VOOR ZEELAND
\o. 80. 1914.
Maandag 5 Januari.
38e Jaargang.
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D HUI), te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIÈN
Feuilleton.
Onder de Oranjevlag.
18)
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
vaii|l5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
Niet losgelaten, maar tijdelijk gezwegen.
De Bond van Xecleriandsche Onderwij
ze]-. heeft in zijn jongstgehouden vergade
ring net terzijdestelling van een motie
van niemand minder dan zijn eigen hoofd
bestuur, aangenomen de motie voorgesteld
dooit de afdeeling Amsterdam, om geen
uitspraak te doen ten voor- of ten na-
deele van de verplichte neutrale staats
school.
De motie luidde:
„De Algemeene Vergadering;,
ten volle overtuigd, dat openbaar neu-
fraai onderwijs uit paedagogisch en
maatschappelijk oogpunt het beste is,
wijl het in het kind ook inderdaad het
kind Mespek teert, door zijn algemeen
karakter recht laaf wedervaren aan alle
richtingen op godsdienstig en politiek
gebied, voor zoover deze op de school
aan de orde komen,
„Van oordeel, dat de politieke kon-
steilatfe van het oogenblik, ook met liet
oog op de totstandkoming van het al
gemeen kiesrecht 't- ongewenscht maakt
een uitspraak te doen ten voor- of ten
nadeele van de verplichte neutrale
staatsschool.
„besluit:
2e. de propaganda voor het openbaar
neutraal onderwijs met hernieuwde
kracht te blijven voeren;
3e, alles te doen wat dienstig kan zijn
om te zorgen, dat.de gesubsidieerde bij
zondere scholen ten aanzien van de ma-
fetiëele zijde van het onderwijs' aan
geen lagere eischcn nioelen voldoen dan
de openbare."
-i
Hier wordt derhalve wel strijd beloofd
voor openbaar onderwijs, en gelijkstelling
van materiëele eischen voor openbaai' en
bijzonder onderwijs, doch ter wille van
het algemeen kiesrecht wordt tijdelijk de
ei'sch overal verplicht neutraal staatson
derwijs losgelaten.
Eén orthodox- ouwenvets'che oud-libe
rale eisch als dezo had eigenlijk met alge
meens stemmen behooren te worden af
gewezen.
;Wte gaat er nu nog, terwijl aan alle
kanten de neutrale staatsschool afbrok
kelt, voor algemeen verplicht neutraal
staatsonderwijs pleiten
Wie gaat er nu, terwijl om hem he^n
de lijken zijner verslagen spitsbroeders
ligig'en te yerbleeken, zingen van Lang
zullen wij leven in de gloria,
En itjoch, dit deed de motie van het
Hoofdbestuur tegen welke die der afdee
ling) Amsterdam gericht was.
•'tis waar, de concessie is niet groot,
namelijk om ter wille van algemeen kies
recht dezen eisch niet los te laten
maan tijdelijk te verzwijgen.
Maar 'tis1 clan toch een concessie, en te
gelijk het gunnen van een goede kans aan
den tegenstander.
Een verhaal uit het rampjaar 1672.
door L. PENNING.
(Nadruk verboden.)
„lk heb hem vergezeld tot den Drie
sprong"-
„En heb je hem niet gewaarschuwd,
dat hij onder politietoezicht stond?"
„Heer Schout!" zeicle de kastelein,
hoer het kanon eens bulderen 1"
„Nu, wat z°u dat?"
'pOver een paar uur kunnen de Fran-
sch0i hier zijn Zij kunnen huiszoeking' bij
o doen, en vinden ze deze aanteekenin-
oeïï dan kan ik het gelag betalen
d-eenk aan mijn vrouw en kinderen, heer
Schout 1"
De Schout rees op.
Bier ben ik nog baas!" zeide hij met
ontzagwekkende stem, „ik vraag je nog
eens: heb je hem gewaarschuwd?"
De kastelein knikte bevestigend.
Ik wil' je stem hooren, man!"
^J,a dan!"
„En wat antwoordde Jan Pietersen?
Be®k er om' dat gij later onder eede
nog eeais verhoord wordt!"
De krachtigste verdediger der motie, de
heer Dijkgraaf uit Schoonhoven, het jong
ste Gouwsche aspirant-Statenlid, sprak het
daarbij onbewimpeld uit (Verslag „Volk"
30 Dec.):
„Maar niemand gelooft thans van ons
dat wij om "paedagogisch© redenen pro-
pageeren voor het openbaar neutraal on
derwijs."
En zoo is' het ook, De strijd der Neder-
landsche onderwijzers voor de neutrale
overhcidsschool heeft: een polit.ieken on
dergrond. Gelijk cle liberalen vanaf 1857
gepoogd hebben door '71e neutrale school
(en het modernisme in de Hervormde
Kerk) de natte te liberaliseeren, zoo wil
deze Boncl rood als hijis door
zijn propaganda voor de verplichte neu-
trate staatsschool, ons. volk van zijn gods
dienst en zijn geloof, ook van zijn politiek
gteloof vervreemden. En clit ziet men
nu in hield men dien eisch op 't
oogenblik vast, men zou er. zelve mee.
vastloopen.
Dat is de beteekenis van dezo motie
Amsterdam
Een onwraakbaar getuige.
De heer Van Kol, het sociaal demo
cratische Eerste Kamerlid voor Friesland,
heeft in zijn jongste rede een woord van
lof gewijd aan den gouverneur-generaal'
Idenburg;; wiens groote verdiensten hij
prees, van wiens volkomen onkreukbaar
heid hij ondubbelzinnig getuigenis afleg
de, dien hij als den rechten man op de
rechte plaats eerde, en voor wien hij
de beschuldiging als zou hij optreden met
gedwongen kerstening nuet. beslistheid af
wees.
Deze eerlijke verklaring za.1 met ge
noegen hier en in Indië door do geestver
wanten van onzen gouverneur-generaal
ontvangen worden. Maar wat. zullen de
sociaal democraten er wel van zeggen;
die in Juni j.l. dapper hebben meege
holpen om met mr. Pleyte den bezem
in den mast t© hatngen en cle leus van
mr. Troelstra te verwezenlijken: elke re-
geering is goed, mits maar deze niet'.
Intusschen is de positie van den gou
verneur-generaal ook door de verklaring:
van dezen staatkundigen tegenstander vas
ter dan ooit geworden.
De drie o's.
Hoe raar het toch loopen kan!
Het ministerie Heemskerk zou weg; en
het 'kabinet Cort v. cl. Linden Vervangt het,
niet om de vrijzinnigheid te gerieven,
maar om te trachten den schoolstrijd op te
lossen. Gouverneur-generaal Idenburg
moet weg, en zijn grootste tegenstan
ders achten hem den aangewezene om
op 'zijn hoogen post te' blijven. Colijn moest
van Oorlog en Marine weg; en zie, hij.
krijgt in Bosboom en Rambonnet twee
„Heer Schout!"
„Geen omwegen! Aanstonds! En spreek
de waarheid, want dat is altijd in uw
voordeel
„Welnu dan hij zeide, dat de vrome
Schout met zijn politietoezicht stikken kon
voor zijn part. Dat zijn zijn eigen woor
den geweest!"
De kastelein had bij deze mededeeling
een uitbarsting van toorn verwacht, maar
de Schout was heel bedaard, en zeide
op kalmen toon: „Dat is niet heel vrien
delijk van den spion".
Hij hacl het woord spion anders nog
niet over zijn lippen gehad, en keek, ter
wijl hij het woord bezigde, den kaste
lein aan.
Maar de kastelein zweeg.
„Kan ik nu gaan, heer Schout?"
„Ge kunt gaan informeer eens', hoe
veel bespannen wagens er nog in het
dorp beschikbaar zijn, om de gewonden
van het gevechtsterrein tie (halen
Toen verscheen de schoutenknecht.
„Zijt gij er geweest?"
„Ik kom ei' net vandaan".
„Hoe houdt hij zich? Is hij oproerig?"
„Hij zegt geen woord, heer Schout;
hij zit strak vóór zich te kijken, de oogen
naar den grond ik heb hem door
het sleutelgat goed opgenomen",
„Heeft hij gegeten?"
opvolgers, die precies, schier tot. in de
kleinste bijzonderheden, zijn werkprogram
uitvoeren.
Zelfs sociaal democraten juichen dit
alles toe, of toonen instemming, op alle
drie deze punten: Onderwijs, Oost, Oor
logsuitgaven.
Eindelijk of beter gezegd nu al
is een sociaal-democraat in cle Kamer
komen vertellen, dat de heeren van links,
althans ten vorigen jare den gang van
zaken hebben tegengehouden, anders ge
zegd ofstructie gepleegd hebben.
In de Kamerzitting van 10 Dec. j.l,
deed dit namelijk dé heer Schaper, de
Jantje Flapuit in de S. D. A. F.
Erger dan rattenkruid.
Een beetje poëzie mag ik wel.
Het leven is prozaïsch genoeg.
Toch zingt De Genestet:
Poëzie schuilt overal.
Overal, mijn vrinden,
't Is de vraag' maar, wie haar al
Wie haar niet kan vinden.
En zoo is het; maar men moet ook
willen vinden.
Ik houd van poëzie.
Een echt' poëet ia een man naar mijn
hart.
Alleen prulpoëten kan ik niet Uitstaan.
Valsch gevoel en pathos zie ik mét
pleizier derailleeren in het leven.
En kreupch-ijm is uit den booze.
Prulpoëten zijn in loondienst.
Gelukkig is art. 3G9 van de wet-Talma
niet op hen van toepassing.
Anders stond Nederland binnenkort voor
een financieel bankroet.
Toch is het geestelijk faillissement wel
zoo erg.
Maar erger clan rattenkruid is alle
pralpoëzie, die zich ten doel stelt het
Volk te vergiftigen.
Vader Staat waakt zooveel mogelijk voor
de lichamelijke gezondheid van de bur
gers.
Dat is tc prijzen.
De openbare gezondheid is een zaak
van de regeering.
Rattenkruit! mag door 'den apotheker
slechts bij kleine hoeveelheden worden
geibverd.
Erger clan rattenkruid mag door Jan en
alleman in alle mogelijke hoeveelheden
aan de rnarkt worden gebracht.
'De volksziel mag straffeloos vergiftigd
worden.
We leven nu eenmaal in een vrij land.
We zwelgen .soms in vrijheid.
Alleen 'tis een raar soort van vrijheid.
Vóór een bepaald uur. mag, 'je 'tstof
van je voetmatje buitendeurs niet af
kloppen.
Met geestelijk stof en vuil kun je ten
„Ik denk niet, dat hij een kruimel over
zijn lippen heeft genomen hij ziet er
uit als een geest, heer Schout!"
„Laat hem hier komen!"
„Geboeid
„Neen", zeide de Schout, „ongeboeid!"
Éven later trad Andries Dirksen bin
nen. Zijn oogen knipten van het sterke
daglicht, maar toen ze aan het licht ge
woon waren, ontmoetten zij die van den
strengen ambtenaar met een rustigen blik.
De Schout gaf aan Teunis een wenk,
om zich te verwijderen, en zij waren
alleen.
„Hebt ge nu berouw?" vroeg de Schout,
en de jongen zeide met zachte, maar
vaste stem: „Ja, heer Schout!"
De ambtenaar keek verrast op.
„Ik bedoel, of je berouw hebt over
je misdadig gedrag?"
„Ja, heer Schout!"
De Schout was diep teleurgesteld. Een
sterk vermoeden, dat Jan Pietersen de
hoofdschuldige en misschien wel de eenige
schuldige was, had in het laatste uur
bij hem post gevat, en nu hij bezig was,
om den jongen uit zijn verschrikkelijke
gevangenschap te redden, werden al' zijn
goede bedoelingen door de verklaringen,
van den jongen weer omvergestooten.
„Goed!" zeide hij kortaf, „dan hebben
we niets meer te vragen; gij erkent uw
ailen (tijde de atmosfeer verontreinigen.
'tKan niet anders.
Ik zie er ook geen anderen uitweg op.
Tenzij
Nu ja, dat zullen we laten rusten.
Je hebt anders in clen tegenwoordigen
tijd geen vergrootglas noodig om al dat
vuil en stof te zien.
Zoo las il^ toevallig- dezer dagen een
ontboezeming van een pralpoëet.
„Een soldaat aan zijn moeder" wordt
daarin sprekende opgevoerd.
Hoor nu eens wat' zoo'n lummel zegt:
„Moeder, ik moet moord'naar
w orde n."
Verbeeld je moordenaar worden.
Dat is, er een, die negentien a twintig
jaar op de wereld ia en dat weet nog
niet, wat een moordenaar is.
De vrachten van ons openbaar onder
wijs zijn clan toch miserabel slecht.,
Zulke knulletjes moesten een paar
maanden bij Vlissinger 'Mie-hiel oï bij
Tromp op zee kunnen zijn.
De frissche zeewind zou er alle mias-
men en vergiftige dampen, besmet met
kommabacillen en microben, wel uitdrij
ven.
Onze zeventiende eeuwsche Janmaats
zouden er" wel raad mee geweten hébben.
Volgen drie regels. Houd je zakdoek
gereed
„Yei' moest ik b'ij u vaiudaan.
Onder een ontaarde horde
Leed en weemoed ondergaao."
Stel je voor. Die snaak woont in Mid
delburg en moet in Vlissingen in garni
zoen.
Dat is ver, vreeselrjk ver van,.,,....
Moeders pappot.
Als je moeder in Middelburg de pap
op zet en je loopt hard, dan kun je
nog net' bij tijcis thuis zijn, als zei gaar is.
Je zult dan je mondje niet branden''.
Dat zou jammer zijn!
„L i e v o moede r, i k b e n h eden
In een blauwe rok geklee'd."
Ja, da'si verschrikkelijk.
Een blauwe boon in een blauwe rok.
Een hansop zou het ventje beter
passen.
O, misselijk nageslacht!
Onze vaderen konden werelden verove
ren, de naneven delibereeren of ze links
of rechts zullen 'loopen, als de vijand
komt.
Een paar reg'els verder orakelt onze
kreupelclichter
1
„W ant ik kan m ij n ziel niet
w ij den
Aan een zaak die bloeit in
b i o e d."
(Wel maat, als je geen bloeiende sla-
schulcl".
Hij belde, en de schoutenknecht stak
het gelaat met den rossigen baard door
cle deur.
„Breng den jongen terug in het toren
gat!" beval de Schout.
Hij keek den schuldige scherp aan, maar
deze verroerde zelfs geen wimper, al was
zijn gelaat met een doodelijk bleek over-
togen, en al' klonk het bevel hem als
doodsgelui in de ooren.
„Dag, heer Schout!" zeide de jongen,
en hij' ging.
Toen echter overkwam den ocnout iets,
dat hem nog nooit was overkomen. Hij
liep de gang in, en riep den jongen terug.
De Schout zelf sloot de deur, reikte
hem een stoel en zeide„Ga zitten, An
dries! Ik wil' nog eens met je spreken;
daar is iets gebeurd, dat ik niet be
grijp. Ik had een vermoeden, dat gij meer
misleide dan misleider zijt geweest ik
wil) je dat wel zeggen. Nu echter bekent
gij uw volledige schuld dat versta
ik niet."
„Ik versta het wèl!" zeide de jongen.
„Had ik Jan Pietersen op een afstand
gehouden, dan was ik niet in het torenhok
terecht gekomen; ik had mij niet met
hem moeten afgeven, want hij was
„Een spion!" zeide de Schout met grim
mige stem.i
gersaffaire kunt koopen, dan moet je dat
niet doen ook!
'T Is zelfs beter dat niet tc doen,.
Een jonkman, die aan den ingang van
't leven s,taat, moet zijn gesmeerde boter
hammetjes niet zoo gemakkelijk op tafel
hebben.
Begin zelf een zaak, pak aan in 't leven,
dan groeit er misschien nog wat goeds,
van je.
De jongelui moeten niet willen begin
nen, waar do oude lui geëindigd zijn.
En lef nu op 'tslot.
„In do staart zit het venijn".
Ons lotelingetje wil niet Vechten, en
toch weer wel vechten, wil geen slager
worden, dat raak isi te bloederig, dan Valt
hij flauw, maar ziet er geen been in om
zijn evenmensch, die toch ook mensch
is, om koud te helpen, alleen omdat die
evenmensch wat, geld bezit.
i
„Moeten wij niet steeds ervare n,
Dat ons' maar een vijand kwelt;"
I
Nou, nou, dat is een buitenkansje, hé,
als je maar één vijand hebt.
En wie is nu clie ééne vijand van
dien blauwrokhater?
,,'t I s de h eer s c'her do or ziijn ge ldi
Ja, dien moeten wij Verdrijven,
Dan zal het wel vrede blijiVen,
Dan vloeit er geen broeder-,
i bloed"ij
i
Nederlanders, die lezen kunt, zegt me
niet: Iaat zöo'n idioot maar praten, hij
is niet wijzer, de nestharen zijn er nog
niet at.
Allemaal goed en wel.
Ik geef toe: een jongmensch 'kan wel
eens 't land hebben aan den dienst'.
In onze papieren eeuw z'ijii er zeeïi
Veer papieren ventjes.
En als een mensch baas is, zeit ie wei
ereis wat niet altijd door den beugel kan;
maar
Maar als een jongmensch soldaat moet
worden, dan heeft ie volstrekt niet het
recht om het papier te bekrabbelen met
zulk kreupel rijm.
Je zou -m een paa'r dagen in 't caohof
steken.
En het allerergste, erger dan rattenkruid
is de invloed die van zulk gerijmel op;
onze hersenlooze jonge recruten uitgaat,;
Dertien en veertienjarige jongens; spe-,
Ieii op heusche manier roovertje en schie
ten zonder eenige aanleiding spelende kin
deren ter neer.
Negentien- en twintigjarige jongtelui
hebben een zakdoek noouig) als, ze van
moeders pappot ai' moeten.
Onze eeuw heeft met al haar intellect:
tueel gedoe oude wijven gekweekt.
Er zit geen staal meer in het bloedj.:
De hersenmassa is een vormloozle,
weeke klomp geworden.
„Dat weet ik niet!" hernam de jongen.
De Schout draaide ongeduldig op zijn
stoel' heen en weer; opnieuw brak de
draad, die 'hem toegang moest geven foï
het rechte begrijpen van dit zonderlinge,
tegenstrijdige wezen.
„Wat is hij dan, als hij geen spion is?"
vroeg de Schout op harden toon.
„Een spotter, heer Schout! was het
rustige antwoord, „en Gods Woorcl waar
schuwt ons, dat wij niet zullen zitten
in het gestoelte der spotters dat was
mijn zonde, en daarvoor heb ik het toren-
hok verdiend."
De Schout, die een rijke levenservaring
achter zich had, keek den jongen vor-
schend aan. Dan staarde hij peinzend
door de kleine ruiten.
„Hebt gij volstrekt geen bedoelingen ge
had met de peilingen?"
„Mijn eenig doel' was', Jan Pietersen
een pleizier te doen".
„En hij heeft het papier inderdaad in
uw zak gemoffeld?"
„Dat heb ik vermoed, maar zeker weet
ik het niet. Dit echter kan ik getuigen,
dat ik hem de notitie ter hand stelde,
en verbaasd was, toen ze in mijn zak
werd gevonden".
i i
(Wordt vervolgd.)
j J if.i
