IEUWSBLAD
VOOR ZEELA
No. 75.
1913.
Maandag 99 December.
98e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Wie aan den weg timmert
Feuilleton.
Onder de Oranjevlag.
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
vanju5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
IV.
Wanneer een bekwaam politicus als de
heer Tydeman verklaart, „ik zie in
den formateur van dit Ministerie een
ouden bekende van liberalen huize, die
zooals het geval is en behoort te zijln,
zijn stempel drukt op dit Kabinet en al
moge boven zijn huis staan, exlra-parle-
mentair, dit neemt, niet weg, dat ik dit
Ministerie begroet als een liberaal Ministe
rie, liberaal door zijn program, vrijzinnig
in dfe personen van de Ministers",
dart leggen we ons volkomen bij die uit
spraak neer. Alleen veroorloven we ons
de opmerking te maken, of welken grond-
lslag durft do Concentratie het aan de
Regeering te aanvaarden met een libe
raal program, daar zij1 noch de meer
derheid heeft, noch de sterkste partij is
in de Tweede Kamer.
Het spreekt van zelf, dat bij de afwer
king van him z.g.n. werkprogram, de Re
geering behalve va,n de Concentratie, ook
nog van anderen steun behoeft en zoo
als door haar is te kennen gegeven ook
steun verwacht.
Van wien?
De algemeene beschouwingen laten ons
daar omtrent vrijwel in het duister. Zeker,
de coalitie wil steun verleenen, ook de
socialisten willen steun verleenen, maar
eilieve wat zal dan overblijven van het
liberaal program? Zou men soms ver
wachten, dat bij handig manoeuvreeren
de coalitie uit elkaar valt of de socialisten,
wel zoodanig tegen de coalitie kan wor
den uitgespeeld, dat ten slotte voor de
Regeering het terrein vrijblijft.? Gelet op'
het kort verleden der concentratie is zoo
wel het een als het ander mogelijk.
Het is niet ridderlijk de tegenpartij van
kwade trouw te verdenken en daarom
willen we alleen trachten op te lossen
het raadsel of de politieke situatie in
de Tweede Kamer op dit oogenblik werke
lijk toelaat, dat een minderheid zijn eigen
program op den voorgrond schuift, met
de bedoeling dit program af te werken.
De door den formateur van het Ministe
rie opgegeven reden, „wij houden geen
rekening met de partijgroepeeringen in
de Tweede Kamer, over de hoofden van
de Kamermeerderheid heen, houden wij
rekening met de kiezers", komt ons voor
al bijzonder weinig steek te houden.
Uit niets nog is gebleken, dat er een
Kamermeerderheid is, integendeel zijn er
in de Tweede Kamer duidelijk te onder
scheiden drie groepen, die elk een eigen
program hebben en de ervaring tijdens
Een verhaal uit het rampjaar 1672.
door L. PENNING.
(Nadruk verboden.)
14)
Toen was hij langzaam overeind ge
vezen, met een vreemd pijnlijk gevoel in
aï zijn leden; en de vrees, dat het oog
van een men ach hem zou kunnen ont
dekken, joeg hem als een afgeranselden
hond in den donkersten hoek. Hij zat
daar op zijn hurken, de ellebogen op de
knieën gesteund, het gelaat in de handen
verborgen.
Een luid, verward rumoer steeg uit de
dorpdraat, doch hij luisterde er niet naar;
het avondrood, dat zijn kerker verlichtte,
verbleekte, en de duisternis omringde
Te negen uur schrok hij plotseling op
joeii het rammelen van een sleutelbos
zijn oor bereikteknarsend ging het oude,
verroeste slot open, en Teunis zette een
kruik water en een homp hard rogge
brood aan den drempel neder.
„Hier spitsboef," zeide de schouten
knecht niet ruwe stem „waar zit je?"
{jij hield de lantaarn omhoog, om te
de Kabinet-crisis heeft het bewijs gele
verd, dat zelfs de groep1 die het nauwst
verwant is aan de concentratie, n.l. de
socialisten, onmogelijk konden medewer
ken tot het vormen van een Ministerie
uit de linkergröepen.
Wij kunnen niet, zeide de leider dei-
socialisten, omdat onze partij in wezen
is revolutionair en de concentratie althans
in meerderheid is monarchaal.
De heer Troelstra had zich ook als
volgt kunnen uitdrukken. Wij socialisten
zijn door het anti-militairisme en anti-
kapitalisme dat ons allen bezield, tot één
ondeelbare partij verbonden. De concentra
tie is een door materialisme en in-
consequentisnie los van elkaar ver-
honden combinatie van drie partijen.
Indien de positieve elementen die ons
verbinden gevoegd worden biji de nega
tieve elementen die de concentratie ver
bindt, dan zal dit niet ten gevolge heb
ben, dat eene batterij wordt gevormd
waarmede men de coalitie kan bestrijden,
doch zal de practijk leeren, dat de nega
tieve elementen, de positieve opheffen en
vernietigen. Daartoe kunnen wij als partij
nooit medewerken en blijven dus zelfstan
dig optreden.
Het zou dus consequent, geweest zijn
als de Regeering had gezegd er is geen
Kamermeerderheid en daarom houden we
rekening met de kiezers.
In de eerste plaats zou dan rekening
moeten worden gehouden met de wen-
schen der coalitie. Deze partijl toch is
de sterkste groep in de Tweede- en in
de Eerste Kamer. De Regeering denkt er
blijkbaar anders over; het liberale pro
gram bevat geen enkel punt ten gunste
der coalitie. Er blijft dus van de defi
nitie door den formateur van het Mi
nisterie gegeven alleen nog over, „w ijl
houden geen rekening met de
p a r t ij!g r oe p e e r i n g e n i n d e T w e e-
de Kamer". Uit het voorafgaande volgt,
dat we dit dadelijk toestemmen, doch moet
ook tegelijk volgen, dat de Regeering reke
ning houdt methetgeen gezegd en
beloofd is door de concentratie buiten de
Kamer.
Er is gezegd door concentratieleaders,
de Gouverneur-Generaal Idenb'urg moet
weg, de Koloniën zijn in gevaar, de Open
bare school en de Ned. Hervormde Kerk
is in gevaar, er dreigt gevaar van Rome,
's lands financiën zijn in gevaar enz. enz.
Dit alles is gezegd, let wel lezer, vóór
de verkiezingen. Op dit oogenblik, dus
na de verkiezingen is het juist omgekeerd,
want nu is de concentratie in gevaar,
als partij te gronde te gaan. Want de
lichten, want hij vreesde, dat de ver
rader ontsnapt mocht zijn. Maar toen Zijn
oog en den jongen in den duisteren hoek
hadden ontdekt, was hij gerustgesteld: hij
draaide zich om, overschreed den dorpel,
en sloeg de eiken deur met een harden
slag in het slot.
Andries hoorde het gedruisch van vleer
muizen boven zijn hoofd, in een ande
ren hoek piepten muizen, en twee groote
ratten liepen bedaard naar het harde
brood, dat voor hem bestemd was.
Hij kwam uit zijn donkeren hoek te
voorschijn; daar lag een houten blok in
't midden der gevangenis, en op dat blok
zette hij zich neer, het vermoeide hoofd
opnieuw met de handen steunend, en de
bedroefde oogen gelicht op de twee ratten,
die zijn brood verorberden.
Het kwam niet bij hem op, de ratten
te verjagen, hij kon toch niet eten; hij zou
stikken in het brood de schande, als
een landverrader hier te zitten, verplet
terde hem.
Allengs kwam er een ander gevoel bij'
hem boven; hij was onschuldig nooit
was de gedachte aan verraad of spionnen-
dienst in zijn hart opgekomen. Doch dit
besef van zijn onschuld had geen troost
voor hem, verschroeide integendeel- zijn
week teergevoelig haai; en het botste in
wilden opstand tegen het grimmige lot,
Gouverneur-Generaal is aangebleven en
tegelijk de rust in de Koloniën besten
digd. De Openbare school is niet meer
in gevaar, want de Regeering heeft be
loofd mede te werken om de onbillijkheid
op te heffen, dat niet langer meer uit
de Overheidskas jaarlijks f 49 per kind
wordt bijgepast op de Openbare school
en slechts f 23 per kind wordt bijgepast,
op de Bijzondere school; eerlijke concur
rentie moet er komen. Het gevaar voor
Rome is denkbeeldig geweest, daarom zal
geen enkele maatregel worden ingediend
om de vrijheid en den vooruitgang der
Roomsch-Katholieken te stuiten. Ook
's lands financiën zijn niet meer in ge
vaar, want er is besloten om in plaats
van de buitenlanders door middel van
tariefverhooging, de burgerij1 van Neder
land door middel van een nieuwe inkom
stenbelasting en verhooging der successie
belasting, het tekort te laten opdokken.
Zelfs die Ned. Hervormde Kerk is bui
ten gevaar, want de Regeering zegt niet
van plan te zijn, speciaal de Ned. Her
vormde Kerk te beschermen.
O vrijzinnige kiezers, hoe lang nog laat
ge u misleiden door de concentratie.
PIKET.
W e d u w e n w e t.
Aan den algemeenen maatregel van be
stuur als bedoeld in art. 44 der Wedu
wen wet. voor de gemeente-ambtenaren
1913 wordt ontleend het volgende
De gemeentebesturen storten de pensi
oenbijdragen, die zij ingevolge de Wedu-
wenwet verschuldigd zijn bij een betaal
meester, kwartaalsgewijze. De inhouding
van de bijdragen voor weduwen- en wee-
zenpensioen op de pensioenen van oud-
gemeente-ambtenaren geschiedt door den
directeur van het fonds. Op eiken ter
mijn van een pensioen wordt een even
redig deel der bijdragen ingehouden. Op
de verantwoording door de gemeentebe
sturen van de pensioenbijdragen en op de
inhouding van bijdragen wordt vanwege
den Minister van Financiën controle uit
geoefend. De pensioenraad is bevoegd van
de gemeentebesturen en van de Departe
menten van algemeen bestuur de inlich
tingen te vragen die hij meent noodig
te ihebben voor het behoorlijk vervullen
van ,zijn taak.
Vóór den löen der eerste maand van elk
vierendeeljaars zendt het bestuur van elke
gemeente aan den Minister van Finan
ciën
a. een lijst met gegevens omtrent den
socialen staat van hen die in het laatst
'verstreken vierendeeljaars in de gemeente
dat hem in spijt van zijn onschuld in dit
vunzige gat had neergestooten.
Hij vreesde krankzinnig te worden van
opwinding; hij sprong op van zijn zit
plaats, alsof hij op een slangennest had
gezeten, en brulde het uit van vertwijfe
lende smart. In snelle passen als een wild
dier, dat zoo pas uit de vrijheid in een
ijzeren kooi is gezet, holde hij op en neer.
Hij1 balde de jonge vuisten en rukte in
machtelooze woede aan die zware, wree-
de tralies.
Een wanhopig voornemen, om uit dit
ontzettende torenhok te ontsnappen, vatte
post in zijn brein. Hij schopte tegen de
deur, hij tastte langs de salpeterachtige
muren, of er niet een opening, .een on-
gegrendeld luik was; hij keek naar bo
ven, naar de grauwe zoldering, die vol
spinnewebben zat, en stond opnieuw bij
die verschrikkelijke staven.
Maar Andnes Dirksen kreeg zijn ver
stand terug, en nu begreep hij, dat het
Vluchten hem niet zou baten. Vluchten
waarvoor wilde hij vluchten? de kerker
was het ergste niet, doch de schande, die
en hem had gebracht; en al bereikte hij
de vrijheid, dan zou hem toch de schan
de als een zware ketting naslepen.
Hij dacht aan zijn ouders, en met sidde
ring stelde hij zich het oogenblik voor,
dat hij ate een geschandvlekte onder het
in een gemeentelijke betrekking zijn ge
plaatst, op het tijdstip van ingang hunner
benoeming
b. een lijst van de veranderingen die in
het laatstversfcreken vierendeeljaars heb
ben plaats gehad in den socialen staat van
hen die in het vierendeeljaars de ge
meente in een .gemeentelijke betrekking
hebben gediend.
De besmetverklaring
wegens het heerschen van cholera in Ba
tavia en Tandjong Priok is, naar de „N.
R. C." meldt, opgeheven.
Nieuwe stuivers.
De nieuwe vierkante stuiver, die in
het begin van de volgende maand in
omloop komt, heeft officieus zijn intrede
gedaan. Het is een stukje nikkel van
bijna 2 centimeter (1.8) in het vierkant,
met afgeronde hoeken. Aan den eenen
kant staat ,,5 c." in een gekraalden rand;
aan de andere zijde een Oranjeboom, om
geven door het randschrift „Koningrijk
dor Nederlanden" en verder een bewerkten
rand. Het gewicht is 5 gram, evenals dat
van den ouden stuiver, maar niemand
zal dezen nu bij vergissing voor een
kwartje uitgeven. Dat is eene winst; een
verlies is dat nu niemand meer zien
kan „hoe raar een stuivertje rollen kan".
Of het op den duur voldoen zal? We
betwijfelen het. Men pleegt het stukje
nikkel nu zeer mooi te vinden, doch dat is
de bekoring van het nieuwe. 'tZal nog
moeten blijken of het werkelijk een prac-
tisch geldstuk is.
Drooglegging Zuiderzee.
Naar aanleiding van het bericht inzake
de benoeming van den heer De Rapper,
schrijft mén uiit Hoorn aan de „N. Ct."
dat genoemde heer reeds ongeveer acht
maanden werkzaam ia aan de voorberei
ding der plannen tot drooglegging, van het
Wieringermeer en dat men thans, een na
der onderzoek zal instellen omtrent de
finanoiëele gevolgen van het. z.g. groote
plan.
Journalistiek.
Gevolg gevende aan de sedert langeren
tijd bij hem bestaand voornemen, heeft
de heer mi*. Th. H. Do Meester zich
genoopt gezien wegens drukke bezighe
den, met 1 Januari ontslag te nemen als
publiek hoofdredacteur van „Het Vader
land". (Vad.)
De bekende Machinefabriek Jaffa,
Louis Smulders en Co., Utrecht, geeft een
goed uitgevoerde kalender voor 1914 uit,
met een viertal platen betrekking heb
bende op haar machinefabricage. 'tls een
duidelijk kalendertje, een aardige wand
versiering en een doelmatige reclame.
strenge oog van zijn vader zou moeten
verschijnen.
En toch 'was hij onschuldig God wist
het! Maar als de Almachtige dat wist
waarom had Hij dan deze gevangen
schap niet verhinderd? Of was er geen
alwetend, alwijs en rechtvaardig God?
Jan Pietersen had eens gezegd, dat alles
naar eeuwige onverbiddelijke en ijzeren
wetten werd geregeerd; een boekje van
den geleerden Jood Baruch Spinoza had
hem dit geleerd, en zijn ervaringen had
den het bevestigd, dat de wereld en het
heelal loopen als een klok, die opgewon
den is.
Was dat waar, dan was er geen
ruimte voor een gebed; zelfs voor geen
zucht naar boven, dan was het een leugen,
dat ook onze haren geteld zijn, en dat er
geen muschje ter aarde valt zonder den
wil van den Hemelschen Vader.
Het scheen den jongen toe, alsof 'n
afgrijselijk monster hem daar in dat som
bere torengat de keel wilde dicht knijpen
zijn polsen joegen, zijn slapen hameiden;
hij drukte het gloeiende voorhoofd met
zulk een kracht tegen de harde pijlen, dat
er diepe kepen ontstonden.
„Roep tot God!" fluisterde een stem,
maar daar was een andere stem, die
spotte: „Bidden wat helpt het? Waar
voor zul je bidden? Alles gaat immers
Het Gasthuis te Middelburg.
Men schrijft ons uit Middelburg:
Hedenmiddag te twee uur had in het
Gasthuis alhier eene plechtigheid plaats,
namelijk de opening van een nieuw aan
gebouwd gedeelte. Alvorens wij verslag
doen van deze plechtigheid, willen wij
mededeelen, wat wij zelf zagen, toen wij
Zaterdagmiddag een kijkje gingen nemen,
in het gebouw en voorgelicht door den
voorzitter van de Godshuizen, den heer
Herman Snijders, den architect, den heer
H. J. Brouwer en de directrice, mejuffrouw
J. J. E, Kits van Heijningen, verschillende
aangebrachte verbeteringen en vergroo
tingen in oogenschouw namen.
In de kamer, waar wij eenige oogen-
blikken op de andere heeren wachtten,
hadden wij reeds gelegenheid ons te over
tuigen, dat men hier niets nalaat om
te trachten het de patiënten zoo aange
naam mogelijk te maken, een groote kerst
boom, ontdaan van de cadeaux en met
leoggebrande kaarshouders was daarvan
het bewijs. Donderdagavond hadden de
patiënten, voor zoover hun toestand dit
toeliet, met de verpleegsters hier het
Kerstfeest gevierd.
Was het vroeger bij zulke gelegenheden
zeer lastig alle patiënten per brancard of
ondersteund naai* beneden te brengen, de
eerste verbetering, die wij gingen bekijken,
had dc-ze last zeer verminderd. Wij be
doelen de electrische lift, welke in de
vestibule, recht tegenover den hoofdin
gang is aangebracht. Deze lift, welke ruim
genoeg is voor het plaatsen van de bran
card, terwijl dan ook de begeleidende pe-
sonen er genoeg ruimte in hebben, is van
de allernieuwste constructie.
Na de bezichtiging, van deze lift be-
g'aVen wij1 ons naar den rechtervleugel
van het gebouw. De weg daarheen voer
de vroeger door een gang met een
schuin afdak, thans is deze gang door
straks tc beschrijven verbeteringen op de
eerste verdieping opgetrokken en nu een
gloed verlichte, ruime doorgang.
Aan het einde van dezen gang was vroe
ger een zeer nauwe doorgang naar een
paar verpleegsterskamers, ook dit is zeer
verbeterd en in een ruim portaaltje her
schapen. Twee der kamers, rechts van
dezen gang, zijn veranderd in een flink
laboratorium, waar de apotheker van de
Godshuizen, de heer J. C. van der Harst
J.Jz., chemische en pathologisch-hygiëni-
scho onderzoekingen verricht voor gast
huis-patiënten, terwijl daar tevens het on
derzoek plaats heeft van levensmiddelen
enz., waarop in den loop van dit jaar
door den gemeenteraad eene verordening
is gemaakt. Het. laboratorium is voorzien
can de nieuwste instrumenten, die voor
dit doel bestaan, een paar flinke zuur-
kasten zijn mede aangebracht.
Na het bezoek aan dit deel, dat in
(ra*binding staat met de stadsapotheek,
naar vaste natuurwetten, die gij, zwak
menschenkind, met al uw bidden toch
geen haarbreedte uit haar eeuwige banen
zult- dringen
Nu luisterde hij. Het kerkhof scheidde
hem van de dorpsstraat, en hij hooide
het rumoer, de opwinding, het geloei van
de koeien, die uit den stal werden gedre
ven, en het knallen van zweepen.
Zijn oog rustte op den doodenakker;
hij zag twee versche grafheuvels, en daar
naast een diepen kuil, een jongen man,
die aan de typhusi gestorven was, zou be
graven worden.
Vlak voor het hek van het kerkhof ble
ven twee menschen staan; hij herkende
ze het waren Jan Pietersen en de her
bergier van den „vergulden Arend."
„Zoo jong, en reeds een landverrader"
zeide de dikke kastelein.
„Hij wou mij er in draaien!" lachte
Pietersen: „hoe vindt ge het?"
„Doortrapt gemeen 1" zeide de her
bergier, die aan zijn kommensaal een
beste klant had.
Andries tuimelde terug.
„Ook dat nog!" steunde hij het was
als een zware mokerslag op zijn harti.
(Wordt vervolgd.)
