cratisch van aard. beschouwd volgens
de grondslagen van het historisch ma
terialisme. In de historie der koloniale
politiek was het deze partij, die lang
vóór er nog een s o c i a. a 1-d e,-
moer at i s e h e partij in Neder
land heston cl, als haar beginsel
neerschreef: „dat de baatzuchtige nei
ging van onze [dat is de liberale) staat
kunde, om de koloniën voor de bas
van den Staat of van den particulier
te exploiteeren, dient plaats te maken
voor een staatkunde van zedelijke ver
plichting'." Een beginsel "dat. ook wij
soc. dem, onderschrijven, doch waarop
ik thans niet verder kan ingaan.
De gouverneur-generaal is dan ook vol
gens den heer v. Kol de a.-r.-democraat,
die zich aan de leer van „Ons Program"
houdt, ook hierin dat
door den tegenwoordigen gouverneur-
generaal een eind gemaakt (is) aan een
bevoorrechting der Javaansche aristo
cratie, namelijk (volgens Reg. Regt. art.
69) de erfelijkheid van den Regenten
zetel. Thans zal niet meer de afkomst,
doch de geschiktheid den doorslag ge
ven. Iets waarom door mij reeds sedert
jaren gevraagd is. zonder ooit gehoor
te vinden.
Van den persoon van den gouverneur-
generaal schrijft hij nog het volgende:
En wat. den persoon, van clen G. G.
betreft, zoo aarzel ik geen oogenblik
hem oneindig hooger te stellen dan een
van Heutz die, na met geweld van
wapenen volken te hebben onderwor
pen, door het „Ned. Incl. Landsyndi-
caat", trachtte beslag te leggen op dui
zenden en duizenden hectaren hunner
gronden. En eveneens is de heer Iden-
burg vér verheven boven een G. G.
van der AVijck. die geheele provinciën
van rijke petroleum-teireinen wegschonk
aan de „Koninklijke Petroleiun-maat-
schappij" om enkele maanden later na
zijn aftreden een ruim betaalde betrek
king te. krijgen als bestuurslid dezer
maatschappij; om van anderen w.o. ook
liberale Ministers niet te spreken.
En dan ten slotte
Een en ander achtte ik hot mijn plicht
als eerlijk man en als goed soc.-demo-
craat in ronde woorden te erkennen.
Want deelnemen aan het .politieke leven
mag' nooit beteekenen afstand doen van
eigen meeningen en denkbeelden, af
stand doen van eigen onafhankelijk oor
deel. Botte onderwerping aan vooroor-
deelen van bemoeizieke partijlieden kan
niemand van mij vergen noch van mij
verwachten. Want een betamelijke vrij
heid en een behoorlijke zelfstandigheid
wil ik behouden. Dé begeerte naar vrije
uiting mijner meeningen is nog te groot
en ook berusten deze meeningen op
de vaste gronden van zorgvuldige stu
die en onpartijdig onderzoek. T e n
slotte ook is de waarheid mij
n p g' f! e 1 i e f.
Een zeei' belangrijk slot van de zeer
belangrijke verkiezingsactie dei' conceivi
tratie (tegen ons vorig kabinet en tegen
Idenburg. Een slot, waarbij de concentratie
en de tegenwoordige minister van kolo
niën allermeest, wèl ietwat verlegen zullen
staan kijken.
't Is dan ook wel opmerkelijk al die
vrome kerkbeschenners. voor leugenaars
uitgemaakt door dezen waarheidlievenden
sociaaldemocraat!
Rijksmiddelen.
Minister Bertling boft. Het jaar 191?»
heeft een opbrengst van bijna, elf miljoen
opgeleverd boven het jaar 1912; Decem
ber alleen was ruim een miljoen hooger
da,n die van zijh naamgenoot van 1912.
Aan 'dit accres hebben het meest bijge
dragen de directe belastingen; deze toch
alleen waren zes ton hooger. De poste
rijen brachten ook een mooie opbrengst:
21 'ton tegen 18 ton in December 1912;
terwijl ook do telegrafie en telefonen ruim
drie ton hooger kwamen. Ook de accijns
op het gedistilleerd was helaas weer een
halve ton hooger. Overige middelen ble
ven ongeveer gelijk, of brachten iets min
der op; met name de wisselvallige suc
cessierechten gingen drie en een halve ton
achteruit.
'De staat der rijksmiddelen mag der
halve gunstig genoemd worden. Het mag
trouwens ook wel zoo; want, waarlijk de
minister van financiën zal het moeten
kunnen: en de belastingbetalende burgerij
nog meer
Zachtmoedig „Volk".
In „Het Volk" heaelt een inzender de
afwezigheid van drie sociaal-democraten
bij de stemming over de motie Ter Laan
tot afschaffing der derde herhalingsoefe
ning voor de miliciens lichting 1912, ten
gevolge van welke afwezigheid die mo
tie werd verworpen.
De redactie, die altijd heftig uitvaart
tegen „clericalen" en andere tegenstan
ders. werpt dooi' een zachtmoedig onder
schrift op de dooi' des inzenders toorn
beroerde golven. Zij zegt dat de drie af
wezigen zeker wel wettig verhinderd zul
len geweest zijn, dat de soc.-democra
ten zoo talrijk waren opgekomen, en er
mei toch ook niet op te rekenen, het
was ean toekomstsieniiningenz.!
Deze- vergelijking' valt nogal op. Tegen
over die eenige duizenden jongemannen,
onder welke immers vele van het soort
anti-militair. Maar. de hekken zijn
nu verhangen
Japan.
De telegrammen over de aardbeving
en de vuleanische uitbarsting worden,
gelijk het helaas in den- regel bij derge
lijke rampen gaat, hoe langer hoe ver
schrikkelijker. 70.000 menschen zouden
omgekomen zijn.
Een vloedgolf schijnt de verwoesting
te hebben voltooid.
\Tolgens het verhaal van een der gered
den, die te Nagasaki is aangekomen, zou
den van Zondagmorgen tien uur totMaan-
dag op het oogenblik dat hij vluchtte te
Kagoshima tweehonderd aardschokken
zijn waargenomen.
Toen de vuleanische uitbarsting begon,
zag men eerst kolossale zuilen van rook
en vlammen op verschillende plaatsen
van den berg de lucht in schieten. Spoe
dig hadden deze het geheele eiland om
huld. Ongeveer 40 minuten later volgde
een uitbarsting op den top.
Het eerst werden de huizen aan de
Oostzijde van het eiland aangetast. De
vlammen verspreidden zich met angst
wekkende snelheid. De bewoners, die er
het leven afbrachten liepen naar het wa
ter, terwijl een aantal booten en schuiten
die in de baai lagen de vluchtelingen
zooveel mogelijk opnamen. De hitte welke
de vulcaan verspreidde was zeer hevig
en werd zelfs gevoeld in de stad Kago-
sjima, waar, de hemel geheel werd ver
duisterd door rook zoowel van de vulcaan
als van de brandende bosschen en huizen.
Van uit bet vasteland gezien, scheen het
eiland geheel in rook en vlammen ge
huld. Toen begonnen ook de inwoners
uit Ivagosjima te vluchten.
Andere berichten melden, dat Zondag
en Maandag over de geheele provincie
Kioesjioe schokken van aardbeving wer
den waargenomen. En zelfs viel in de
stad Nagasaki, gelegen op honderd En-
gelsclie mijlen van Sakoera-Sjima, Dins
dag een fijne aschregen.
Zuid-Afrika.
Ziehier nog enkele kiekjes uit Zuid-
Afrika-, die doen zien. dat de toestand
nog allesbehalve ordelijk is.
Hier en daar wordt een fornieele strijd
gevoerd. Aanvallen en overgaven zijn aan
de orde van den dag, als gold hel den
Boerenoorlog met Engeland.
Trades hall, do arbeidsbeurs te Johan
nesburg", heeft zich onvoorwaardelijk over
gegeven Do secretaris der vakveieeniging
Bain en tien andere leiders der stakings
beweging, zijn gearresteerd. Doch niet dan
na een geweldige ontplooiing van de mi
litaire macht door de autoriteiten. De
Boerencommando's waren op de plaats
zelf opgesteld, terwijl de gewapende po
litie aan alle kanten surveilleerde, en een
veldkanon op het gebouw was gericht-
De onderhandelingen werden gevoerd
tusschen den leider der arbeiders Bain
en den officier, die de aanvallers aan
voerde. Bain protesteerde tegen de breede
ontplooiing van de krijgsmacht. De offi
cier antwoordde, dat hij ze gebruiken zou.
als het gebouw niet werd overgegeven.
Bain zeide daarop: „Gij hebt vandaag
het leger aan uw zijde", en gaf zich
over.
De uitslag van een stemming onder
de spoorweglieclen te Kimberley was, dat
zij besloten geen deel te nemen aan de
staking. Dit is nog al' van belang, waar
Kimberley een belangrijk spoorwegcen
trum is, met groote werkplaatsen.
Groote zorg haart, natuurlijk de hou
ding' der inlanders. Generaal Botha heeft
in. de compounds der inlanders aan den
Rand een proclamatie doen verspreiden,
waarin hij den inlanders aanspoort rustig
(e blijven. Het heet,, dat die proclamatie
een goede uitwerking heeft.
De Indische leider Ghandi heeft aan
generaal Smuts medegedeeld, dat de be
weging van het lijdelijk verzet der In
diërs tijdens de tegenwoordige crisis niet
zal worden doorgezet.
Tweede Kamer.
Een Yuiverend minister.
Gedupeerde kiezerA
Een mal oordeel over de
Staatsloterij.
Een huiverende minister voor een leege
schatkist.
't. Is geen aangename positie. En als
zoo'n minister het woord neemt, behoeft
men niet. op een aangenaam en boeiend
betoog' te wachten, minister Bertling's
parlementaire capaciteiten even buiten be
schouwing gelaten. Er moet geld komen.
Voor den minister is 't een hard gelag-
deze boodschap den volke kond te doen;
vooral voor hem, die zich tot taak ge
steld zag de benoodigde finaticiën binnen
le krijgen. Voor de Kamerleden, steno
grafen, verslaggevers en het aanwezige
publiek is het om kippevel van te krijgen.
Minister Bertling heeft de vergadering
gisteren een kijkje gegund op zijn nieuwe
plannen. AVe verzoeken vooral die kie
zers, die zich door de geweldige propa
ganda der anti-la i'iefwetbeweging hebben
laten misleiden om een weinig van hun
aandacht.
Van den suikeraccijns zal niets verlaagd
worden. Van den accijns op het geslacht
evenmin. Van het afschaffen der tien op
centen op bedrijfs- en vermogensbelasting
komt niets. Neen, ze blijven gehandhaafd.
En. de Minister zal verhooging dier
opcenten moeten voorstellen. En boven
dien zal hij op andere belastingen, waar
van nu nog geen opcenten geheven wor
den, opcenten moeten leggen.
Eén soort belastingen blijft van die wel
daad in ieder geval uitgezonderd, liet, zijn
de invoerrechten: ln zooverre wordt de
gene, die dezen zomer: zich van de wijs
heeft laten brengen, dus niet gedupeerd.
Een tariefver hooging is dus niet aan de
orde. Doch overigens wordt, het een diep
tasten in de beurs, de gerechte straf voor
de kleurlooze middenstof, die zich meer
door dubbeltjesoverwegingen dan door
principes leiden Iaat.
Helaas, de goeden moeten met. de kwa
den lijden. Dat va.lt ook thans weer te be
treuren.
Bij de voorstellen tot op centenheffing,
welke binnenkort te verwachten zijn, zal
kunnen worden nagegaan, of ze alleen
dienen om den Minister schadeloos te
stellen voor het niet gereed komen der
nieuwe inkomstenbelasting. ij vreezen
echter met groote vreeze, dat het her
drag, waarvoor de heden aangekondigde
algemeene opcentenheffingen zullen wor
den geraamd, verre zal overtreffen het
bedrag dat uit de' nieuwe inkomstenbe
lasting mag worden verwacht. De aan
winst daarvan immers kan toch wel niet
meer dan één vijf millioen bedragen. De
opcenten zullen wel meer bedragen en
daardoor van den beginne een vrij defi
nitief karakter krijgen.
De toekomst gaan we dus donker in.
Natuurlijk zal het oude fabeltje weer
dienst doen, dat de vorige Regeering de
schatkist zoo berooid heeft achtergelaten.
Men zij er van te voren tegen gewaar
schuwd.
Overigens is er weinig van belang op
te merken. Slechts verdient de oppervlak
kige beschouwing van den minister over
de Staatsloterij nadere aandacht. Meiugi
Kamerlid moet zich geërgerd hebben over
het. laag-bij-de-grond-zïjnde oordeel van mi
nister Bertling.
De Staatsloterij zou het publiek ervan
weerhouden, deel te nemen in andera
loterijen, die vaak veel geringer kans ge
ven op winst! Als men de Staatsloterij]
afschaft, aldus heet. het dan, wordt ons
land nog meer overstroomd door circa
laires van buit.enlandsche loterijen! En.
tenslotte: „Voor velen is het een genoegen
een „lotje" in de Staatsloterij te spelen
en een genoegen om 's avonds de trek
kingslijsten na te zien!"
Deze uitspraak teekent den halfslach-
tigen minister. Eert hem niet.
Is niet de a'eglementaire prostitutie op
gelijksoortige gronden jaren lang geduld,
tot. schande van onze natie?
Zoolang ei' Bertlings of anderen van
zijn slag aan het hoofd van Financiën
staan, zal dus de Staatsloterij ons tot
beschaming strekken.
Hij is ons andermaal bitter tegenge
vallen.
0 n-v e r w acht bezoek.
H. M. de Koningin bracht gisterenvoor-
mdddag geheel incognito een langdurig be
zoek aan de gemeenteschool in de Tul-
linghstraat. te 's Gravenhage. H.M. woonde
in alle klassen de lessen bij, 'terwijl de
kinderen ten slotte gezamenlijk eenige lie
deren zongen. Eerst op het einde van
het, bezoek werd door den heer Jan Ligt-
liart, hoofd dezer school, aan kinderen
en onderwijzers medegedeeld, wie hunne
lessen had bijgewoond en voor wie ze hun
liedjes hadden gezongen.
H. M. begaf zich te voel van het Paleis
naar dit gedeelte der stad en terug.
Reserve officier landweer.
De minister van oorlog' heeft ter kennis,
gebracht, dat voor een benoeming' tot re
serve-officier bij de landweer geen on
derofficieren van het leger h. t. 1. meer
in aanmerking zullen komen, terwijl van
het, leger in .O.-I. geen onderofficieren
van lageren rang dan onder-luitenant of
adjudant-ond. off. dienstdoend officier
voor benoeming tot reserve-officier in aan
merking zullen komen. Onderofficieren,
die thans evenwel reeds in opleiding zijn
of aan wie eenige toezegging reeds is
gedaan, zullen alsnog in aanmerking wor
den gebracht voor een benoeming tot dien
rang. (Avp.)
Benoemd tot plaatsvervangend lid
der Kamer van toez. over de notarissen
en c.and.-notaiï-ssen te Amsterdam de heer
C. AViersma, ontv. der registr. en bur
gerlijke akten te Amsterdam.
Middelburg. In de gisterenavond ge
houden openbare vergadering van de ge-
zondsheidscornmissie alhier werd het
jaarverslag over 1913 uitgebracht, waar
aan wij het volgende ontleenen:
Over 't geheel genomen is de gezond
heidstoestand in Middelburg zeker niet
ongunstig in zooverre als althans het
sterftecijfer en de leeftijd der overlede
nen tot een besluit wettigen want mor
taliteit en morbiditeit zijn niet steeds met
elkaar evenredig. Wel laat de kindersterfte
nog al iets te wenschen over van
1901 tot 1910 bedroeg dat gemiddeld 12Vs
op de honderd levend geborenen maar
wij koesteren de hoop. dat de toename
van de natuurlijke voeding en de syste
matische verbetering der woningen daarop
een gunstigen invloed zullen blijven uit
oefenen, terwijl ook het geboortecijfer
daarbij gewicht in de schaal legt.
lie gezondheidscommissie achtte zich
dan ook niet gerechtigd bij hot gemeente
bestuur een extra subsidie aan te vragen
van minstens f 800, ten behoeve eerier
commissie, die een onderzoek wilde in
stellen naar de kraamvrouwen- en zuige-
lingen-verpleging in Zeeland, waaromtrent:
een hernieuwd verzoek tot de commissie
kwam. Waar bovendien dit onderzoek be-
