NIEUVSBLAD
VOOR ZEELAND
1914.
Maandag 12 Januari.
28e Jaargang.
GHRISTELUK-
HISTORISCH
Een voorvader van ex-pi^sidenl Roosevelt.
Buitenland.
Binnenland.
Xo. 86.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Onder de Oranjevlag.
VI *1.3
«m
IEDEREN WEEKDAG DES AVONDS.
Prigs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DEK FIRMA'S
OOSTERBAAN LÉ COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
li) I i I i
Nonsens.
Professor Eerdmans, de liberale anti-
cl'ericaal die, wanneer de rechtsche kie
zers in Rotterdam 1(1 niet oppassen, over
eenige dagen lid der Tweede Kamer zal
zijn, heeft, iri een zijner verkiezingsspee-
ches, blijkens het verslag in de „Nieuwe
Roti. Crt.", de volgende stoute beschul
diging uitgesproken tegen de voorstarii
ders van Christelijk onderwijs
Wat er ook moge gebeuren, spreker
meende, dat hel; de taak der vrijzinni
gen zal zijn met de deugdelijkheid en
den kraehtigen vooruitgang van het on
derwijs der jeugd niet te laten tran-
sigeeren, want wij zullen nooit, moeten
laten aansturen op een klassenweten-
scha.p, op wat o u derwetsch o n-
d e r vv ij s aan het domme vol k,
dal 'de meerderheid van de kiezers op
levert, en op meer verhelderd inzicht
bij de weinige uitverkorenen, die zich
gemakkelijk de heerschappij weten te
verwerven door hun tactiek. Er zijn
midden in ons land donkere gedeelten,
waar 'zulke toestanden nu reeds bestaan.
Let ;op hel, gespatieerde en gij merkt
onwillekeurig np, dat deze hooggeleerde
nooit veel van den schoolstrijd gesnapt
heeft. Stel u toch eens voor, dat de voor
standers van Christelijk onderwijs mil
joenen hebben uitgegeven om het' volk
dom te houden't ls te mal om er verder
over te praten. Maar nog onzinniger is
wat de professor van den Bijbel zegt:
„Het lag dus in de lijn der redelijk
heid de leus van „de school met den
Bijbel" door eene andere te vervangen,
die zich aan het openbare wetenschap
pelijk onderwijs gemakkelijker aansluit.
De Bijbel staat immers ge
heel in het teeken van de
a ïiti eke wereldbesch o u w i n g.
Wanneer men de godsdienstige waarhe
den uit. het Bijbelsch verleden in taal
van onzen tijd wilde omzetten, zoo
als hel aanvaarden van de hedendaag-
sche wetenschap door rechts noodig
maakt, moest hel niet zoo moeilijk val
len-, zich met vrijzinnigen te verstaan
omtrent de richting van het onderwijs."
Nog mooier. De Bijhei eeu antieke we
reldbeschouwer. Maar uit welke wereld
beschouwing moet een hoogleeraar toch
wel ontwaakt zijn, die iels dergelijks, durft
beweren.
Wij vreezen, dal ook deze vertegenwoor
diger van het denkend deel den lust tot
denken en tot onderzoek bij zijn geest
verwanten niet zal tipwekken.
Men zou haast zeggen: zend dien man
naar de Kamer. Daar zal hij stellig minder
kwaad doen aan de Leidsche Alma Mater
met haar keur van studenten.
Feuilleton.
Een verhaal uit het rampjaar 1672.
door L. PENNING.
(Nadruk verboden.)
241
De. Schout reed daar heen in diepe ge
peinzen als een droom vol bloed en ver
schrikkingen ging deze lange zomerdag
aan zijn geestesoog voorbij. Niemand
kwant hen tegen; stil en eenzaam lag
daai dé landweg als een witte streep in
hel vriendelijk licht der maan.
Zoo zétte de kleine stoet zijn tocht
voort nvef hel, lijk van den Nederland
sehen officier, als schimmen, die niet kun
nen, spreken. A «dries zat daa r 'in den
wagen, lusscheri den doode en de leven
den, terwijl de gekwetste arm aran mq
musketier op zij.ii knieën rustte. Zijn voe
ten stonden op hel met bloed bevlekte
sti'oó; zijn oogen rustten op hel bleeke,
heldhaftige gelaat, (lat verkild was in den
harden greep des doods, en hij dacht
aan het Oud-Nederlandsche lied:
•".I, Wordt donker; sterren blinken;
Zacht rnischt de blauwe Rijn;
De ruaari werpt op den doode
t Haar milden zilverschijn
Obstruktie-streken.
„Hel. Volk" van 3(1 Dec. schreef, dat
de heer Duymaer van Twist obstructie-
streken heeft uitgehaald.
•luist gelijk wij gedacht hadden.
Niet de afwezige vrijzinnigen en so
cialisten, maar Duymaer, die niet toe
laten mocht, dat de begrooting van oor
log zoo maar zonder rustige bespreking
van verschillende belangen onder den ha
mer doorging, die heeft 't gedaan!
Vorig jaar heette het in de pers van
links, dat rechts maar zorgen moest voor
haar meerderheid.
Welnu, laat links, getrouw aan deze
waarschuwing, daarnaar nu ook handelen.
Zij heeft de meerderheid, derhalve zij in
de eerste plaats zij present.
Maar apropos, van obstructie-streken
gesproken. Indien dit stemming vragen
voor een berispelijk voorzittersvoorstel al
obstructie, ja zelfs obstructie-streken hee-
ten mag, hoe betitelt gij Volk! dan
de houding van links, toen zij nog opposi
tie was, vooral in 1912, toen zij om een
haverklap uithaalde, wat nu aan Duymaer
kwalijk genomen werd?
En dan de lange en vele redevoe
ringen in 1912, zijl gij die ook vergeten'?
Van de 350 kolommen druks, in 1912
alleen door Kamerleden volgepraat bij de
Algemeene Beschouwingen op de Staats-
begrooting, waren er 247 van links en
103 van rechts.
En in 1913, van de 435 kolommen druks
alleen door de Kamerleden, praatte links
er 234 vol.-Hoe noemt u dat?
Deen obstructie 1 Goed; maar clan was
het voorstel Duymaer, dat op een uur
vervroegde sluiting, der vergadering en uit
stel van de debatten uitliep, het evenmin.
In „De Navorscher" schrijft de heer
James Penninck te New-York:
Op den 26 Augustus 1638 vergaderde
de Raad van Nieuw-Nederland in de
Raadskamer van het fort Amsterdam te
Nieuw Amsterdam. Een der gevallen, die
ter tafel werden gebracht, was een aan
klacht van Philip Teyler tegen Nicolaas
Maartens. Na eenige xedèneeringen werd
het aanhangige geval in der minne ge
schikt. Die Nicolaas of ('laes Maartenszen
of Maartens wordt opnieuw vermeld in
hel. doopregister, toen hij 'zijn eerste kind,
Christiaan, liet doopen op den 23 October
1650. Later werdén nog vier kinderen
van hein gedoopt en een hunner, Nicolaas
genaamd, werd op den 2 October 1658
ingeschreven als ('lues Martenszen van
Rosen velt, nog later werd de „van" er
afgelaten en. werd de naam ..Roosevelt"
geschreven.
Dn wereld scliepn. als uitgestorven,
maar aan den horizon achter hen rezen
als vurige zuilen de vlammen óp van twee
boerenhuizen, die met haar gloed den
gezichteinder verlichtten.
En de. droeve tocht Irok al maar voort
door het eenzame veld, onder hel bedr
ieger van tintelende sterren boven hun
hoofd, totdal, de spitse toren van hel dorp
zichtbaar werd. en het geblaf van hou
den werd gehoord.
De vermoeide paarden hieven thans den
kop mei kracht omhoog, zoodat de ruige
manen zich bewogenzij slootten een zacht
gehinnik uit en sneller reed de wagen
met zijn gewonden en zijn doode voort,
totdat hel; dorp was bereikt.
HOOFDSTUK VII.
(leerte stond in de deur, de handen in
de zijden, toen de wagen met een ruk
slil hield.
„We zijn er!" zeide Barend; „lieer
Schout, willen we de gewonden binnen
dragen
De Schout stapte tril het zadel; zijn
(eden, waren stram en stijf geworden van
het lange zitten.
De vrouw van Claes Martenszen van
Roosevelt werd soms vermeld als Jan
netje Samuels en dan weet als Jannetje
Thomas.
Hij leefde destijds in het Fort Oranje
eri werd Klein Klaasjen of Cleijn Claes,jen
genoemd wegens zijn kleine figuur.
Maar niettegenstaande zijn klein lichaam
ontbrak hef hem geenszins aan moed en
in 1616 ondernam bij een onderzoekings
tocht en werd door de vijandige Indianen
gevangen genomen. Hij wist, echter te ont
komen mi maakte van zijne in gevangen
schap verkregen inlichtingen gebruik tot
hel. opstellen van kaarten, waarop de lig
ging der verschillende Indianenstammen
vermeld werd, hetgeen van veel belang
bleek voor de algeipeene veiligheid en
den zich steeds ui tb lijdenden handel.
Later begon hij te boeren ifti zijne boer
derij moët. gelegen geweest zijn achter
de Sluyvesant Brouwerij, zooals blijkt uit
eene oude oorkonde, luidende: „Septem
ber 21 1658, Cornells Coniégijs, levende
op het land van Pièter van de Linde,
erkent Wulheliiras Beeckman, weesvader,
zes honderd en vijftig guldens voor tabak
schuldig te wezen, waarom hij een hy
potheek op zijn huis en land opgenomen
heeft.. Het. laatste lag achter dat van zijne
Excellentie, den heer Generaal (Stuyve-
sant.'s) en naast dat v ip dein Claasies's,
waar Pieter van de Linde met zijn vee
geleefd heeft".
Gedurende de Hollandsche periode van
Nieuw Nederland moei hol eigendom der
Roosevelts dus tusschen Broadway en de
Oost Rivier gelegen hébben.
Claes Martensz stierf kort. na den dood
van zijn laatste kind en zijne weduwe
overleed twee jaar later. Zijn vier oudste
kinderen (waarvan de jongste vijf jaren
lelde) bleven op de boerderij wonen, onder
de hoede van ToniajS Hall en vaak ook die
van Sluyvesant zelf, buren der Roose
velts. en werd door boerenarbeiders de
plaats in orde gehouden en productief
gemaakt.
De twee-jarige Nicolaes werd dooi de
voogden aan Met je Grevenrael, een lid
van een der meest aanzienlijke families
van. Niéuw-A instei-dam, toevertrouwd.
Eerst, ontving zij twee honderd guldens pet'
jaar om het kind groot te brengen, maar
later, toen de jongen ouder werd eti dus
meer zorg en uilgaven vereischte, verdi
in 1664 die tegemoetkoming jaarlijks met
twee honderd en vijftig guldens verhoogd.
Christina (irevenraet. een bloedverwant
i an Mel je. was 'geinige bij den doop van.
Christina Roosevelt op 30 Juli 1656 en
hel, blijkt, dal de families Roosevell en
(Irevenraet na aan elkander verwant, wa
ren.
Nicolaes groeide op lot een flinken jon
gen en loon hij den leeftijd van vier
en twintig jaren bereikt, had, huwde hij
mei llillejje .Tans Kunst van Albanië. Jlij
Een groote volkshoop omringde den. wa
gen; Ten-nis, de schoulefiknecht, hail moei
te er door heen te worstelen, en zijn
verweerd gelaal was rol medelijden, toen
hij op den wagen klom. om de gekwetsten
bijstand te veiieeiien. Hij beval Brechtje.
uil; hel, achterhuis onmiddellijk een kleine
ladder l.e halen, troostte de gewonden,
en hielp', doof een aanlal goedwillige' dor
pers geholpen, hen uil den wagen dragen.
(leerte ging heil voor, eeu groote lan
taarn in de hand; zij draaide de kruk
om van de pronkkamer, waar anders
nauwelijks haar broeder een voet mocht
zetten, en. op dén vloer lagen reeds een
aanlal bedden uitgespreiil, om nieuwe ge
wonden l.e ontvangen.
Zij, (le wakkere vrouw, in uier horst
liet moedige liarl van haar broeder klople,
had reeds voor alles gezorgd. De chi
rurgijn was aanwezig: er lag óp de tafel
een groote hoop pluksel; de wijn, dief
de levensgeesten opwekt, was niet ver
gelen, en op den blinkenden, koperen
luchter brandde een groote waskaars, die
een zacht licht verspreidde iu hel; groole.
rui ine vertrek.
I'oèn de gewonden in hun bedden la
gen. eu de heelmeester hun wonden on
derzocht. dropg zij hel volk terug, dat
den droeven stoet lol in hel llooge Huis
was gevolgd, boog zich met moederlijke
teederheid over do gewonden heen. vroeg
I 1 I i IU i 1 PI,!.
behield den vollen familienaam en zoo
deden zijne nazaten. Kort, na zijn huwelijk
verhuisde hij naar Kingston, waar de cen
sus van den eersten September 1689 hem
vermeldt, als Claes Roosinffelt. Op late
ien leeftijd keerde hij weer naar Nieuw
Amsterdam terug en legde zich toe op
hel; bedrijf van molenaar. Hij bouwde een
molen op eene plaats „Versch Water"
genaamd en dreef dien door waterkracht..
De naam „Roosevelt" heeft zich op
den duur eeri plaats in de geschiedenis
der Vereenigde Staten van Noord-Amerikas
veroverd.
OuitscMand.
Zabern. De beruchte Zabempi'o-
cessen zijn al afgeloopen.
Voor hen, die met het doeiï en laten
van Duitschland's militairen niet van nabij
bekend zijn, is de uitspraak' één groote
verrassing.
Kolonel vou Reuter en luitenant Schad
werden beiden vrijgesproken van
alle punten van de aanklacht. De kosten
van het proces komen ten laste van den
staat.
De krijgsraad is van oordeel, dal alle
getuigevei'klaringén gunstig voor de be
klaagden zijn geweest.
En wat luitenant von Forstlier betreft,
die in eersten aanleg er niet zoo goed
afkwam, ook hij is thans door den lioogen
krijgsraad vrijgesproken inzake het voor-
vat te Dettweiler, waarbij een schoen
maker verwond werd.
In de toelichting van de vrijspraak van
kolonel von Schad luidde het o. m.
Op grond van het getuigenverhoor dringt
zich aan den krijgsraad de zienswijze op
dat te Zabern in de kritieke dagen van
November inderdaad de politiemacht te
kort geschoten is.
Kolonel von Reuter heeft zich, overeen
komstig de dienstvoorschriften, als com
mandant gerechtigd gehouden om tusschen
beiden 'te komen, teneinde de gekwetste
eer van de officieren in bescherming te
nemen; hij bevond zich in een soort nood
toestand, die hein geen keuze liet. Hij heeft
niet het besef gehad, dat hel,'tegen de
wet. indi uischte om de arrestanten in den
pandoerenkelder te houden.
Derhalve is er in het. minst geen aan
leiding voor straf. Hetzelfde is het geval
ten opzichte van luitenant Schad.
Het vonnis werd door het publiek met
luid hoezeegeroep ontvangen.
Zoo zijn hunne manieren!
In plaats van straf, geduchte straf voor
zóó ontactisch optreden, wordt hun lof,
uitbundige lof toegezwaaid. En liet pu
bliek juicht en jubelt!
We kunnen er niet bij!
naar hun namen, naar hun woonplaat
sen. en verzekerde hun. dat het geheele
huis met alles, dat er in was, te hunner
beschikking zou zijn.
Vluchtelingen van liel Nederlandsche le
ger. die door het dorp waren gejaagd,
luidden reeds in den avond den treurigen
afloop van den strijd verleid. En dan
waren deze door den storm der paniek
voortgejaagde soldaten weer verder ge
vlucht. telkens schichtig Omkijkend, of zij
den vijand niet achter zich zagen, en
hel, aan allen, die het hooien wilden,
toeroepend, dat de ..Zeven Provinciën"
verloren waren.
De Schout was vermoeid, uitgeput van.
den verschrikkelijke!) dag, maai' toen Geer-
te hem een beker wijn had gereikl, voel
de hij ziju krachten weer terugkomen.
„Waar moeien we den luitenant bren
gen?" vroeg Teun, en hij antwoordde:
„Haal de haar!, zet ze in de voorkamer,
en daar zal de. dappere held liggen!"
leun en \ndries brachten de haar; en
iu den hoek der kamer, op do. eereplaats,
waar anders de Schout placht te zitten,
werd de baar neergezet met den doode.
Geeii inensch dacht aan slapen; de oor
log wiel zijn verschrikkingen had alles
uit zijn voegen gescheurd; en slechts de
de nachtwacht deed de ronde, zooals bij
het sedert vijftig jaren bad gedaan, sloeg
de ratel en riep:
Zuid-Afrika.
Een telegram van den directeur-gene
raal der spoorwegen te Johannesburg
meldt, dat een gedeelte der leden van
den bond van spoorwegbeambten het werk
wenscht te hervatten. Eenige mannen zijn
reeds weer aan den arbeid gegaan, en
de directeur geloofde da.t hel mogelijk
zal zijn, heden weder een normalen trei
nenloop te doen plaats hebben.
De toestand te Johannesburg was gis
teren ordelijk. Een posttrein vertrok in
de richting van Natal, drie treinen kwa
men hier van de Kaap binnen. Men ge
loofde dat heden meerdere treinen iu de
richting van de Kaapkolonie en andere be
stemmingen zouden vertrekken, maar de
treinen zullen alleen overdag loopen.
Men verwacht verscheidene steenkolen-
treinen. Te Kaapstad werd gisteren een
proclamatie uitgevaardigd, waarbij; de ge
heele plaatselijke gewapende macht, met
inbegrip van de burgerwacht, ten getale
van 1800 anu»,wordtopgeroepen, om
dienst, te doem 1
Sterke afdeelingen der burgerwacht be
waken het hoofdstation en andere gebou
wen aldaar.
Op een door de stakers belegde verga
dering te Johannesburg werd geëischt, dat
de regeering onmiddellijk zou aftreden en
tot, de keizerlijke regeering te Londen het
verzoek gericht, het gebruik jnaken van
keizerlijke troepen niet toe te staan.
De toestand is met dat al niet erg
rooskleurig
K a d e r ii o o d.
Iu verhand niet den kadernood en de
wenschelijkheid 0111 het landwieerkader te
oefenen door zelf handelend op te tre
den, heeft de inspecteur der infanterie
bepaald dat de landweerdistrictscomman-
dauten, dit jaar zoo weinig mogelijk be
roepskader aanvragen. Er komen ruim
21000 man oiider de wapenen. De batal
jons zullen inplaats van uit, 4, uit 2
of 3 compagniën bestaan. Het kader, dat
3 dagen vroeger dan de manschappen
onder de wapenen komt, zal gedurende
dien (tijd bij het actieve leger geoefend
worden. (N. R, Git.)
Honderdjarig bestaan 3e rega
in ent infante r i e.
Vrijdag zijn te Bergen op Zoom de
feestelijkheden begonnen ter hei-den king
van het honderdjarig bestaan van het
derde regiment infanterie, aldaar gedu
rende ongeveer een halve eeuw in garni
zoen. In de groote zaal van de kazerne
Markiezenhof heeft de corpscommandant
luitenant-kolonel Zanino, een receptie ge
houden, die dooi tal van militaire en bur
gerlijke autoriteiten en vele particulieren
„Elf heeft de klok.
De klok heeft elf!
Dien God bewaart,
Is wel bewaard!"
De groote waskaars in Geerte's pronk
kamer brandde rustig op den hoogen luch
ter. Soms verhief zich bij een te harde
aanraking van den chirurgijn een zachte
kreet, die aan een gekwetste werd onl-
perst; de dokter, een veteraan van de
oude garde, glimlachte dan even met een
medelijdenden trek op het grijsgebaarde
gelaat en zeide: „Tut, lui! zachte heel
meesters maken stinkende wonden I"
Hij had een groote, aarden kom vol
water naast zich op tafel slaan, die reeds
geheel door bloed was gekleurd, en on
derzocht. ile oude oogen door een bril
gewapend, de wonden, die tusschen de
verscheurde wambuizen en de aan flar
den hangende broeken liet niensehelijlk
leed verkondigden.
Daar was een jonge rerruut, wien drie
vingers als aan de hand hingen; de dok
ter sneed ze af. onderzocht den arm ert
zeide bedaard: „De arm moet er ook af.
vriend
Brjr iftig p
ÜH*
i*!»| :w 1
vi
(Wordt vervolgd.)
V' £f!-i jVi 4
