Kerknieuws.
Onderwijs
Uit de Pers.
gingen wjj naar de eerste verdieping, en
wel het eerst naar de Röngtenkamer. Deze
bestaat wel reeds sinds ettelijke jaren,
maar de aanleg yan ons gemeentelijk elec-
trisch kabelnet heeft het mogelijk gemaakt
ook hier een groote verbetering aan te
brengen, welke ons geëxpliceerd werd
door den heer dr. D. Schoute, chirurg,
van het gesticht. Werd vroeger de stroom
verkregen van de electrische centrale van
de N.V. Houthandel voorheen G. Alberts
Co., thans levert de gemeente de dub-
belstroom voor een beneden in het gebouw
geplaatste motor, doze maakt een dynamo
aan den gang en deze levert op haar
beurt de voor het Röntgen apparaat noo-
'dige gelijkstroom, men kan nu steeds be
schikken over de noodige 110 volt en bij
spoedeischende gevallen behoeft niet eerst
telephonisch om stroom gevraagd te wor
den, maar kan men vanuit de kamer
de motor zelf aan den gang maken.
De eigenlijke uitbreiding van liet ge
sticht bestaat uit de op deze verdieping
gebouwde vier nieuwe vertrekken voor
eerste en tweede klasse patiënten, welke
wij vervolgens bezichtigden. Deze vertrek
ken zijn gemaakt door het bouwen van een
verdieping op den rechtervleugel, hoven
de reeds genoemde verpleegsterskamers
Deze kamers zijn uiterst frisch en zin
delijk en evenals enkele zalen in het
oude gedeelte voorzien van houtgranieten
vloeren, terwijl de gang langs de kamers
een terrazo vloer heeft. Ieder der ka
mers kan twee bedden bevatten. Vooral
de ach tem te kamer, een hoekkamer, ziet
er gezellig uit In deze afdeeling is ook
een badkamer en een retirade, welke
eveneens aan de hoogste eischen van zin
delijkheid voldoet.
Van deze afdeeling voert een houten
buitentrap naar den tuin. Wij gingen dien
af en begaven ons naar den linkervleu
gel, waaraan den ingang van dc af
deeling voor besmettelijke ziekten een
nieuwe cel voor tijdelijk in het gesticht
vertoevende krankzinnigen is gebouwd,
daar de oude al lang niet meer vol
deed.
Na ons in enkelo zalen overtuigd te
hebiien van het verschil tusschen goed
en slecht aangelegde vloeren van hout
graniet, gingen wij langs de tweede trap
weer naar hoven en werd de heer dr.
Schoute weer onze leidsman, toen hij
ons de verbandkamer, waar de wonden
dagelijks worden verbonden en de opera
tiekamer liet zien. Deze bij uitstek deskun
dige had maar een roep over de inrichting
van deze vertrekken zooals zij door groote
i'inanciëele opofferingen thans geworden
zijh. Hij verzekerde, dat er niets ont
breekt, om zijn werk voor de lijdende
menschheid zoo goed mogelijk te, volbren
gen.
Ons laatste bezoek gold het nieuwe ver
trek voor de massage, waar de masseur,
de heer W. de Graaf, ons verschillende
toestellen toonde, die dienen om gewrich
ten van armen of beenen, die den dienst
weigeren, weer lenig te maken.
Met de lift daalden wij neer.
Alvorens van dit bezoek af tc slappen
willen wij nog mededeelen, dat het werk
was aangenomen door den heer A. Loois
Jr., alhier, dat het schilderwerk werd
uitgevoerd door de firma wed. W, Heijboer
en Zonen, de eltctrische leiding, welke
thans door een deel van het gesticht
loopt door de firma Wolders en Co., dat
de lift werd vervaardigd door de l'irma
Jan Hamer en Co. te Amsterdam, dat de
centrale verwarming werd aangelegd door
de firma Rraat en Co. te Delft en ten
srötte dat de meubelen geleverd werden
door de firma Reldrok en van Roo en de
bedden met toebehooren door de firma
D. J. Pennock.
Met een woord van dank aan hen,
die ons voorlichtten, eindigen wij dil ge
deelte van ons verslag.
Voor de plechtigheid op heden mid
dag waren o.a. genoodigd de commissaris
der Koningin, de leden van gedeputeerde
staten, de burgemeester en de leden van
den gemeenteraad, dc gezondheidscom
missie, regenten on regentessen en de
doctoren.
Do vestibule en dc ontvangkamer wa
ren voor deze gelegenheid door de goede
zorgen van den heer W. Chr. Noske met
planten en bloemen versierd.
Nadat de genoodigden plaats hadden ge
nomen nam de heer Herman Snijders
het woord. Aan de door den voorzitter
gesproken woorden ontleenen wij het vol
gende
Spreker ving aan met te herinneren
aan de woorden gesproken in 1866 bij
de inwijding van het Gasthuis door den
toenmaligen voorzitter, die zeide dat het
pasvoltooide gebouw „overeenkomstig de
eischen des tijds en de vorderingen der
geneeskundige wetenschap ingericht" het
oude lokaal voor ziekenverpleging in deze
stad ging vervangen „om daar door een
toestand te doen ophouden, die sedert
lang onhoudbaar werd geacht". Thans
staan wij slechts aldus de heer Snij
ders voor eenige, zij het dan ook
belangrijke verbeteringen en uitbreidingen
van dat zelfde gebouw, waarin, vooral
wat den inwendigen dienst betreft, ook
vóór dezen door de bestuurders reeds
meermalen verbeteringen zijn aangebracht,
om zooveel mogelijk te blijven voldoen
aan hetgeen de eischen der wetenschap
vorderden. In dankbare herinnering hou
den wij o.a. alles wat mijn onmiddellijke
voorganger in het voorzitterschap deY
Godshuizen in die richting heeft gedaan.
Na de vraag of de aangebrachte ver
beteringen niet het gevolg zijn vair wat
men wel eens noemt „de hooge eischen
der medici" en de „vorderingen der we
tenschap" te hebben beantwoord met de
mededeeling dat er beslist ruimte te kort
was, zette de heer Snijders in den breede
uiteen hoe het vooroordeel tegen opname
in een gasthuis steeds meer en meer gaat
verdwijnen en hoe de overtuiging van
de noodzakelijkheid van een goede be
handeling der zieken en het groote
nut van een operatief ingrijpen al
meer en meer bij alle standen ingang
vinden. Naast de thans bestaande 200
zieken huizen in ons land zullen er vol
gens sprekers meening nog heel wat meer-
moeten, verrijzen, als men de groote
sociaal-hygïenische volksbelangen, waar
het hier omgaat op ©enigszins voldoende
wijze wil behartigen. Het bestuur van
een ziekenhuis behoort als het' zijn plicht
begrijpt, een open oog te hebben voor
de veranderde omstandigheden en te ver
s-taan de kentering in de meeningen, het
heelt dus er voor te waken, dat de aan
hoede toevertrouwde instelling, als de
financieele bezwaren, niet onoverkomen-
lijk zijn, in staat is de toenemende be
hoefte aan ziekenhuisverpleging zooveel
mogelijk te bevredigen, vooral als ook
het advies der deskundigen, die richting
uitwijst.
Vervolgens deelde de heer Snijders me
de dat tot en met 24 December in het
jaar 1913 539 nieuwe patiënten werden
opgenomen, terwijl 53 patiënten van het
voiige jaar werden overgenomen. Deze
612 patiënten hadden te zamen 19633 ver-
pleegdagen. Van de genoemde 539 pa
tiënten waren 367 voor de chirurgische
afdeeling en 192 voor interne en oogheel
kundige behandeling.
Van de 367 voor de chirurgische af
deeling kwamen er 194 uit Middelhuig,
57 uit het overige Walcheren, 23 uit
Noord-Beveland, 87 uit Zuid-Beveland, en
6 van huiiten Zeeland, waaruit blijkt, dat
het Gasthuis voor een zeer ruimen kling
van beteekenis is; zoodat een goede in
richting daarvan niet alleen een stede
lijk maar ook een Walchersch en Provin
ciaal belang uitmaakt. Ook voor interne
en vooral voor oogheelkundige behande
ling zijn vele van buiten Middelburg op
genomen. De toename van chirurgische
patiënten blijkt uit de volgende cijfers:
1911 261. 1912 333, en 1913 367.
De polikliniek werd in 1911 bezocht
door 218 personen die niet in het Gast
huis verpleegd werden, in 1912 door 310
en in 1913 door 502.
Van de 367 patiënten die dit jaar in
dc chirurgische afdeeling werden opge
nomen waren 3 eerste klasse, 68 twee
de klasse (in 1911 slechts 33) en 296 derde
klasse. Van de voor interne en oogheel
kundige behandeling opgenomenen waren
er 23 voor de tweede en 169 voor do
derde klasse.
De voorzittei- deelde vervolgens mede,
welk everanderingen zijn aangebracht en
dat daardoor meer als vroeger klasse
patiënten zullen kunnen worden opgeno
men en dat het geld voor de veranderin
gen te leen is ontvangen van dezelfde
instelling hier ter stede, die ook in 1866
feitelijk den bouw van het gasthuis moge
lijk maakte.
Dc Godshuizen aldus ging spreker
voort hebben steeds in den loop dei-
tijden in ruime mate den weldadigheidszin
Leeren kennen van rijk met aardesche
goederen bedeelde stadgenooten voor hun
ne hulpbehoevende, lijdende en behoeftige
medernenschen. De weldaad van Jan Ma-
tens, die in 1605 overleed overleed en het
gasthuis rijk begiftigde komt nog ten goe
de aan het thans levende geslacht. Van
Lydia Boreijs, die in 1717 stierf en door
haar laatste wil het Burgerweeshuis deed
verrijzen wordt getuigd in een berijmd
opschrift in de regentenkamer van dat
gesticht: „O Lydia Boreijs, Uw naam zal
eeuwen duren".
Inderdaad, het goede hart, dat weldadig
en milddadig wil zijn, kan nauwelijks op
sympathieker wijze zich uiten, dan door
gav en beschikbaar te stellen tot verzach
ting van leed en gebrek, tot bev ordering
vun menschelijk geluk en maatschappe
lijk welzijn.
Ten slotte noodigde do heer Snijders
de aanwezigen uit een rondgang door
hot gesticht te maken, waarbij zeker ook
in het oude deel veel zai zijn dat de
aandacht trekt en met het uitspreken van
den wensch dat de eindindruk moeg zijn,
dat hier veel gedaan wordt aan vermeerde
ring van volksgezondheid en volksgeluk.
Bij de bezichtiging van het laborato
rium werd door den apotheker een en
ander gedemonstreerd betreffende melk-
onderzoek, onderzoek van worst, het vul
len van ampullen, malariaparasieten, enz.
Van de genoodigden waren aanwezig
de Commissaris der Koningin en mevr.
Dijckmeester, de heer mr. F. J. Sprenger,
lid van Ged. Staten en mevrouw, de voor
zitter en de leden van liet Burgerlijk Arm
bestuur en voorzitter en leden der Ge
zondheidscommissie, enkele leden van den
Gemeenteraad, dc gemeente-secretaris, re
genten en regentessen, doktoren en per
soneel. De burgemeester was door on
gesteldheid verhinderd.
Nadat dhr. Snijders de aanwezigen had
toegesproken nam de Commissaris der
Koningin het woord en zeide overtuigd
te zijn, dat het gesticht niet alleen een
stedelijk, uiaar ook een provinciaal be
lang is en sprak den wensch uit, dat het
verplegende personeel in 1914 de opge
wektheid moge hebben om zijn taak naar
behooren te vervullen.
Nog sprak dr. Schoute, die mede na
mens directie, verpleegsters en artsen aan
de regenten dank bracht voor de aange
brachte verbeteringen en hunnerzijds alle
toewijding en aanwending hunner kennis
toezegden.
Bij de rondwandeling werden verschil
lende verpleegden door den heer en me
vrouw Dijk til eest er allerhartelijkst toege
sproken.
Middelburg. In verband met ons artikel
over het Gasthuis kunnen wij mededeelen
dat door allerlei omstandigheden de ge
meente dit jaar weinig ten onderzoek in
het laboratorium aanbood. Sedert een pol
maanden is echter naast liet molkonder-
zoek begonnen met dat van andere voe
dingsmiddelen; de ervaring reeds nu op
gedaan Hoonde het nut er van en de
betrokken verkoopiers blijken de gedane
aanmerkingen en gegeven wenken op prijs
te stellen.
Goes. Volgens opgave in do Staatscou
rant zijn in de week van 17 L c. m. 21
Dec. de volgende gevallen van besmet
telijke ziekte inde provincie Zeeland
voorgekomen: roodvonk: Clinge 1, Goes 1,
's-Gravenpolder 1, llontenissc 2 en Rit-
them 1; diphtheritic: Goes 1, Hontenisse
1. Koudekerke 1, Kruiningen,3 en Poort
vliet 1.
Met hartelijken dank ontving de Wijk
zuster voor de zieken, van het bestuur van
den Christel ijken Werkmansbond, de pre
mie van het begrafenisfonds, groot f 14.30.
Ook nog een heerlijke bezending St NÏ-
colaas en chocolade.
Vlissingen. In de Aagje. Dekenstraat
werd Zaterdagmiddag de heer B., dio uit
uit zijn woning kwam en te dicht langs
langs de rails liep, door den motorwagen
van de juist passeerende tram aangereden.
De man werd tegen de straat geslagen
en bekwam een wonde aan het hoofd.
De eerste geneeskundige hulp werd ver
leend door dr. Merckens.
Zaterdagmorgen geraakte een touw
los van 'n plank waarop twee matrozen
van de mailboot „Prins Hendrik" bezig
waren de schoorsteenen te schuren, met
het ongelukkig gevolg dat P. de L„ Mid
delburg ernstig aan het hoofd gewond
werd. Op last van dr. Vermaas werd zijn
opname in het St. .1 ospph-ziekenhuis noo-
dig geacht, waarheen hij pier brancard
werd vervoerd. De andere matroos kon
direct zijn werkzaamheden hervatten.
's-Gravenpolder. Dhr. A. de Kraker, ge
meente-veldwachter alhier herdenkt op 1
Jan. a.s. den dag waarop hij 25 jaar
geleden als zoodanig in functie trad. Zijne
bewezen diensten in aanmerking nemende
zal het hem op dien dag aan bewijzen
van belangstelling niet ontbreken.
Heinkenszand. De zangvereeniging „Nut
en Genoegen" is na een 8-jarig bestaan in
een gisteravond gehouden vergadering ont
bonden.
Han8weert. Hel schip) „Hendrik Cons
cience", schipper Van Boven, is op de
Ooster-Scheldc gezonken.
De bemanning weid gered.
lerscke. Benoemd tot gemeente-deur
waarder dhr. A. P. van Hertum alhier.
Westkapelle. Zaterdagmorgen is alhier
de ruim 70-jarige J. P., die den vorigen
avond van huis was gegaan, en dien
nacht niet was thuis gekomen, ongeveer
een kwartier ten Noorden van het dorp
dood gevonden.
Zaamslag. Vrijdagavond drong de 26-
jarig of- 1binnen, in dc woning van den
gemeentevcidwarhtet# v;ui Zaamslag Pole-
gem, die met zijn familie aan tafel zal.
D. wilde den politieman met een nies
te lijf gaan, deze trok zijn revolver en
schoot D. op de plaats dood.
In verband met. bovenstaand aan de
„N. R. Crt." ontleend bericht., vernemen
wij nog het volgende:
Vrijdagavond zijn meerdere personen
door overklimming. op het erf van den
veldwachter gekomen, de voordeur van
diens woning was niet afgesloten. Door
die deur is D. de woning binnengekomen
en heeft zich door de woonkamer toe
gang verschaft tot het slaapvertrek waar
van Petogeni., de veldwachter en zijn
vrouw zich juist ontkleed hadden en ge
reed stonden zich te bed te begeren. D.
had een groot mes in de hand en stak
daarmede verschillende malen naar den
veldwachter, waarbij deze wel in zijn on-
derkleeren werd gesneden, doch zelf niet
geraakt werd. Al worstelend met zijn aan
valler gelukte het den politieman ovêr
dezen heen zijn revolver van een plpink
te nemenuit zelfverdediging loste hij
een schot en trof R. in de hartstreek,
waarop de dood onmiddellijk intrad.
Zaterdag was het parket uit Middelburg
ter plaatse tot het instellen van een on
derzoek. Het lijk van den verslagene werd
Zondag naar Middelburg vervoerd en al
daar gerechtelijk geschouwd.
De verhouding tusschen den veldwach
ter en de dorpsbewoners moet verre van
goed zijti en reeds meermalen waren be
dreigingen tegen hem geuil.
Bruiriisse. Zaterdagochtend viel de
knecht van schipper J. uit den mast van
zijn vaartuig bij Rruinisso door het bre
ken van een louw. Hij werd met een
wond aan het hoofd bewusteloos opge
nomen en onder geneeskundige behande
ling gesteld. (M. CL)
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen (toez.) te Hekelingen (Z.-H.)
0. J. Reinders, cand. te Thesinge (Gr.);
te Hoogeveen, M. Jongebreur te Vee-
nendaal (toez.)
Aangenomen naar Uitgeest (tooz.) door
H. G. Gannegieter Dzn. te Lutjebroek.
Bedankt voor Purmer door Y. B. Kalma
te Bergum; voor Ede en St. Maartens
dijk (Z.), door B. Batelaan te Ouderkerk
a. d. IJssel. (N. R. Crt.)
Nieuw- en Sint Joosland Zondagmiddag
preekte ds. G. H. Locher zijn afscheid,
na een verblijf van ruim 12 jaren in
deze gemeente, naar aanleiding van 2
Timotheus 2 vers 19. I>e kerk was geheel
gevuld, menigeen moest staan. Ook uit
den omtrek waren velen opgekomen. Aan
het einde sprak ds. Locher oen afzon
derlijk woord van afscheid en dank tot
den kerkeraad, kerkvoogden, notabelen, tot
ds. Van 't Hof van Sint-Laurens als con
sulent tot zijn oudsten broeder, predi
kant te Waspiktot zijn vriend ds. Boisse-
vain van Wilhelminadorp; tot zijn ambts
broeders uit de ringen Middelburg en
V eere en tot den heer A. van Houto,
hoofd der school, wegens de vervulling
van verschillende kerkelijke betrekkingen.
De heer A. van Waarde, ouderling, sprak
nemens den kerkeraad een woord van
dank en op zrjn verzoek zong de gemeente
den scheidenden leeraar Psalm 121 vers
4 toe.
Borssele Tot kerkvoogd hij de Ned.
Herv. Gemeente is benoemd dhr. J. L.
Richel, zulks inplaats van dhr. C. van
A speren.
Geref. Kerk.
Beroepen te Winsum (Gr.), J.. Visser
te Driebergen.
Bedankt voor Amsterdam, door dr. .1.
C. de Moor te 's Gravenhagevoor
Botterdam door K. Dijk te Rijswijk.
Geref. Gemeenten.
Borssele. Tot diaken bij de Oud Gere
formeerde Gemeente is benoemd dhr. J.
van Sabben, inplaats van dhr. Jacob Bras,
die als zoodanig heeft bedankt.
Goes. Benoemd tol tijdelijk onderwijl-
zeres in de Wiskundige vakken aan de
Meisjesschool alhier met ingang van 1
Januari a.s. mej. M. van Efferen te Rot
terdam.
Benoemd niet ingang van 1 Januari
1914 tot onderwijzer aan de R. K. school
voor jongens to Goes, de lieer C. Olijkoek
te Nieuwer-A nastel.
-, Den 19en Jan. e.k. hoopt Ü.V. de
heer D. Muider, hoofd der Chr. school
te Zierikzee den dag te herdenken, waar
op hij nu 40 jaar geleden geïnstalleerd
werd als hoofd der Chr. school te Dinte-
loord. Na een verblijf van 5 a 6 jaar
aldaar werd de heer Mulder tot hoofd
in Zierikzee benoemd, zoodat hij nu reeds
lange jaren aan dezelfde school mag ar
beiden.
Wie den heer Mulder kent, weet, dat
geeiT arbeid hem te zwaar valt, dat zijn
werkzaamheid zich niet alleen tot zijn
school heeft beperkt, doch dal hij zijn
krachten voor een niet gering deel heeft
gegeven aan dc Christelijke actie op ve
lerlei terreinals opziener der Geref. Kerk,
als hoofdbestuurder van Jachin, als voorz.
der Centr. Anti-Rev. kiesver. slaat de ju
bilaris al jaren lang met eere bekend.
Hij behoort nog tot de laatsten der oude
voortrekkers, die de hitte des daags en
de koude des nachts gekend hebben. Klein
salaris, groote klassen, veel werkuren,
vroeger vaak van 7 uur 's morgens tot
5 uur 's avonds. Al wenschte de heer
Mulder zelf liever, dat deze dag onopge
merkt voorbijging, vooral nu het gemis van
zijn gade een schaduw op zijn reugde
werpt, toch heeft, zijn langdurige werk-
zaamheidop schoolterrein en op ander ge
bied er recht op ook eens in het open
baar gewaardeerd te worden.
Moge dc Heore den jubilaris ook naar
het lichaam verder zegenen, opdat hij voor
zijn arbeid nog lang gespaard blijve.
Rilland Bath. In de Zaterdagmiddag ge
houden raadsvergadering is bij herstem
ming tot onderwijzeres aan de O. L. school
te Rilland benoemd mej. J. J. Hascher
uit Bergen op Zoom met 4 st. (no. 3
der voordracht), mej. A. M. v. d. Linde
uit Goes verkreeg daarbij 2 st. en mej.
P. J. van Dijke uit lerseke (no. 1 der
voordracht) verkreeg 1 stem.
Bij het Dinsdag en Woensdag voor
leerlingen van kweekscholen en andere
opleidingsinrichtingen gehouden examen
voor diploma A handenarbeid zijh o.a,
geslaagdW. Ij. Beerens, P. Brommer,
H. .J J. Desserts, P. A. Geelhoedt, M.
Meouse, J. Mehrtens, A. Mets, A. Paape,
en W. J. de Zeeuw van de Rijkskweek-
school te Middelburg. (M. Crt.)
Zal in den landbouw de electriciteit
het paard verdringen.
In Nederland bestaat eigenlijk geen
grootbedrijf; men vindt hier een hoe lan
ger hoe intensiever gedreven middelgroot-
of kleinbedrijf, voor een belangrijk deel
uitgeoefend op gronden, die ter wille van
de afwatering en do scheepvaart doorsne
den zijn met slooten, vaarten en kanalen.
Wel kunnen op gronden met lageren wa
terstand oen deel van die slooten gemist
worden, indien de ontwatering door drai-
neerbuizen geschiedt. Dit wordt veel toe
gepast, maar toch blijven verreweg de
meeste perceelen te klein voor eene eco
nomische toepassing van de in '1 buiten
land hier en daar gebruikte groote, zware
trokmotoren, zelfs al zou de omvang van
het bedrijf het aanschaffen van dergelijke
kostbare werktuigen wettigen.
Wie de laaggelegen weidestreken kent,
dat waterland met zijn drassigen bodem
en vaak grillig gevormde perceeltjes, door
sneden met slooten en vaarten, met zijne
smalle, kronkelende wegen, bruggen en
dammen, betwijfelt of haar ooit de eleo-
trisch gedreven maai- en hooiharkmachine
over 't veld zal rijden. Een paard zal daar
beter op zijn plaats zijn dan een motor.
Bovendien dient in 't 0*>g te worden ge
houden, dat niet elk werktuig geld doet
uitsparen, al bespaart zjjn gebruik ook.
handenarbeidrente en afschrijving, on
derhoud, bediening en bergruimte kunnen
zelfs op grootere bedrijven zóó zwaar
drukken, dat lang niet altijd do aanschaf
fing van allerlei werktuigen voordeelig is.
F it liet bovenstaande mag niet worden
afgeleid, dat de landbouw zich, bij voor
baat reeds, tegen hel invoeren van nieuwe
werktuigen zou kanten. Integendeel: de
vraag'naar werktuigen neemt steeds toe.
nieuwe vindingen worden met belangstel
ling begroet en op hun practisehe bruik
baarheid onderzocht; de practijk ?0(,p v(>ie
waardevolle wenken aan de fabrikanten
van werktuigen en koestert nog menig'
onbevredigd verlangen. Een bewijs daar
voor leveren de vele wedstrijden, beproe
vingen, en prijsvragen, door voreenigin-
gen en landbouwmaatschappijon gehouden
en uitgeschreven. Zoo vraagt thans do
Holi. Mij. v. Landbouw daartoe door
een vermogend persoon in slaat gesteld
een lichte trekmotor, geschikt voor ons
soort van bedrijven. Doch wel mag omit
worden afgeleid, dat het niet achterlijk
heid was, die den Nederlandse-hen Land
bouw weerhield van .'t navolgen van veel
van wat in het buitenland wordt gedaan,
maar het besef bij landbouwers en werk-
tuighandelaren, dat de hier heerschende
toestanden zóó geheel andei's zijn, dat
onze bedrijven zóó geheel andere eischen
stellen, dat daardoor een deel dier buiten
landscho vindingen pas na langen tijd t>n
gewijzigd, een ander deel nooit zal kun
nen worden toegepast.
't Zou van een bekrompen en misplaatst
chauvinisme getuigen, te beweren dat ver
betering van de bedrijfsinrichting niet
meer mogelijk is en dat de toestanden
hier ideaal zijn. De hooger wordende be-
diijfsonkosten (in hoofdzaak gevolg van do
belangrijke stijging der arbeidsloonen),
daartegenover de scherpe mededinging van
goedkooper voortbrengende landen, zij
dwingen wel tot bezuiniging en intensi-
veoring. En idealer ware het zeker, wan
neer eik uitgevonden werktuig met voor
deel in gebruik kon worden genomen.
Doch wanneer men het bedrijf kent en
de omstandigheden waaronder het moet
woiden uitgeoefend, ziet men grenzen,
waarover de leek en de utopist vaak
heenblikken.
Zal het paard zoo goed als geheel ge
mist kunnen worden en hoe zal over bijv.
50 jaren hot landbouwbedrijf uitgeoefend
worden?
Meer en meer zal zooals thans in
Groningen gaat geschieden het gelicele
platteland van electriciteit voorzien wor
den. Wanneer de stroom, vooral die voor
krachtopwekking, goedkoop geleverd
wordt, mag verwacht worden, dat op de
meeste bedrijven verlichting, waterpom
pen, haksel- en bietensnijden electrisch
zal gebeuren, terwijl op dc grootere be
drijven ook liet dorse-hen in of bij de
schuren, het graan malen en melken op
die wijze zal gedaan worden, om van min
der belangrijke toepassingen niet te spre
ken. Hoever dit zal gaan, wordt dan in
hoofdzaak bepaald door ligging, aard en
omvang van het bedrijf, hoogte van loonwi
en rente-standaard, kosten van werktuigen
en electrise hen stroom.
Vooral in liet eigenlijke bouwbedrijf
worden evenwel de meeste trekkracht en
arbeid vereischt voor de verschillende be
werkingen die het land en de daarop
gToeiende gewassen achtereenvolgens on
dergaan, alsmede voor het pogsten en ver
voeren van den oogst. En nu weet ieder,
die bekend is met dit moderne, inten
sieve bedrijf, dat al deze werkzaamheden
verdeeld kunnen worden, a al naar gelang
zij geschieden op het al of niet met een
groeiend gewas bezette land, b naar gjelang
samendrukken van den grond waarover
eventueel de trekmotor zou loopen, al of
niet toelaatbaar is en c naar gelang deze
werkzaamheden al of niet op alle bedrij
ven tegelijkertijd en zoo vlug mogelijk
moeten geschieden.
Zeer waarschijnlijk zal het eens geluk
ken een bruikbare, voor dc hier heerschen
de toestanden gescliikte trekmotor te ma
ken, welke zich zelf over het land kan
voortbewegen. En vermoedelijk zal lig
ging, indeeling en omvang onzer bouw
bedrijven in aanmerking nemend deze
in verschillende streken wel gebruikt
kunnen worden, eerder dan de meer voor
het groot bedrijf geschikte locomobielen of
motoren die aan stalen kabels de werktui
gen over 't land heen en weertrekken.
Echter- zullen slechts de grootere bedrij
ven ieder voor zich een dergelijk werk
tuig kunnen aanschaffen, do kleinere zijn
aangewezen op het huren of gezamenlijk
gebruiken. De boven onder a, b en c
genoemde indeeling der werkzaamheden
nagaande, zal men zien dat de bedoelde,
toch altijd nog zware motor, in hoofdzaak
slechts voor het ploegen zal kunnen die
nen, wellicht op droog land ook voor het
trekken der maaimachines. De groote
vraag blijft echter of hun gebruik voor
deelig zal zijn, of rente en afschrijving, be
diening. onderhoud enz., goedkooper zul
len zrjn dan het gebruik van paarden.
Want en blijven een ontelbaar aantal
werkzaamheden over, die in 't intensieve
Nederlandsche bedrijf nooit anders dan
met paarden zullen gebeuren. Het zijn
b.v. zaaien, eggen, kunstmeststrooien en
schoffelen; pooten aanaarden, met Bor-
deauxsche pap besproeien en rooien van
aardappelenwieden en rooien van suiker
bieten enz. enz., werkzaamheden waar
voor sinds korter of langer tijd reeds werk
tuigen gebruikt worden en die geschieden
op met een groeiend gewas bezet land
(zie a) of waarbij de grond niet mag wor
den saamgedrukt (b). Maar bovenal zal
het gebruik van paarden noodig blijven
voor de oogstwerkzaamheden, welke zoo
vlug mogelijk en binnen een kort tijds
verloop overal tegelijk geschieden
moeten (c). Wie op het platteland bekend
is, weet hoe vooral bij ongestadig
weer alles op haren en snaren wordt
gezet om den oogst binnen te halen, zoo
gauw hij daarvoor bekwaam is. Hij weet
hoe in dien tijd en bij het naar schip
of naar fabriek rijden der suikerbieten
