EUWSBLAD VOOR ZEELAND. \o. 56. 1913. Donderdag 4 December. 28e Jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISeH Oproer en plundering Ie Middelburg, BERICHT! In de Consciëntie. Feuilleton. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK F. P. D H (JIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN boeiend Feuilleton IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25 Enkele nummers 0.05 UITGAVE DER FIRMA'S OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes EN van i5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Familieberichten van 110 regels f 1.iedere regel meer 10 cent. In den loop der volgende week hopen wij te beginnen met het plaatsen van een van den alom gevierden schrijver L. PENNING. 't is dus nu de tijd, zich op ,,De Zeeuw" te abonneeren. Zij, die zich met ingang van 1 Januari e. k. op ons blad abonnee- ren, ontvangen het tot dien datum GRATIS. Men make dus spoed De antirevolutionaire of christelijk-histo- rische richting belijdt, dat het gezag der Overheid in de consciëntie der Overheidspe isonen aan de ordi nantiën Gods gebonden is. Het w'oord consciëntie doelt op ken nen ol weten, waarbij' het voorvoegsel co.n (mede) ziet op een Ander die (het) ook weet. Consciëntie beteekent eigenlijk m ede weten. Er is een medeweten Gods dat in den mensch spreekt, en hem voor God doet vreezen. Gevolg van onzen diepen val. Een medeweten waaraan ook de blind- ste heiden niet ontkomt. De heidenen hebben de wet Clods geschreven in hunne harten; overmits hetgeen van God kenne lijk is, in hen openbaar is. Derhalve ook heeft ieder overheidspersoon een consciëntie, ook al waant hij1 zich de meest ongeloovige. En dit geldt ook van de overheidspersonen in heidensche lan den. Want de hand van de ordinantiën Gods in de consciëntie wil niet zeggen, dat de Overheid zich alleen tot het licht dat Gods Woord over de ordinantiën des levens spreidt heeft te bepalen. Immers ook in de natuur zij'n ordinantiën Gods, en die kan ook de heiden, ook de on- geloovige naam-ohristen vinden. Vandaar dat ook een regeering mogelijk is over heidensche volken en door heidensche overheidspersonen. God de Heere schonk aan Grieken en Romeinen bijzondere gaven voor het Over heidsambt, gelijk hij1 aan deze volken bij- zonderen eerbied inschiep voor het recht. Ja, reeds vroeger werd het openbaar hoe het leven van mensch bij mensch en het zoeken van onderling verband tus- 10) in het jaar 1787 (Juni en Juli). Onderwijl trok een andere bende, na eerst het huis van Gerrit Steutelenberg in de Brakstraat geplunderd te hebben, andermaal naar den kamerbehanger Hu- bertus van Maaren in de Langend elft. Geen tegenweer kunnende bieden werd ook hier het gansche huis geplunderd, kostbare tapijten en behangsels werden verscheurd en de gansche winkelvoorraad pp de straat geworpen. Des avonds ten 9 ure begonnen de burgers eerst op de Markt 'en voorts overal in de stad op aandrang der op roermakers illuminatie te ontsteken, om daarmede hunne Prinsgezinde gevoelens te bewijlzen. Inmiddels zaten de plunde raars echter niet stil. Ditmaal werden de huizen van den kruidenier Thehof op de Vlasmarkt en van den wijnkooper Adriaan Clement, later na 1795 Maire der stad, aan de volkswoede opgeofferd. Bij den kruidenier werden alle winkel waren en liet huisraad op de straat, ge worpen; bij den wijnkooper had men het vooi-zien op den wij'nkelder, alle flesschen werden in stukken geworpen, de tappen uit de vaten gehaald, zoodat de wijn een schen mensch en mensch de behoefte deed ontstaan aan een Overheid om zich van deze te laten regeeren. Er liggen derhalve in de natuur gege vens met behulp waarvan de Overheid de ordinantiën Gods leert vinden; en in de geschiedenis der volkeren tal van voor heelden, waardoor die ordinantiën heter worden gekend. Recht verstaan worden deze ordinantiën evenwel niet dan hij' het licht van Gods Woord. Echter niet in zijn volle diepte kan dit Woord worden verstaan, omdat de Overheidspersonen, die het hebben te onderzoeken en er uit hebben te putten of hij' zijn licht hebben te wandelen zondaren zijn. Onder Overheidspersonen ver staat men in dit verband d e n v o r s t en zijn landsdienaren, derhalve den vorst en met hem allen die onder en voor hem het recht hebben uit te voeren. Hieruit volgt nu niet dat al deze Over heidspersonen bekeerde menschen moeten zijn. Waren zij het, dan zou dat heerlijk zijn. Wij zouden, nog meer dan thans, nu de regeermacht zoo vaak bijl volstrekt omgeloovigen berust, een gerust leven kun nen leiden. Waren zij het, zij zouden beter dan nu, voorzoover zij zich niet schamen, uit de Waarheid Gods te put ten, die Waarheid verstaan. Want de Hei land, die gezegd heeft: tenzij iemand we dergeboren worde, hij kan het Konink rijk Gods (zelfs) niet zien, heeft daar mede ook te kennen gegeven, dat men bekeerd moet zijin om de Waarheid te verstaan. Bovendien over de gesteldheid en de innerlijke raadselen des harten oordeelt zelfs, de Kerk niet, veel minder daarom de Staat. Alleen moet deze waarheid wor den vastgehouden, dat Kerk en Staat heide elk op hun eigen terrein God heb ben te gehoorzamen en zijln eere te die nen. Dus ook de Staat heeft deze roe ping. En daartoe nu moet ook op' zijn gebied Gods Woord heerschen, zij het ook alleen door de consciëntie der met macht bekleede personen. Er moet C h r i s t e- lijk geregeerd worden, dat wil zeggen naar de beginselen die voor het Staatsbe leid uit den Christus voortvloeien. Doch dit kan nooit anders verwerkelijkt wor den dan door de eigen subjectieve over tuiging van de personen die in de macht staan. Subjectieve, dat wil zeggen de overtuiging gegrond in hun eigen opvat ting, zooals zij een ieder voor zich, voor zijn eigen persoon, de dingen zien. Wil dit dan zeggen, dat er bij iedere voet hoog in den kelder stond. Met volle emmers en flesschen begaf men zich naar de Markt en onthaalde men elkander van de gestolen waar, hetgeen de losbandig heid niet weinig cleed toenemen. Den gan- schen nacht van Zondag o.p Maandag duurden deze bachanaliën voort tot des morgens 10 ure. Clement zelf had zich door overklimming in den tuin van den peperkoekbakker Tevel gered en hield zich aldaar verborgen. Niet minder dan 24 huizen waren gedu rende die heide dagen geplunderd. Daar de regeering niet in staat was met behulp van de burgerwacht en de mi litairen het oproer te beteugelen, besloot zij andere maatregelen te moeten nemen en liet dientengevolge een publicatie af kondigen, waarin zij verklaarde den Prins in a.1 zijn rechten te zullen handhaven. Voorts liet men den plunderaars we ten, dat de Oranjevlag reeds op den stad huistoren was uitgestoken. Op deze tij ding werd het plunderen onmiddellijk ge staakt en begaf de menigte zich naar het stadhuis, terwijl de Oranjevlag van den toren met luid gejubel begroet werd. Gevolgd door een talrijke menigte werd nu een Oranjevlag van het stadhuis naar den Abdijtoren gebracht en uit de kroon van den toren gestoken. Na deze verrichting vervoegden zich op uitnoodiging der regeering een zestal predikanten naar het stadhuis, alwaar verwisseling van magistraatspersonen, ge vaar is voor onveranderd Staatsbeleid Immers neen. Ook in de uitoefening van het recht is daar- een Voorzienigheid Gods, die ook over deze dingen gaat. Men kam op dit terrein allerlei moge lijkheden aannemen, en die zijn ook open haar geworden. Onder anderen dat een Vorst dien men schier voor gewetenloos zou houden tengevolge Van de hiërarchie van vorst met landsdienaren een recht uit Gods IVoord in zijn lands wetten liet boeken, dat hij zelf niet zou gevonden hebben. (Landsdienaren zijn dan in dit verhand staatslieden en rechtsgeleerden, hoogge leerden en wijsgeeren, die in de eerste plaats daartoe geroepen zijn.) En zoo ook moet in dit bestel worden in het oog gehouden, (lat allengs, in dit regeering,slichaam een traditie, een over levering zich heeft vastgezet, die door opvolgers èn door nieuw personeel als onaantastbaar worden .aanvaard, zoodat op de ambtenaarsbiireelcn de algemeen geldende begrippen het komend geslacht doen „voortspelen in den eens aangege^ ven toon", zooals dr. Kuyper reeds in 1878 het in zjjn toelichting va.n dit ar tikel zoo teefcenachtig- uitdrukte. En hoe geschiedt nu de werking van Gods Woord op de consciëntie der Over heidspersonen Deze geschiedt rechtstreeks, voor- zoover zij of in de Waarheid onderwezen, daarin leven, öf later tot het onderzoek dier Waarheid zijln overgegaan, en nu ieder voor zich uit Gods Woord putten wat zij straks in de school, in de rechts zaal, in "het kabinet, als stelsel van re geerkunst zullen bepleiten. Maar ook indirect, dat wil zeggen niet rechtstreeks maar door middel, en wel door de Kerk, de Pers en den Volksgeest. De Kerk heeft den grootsten invloed door leer en tucht en vermaan, in één woord door het Evangelie te brengen en te bewaren ook in de kringen der Over heidspersonen. Dan volgt de Pers, die door Tijd schrift, Week- en Dagblad, Boek en Bro chure een machtigen invloed kan uitoefe nen. Voo:ra)l de Anti-rev. of Chr.-Histo rische dagbladpers behoort door Christe lijke Proitestanfsche gezinnen gelezen te worden, natuurlijk op- voorwaarde, dat deze bladen de beginselen op Gods Woord gegrond, duidelijk en naar waarheid uit eenzetten en op het staatkundig erf de juiste voorlichting brengen. door ds. Boi.tet van de pui een toespraak tot het volk gehouden werd, waarin Z.Eerw. allen vermaande zich als rus tige burgers te gedragen, aangezien H.Ed.aclitb. zich nu geheel voor den Prins verklaard hadden. Vergezeld van nog 12 regeeringsperso- nen en voorafgegaan van een Oranje vaandel trok deze bezending van predi kanten en magistraatspersonen door de voornaamste straten der stad om zoo doende de rust te herstellen. Inmiddels waren alle huizen met Oranje versierd. Waar dit niet vrijiwillig ge schiedde dwongen de nog steeds dooi de stad loopende plunderaars daartoe. Er was geen voorraad genoeg van Oranje lint en papier, zoodat sommigen zich be helpen moesten met Oranjezakdoeken en andere min ongelijke vodden. Deze maatregelen bleken doel te treffen, aangezien het plunderen gestaakt werd. De gewezen bode van het excercitie- genootschap, Bastiaansë', was op' bevel der Magistraat in hechtenis genomen en verhoord, maar werd na twee dagen ont slagen. De arme man beklaagde zich dooi de geleden plundering doodarm te zij'n geworden, waarop hem door de regee- ïingsleden een kleine handgift verstrekt werd. O.p aandrang van het gemeen begon de burgerij des Maandagsavonds weder om te illumineerenuit vrees voor plum Het behoeft niet herinnerd te worden hoe Bilderdijk en Da Costa den geest dei- eeuw hebben weerstaan met hun zangen en vertooigen, hun bijbellezingen en hoofd artikelen; hoe Groen van Prinsterer de lijnen heeft getrokken, waarlangs latere dagbladschrijvers hadden voort te Varen; en hoe dr. Kuyper met zijn Standaard" den geest van 't Nederlandsche volk in den loop van Veertig jaren, dank zij' 'Gods genade, voor een groot deel heeft omgezet, niet het minst door de ordinantiën Gods uit het Woord Gods klaar voor oogen te stellen. 'Dan volgt de School in hare ver schillende trappen. Van de bewaarschool tot de hoogeschool loopt de lijn waar langs de kennis van Gods Woord en Wet kan worden levendig gehouden. De Christelijke opvoeding mits door waarach tig levend geloof gesterkt vermag zooveel tot omzetting van den volksgeest, naar het bekende woord: Wie het kind heeft, heeft de toekomst! Zoo kweekt de school, de lagere, de middelbare, de hoogeschool mannen die den Heere vreezen; Christe nen die hun roeping verstaan, en wan neer nu al deze Christenen zich ver- eeni,gen, dan hebben zij' een grooten in vloed op het Landsbestuur. Meer nog, ook zonder zich te véreenigen; indien alle dus gevormde Christenen leven naar de ordinantiën Gods, de Christelijke school steunen en allen Christelijken arbeid, dan vormt zich zoo, schier ongemerkt, doch niettemin zeker, de volksgees t. En deze volksgeest eindelijk beslist in den regel over de beginselen der Over heid. Is het volk wuft, wereldsch, licht zinnig, de Overheid zal van dien geest de spiegel toonen. Het Fransche volk en zijn regeering strekt hier ten voorbeeld. Een. volk dat in zijn overgroote meer derheid Gods ordinantiën vertreedt, en een regeering die er zich op beroemt de lichten des hemels te hcbb'en uitge doofd, zij vormen een noodwendige een heid. Maar een volk dat naar God vraagt, heeft geen kans op een luchthartige Over heid. Zoodanig een volk is niet te re geeren dan door een Overheid die zich laat leiden, regeeren door Gods Woord; welker gezag in de consciëntie der Over heidspersonen gebonden aan de ordinan tiën gebonden is. In ons vorig artikel is onze conclusie „het Staatsgezag is niet rechtstreeks aan de ordinantiën Gods gebonden" in verband gebracht met het vraagstuk der zonde. Dit is minder juist. dering durfde niemand dit na te laten. Wel begrijpende, dat deze gedwongen il luminatie een groote overlast voor de burgerij dreigde te worden, vaardigde de Regeering een publicatie uit, waarbij het illumineeren verboden werd; met het dra gen van uranje werd echter nog voort gegaan. Zondag 8 Juli werd op verzoek dei- Magistraat in alle kerken gedankt voor de herstelling der rust, waarbij' toepasse lijke teksten gekozen werden en do pre dikanten het volk vermaanden zich nu voortaan rustig te houden. Woensdag 11 Juli echter dreigde de opstand opnieuw uit te breken. Toen toch verspreidde zich het gerucht, dat dr. Ste- veningh door zijn tuinman buiten de Seis- poort gezien was. Gelijk wij1 reeds ge meld hebben was dit werkelijk het geval geweest. Dadelijk werden eenige soldaten afgezonden om hem op1 te sporen, maar het mocht hun niet gelukken Steveningh te vangen, daar deze zich, gelijk we reeds weten, inmiddels bij' een vriend had verborgen. Daar echter het kwaad vermoeden tegen de leden van het opgeheven excercitie- genootschap bleef voortduren, gaven de regeerende burgemeesters last, dat bij alle leden van dit genootschap een huiszoe king zou plaats hebben om na te gaan of sommigen hunner nog in het Ire zit waren van wapenen. Het eenige dat men Wel is de zonde oorzaak dat eeuwige beginselen niet rechtstreeks uit het le ven worden gezien, en kunnen deze ook niet rechtstreeks maar afgeleid, en niet ten volle uit Gods Woord worden ge kend. Doch niet daarop past. de conclu sie omtrent (jpn bajjd van het Over heidsgezag aan de ordinantiën Gods-, „Rechtstreeks noch door de uitspraak van eenige kerk" doelt op het Room- sche eenerzijds en hei. Caesaropapistisch© ■standpunt anderzijds, welke beide de anti revolutionaire richting verwerpt. De Roomsche leer is dat de Kerk ten taak heeft den Overheidspersonen bin dend gezag te leeren, welke de eeuwige beginselen zijn die Gods Woord hun Voorlegt. De caesaropapislische leer is dat een Overheidspersoon die zelve waant Kerk .te zijn, bijvoorbeeld de Czaar, immers tegelijk Souverein en Opperpriester rechtstreeks, al liet hij zich ook door zijn geestelijken voorlichten, aan het ge zag die eeuwige beginselen als uit Gods woord geput aanwijst. Beide opvattingen nu verwerpen wij. Niet rechtstreeks (de Czaar) noch door de uitspraak van eenige Kerk (de Paus, Encycliek, Syllabus) maar alleen in de consciëntie der Overheids personen is het Overheidsgezag aan de ordeningen Gods, uit, Gods. Woord ge kend, gebonden.. Onderwijskosten. Nog niet zoo lang geleden vertelde „Het Volk", dat per kind en per jaar op de bijzondere school meer uit de Overheids kas betaald werd dan voor een leerling op de openbare school. De schrijver redeneerde zoo: 8 miljoen voor de openbare scholen, dat is voor 550 duizend leerlingen f 13,41 per kind. En 6 'miljoen voor de bijzondere scholen, dat is voor 320 duizend leerlingen f 19,60 per kind. De redeneering was echter fout. De ge meenten werden heelemaal vergeten. Door de gemeenten wordt 10 miljoen voor het openbaar lager onderwijs gege ven. Het rijk keert 12 miljoen uit, krach tens art. 48 der Lager Onderwijswet, maar vraagt 4 miljoen weer terug, wijl. die reeds ontvangen werd en het Rijk zijn rekening aldus vereffent. De gemeenten betalen dus 13 miljoen. Rijk en gemeenten saam betalen 3 miljoen. Aan schoolgelden wordt ontvangen 3 miljoen; dus wordt er 31 miljoen bijgepast, waarvan het bijzon der onderwijs met inbegrip van de gelden voor opleiding ruim 6 miljoen ontvangt. Rest dus ruim 24 miljoen voor de open bare school. Het aantal leerlingen bedraagt op de bijzondere school 360 duizend, dus be draagt de Overheidsbijdrage circa 119. vond ,was het notulenboek en een kist met papieren, die bij den gewezen secreta ris Pietei' de M'aret berustten en naar het stadhuis g.ebracht werden. De vaandels van het ontbonden genoot schap waren nog in liet bezit van den vroegeren commandant dr. v. d. Kemp, dien we reeds hebben leeren kennen. Door de courant had hij laten bekend maken, dat hij van gevoelen was veranderd en herhaaldelijk had hij er op aangedrongen om van de bewaring van de genoemde vaandels te worden ontheven. Eindelijk' zou dit gebeuren op Donderdag 26 Juli. Onopgerold werden zij door den stads- brievenbesteller Hasebroek en den, stads werker van het huis van dr. v. d. Kemp naar het stadhuis gebracht. Toch Ver wekte ook deze overbrenging nog eenige opschudding, hetgeen niet te verwonderen is daar het juist marktdag yvas, en om 7 uur ontstond een samenscholing voor het huis van v. d. Kemp, Onder woest' ge tier werden de glasruiten vernield. V. d. Kemp achtte zich niet langer veilig en ontvluchtte zijn woning, die daarop werd binnengedrongen en geheel dooi-zocht; Reeds was men tot plundering overgegaan, toen een patrouille militairen nog: tijdig het huis bezette. (Wordt Vervolgd:.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1913 | | pagina 1