m,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
ine,
No. 74.
1913.
Zaterdag $7 December.
38e Jaargang.
ir.
thuis,
ide,
lUt
lode.
HISTORISGH
GHRISTELIJK-
koop
e koop:
iknechts
der
der
tbode,
EERSTE BLAD.
ïethode,
UN,
Bren timmer,
Bouw- en
lecht
tweede
igd,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUI), te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Merkwaardig veranderd.
dat
Vreeselijk Spoorwegongeluk.
Binnenland.
beer geschikt
:an ook door
worden als
DEN.
gewacht voor
vóór of op
J. POLDER-
Jan de Visser,
ïorp,
/rouwepolder,
7 Hectaren,
ijen iederen
Maandag 29
is.
roop zijn ver-
den Notaris
te Middel-
fingsbiljetten
vóór of op
1914.
1
ooskerke (W.)
beslaan, of
J. SCHOOL-
|bruari of Mei
I, Zoutelande,
kbaar, door
edekenskerke.
>aar, bij
e Katte'ndijke.
marden kan
lar.
Maart
we Kraaijert
GEM, Veer-
andenburg".
bekinderen)
sche weg 42
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummersn 0.65
UITGAVE DER FIRMA'S
OOSTERBAAN fc LE COINTRE, te Goes
EN
van|i—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels fl—, iedere
regel meer 10 cent.
Zouden de liberalen eenstemmig wor
den in de verloochening van het ver
ouderde liberale uitsluitingsstelsel inzake
de school? Zouden zij eindelijk gezind
worden recht te doen?
Zouden de stemmen van liberalen, als
Thorbecke, Buys, Cort v. d. Linden en
anderen, reeds voor jaren door ons hun
voorgehouden, doch van welke het gros
hunner leiders zich afkeerden, eindelijk
tot bun bewustzijn zijn doorgedrongen?
In de jongste Kamerdebatten zijn de
vrijzinnige Kamerleden heel aardig naar
den kant van den minister toegezwenkt.
Men had nog kort geleden zoo gespot
met den meiboom die nu niet meer in
de kap stond, doch met kap en al lag
neergehaald. De hoop herleeft dat de
meiboom toch weer voor den dag komt.
(Trouwens, geen anti-revolutionair heeft
daaraan ook maar een oaeenblik eetvii
feld. Immers de vrijheid van onderwijs,
zij komt! Wie gelooven, haasten niet.
Minister Cort v. d. Linden had in de
zitting van 10 Dec. (blz. 689) gezegd:
„Wanneer nudoor deze regeering het
onderwijsvraagstuk aan de orde wordt ge
steld dan geschiedt dit juist omdat deze
regeering innig overtuigd is van het groote
belang voor ons volk bij een pacificatie;
dan geschiedt dit juist omdat deze Regee
ring als een zelfstandig kabinetx)
werkelijk Rekening wil houden, voorzoo
ver mogelijk is, met de wenschen, neen dit
is te zwak, met het rechtsgevoel
van de rechterzijde. De politieke school
strijd is een wig die van ons volk twee
volken maakt, en het is een overtuiging,
ook bij links levendig, dat, zoo
lang die nog niet uit ons volksleven is
uitgehaald, er van een krachtige ontwik
keling van ons volk geen sprake kan zijn.
En nu heeft de Regeering gemeend, dat Zij
een weldaad zou kunnen doen aan heli
volk, indien het haar mocht gelukken een
grondslag te vinden die een eind zou-
kunnen maken aan deze ongelukkige be
lemmering' onzer volksontwikkeling."
Hierop sprak mr. Tydeman, de leider
der vrij-liberalen
„Ik wil nog eens zeggen, dat ik aan
een poging om tot een reëele, een houd
bare oplossing' van de moeilijkheden op
het gebied van het lager onderwijs' te
geraken gaarne mijn steun zal verlee-
nen. En wanneer ik hier nog iets bij
mag voegen, dan is het dit: dat, indien
de Regeering aan haar voornemen ge
volg geeft om een staatscommissie te
benoemen, het toch nimmer de taak
van die staatscommissie zal kunnen zijn
te beginnen met art. 192. Integendeel,
men zal moeten eindigen met art. 192.
De practische regeling ter oplossing zal
voorop moeten gaan. Want blijkt het,
dat daarover geen overeenstemming is
te verkrijgen, dan zou ik aan verdere
pogingen om tot een schijnbare oplos
sing te komen door een nieuwe formu
leering van art, 192 niet veel hechten.
Een nieuw art, 192 moet, naar het mij
voorkomt, de registratie zijn van de wel
geslaagde pogingen, en daarom, heb ik
ook gezegd, dat de methode van de
Regeering, die ik meen dal het hierin
met mij eens is, mij toelacht."
De heer De Meester, de woordvoerder
der unie-liberalen, zeide:
„Wat de Minister ons heeft medege
deeld omtrent de bedoeling der Regee
ring met de instelling van deze staats-
commissie, heeft hieromtrent voldoende
klaarheid gebracht, wat. naar gebleken
is, ook aan de rechterzijde wordt ge-
Deze revolutionaire uitdrukking blijvevoor
ministers rekening.
waardeend. Voor hoeveel het aan ons,
vrijzinnigen, afhangt, zal men, natuur
lijk met inachtneming van de noodige
voorzichtigheid, die men zeker ook aan
de rechterzijde gieen enkel oogenblik uit
het oog zal verliezen, gaarne steun en
medewerking aan de Regeering verlee-
nen bij haar streven, om indien moge
lijk, ten aanzien van deze voor ons
land zoo hoogst gewichtige aangelegen
heid tot een voor de onderscheidene
staatspartijen bevredigenden toestand te
geraken. Mocht dit streven slagen, dan
zou het onderwijs, en dit is toch het
belang waarom het in de eerste plaats
gaat, daardoor in hooge mate worden
gebaat."
En eindelijk dr. Bos, de chef der vrij
zinnig-democraten, overigens op onder
wijsgebied de kwaadste niet:
„Wat mij betreft, ik herhaal, dat ik
instem met de wijze, waarop de Regee
ring wil trachten tot beëindiging van
den politieken schoolstrijd te komen, al
zal natuurlijk voor de toekomst een
vrije strijd van paedagogische meenin
gen allerminst daardoor worden belet
of teruggehouden. Van onzen kant
ons beste vermogen trachten te óénflAWi
wat de Regeering bij monde van den
Minister van Binnenlandsche Zaken, op
zoo voortreffelijke wijze in deze verga
dering heeft gezegd".
De sociaal-democraten hebben zich niet
uitgelaten. Doch daar ligt nog altijd hun
Groninger motie. Wij zullen nauwkeurig
acht geven, niet op berichtjes van pers-
bureaux, die allicht een zekere strekking
hebben; maar op bepaalde uitspraken. Op
't oogenblik staan in hunne partij! de mee
ningen Enka en Wokla tegen elkander
over. Enka wil wel, Wolda wil niet de
gelijkstelling.
Bij1 de benoeming eener Staatscommissie
zal met deze beide stroomingen in de
S. D. A. F. dienep rekening te worden
gehouden. In ieder geval zijn wij_ een
heelen stap vooruit.
Een ontzettend spoorwegongeluk, zoo
als in geen jaren in ons land plaats
had, kostte Woensdagavond aan vijf, al
len betrekkelijk nog jonge mensclien het
leven.
De slachtoffers zijln: mr. J. Cort van
der Linden, hoofdcommies ter provin
ciale griffie te Groningen, zoon van on
zen minister-president; dr, G. R.oo-
senburg, oud 25 jaar, uit Den Haag,
die 'juist eenige dagen geleden te Gronin
gen promoveerde; .1. G. Punt uit Den
Haag, oud-directeur van de N.V. Levens
verzekering-Maatschappij1 „De Waarborg",
gehuwd, zonder kinderen; mevrouw Kap-
teinVan der Werf. oud ongeveer 31
jaar. echtgenoote van den heer Kaptein,
1 eeraar in het Duitsch te Leiden, en mej.
H. A. van Zanten. 3? jaar, coupeuse te
Groningen, ongehuwd, dochter van de
Wed. van Zanten te Zwolle.
Zwaar gewond werd naar Groningen
overgebracht en daar in het ziekenhuis
opgenomen mej. W. de Boer, onderwijze
res te Groningen.
Aan het verslag, dat. het „Alg. Han
delsblad" van deze ramp geeft ontleenen
wij het volgende
"t Was de avondsneltrein die 0111 7.11
uit Groningen naar het zuiden vertrekt;
waarmede het vreeselijk ongeluk plaats
had.
Zonder eenige stoornis, zonder dat iets
bijzonders plaats had, werd het station
Assen bereikt. De trein was lang, doch
niet. langer dan anders op drukke dagen.
Voorbij het station Hooghalen, juist
toen de trein de kleine spoorbrug over
het Oranjekanaal gepasseerd was, had het
noodlottige oogenblik plaats. Aanvankelijk,
toen de trein daar zoo plotseling stil
stond, wisten de meesten niet wat er
gaande was.
Totdat het personeel met lantaarns langs
den trein ging, luid roepende om genees-
heeren. Toen begreep men dat er iets heel
ernstigs gebeurd moest zijn. Wèl werd
den reizigers verzocht in de coupé's te
blijven, maar slechts weinigen, voldeden
aan dat verzoek. Men wilde zien wat er
gebeurd was.
En daar, eenige honderden meters terug,
zag men het schrikkelijk onTüeil dat was
gebeurd. Een wagon, uitsluitend bestemd
voor reizigers eerste en tweede klasse
lag gekanteld op den weg.
Alen stond ontzet, wist eigenlijk nog
niet welk een omvang de ramp had. Ja,
een zacht gekerm wees er op dat er
slechtoffers waren. Het eerst ging men
naaa- de plaats van waar het gekerm
kwam. Daar lag een vrouw te worste
len om los te komen.
Te vergeefs echter. Een voet was haar
reeds afgereden en met het geheele been
lag zij onder een van de kromgetrokken
doch weder neergeslagen rails. Machteloos
om hulp te bieden moest men het lijden
van de arme vrouw aanzien.
Doch er waren meer slachtoffers. Hun
lijden had reeds een einde genomen. Hier
en daar zag men onder den ontspoorden
wagen een arm en een been steken. Een
eindje verder lag pen afgereden voet en
andere menschelijke lichaamsdeelen. Men
l.t'ëfihffe .o,ijd,ej; dcm.v wen te komen en te
mg: 'twas afschuwelijk. Daar lag een
Vrouw wier schedel gespleten was, gin
der het vormlooze overblijfsel van een
man met afgereden arm, verpletterde bee-
nen. Langzaam en voorzichtig bracht men
de menschelijke overblijfselen onder clen
omgekantelden wagen uit. Ook onder den
3de klasse wagen werd nog een lijk weg
gehaald, n.l. dat van den heer Cort van
der Linden. Deze had in Groningen plaats
genomen in een le klasse compartiment
van het omgevallen rijtuig, is bij net kan
telen daaruit gevallen, doodgedrukt eerst
misschien en toen nog door het laatste
rijtuig .overreden. Geheel verpletterd, na
genoeg onherkenbaar, werd zijn lijk te
voorschijn gehaaid.
En al dien tijd lag juffrouw De Boer
beklemd onder de rails. Men probeerde
van alles. Maar onwrikbaar drukte de
kromgetrokken ijzermassa op haar. Diep
bewogen en zwijgend stonden velen er om
heen. De zoon van den brugwachter Wil
lem Smeenge klom op een gegeven oogen
blik aan de achterzijde in den wagon
en gaf aan de ongelukkige lijderes de
gelegenheid met het hoofd tegen hem aan
te leunen. Later werd zijn taak overge
nomen door den verloofde van het slacht
offer, den heer Maatjes uit Hoogeveen.
Deze stond op liet perron aldaar op zijn
meisje te wachten, toen hij1 van het vreese-
lijke ongeluk hoorde. Onmiddellijk vertrok
hij naar de plaats des onheils en vond
daar zijn meisje, nog altijd machteloos
ter neder liggend.
Eerst tegen half één slaagde men er in
het lieen vrij te maken. Wel werd door de
geneesheeren overwogen tot amputatie
over te gaan, doch de mogelijkheid dat het
nog behouden zou kunnen blijven deed
hen besluiten eerst, nog af te wachten. Ten
■slotte werd een gat in den grond gegraven
daarin plaatste men dommekrachten en
zóó kon het arme slachtoffer, na meer dan
veir uur duldelooze pijnen te hebben gele
den, uit haar positie worden bevrijd.
Inmiddels waren reeds vier lijken ie
voorschijn gehaald. Na middernacht, toen
tie verongelukte wagen steeds verder werd
onderzocht, vond men nog het laatste
lijk. weggetrokken achter het gasreservoir.
Heel vroeg in den grauwen wintermor
gen had het vervoer plaats naar het. op
ongeveer een uur af stands gelegen dorpje
Beilen. Achter de openbare school is nog
een hulpschooltje, dat vroeger ook dienst
deed. doch thans voor verschillende an
dere doeleinden bestemd is. Daar welfden
inderhaast een houten schraag opgeslagen
en naast elkander werden de slachtoftera
daar neergelegd. Een wit laken dekte de
verminkte lichamen.
Naast vijf dooden waren er to*ur veinig'
gewonden. Hoeveel reizigers er in den ver
ongelukten wagen zaten, isl niet bekend,
maar het schijnt dat enkelen er nog heel
huid» uitgekomen zijn.
.Zoo b.v. de h«er Kaptein. 'terwijl zijn
vrouw plotseling als 't ware door den bo
dem van den wagen zakte en doodgere
den werd, kwam hij zelf ongedeerd naar
buiten. Waarschijnlijk hebben nog eenige
andere Reizigers op dezelfde wijze de
coupé verlaten.
Behalve de meen genoemde juffrouw De
Boer was er nog een tot dusver onbekend
gebleven dame uit Zwolle, voor wie heel
kundige hulp weid ingeroepen. In gezel
schap Van den geneeskundige vertrok zij
naar de plaats harer bestemming.
Het is te begrijpen, dat in het dorpje
Beilen over niets anders gesproken werd
dan over het verschrikkelijke ongeluk.
Met den trein, die 6.45 uit Amsterdam ver
trekt, kwam minister Cort van der Linden
met mevrouw en twee zoons te Beilen
aan; verder dr. Roosenburg, /le vader
van den gedooden dr. Roosenburg; hij
kwam in gezelschap van een zoon, broeder
van den verongelukte. Reeds in den vroe
gen ochtend om 6.29 had de familie
Den Haag verlaten. Voor deze bijzondere
gelegenheid stopte de trein aan het sta
tion Beilen tot het uitlaten van deze rei
zigers.
Langzaam schreed het gezelschap voort
de minister kaarsrecht, strak voor zich
uit starend. De licht bevroren wegen wa-
vrooiijK over nez
dorpje.
En toch, hoeveel leed moest daar ge
leden worden, hoe zwaar moest die gang
zijnBij het hulpschooltje gekomen, waar
de lijken lagen, ging eerst de minister
met een zijner zoons en dr. Roosenburg
naar binnen. Eenige oogenblikken latei'
kwam hij weder naar buiten en ried zijn
echtgenoote af naar binnen te gaan: het
lijk was zoo ontzettend verminkt.
Maar mevrouw Cort van der - Linden
wilde toch nog eenmaal haar zoon zien.
Diep geschokt en wankelend kwam de
ongelukkige moeder even later weder naar
buiten.
De herkende lijken van de jonge man
nen werden gekist en met den trein van
4.17 uit Beilen naar Den Haag vervoerd.
rm ®ii 1® HMï mm «ui :#i*;
Omtrent de oorzaak van het ongeluk
valt niets met zekerheid te zeggen. Wel
was de trein lang, maar dat gebeurt steeds
bij feestdagen en levert op zichzelf geen
gevaar op. Uit de mededeelingen die wij
van Reizigers kregen bleek, dat de laatste
drie wagons van den trein zijn losge
raakt en de middelste van die drie is om-
gesLagen.
Dat losraken is natuurlijk niet de oor
zaak van bet ongeluk, maar het gevolg van
het ongeluk dat daaraan vooraf ging. Hoe
dat heeft plaats gehad zal nog moeten
worden uitgemaakt.of misschien nooit
worden uitgemaakt. Na het ongeluk stond
de wissel nog zooals hij behoorde te
staan. Trouwens, het feit dat, op de laat
ste twee wagons na, de geheele trein
passeerde, zonder dat iets bemerkt werd,
is voldoende bewijs, dat het daaraan niet
lag. De eenige oplossing, die op het oogen-
.blik gegeven kan worden, is dat, óf van
den derden wagen van achter, óf van
het verongelukte rijtuig, een koppelketting
of iets anders los hing; dat daardoor is
gegrepen de tongverbindingsstang van den
wissel en dat dientengevolge de rails van
elkaar werden gewrongen. Een feit is het,
dat. deze tongverbindingsstang geheel ka
pot was en dat het déraillement op den
wissel begon. De wagon, aldus naar twee
zijden getrokken, boorde in het zand en
over de beels. Zoo werd hij door den
trein nog een paai' honderd meters mede-
getrokken. Toen knapte de voorste van
de laatste drie wagons van den trein af.
Deze voorste .wagon stond echter nog op
de rails en is vermoedelijk door de kracht
van de inei-tie weder van den gederail-
Ieerden wagon afgebroken. Welke slinge
ringen de verongelukte wagon toen ge
maakt heeft, valt natuurlijk niet le zeggen.
Nog eenige meters woelde hij voort, sloeg
naar links om en schuurde daarop nog
een eind over den grond. De laatste wagon
stootte tegen den ongeslagene; een groot
gat sloeg in den voorwand- maar het
rijtuig bleef op de rails. Slechts een paar
passagiers liepen lichte verwondingen op.
Pax Vobiscum.
Ter herdenking van de opening van
het Vredespaleis heeft de Firma van Dijk
Co., linnen- en damastfabriek te Eind
hoven, door den bekenden Hollandschen
sierkunstenaar Andrè Vlaanderen eene
teekening doen ontwerpen voor fijn da
mast tafelgoed, voorstellende in het mid
den het Vredespaleis, waarachter een
nieuwe dageraad oprijst, die zijne stralen
ovei' de aarde zendt en waarin het „Pax
Vobiscum". van de a.s. Wereldvrede ver
kondigt De prachtig geslaagde rand stelt
voor de Vredesduif, die naar de aarde
nederdaalt omgeven van'palmtakken en
gestyleerde leliën 1 Naar dit artistiek ont
werp, dat zich uitstekend leent voor het
doel, is de genoemde Firma bezig fijn
damast-tafelgoed te weven bestemd voor
Mevrouw Andrew Carnegie' en voor Car
men Sylva.
Uit de ons ter inzage gegunde tee
kening is duidelijk dat dit gedenk
stuk een uitnemenden indruk zal maken.
De firma v. Dijk verdient lof voor de
uitvoering van haar kostelijk denkbeeld.
J riMAtriViniO
P o s t e r ij e n. Nieuwjaar. Met
het oog op den grooten toevloed van
poststukken bij de jaarswisseling wordt
het publiek verzocht voor het binnen
land bestemde brieven, briefkaarten,
prentkaarten, visitekaartjes en circulaires,
welke men bij voorkeur op 1 JANUARI
wenscht tev cloen bestellen, te voorzien
van twee elkaar schuin snijdende strepen,
getrokken over de geheele adreszijde, en
die stukken reeds op 26,27 of 28 Decem
ber ter post te bezorgen. Zij kunnen dan
tijdig voor de bestelling worden gereed
gemaakt, blijven tot 1 JANUARI op de
kantoren van bestemming bewaard en
worden zooveel mogelijk op dien dag in
de bestellingen opgenomen.
W. H. Miiller Co.'s Batavier-lijn
RotterdamLonden v.v. geeft weer een
prachtig afgewerkten maandkalender weg
met echt Nederlandsche gezichten, onder
anderen Marken, Rotterdam, Giethoorn,
Dordrecht, Laren en Amsterdam. Deze
kalender is een sieraad voor kantoor en
huiskamer.
Middelburg. Maandagmiddag zal het
nieuwe gedeelte van het Gasthuis alhier
in bijzijn van verschillende genoodigden
plechtig worden geopend.
Th den afgeloopen nacht werden
de bewoners van Pottenmarkt en om
geving te ongeveer twaalf uur opge
schrikt door een vreeselijk geschreeuw;
bij onderzoek bleek ons dat Bacchus ook
hier weer de oorzaak was. Een vrouw,
die in gezelschap van haar vader en nog
een persoon uit een café kwam en zeide
geslagen te zijn, maakte het burengerucht.
Na op de politiewacht wat tot rust te
zii'n gekomen, keerden vader en dochter
huiswaarts, terwijl de derde persoon
wegens dronkenschap in an est wet d
gesteld. i
"Vlissingen. Tot inspecteur van politie
tweede klasse alhier is benoemd de heer
J. L. L. Carstens, thans te Leiden.
's Heer Hendrikskinderen. Aan den avond
van len Kerstdag gaf de nog jeugdige
Chr. Zangver. „Looft den Heer" alhier
hare eerrste openbare uitvoering in de
Ned. Herv. Kerk. Ds. Steenkamer opende
het samenzijn met gebed, liet Gez. 3
zingen en sprak een kort openingswoord,
Het programma bevatte een 14-tal
nummers, die alleen, in aanmerking ge
nomen de korte tijd „van voorbereiding,
vrij goed gezongen werden. „Wilt heden
nu treden, Bede", „Stille nacht"
en „Kerstlied" voldeden ons zeer goed.
Jammer dat de Sopraan en Alt zoo slecht
bezet waren, alles was beter tot z'n
recht gekomen.
De indruk van het „Oranjelied" ging
te loor, ook door bovengenoemde reden,