VOOR ZEELANS
No. 89.
1914.
Donderdag 15 Januari.
38e Jaargang
GHRISTELIJK-
HISTORISGH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIf, te Middelburg.
Wie aan den weg timmert.
De Kiezerslijst van 1914.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
PRIJS DER ADVERTENTIËN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
VI.
De uitslag der verkiezingen en wat daar
het direct gevolg ran was, heeft de kie
zers die in de concentratie hun vertrou
wen hadden gesteld, zeer teleurgesteld.
Ret liberaal ministerie C'ort van der
Linden, eveneens steunende op de con
centratie. moet dus noodzakelijk de reeks
teleurstellingen ver groot en en zal hun het
bewijs leveren, dat de concentratie niet,
volgens een gemeenschappelijk beginsel
program kan regeeren. Dit komt reeds
bijzonder duidelijk aan het licht wanneer
men de daden van de vrijzinnige minis
ters Treub en Bosboom met elkander ver
gelijkt.. Zoowel minister Treub als minister
Bosboom hebben zich tijdens de behande
ling der Invahditeits- en Militiewet van
hun ambtsvoorgangers Talma en Colijn,
als lelie bestrijders dezer wetten doen
kennen. Beide ministers stonden bij de
aanvaarding hunner regeeringstaak voor-
het 'feit, dat bovengenoemde wetten wa
ren. aangenomen en. reeds geheel of ten
deele werden uitgevoerd.
Minister Treub gaf al spoedig te ken
nen, dat van hem niet is te verwachten,
dat hij de Invaliditeitswet zou uitvoeren,
omdat hij daarin eerst ingrijpende wijzi
gingen wilde aanbrengen. Minister Bos
boom oordeelde, dal hij wel iets anders
te doen heeft, dan onmiddellijk af te bre
ken hetgeen zijn voorganger heeft tot
stand gebracht.
Ziedaar twee tegenstellingen; de eene
minister houdt, zich aan den stelregel,
dat er moet zijd continuïteit in het re-
geeringsbeleid, de andere minister trekt
zich daarvan niets aan.
Deze zoo zeer verschillende handelwijze
heeft natuurlijk een oorzaak, het heeft
ook bepaalde gevolgen.
Het laatste punt eerst besprekende, is
het logisch gevolg van de handelwijze
vaal minister Bosboom, dat om met den
heer Duyraaer van Twist te spreken, de
concentratie door de begroeting, van den
minister van Oorlog, wel wat zal ont
nuchterd zijn, m.a.w. dat het eindcijfer
dezer begrooting hun danig tegenvalt. En
dit wel te meer omdat, de minister zich
in elk opzicht, dus ook wat betreft liet
door de concentratie fel bestreden wets
ontwerp tot fortenbouw te Vlissingen eu
elders kan vereenigen. Een vrijzinnig mi
nister vraagt dus het geld aan om den
fortenbouw te kunnen voortzetten. Een
en ander heeft tengevolge, dat het eind
cijfer der Oorlog,s-begrooting voor 1914
de som van 35 miljioen bereikt of li/2
millioèn hooger dan het vorige jaar, on
der het gehate coalitiebewind.
Teleurgesteld worden dus ook hierdoor
de vrijzinnige kiezers en de vele open
bare onderwijzers, die zoo dapper heb
ben meegevochten voor de concentratie
uit eigenbelang hebben gegronde
reden om ontevreden te zijn, dat wegens
geldgebrek hun de beloofde salarisverhoo-
-ging niet kan worden geschonken. Wie
had in Juni durven voorspellen, dat bij
de intrede \a,n het jaar ^er bevrijding
van onder het clericale juk een vrijzinnig
ministerie i n de Staatscourant zou pu-
bliceeren de namen der leden eener Staats
commissie, waarvan het. doel toen. alle
vrijzinnigen zou doèn huiveren.
Teleurgesteld zijn ook de misleide kie
zels van rechts. Niets is ons vanzelf aan
genamer dan dat reeds nu ook hun oogen
opengaan en zij meer en meer inzien,
dat het vorig ministerie veel in hun be
lang heeft en nog veel meer zou tot stand
gebracht hebben. Niet alleen houdt dit
nu op, maar door de niet-uitvoering dei-
Invaliditeitswet wordt de invalide werk
man zelf onthouden datgene waarop Ziijl
dan toch zeker reeds volkomen recht
hadden.
Teleurgesteld zullen nog worden velen,
die door de nog hangende plannen in
zake staatspénsioneering' van minister
Treub en door het optreden van minister
Bosboom, waardoor het financieel even
wicht geheel verbroken wordt, de mil-
lioenen zullen moeten helpen bijpassen,
die de concentratie nu tekort komt.
Een der concontratieleuzen was toch
bezuiniging
Zeker, maar een vrijzinnig ministerie
kan niet bezuinigen omreden de vrijzin
nige partijen die haar moeten steunen,
in beginsel niet overeenstemmen op het.
punt .yan defentie.
Hiermede is tegelijk de oorzaak aange
geven waarom de ministers Treub en Bos
boom zoo verschillend handelen. Met en
kele korte citaten zullen we dit nader
aantoonen.
De leider der vrij-liberalen sprak in de
Tweede Kamer:
i i I
,,Ik heb het optreden van dezen mi
nister vaar Oorlog met ingenomenheid
begroet. Wat 's ministers beleid aam
gaat. voor zoover wij dat nu kennen,
constateer ik met genoegen, dat de mi
nister blijkbaar in de lijn van zijn voor
ganger wil blijven werken. Is hem daar
van een grief gemaakt, voor mij is
dat geen grief, geen reden tot blaam".
Namens de vrijzinnig democraten sprak
de heer Merchant, in 'tkort samengevat:
,,Nu wij de Memorie van Antwoord
van den minister van Ooi-log hebben
ontvangen, doet het mijl leed te moe
ten opmerken, dat dit. stuk mij in ve
lerlei opzicht heeft teleurgesteld. Ik ge
loof, dat wanneer van de Regeerings,-
tafel een krachtige leiding werd gege
ven in de richting van bezuiniging, de
minister op een meerderheid kan re
kenen in deze Kamer. Tot dusver zie
ik deze krachtige leiding in den Minister
van Oorlog niet".
De woordvoerder der Unie-liberalen, ge
neraal Eland, zeide
,,De linkerzijde heeft tegen de wets
ontwerpen van minister Colijn, die niet
lagen in den geest der aan die zijlde
steeds gehuldigde inzichten op militair
gebied, een krachtige strijd gevoerd.
Maar sinds zij die strijd hebben verlo
ren en de wetsontwerpen zijn tot wet
ten verheven, die reeds zijn ingevoerd,
kan het niet op haar weg liggen de
eerste gelegenheid die zich voordoet,
te gebruiken om op die maatregel te
rug te komen".
Bij de Invaliditeitswet kan het wel.
Waarom het hier niet gebeurd is, is dui
delijk; uit het voorgaande blijkt dat de
concentratie nooit zal kunnen bewerken
dat de defentie-uitgaven verminderen, om
dat. zijt op dit punt hopeloos verdeeld
is. In 't vervolg za.l dit. bij andere wets
voorstellen ook duidelijk aan 't, licht, tre
den.
Geen wonder dus dat de concentratie
boven alles aanstuurt op kiesrechtuitbrei
ding waartoe Grondwetsherziening ïioo-
dig is. Dit doel te bereiken is hoofdzaak,
omdat dan de regeering wettig verplicht
is af te treden en de concentratie zich
dan eervol ontslagen acht, de tijdens de
verkiezingen in jeugdigen overmoed ge
dane beloften .na te komen. De concen
tratieleiders beseffen te goed. dat hoe
langer dit ministerie aanblijft, hoe meer
kïpzers er overtuigd worden, dat zij' vol
gens het opgemaakte program niet kun
nen re-geeren. Hoe spoediger het ministerie
dus in kan rukken hoe aangenamer het
hun is.
Volgens een rede door het Kamerlid
mr. Van Raalte te Middelburg den 5en
Januari -gehouden, iemand dus die het
weten kan is'in de zitting 1915—1916
te verwachten, dat de Grondwetsherzie
ning tot stand komt. Waarschijnlijk in
1916 krijgen wc dus nieuwe verkiezingen.
Daarom willen we nu alvast een raad
geven aan.de misleide kiezers van rechts.
Indien men niet voldoende kennis be
zit en zoo zijn. er velen om door
het lezen van een Christelijk dagblad de
beteeken'is der sociale wetten van mi
nister Talma te begrijpen, laat u dan
niet steeds voorlichten dooi- een buurman
of vriend waarvan ge weet, dat hij' geen
rekening wenscht te houden met een Al
machtig Opperwezen en die alleen voor
de stoffelijke belangen dei' Ned. Herv.
Kerk in vuur geraakt. Ileeft men geen
tijd of lust de politieke verslagen in de
'courant te lezen, laat u dan niet op het
werk door een mede arbeider, waarvan
.bekend is, dat hij wel in de kroeg maar
niet in de Kerk komt, overtuigen, dat
alleen vrijzinnige ministers iets in hel
belang van den werkman kunnen tof stand
brengen. Sluit u aan hij' de antirevolutio
naire kiesvereeniging in uw woonplaats.
Gij zult daar worden ingelicht over den
arbeid en spoedig vvaardeereri den ze
gen, die een Christelijke regeering ver
spreidt. Dit in 'toog houdende zult ge
standvastig blijven staan, wanneer straks
opnieuw de concentratie een stormaan
val doet. PIKET.
De benoeming van hel soc.-dem. Ka,-
merlid Ter Laan tot burgemeester van-
Zaandam wekt in zóóver bevrediging, dat
daarbij gebleken is, dat de minister van
binnenlandsche zaken die den benoemde
voordroeg, blijk gaf rekening te willen
houden met de politieke kleur of gezind
heid voor de meerderheid der ingezetenen.
Het is alleen maar te wenschen dat Zijne
Excellentie zich claar ook bij andere bur
gemeestersbenoemingen ook aan houdt.
In Zeeland zagen wij dat hij er zoo over
denkt nog niet. bevestigd. Eer het tegen
deel.
Wat wij in een liberaal blad lazen dat
het de wensch altijd is geweest der„cle-
riealen" - zooals men wel zoo vriendelijk
is ons te schelden dat. de burgemeester
van dezelfde kleur zij als de meerderheid
van den gemeenteraad der plaats, wier
belangen hem zijn toevertrouwd,'' berust
op een vergissing.
Dat. is door de „clericalen" nimmer
zoo gezegd.
De gezindheid der gemeentenaren, blij
kende uit de stemmingen voor Kamer
en Staten, die, en die alleen, is voor ons
beslissend.
De gemeenteraadsverkiezingen zijn al
een heel slechte maatstaf om de politieke
gezindheid der kiezei's te meten. Immers
vooral in Zeeland - stemmen het
•meerendeel der kiezers nog altijd in de
gemeenteraad de beste mannen hunner
plaats; zijn dit mannen van hun kleur,
dan die in de eerste plaats; maar is er
ook een knappe liberaal bij, dien stemmen
zij ook heel gaarne.
En dan hoevele gemeenten zijn er
niet, waar van liberale zijde bij gemeen
teraadsverkiezingen de onnoozele kiezor-
tjes worden beetgenomen met de voor
spiegeling bijvoorbeeld dal hel moeten zijn,
bijvoorbeeld vier protestanten (dat zijn
natuurlijk liberalen!) en 2 oud-gerefor
meerden en 1 afgescheidene.
Zoo werd menige gemeente liberaal wat
de saamstelling van haar gemeenteraad
aangaat, ofschoon zoodanige gemeente
schier geen liberalen lelt; en zoo werd
er onder een liberaal bestuur, op grond/
van een zoodanige saamstelling (4 links
en 3 rechts) in meer dan ééne gemeente
een liberaal of vrijzinnig-democraat tot
burgemeester benoemd.
En dan nog het antipapisme dat
helaas nog zooveel menschen naar links
drijft bij een Kamerverkiezing.
Wij moeten derhalve niet met den ge
meenteraad rekening houden, maar met de
gezindheid der kiezers.
Trouwens, ook zelfs met de saamstel
ling van den gemeenteraad is onder libe
rale kabinetten ook maar zelden rekening
gehouden. Ook in Zeeland.
Breekt minister Cort v. d. Linden ook
op dat punt met den sleur van willekeur
en stelselloosheid, dan zal ons dat aange
naam zijn. Wij zullen goed opletten.
Hoewel er niet dadelijk verkiezingen
in 't zicht zijn, is het toch van overwegend
belang, dat de jaarlijksche zorg voor de
Kiezerslijst ons blrjï't bezighouden. Wie
Kiezer kan worden behoort op de lijst
gebrachtwie, om een of andere reden,
niet op de lijst behoort, moet er worden
afgevoerd.
We leiden dien jaarlijkschen arbeid
weer in door als naar gewoonte, de
vereiscliten af te drukken, die de wet
aan de kiezers stelt.
Belastingkie zers.
Wie in eenige rijksbelasting is aange
slagen, wordt ambtshalve op de lijst
gebracht, mits hij het verschuldigde over
het laatstverloopen dienstjaar betaald
hebbe, vóór 1 Februari 1914.
Rijksbelastingen zijnPersoneele,
Grond-, Bedrijfs- en Vermogensbelasting.
Wie mede bezitter is van een onver
deelde nalatenschap en voor zijn aan
deel f 1.of meer Grondbelasting be
taalt, moet zich echter ten (gemeente-
huize aangeven tusschen 1 enlöFebru-
ari. Wie verhuisd is naar een andere
gemeente, waar hij Rijksbelasting be
taald heeft, moet zich eveneens aange
ven in zijn nieuwe gemeente onder over
legging van zijn voldaan geteekende
belastingbiljetten.
Huur kiezers.
Huurkiezer is elk, die van 1 Aug.
1913 tot 31 Januari 1914 een huis (of
gedeelte daarvan) bewoond heeft en
daarvoor een huur betaald heeft als volgt
Te Vlissingen minstens f 1.75 huur per
week. Te Middelburg f 1.50. Te Souburg
en Koudekevke Zand minstens f 1.25. En
voorts in alle overige plaatsen op 'Walche
ren en de plaatsen op de overige eilanden,
en Axel kom en Neuzen f 1. En overig
Zeeuwsch Vlaanderen 80 cent.
Arbeiders nu die bijv. f39 's jaars huis
huur betalen en minstens f 18 apart aan
huur voor een tuin, wei of stukje land.
die betalen dan minstens 39 plus 13 is
52 gulden per jaar, en zijn daardoor ook
woningkiezer, wanneer zij zich aangeven.
Men mag ook één keer verhuisd zijn
in dien tijd.
Is de woninghuur te laag om kiezer
te worden en heeft men een stukje grond
in huur (in dezelfde gemeente) dan mag
men de huur daarvan optellen bij de
woninghuur.
Schippers, welke gedurende denzelfden
tijd een schip in eigendom of huur
hadden van 24 kub. M. (ton) inhoud,
kannen ook kiezer worden.
Aangifte tusschen 1 en 15 Februari,
Loonkiezers.
Om loonkiezer te worden moet men
van 1 Jan. 1913 tot 31 Jan. 1914 in één
of hoogstens in twee dienstbetrekkingen
zijn geweest en een loon verdiend heb
ben, als volgt
Iemand te Vlissingen moet minstens
f 45(1 per jaar verdienen te Middelburg
f300; Souburg en Zand minstens f 350
te Goes, lerseke, Brigdamme, Neuzen
(kom) en Zierikzee minstens f 525 in de
overige gemeenten op de eilanden
minstens f300 en in de overige gemeen
ten van Zeeuwsch Vlaanderen met uit
zondering van Axel (kom) en Neuzen
(kom) f275 per jaar.
Wij zeggen minstens; die meer ver
dient dan die som is 't natuurlijk ook,
maar die minder verdient is 't niet.
Een knecht die bij zijn heer of baas
f 100 per jaar verdient (dat is f2 per
week) en hij heeft er vrij kost en in
woning bij, die is kiezer.
Een knecht die bij zijn heer of- baas
minstens f262.50 per jaar verdient en
v r ij e woning, die is ook kiezer.
Die getallen gelden voor de meeste
gemeenten in Zeelanddoch voorgrootere
gemeenten zijn zij eenigszins hooger. En
wel voor Goes, lerseke, Brigdamme,
Neuzen (kom), en Zierikzee vrije woning
f50 ,en f275 loon. Zand en Souburg
f62 50 en f287.50. Middelburg f75 en
f325. Vlissingen f87.50 en f362.50.
Bij het loon van den man mag worden
opgeteld
le. Het geheele loon, dat zijn vrouw
(eveneens in vaste dienstbetrekking) ge
noten heeft.
2e. Het halve loon zijner inwonende,
minderjarige kinderen.
Als loon wordt óók gerekend
le. Pensioen en lijfrente.
2e.Ongevallenrente.
Staat in een j of ander bedrijf in den
regel het werk gedurende een gedeelte
van het jaar stil, dan wordt de tijd,
waar in niet gewerkt wordt, toch als
diensttijd becchouwd. Is men hoogstens
twee maanden ziek geweest, dan wordt
toch het loon gerekend ontvangen te zijn.
Ook de kost en de inwoning wordt
als loon gerekend, naar een daarvoor bij
de wet voor iedere gemeente vastgesteld
bedrag.
Wie op Zon- en Christelijke feestdagen
den kost niet geniet, behoeft daarvoor
niets af te trekken. Hij wordt gerekend
den vollen kost te genieten.
Inwonende zoons, die vóór 16 Mei a.s.
dit jaar 25 jaar hopen te worden, kun
nen zich als loonkiezer aangeven, wan
neer zij een zeker loon genieten, dat met
kost en inwoning saam het wettelijk
cijfer bereikt.
Ook de loonkiezers moeten zich aan
geven tusschen 1 en 15 Februari.
Men behoeft niet mede te deelon hoe
veel men verdiend heeft. Een verkla
ring, dat men op grond der wet loon
kiezer kan worden, is voldoende.
Spaarbankkiezer.
Wie op 1 Februari a.s. sedert een jaar
f100 nominaal op het Grootboek heeft
staan of f50 op een Spaarbank, kan
kiezer worden.
Hij moet tusschen 1 en 15 Februari
zich op de secretarie aanmelden onder
overlegging van een bewijs van de direc
tie van het Grootboek of het bestuur
der Spaarbank, dat hij inderdaad sedert
een jaar eigenaar is van de gevorderde
bedragen.
Het is niet meer noodig, dat men een
boekje hebbe van de Rijkspostspaarbank
andere spaarbanken tellen ook mee doch
natuurlijk moeten de lichamen, waarvan
deze spaarbanken uitgaan, rechtspersoon
lijkheid hebben, en zoo ze na 1 Mei 1900
zijn opgericht, moeten ze een waarborg
som van f 25000 bij de Nederlandsche
bank hebben gedeponeerd.
Examen-kiezers.
Ten slotte de Examen-kiezers. Dat zijn
zij, die „met goed gevolg hebben afge
legd een examen, ingesteld door of krach
tens de wet of aangewezen bij algemee-
nen maatregel van bestuur en in verband
staande met de benoembaarheid tot eenig
ambt, de vervulling van eenige betrek
king of de uitoefening van eenig bedrijf
of beroep".
Wie in 1913 onderstand heeft ge
had van een instelling van weldadig
heid of van een gemeentebestuur kam
geen kiezer worden. Als onderstand gei
den niet geneeskundige hulp en genees
middelen, wel versterkende middelen.
Wij veroorloven ons nog de volgende
opmerkingen
lo. Als men een gemeente een huis
bewoond, en in een andere ge
meente een stuk grond in huur heeft,
en de huur van beide saam is dan zooals
de kieswet dat vordert, dan kan men in
de gemeente waar men woont kie
zer worden, mits dat stuk grond minstens
van Aug. tot 31 Jan. a.s. in huur was.
2o. Verhuizing is slechts binnen de
zelfde gemeente toegestaan.
3o. Onder minderjarige kinderen voor
loonkiezers wordt verstaan 21 jaardatum
van verjaring 1 Febr. Wie dus op dien
datum 21 jaar hoopt te worden is nog
minderjarig bij aangifte door zijn vader
voor het loonkiezerschap.
4o. Bij het inkomen van den man ka;*
dat der vrouw worden bijgeteld, wanneer
zij achtereenvolgens in twee
dienstbetrekkingen is werkzaam geweest;
