NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 77. 1914.
Donderdag 1 Januari.
38e Jaargang.
CHRISTELIJK-.
HISTORISCH
TWEEDE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUI), te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenland.
Staten-Generaal
Binnenland.
Uit de Provincie.
Kerknieuws.
Gemengd Nieuws.
LEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EU
vaii|i—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
Frankrijk.
in Frankrijk is weer eens een aanval
op de vrijheid van het onderwijs gedaan.
Gelukkig zonder succes.
De radicaal Brand, die vooral bekend
is om de wijze, waarop hij de stemmen
•der katholieke kiezers zocht te winnen
na de laatste verkiezingen had deze
heer n.l. de gewoonte om op meetings
zijn biljet van de Paaschbiecht en Com
munie te toonen, om daardoor de katho
lieke kiezers te misleiden heeft het
weer eens geprobeerd. In de commissie
van onderwijs, had hij n.l. een voorstel
ingediend volgens hetwelk in gemeenten
van minder dan 3000 zielen geen bij
zondere scholen mogen worden opge
richt. Eenigen tijd geleden had hij het
zelfde voorstel reeds ingediend, maar
toen werd het met een kleine minder
heid verworpen. Thans had Brand een
kleine wijziging in zijn voorstel aange
bracht, waardoor het aan den inspecteur
van het onderwijs werd toegestaan verlof
te geven om in bedoelde gemeenten nog
bijzondere scholen op te richten.
Deze laatste bepaling zou echter onge
twijfeld tot Igroote willekeur leiden, en
de commissie verwierp thans het voor-
stel-Bramd met 12 tegen 6 stemmen.
Voorloopig, zal derhalve de staat op de
dorpen het monopolie van het anti
godsdienstig onderwijs niet hebben.
Gelukkig zijn er nog mannen, die er
voor waken, om elke dergelijke poging
te verijdelen.
Men houde de vrijheid hoog
Als een der grootste schatten
Zweden.
Gisterochtend is op 77-jarigen leeftijd
overleden de Koningin-weduwe Sophie
van Zweden.
Haar. dood is vrij plotseling geweest.
Eerst Jlaandagmiddag werd een lichte
stijging in de temperatuur geconstateerd
welke des avonds 38.8 bedroeg.
Gedurende den nacht steeg de tem
peratuur tot 40.1 en om 4 uur werden
ae verschijnselen van een acute longont
steking vastgesteld. Te 6.24 overleed de
koningin-weduwe.
De geheele koninklijke familie was
vanaf vijf uur in de vertrekken der ko
ningin-weduwe aanwezig.
Er heerscht zware rouw, ten hove
zoowel als onder het gansche volk.
Eerste Kamer.
Wijziging gemeentewet eisch.
Een oud vraagstuk, On
gevaarlijke beweging. Van
Kol's oordeel. Opium en
sterke drank.
Ons Hoogerhuis werkt zoolang het dag
is. Terwijl de heeren aan de overzijde
zich naar hunne respectieve woningen
begeven hebben en zich daar voorbe
reiden op de herdenkingsure bij het
scheiden des jaars, vergaderen de Eerste
Kamerleden met lust en ijver voort.
En niet voor niets.
Verschillende voorstellen werden aan
genomen. Niet alle onbeduidende een
sómmige ging zelfs een vurig debat vooraf.
We zullen onze lezers niet vermoeien
met de opsomming van alle wetsont
werpen, die onder den hamer doorgingen.
Doch wèl dienen we een en ander
te vertellen over de behandeling van
het wetsontwerp voor de toevoeging van
terreinen langs den nieuwen Waterweg
en het Scheur, thans deel uitmakende
van 's-Gravenzande en Naaldwijk, bij
Rotterdam. Hierover is nog zeer gewich
tig geredakeveld.
De heer De Vos van Steenwijk (c.-h.)
opperde staatsrechtelijke bezwaren tegen
het wetsontwerp, dat urenver van elkan
der wonende groepen van ingezetenen
bijeenvoegt.
Te duchten is dat de Hoek-van-Holland
zal worden opgeofferd aan de belangen
van Rotterdam. Naar 's sprekers over
tuiging zet liet ontwerp een hoofdbeginsel
van onze gemeentewet opzij.
De heer van den Berg (a.r.) had even
eens verschillende bezwaren maar durfde
toch niet tegen het ontwerp te stemmen
omdat dit groote verwarring zou stichten,
aangezien reeds alle maatregelen voor de
uitvoering van het wetsontwerp zijn ge
troffen. Spreker wensclite, dat aan het
departement van Binnenlandsche Zaken
aanvang werd gemaakt met voorbereiding
eener technische herziening der gemeen
tewet. Want dat is langzamerhand een
dringende eisch geworden.
't Was goed hier nogmaals den nadruk
op te leggen.
Minister Cort van der Linden ontkende
beslist, dat de toevoeging van Hoek-van
Holland in strijd zou zijn met de gemeen
tewet. Op het platteland liggen ook ge
deelten van eenzelfde gemeente uren ver
uit elkaar, aldus de minister.
Niemand twijfelde natuurlijk aan het
lot van dit ontwerp. Er werd niet eens
stemming verlangd.
Toch was verzet hier te wachten. In
de Eerste Kamer spreekt verzet tegen een
inbreuk op het gewone gemeenterecht
meer vanzelf dan in de Tweede.
Nadat dit ontwerp dus z.h.s. goedge
keurd en nadat even gepauzeerd was, werd
een aanvang gemaakt met de behande
ling van de Indische Begrooting.
Verschillende sprekers van rechts heb
ben reeds het woord gevoefd. Dr. Kuyper,
die natuurlijk ook onder hun gehoor was,
zal zijn speech voor het laatst bewaard
hebben, om hier nog wat aan te vullen,
daar nog wat aan te dikken en alles nog
eens overzichtelijk samen te vatten.
De a.r. afgevaardigde v. d. Berg stond
nader stil bij de proef met de pluraliteit
van het bestuursstelsel voor verschillende
bevolkingsgroepen, welk stelsel de minis
ter niet wil loslaten, terwijl het overal
elders is mislukt, zelfs ook in de door
muzelmannen bewoonde koloniën.
De heer Hovy (a.r.) besprak de Sarekat
Islam, z. i. een alleszins ongevaarlijke
beweging, integendeel een gewilde ople
ving van het Javanisme, en bracht het
Kabinet dank voor wat het met betrek
king tot de subsidieering van het onder
wijs beloofde.
De heer Hovy was grootelijks verblijd.
Moge zijn blijdschap niet verstoord wor
den, zijn optimimse gerechtvaardigd
blijken.
We zijn men houde het ons ten
foede nog niet zoo heel gerust. En
et zal ons niet verwonderen, als dr.
Kuyper, de oude nestor, vandaag of
morgen een dergelijk voorbehoud in het
midden brengt.
Ten slotte sprak nog
afgevaardigde Van Kol.
Zijn oordeel over Indië luidt, dat het
er van alle kanten gist van nieuw leven
en verandering. Na een paar jaren treft
men er een haast andere bevolking. De
taak der Regeering is er uiterst moeilijk.
Het trekken van fórsche, kloeke lijnen
is noodig; en met vaste hand zal de
Regeering het bestuur moeten voeren.
Het deed ons zeer veel genoegen, dat
een deskundig man, die zóó over de be-
windstaak in Indië sprak, even tevoren
op zoo uitbundige en gemotiveerde wijze
hulde gebracht had aan Gouverneur-Gene
raal Idenburg.
Tegen het opium en tegen den sterken
drank heeft de heer Van den Biesen een
krachtig, humoristisch, maar overtuigend
woord gesproken. De opiumregie, we
zeggen het hem na, is een schande voor
het Nederlandsch Gouvernement. Wel
licht zal de Sarekat Islam, die het opium
schuiven bestrijdt, onze Regeering be
schamen.
Zondagsrust.
Door B. en W. van Haarlemmermeer
wordt gemeentegrond verhuurd. Nu is
door dit college in de voorwaarden van
verhuring voor tuingrond een nieuw
artikel ingevoegd, dat inhoudt, dat 's Zon
dags op dat land niet de minste arbeid
de soc. dem.
mag verricht worden en geen vervoer
mag plaats hebben. Bij overtreding volgt
ontbinding van het huurcontract.
10-Urige werkdag voor
R ij k s w e r k e n.
De Minister van Waterstaat heeft
voor de Rijkswerken den werktijd op 10
uur per etmaal bepaald. Tot nu toe mocht
11 uur per etmaal gewerkt worden.
13,000,000 ton.
Bij het binnenkomen van het Duitsche
stoomschip Anna Woermann is gisteren
de 13,000,000 netto register ton voor
Rotterdam bereikt en overschreden. (Het
juiste getal is 13,000,000 netto reg. ton.)
Dit getal is nog in geen enkel jaar
behaald. N. R. C.
Standbeeld voor Gebr.
De Witt.
Naar de „Dordrechtsche Ct." meldt,
heeft het comité voor een standbeeld te
Dordrecht ter eere van Johan en Corne
lls De Witt, uit naam van de in Frankrijk
wonende leden der familie De Witt, een
aanzienlijke gift ontvangen. Gelijk bedrag
is gezonden aan liet Haagsclie comité
ter eering van Johan de Witt.
Te Gouda is tot lid der Staten van
Zuid-Holland gekozen de heer Schreuder
A.R. te Schoonhoven met 5606 van de
11193 stemmen. Hij had 9 stemmen boven
de volstrekte meerderheid. Deze zetel
was in Juni op een liberaal overgegaan,
welke echter overleed; de zetel is der
halve thans hernomen. De liberaal jhr.
v. Doorn had 4377de soc. Dijkgraaf
831de chr. soc. Keuchenius 117de
vrij antirevol. Roos 262. Door dezen uit
slag is (zonder ongelukken) vastgesteld
dat de meerderheid in de Eerste Kamer
in 1916, ook als alles bij de Statenver
kiezingen in Zuid-Holland verspeeld werd
rechts blijft.
De reclame-borden in Zee
land. Heden is de termijn verloopen
die in een overgangsbepaling der pro
vinciale verordening „tot het weren van
inbreuken op natuurschoon" gesteld werd
voor bestaande reclame-borden.
Zooals men weet wordt in die veror
dening aan den eigenaar of verbruiker
van eenig onroerend goed buiten de be
bouwde koni eener gemeente verboden
lo. daarop of daaraan te hebben muren,"
getimmerten, borden of andere voorwer
pen, bestemd en gebezigd tot reclame
2o. het onroerend goed op eenige andere
wijze te bezigen tot reclametenzij
de reclame betreft zaken vervaardigd en
bedrijven uitgeoefend op of in dat onroe
rend goed.
Onder de gevallen waarin dit verbod
niet van toepassing werd verklaard, be
hoorde ook de reeds bestaande reclame
borden die tot 1 Januari 1914 uitstel
kregen, en dan ook bijna allen bleven
staan. Maar zij moeten dus. morgen ver
dwenen zijn.
Alleen wanneer Ged. Staten van oor
deel zijn dat door de reclame de schoon
heid van het omliggend landschap niet
wordt geschaad, kunnen zij vrijstelling
van het verbod verleenen.
Middelburg. Gister (Dinsdag)avond hield
de Gereformeerde Knapenvergadering
„Samuel" alhier een voordrachtenwed-
strijd in de Consistoriekamer der Gast-
liuiskerk daartoe in de gelegenheid
gesteld door de Jongelingsvereeniging
„Herman Faukeel".
Een drietal voordrachten werden ten
gehoore gebracht, respectievelijk in moei
lijkheid toenemende en berekend naar
den leeftijd en de ontwikkeling der
leden van Samuel. Het waren „Een
aalmoes" van H. J. Schimmel, „Fabel"
van Bilderdijk en „Scheepspraet" van
Huigens", Winners der prijzen waren
A. Eiff voor groep I, A. Baljeu voor
groep II, en J. Goote voor groep Hl.
De prijzen resp. „Waterloo" van Erck-
mann-Chatrian„De Roos van Dekama"
van Van Lennep en „Frits Millisen" van
van Mevr. Bosboom Toussaint.
Enkele ouders van de leden waren
aanwezig met eenige leden der Jonge
lingsvereeniging, Het was een aangename
avond, de jongens tot oefening in 't voor
dragen, den ouders tot het leeren kennen,
zij 't ook slechts van een enkelen kant
ditmaal, van wat een Knapenvereeniging
kan presteeren op dit gebied.
Den dank aan „Herman Samuël" en
nu: „met nieuwen moed voorwaarts!"
Winne „Samuel" steeds meer leden,
opdat 't lokaal Gravenstraat des Zater
dagsavonds, wanneer klokke half 8 de
vergadering aanvangt, vol zij.
Vlissingen. De heer W. C. Visser, werk
meester bij de Staatsspoor wordt met
ingang van 1 Februari overgeplaatst naar
Zwolle.
Westkapelie Gistermiddag had de instal
latie plaats van den nieuwbenoemden
burgemeester, de heer J. D. Viruly.
Raadsvergadering van Maandag.
Aan D. Louwerse wordt op diens verzoek
eervol ontslag verleend als doodgraver
tegen 1 Januari 1914, onder dankbetui
ging voor nauwgezette plichtsbetrachting.
Daarna wordt H. Hendrikse met alge-
meene stemmen benoemd tot doodgraver
tegen 1 Jan. a.s. op een jaarwedde van f40.
eene wijziging in de gemeente-begrooting
dienst 1913 wordt op voorstel van B. en
W. met alle stemmen goedgekeurd. En
eindelijk wordt aan J. de Lange op diens
verzoek voor één halfjaar afschrijving
verleend wegens belasting op de honden
over 1913.
(Eerst heden ontvangen.)
Souburg. In de Dinsdagmiddag gehou
den vergadering van den gemeenteraad,
onder voorzitterschap van den heer
Buteijn, deelde de voorz. mede, dat de
onderwijzeres der bewaarschool om een
meisje voor assistentie verzocht, daar de
school met 43 leerlingen begint. Besloten
werd iemand aan te stellen.
Verder deelde de voorzitter mede, dat
de begrooting 1914 van Ged. Staten is
teruggekomen met eene opmerking, daar
het bedrag, uitgetrokken voor onderhoud
der wegen, te klein is. Ged. Staten
hebben den Nieuwen Middelburgschen
weg op 'toog.
Besloten werd den post met f 800 te
verhoogen en den Nieüwen Middelb. weg
flink in orde te laten maken.
Hierna sloot de voorz. de vergadering.
Sercoskerke (W.) Gistermiddag werd door
de Kerkvoogden der Ned. Herv. Kerk
aan de Vereeniging tot Averkverschaffing
te Middelburg verkocht de boomen,
staande op het oude kerkhof.
Tot klokluider en stokman in de
Ned. Herv. Kerk alhier, werd heden
middag door heeren kerkvoogden be
noemd dhr. K. Jongepier.
Door het bestuur van het Vereni
gingsgebouw alhier, is uit een zestal
sollicitanten tot concierge benoemd, dhr.
J. Houterman, met het lot tegen dhr.
L. Joosse.
Gisteren hield de vereeniging
„Helpt Elkander" eene algemeene verg.
in het Verenigingsgebouw alhier, welke
verg. bij ontstentenis van den voorz en
den vice-voorz. 'gepresideerd werd door
den heer F. Dekker. De aftredende
voorz. werd met algemeene stemmen
herkozen. Veertien nieuwe leden werden
toegelaten. De premie over 1913 Averd
bepaald op f 1 per f 1000 verzekerd ka
pitaal. De algemeene jaarverg. zal D- 4
gehouden Avorden in het Militair Tehuis
te Middelburg.
Wissenkerke. In het Burgerl. Armbe
stuur dezer gemeente Averden benoemd
tot voorzitter de heer H. G. van Kempen,
tot secretaris-penningmeester dhr. P. den
Boer. Voor de afdeeling Kamperland
werd tot voorzitter benoemd dhr. J. J.
Buijze en voor de afdeeling Geersdijk
dhr. J. J. Verhulst.
Vrederust. Maandagavond hadden nij
vere zusterhanden onze stichtingskerk
in een gezellige feestzaal herschapen.
„Obadja" tvas namelijk jarig en jaardagen
laat men ten onzent niet onopgemerkt
voorbijgaan.
De eere-Aroorzitter ds. Aalders was de
feestleider en wees erop hoe deze jaardag
stond in het teeken van Kerstfeest en
Oudejaar.
Eenerzijds brengen we ons de vreed
zaam de Avacht houdende, trouwe her
ders uit het Kerstverhaal ons in herin
nering, anderzijds roept het heensnellen
van den tijd ons toe dat we ze nuttig
te besteden hebben. In hemelsgezinde
stemming moet ieder heensnellend jaar
ons, ook door onze J. V. dieper inleiden
in de H. S.
Uit het verslag van den secretaris bleek
de vrij goede toestand dér vereeniging.
Ook letterkunde wordt beoefend. Twee
proeven hiervan werden geleverd „Het
Sentimenteele in de Litteratuuren
„Iets over Mej. H. S. S. Kuyper'' waren
opstellen die in den smaak vielen.
Ook aan luimige voordrachten was geen
gebrek. Te spoedig brak het uur van
sluiting Aveder aan AA'aarna ieder weer,
tevreden over de afwisseling, huisAvaarts
keerde en „Obadja" alles goeds Avenschte.
Ned. Herv. Kerk.
Drietal te BaambruggeK. van As te
Moercapelle, D. Müller te Serooskerke
en J. A. van Voorthuizen te Nijkerkerveen.
Beroepen te Mijnsheerenland, J. Nauta
te Parrega, c. a.
Aangenomen naar Buiksloot, door
Justus E. Stap te Oostendenaar Delfs-
haven (als liulppred.) door H. A. Boeser,
cand. te Sloterdijk.
Gedoopte Joden. De „N.R.C."
schrijft
De Evangelisch-Luthersche predikant
Pihra heeft in Helsingfors van 1911 tot
1913 ongeveer 700 Russische Joden ge
doopt. Naar men Aveet, mogen Joden in
Rusland niet tot de Ev.-Luth. Kerk over
gaan zonder toestemming van den minister
A an binnenlandsche zaken. Deze wordt
echter slechts zelden en dan nog eerst
na lang Avachten gegeven. Derhalve
hebben vele Joden, die door tot de
Ev.-Lutli. Kerk toe te treden sommige
burgerlijke rechten, als de vrijheid van
vestiging en de toelating tot de hooge-
scholen, hopen te verAverven, hun toe
vlucht genomen tot Finland. Toen echter
de doop in menigte van ds. Pihra bekend
Averd, hebben dé verschillende gezag
hebbers terstond tegen-maatregelen ge
nomen. Ds. Pihra Averd door zijn eigen
kerkbestuur voor een jaar geschorst,
omdat hij verzuimd had bij zijn dom
kapittel verlof tot den doop te vragen,
welk vonnis gegrond is op een niet
onbestreden uitlegging van een twijfelach
tig Avetsartikel. En de door hem gedoopte
Joden, ofschoon officieel Christenen,
Averden door den Russischen minister
van binnenlandsche zaken niet in hun
burgerlijke rechten erkend.
Alleen de Petersburgsche hoogeschool
was ruim genoeg van opvatting om hen
als leerlingen toe te laten. Te St. Peters
burg is nu een Ev. Luthersche kerkelijke
commissie benoemd, om deze nieuwe
doopleden te examineeren, en degenen
hunner die de proef doorstaan, aan den
minister als volgerechtigde Christenen
aan te bevelen. De Finsche domkapiteis
der Ev.-Luth. Kerk hebben
hfqlntPTi dat op aanvragen van Joden
om den' doop te ontvangen niet meer
geantwoord mag worden. Hiertegen heeft
ds. Armin Wegener, predikant bij de
Duitsche gemeente te Wiborg, verzet
aangeteekend. De zaak zal nu door een
bisschoppelijke conferentie worden uit
gemaakt, Ook tegen een Methodistenpre-
aiker te Wiborg, die 300 Joden gedoopt
heeft, is een onderzoek gelast.
Yier menschen gedood. Bij
Schönlanke heeft gistermiddag een D-
trein uit Berlijn een voertuig overreden.
Vier personen kwamen daarbij om.
Het spoorwegongeluk bij
Hooghalen. Uit Beffen schrijft men
aan de Asser Ct.:
Vrijdag is aan den vertegenwoordiger
der familie Punt uit Den Haag alles ter
hand gesteld wat op het lijk van den
heer Punt gevonden AA'as, in tegenwoor-
