NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
38e «Baargang.
ISo. 53. 1913. Zaterdag 39 November.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Oper en plundering Ie li
EERSTE BLAD.
Buitenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Organische of mechanische
genezing der maatschappij.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers 0.65
a- UITGAVE DER. FIRMA'S
EN
van 15 regels oOjcent, iedere regel meer 10,'cent.
Familieberichten vanj 1—10 regels ƒ1.—, iedere
regel meer 10 cent.
Sinds in den Spaanschen goudrijkdom
der zestiende eeuw de beteekenis van het
geld, en im den gelijktijdigen bloei der
Italiaausche en Nederlandsche republie
ken die van een goede handelspolitiek
voor de welvaart en -macht der volken
zoo overtuigend aan hel licht traden, ont
stond ook de wetenschap, die zich bezig
houdt met de voortbrenging en verdeeling
van den rijkdomde wetenschap der volks
huishoudkunde.
Onderscheidene stelsels kwamen in deze
wetenschap aan het woord.
Allereerst het mercantiele stel
sel, Volgens dit stelsel bestaat de rijk
dom, van een volk in het bezit van
geld, en wordt deze liet best verkre
gen door de bevordering van den invoer
van onbewerkte en van den uitvoer van
bewerkte stoffen, en omgekeerd door de
bemoeielijking van den uitvoer van onbe
werkte On van den invoer van bewerkte
stoften. F rank rijks Minister Colbert en
Engel ands protector Cromwell waren de
mannen, die door dit stelsel hun volken
tot rijkdom brachten.
Onder de heerschappij van dit sterk-
prot ecti oni sta sch stelsel kwamen zeer
zeker handel en industrie tot bloei, maar
werd aan den anderen kant de landbouw
het kind van de rekening De reactie tegen
het mercantilisme (stelsel volgens hetwelk
de rijkdom van een volk bestaat in het
bezit van geld) bleef dan ook niet uit.
't Scherpst kwam deze aan het woord
in de School der ph y s i o c r aten.
Dezen stelden den rijkdom van een volk
in de Vruchten van den grond,
,Wat de grond voortbrengt Is volgens hen
de eenige ware rijkdom van een volk.
In lijnrechten strijd met het mercantilisme
stelden de physiocraten, dat de uitvoer
der onbewerkte en de invoer der bewerkte
stoffen niet bemoeielijkt, maar vergemak
kelijkt moeten worden.
Tot soortgelijke conclusie kwam, schoon
op andere gronden, een ander stelsel, het
zoogenaamde industrial! .s m e, (het
stelsel volgens hetwelk de arbeid de bron,
van den rijkdom van een volle is), dat
vooral door Adam Smith werd gepropa
geerd. Adam Sriiith is zeker de grootste
volkshuishoudkundige der 18e eeuw. Zijn
invloed reikt tot op onzen tijd.
Volgens Smith is bovenal de arbeid
de bron van den rijkdom der volken.
Noch geld noch grond hebben zonder ar
beid eenige waarde. Geld krijgt zijn waarde
door den arbeid. Uitgestrekte niet-ontgon
nen gronden kunnen slechts enkele (ndi-
Feuilleton.
in het jaar 1787 (Juni en Juli).
benige uren daarna vervoegde zich voor
®°°ri een troep Arnemuidsche vis-
S T\Si ?jet llet aanbod aan de Magistraat
van aticiclelburg, om „al de patriotten den
rials te breken". Zij vonden echter de poort
gesloten en de brag opgehaald. Een der
Arnetniudsphe burgemeesters, die den
troep1 ge.eidde, vroeg den kapitein der al
daar 'geposteerde burgerwacht le worden
binnengelaten. Aan dit verzoek werd vol
daan. oor ilun Edelachtb. verschenen,
herhaalde hij zijn aanbod; de regeering
bedankte echter voor de betoonde bereid
willigheid, waarna hij terugkeerde en met
zijne stadgenooten naar Arnemuiden af
trok.
Inmiddels woedde het vuur der plun
dering voort. Ook de timmerman Dirk
Kuypers in de Langeviele, ee» bekend
anen roeden. De arbeid maakt kleine stuk
keu grond tol" een bron van welvaart
en beschaving voor vele gezinnen.
Hoe wordt door den arbeid de grootst
mogelijke volksrijkdom verkregen?
Hoe wordt deze rijkdom het rechtvaar
digst verdeeld?
Ziedaar de twee gewichtige vragen,
waarop Adam Smith in zijn stelsel het
afdoende antwoord zocht te geven.
De eerste vraag beantwoordt hij met
de aanprijzing van deverdeelingvan
de n arbeid. De oordeelkundige ver
deeling van het werk en de vrijwitligte
samenwerking van allen tot liet ééne groo-
te, volks,huishoudelijke- doel, zal den
grootst mogelijken rijkdom scheppen.
De oplossing van de tweede vraag
vindt Adam Smith in de breedst moge
lijke toepassing der v r ij e c o n c u r ir e n-
tie. De arbeid moet van alle belemme
rende bepalingen worden ontslagen, liet
verkeer moet zooveel mogelijk worden vrij
gelaten. Op die manier krijgen allen een
gelijke kans tot vermeerdering1 van hun
rijkdom. Het welbegrepen eigenbelang zal
allen tot de grootst mogelijke inspanning
hunner krachten en tot de rechtvaardige
verdeding der arbeid s-producten nopen.
Onder de heerschappij van dit stelsel
deden stoom en electri&teit hun
intrede in de industrie, eu beide, dit stelsel
en de nieuwe uitvindingen, schenen eikan
der te dienen. De vrjje concurrentie bevor
derde 't ongestoord verkeer. De groot
industrie nam steeds hooger vlucht. We
reldverkeer en wereldhandel breidden zich
steeds meer uit. De gevleugelde Mercurius
der oudheid scheen, een hinkende bode
bij dien van onzen tijd. En metterdaad
werden tot nog toe ongekende rijkdommen
voortgebracht.
In ander opzicht faalde dit stelsel
echler op de meest droeve wijze. De
verkregen rijkdommen wei-den allerminst,
op rechtvaardige wijze verdeeld. De
nieuwe tijd zag de millionaire en milliar-
dairs opkómenmaar de groot© vermo
gens „verrezen als pyramiden van goud
in een woestijn van ellende. Vooral in
de eerste tijden van de heerschappij van
het industrialisme werden de loonen ge
drukt, en brachten toenemende vrouwen
en kinderarbeid namelooze ellende in de
gezinnen der arbeiders.
Het ligt voor de hand, dat ook tegen
dit. stelsel de reactie kwam. 'tStaats<-
socialisme en de sociaal-demo
cratie kwamen in de vorige eeuw op.
Beide stelsels banden de vrije concurrentie
geheel en al uit. Staatsdwang- verving 't
stelsel der vrije maatschappij. Werden bei
de stelsels volledig toegepast, dan werd
de maatschappij een zuiver mechanisme
door staatswet in elkanclel* gezet, door
bureaucratie in beweging gebracht,
't Spreekt van zelf, dat al deze stelsels
door de christelijke volksluiislioudkundit-
patriot, moest het ontgelden; de iusschen-
komst van de Magistraat voorkwam hier
echter een tooneel als bij Stevening, maar
niet voordat Kuypers zijne wapenen had
uitgeleverd, een Oranjevlag uilgestoken en
de muitere op wijn onthaald had, verlieten
deze zijne woning.
Ons bestek laat niet toe de plundering
van al cl© huizen in bijzonderheden na te
gaan, maar wij mogen niet vergeten
eenigszins uitvoerig stil te staan bij! de
plundering van het huis van den notaris
Beljaart op Seisdam. Haar toch werd een
fooneel afgespeeld zoo afschuwelijk, 'lat
wij het niet wagen dit in alle bijzonder
heden te vermelden.
Een der plunderaars was eerder dan
de andere dit huis binnengedrongen; hij
vond twee' geladen pistolen en brandde
een daarvan door het venster los, waar
door ongelukkig een boer gewond werd.
De burgemeester, die inmiddels wtas toe
gesneld, gaf vuur om de volksmenigte
te verdrijven, waardoor twee boeren ge
dood en anderen gekwetst werden. Hier
door vermeerderde de volkswoede der
gen worden verworpen, 't Mercantilisme
met zijn bekrompen protectionisme, 't stel
sel der physiocraten en 't industrialisme
met hun onbeperkt individualisme, kun
nen voor de christelijke oeconomie even
min bestaan als 't mechanisch socialisme.
De christelijke volkshuishoudkunde hul
digt als hoofdbeginsel het sol id av is
me o f het s te 1 s e 1 van s a a m-
h o o r i g h e id van slaat en maatschappij,
van alle rangen en standen, van volken
en volken. Het solidarisme beschouwt het
gansche volk en de geheel© nienschifeid
als één geheel, als één lichaam, waarin
ieder orgaan zijn eigen functie heeft.
Ook de overheid hèeft in dit gtelfeoiii
een roeping te vervullen. Allerminst
mag 'tals hoogste taak van de overheid
worden beschouwd om de maatschappij
geheel aan -zich zelve over te laten.
Dit; is de droeve dwaling van het indi
vidualisme en industrialisme, dat door
zijn stelsel van algeheele staatsonthou
ding op maatschappelijk terrein de maat
schappij aan verwording prijsgaf. Maar
evenmin behoort tot lïaar taak om hot
organisme der maatschappij door een bu
reaucratische regeling te vervangen, die
van de samenleving een mechanisme
maakt.
'tls waar, een dokter kan een patiënt
spoedig van een gezwel aan zijn been
genezen. Hij zet het been af, geeft, 'zijn
patient een houten been in de plaatst,
de patient krijgt nooit een gezwel meer
aan dat been, maarhij heeft voor
goed een houten been. Dit is: de mecha
nische genezing. Deze geneesmethode wil
len de sfaatssocialisten en sociaal-delmo-
eraten toepassen op de maatschappijl Zij
stellen de bureaucratie in de plaats van 'de
natuurlijke organen der maatschappij.
De Christelijke oeconomie huldigt krach
tens haar beginsel de organische genees
methode. Volgens haar is' de overheid
geroepen (je zwakke organen te bescher
men, de kranke zooveel mogelijk te ge
nezen, en alzoo door een practische so
ciale wetgeving de gezonde werking en
krachtige samenwerking der- maatschap
pelijke organen te bevorderen.
In deze opvatting stemmen antirevo
lutionairen, roorosch-katholieken en cbris-
telijk-Historischen .overeen. Alléén de
rechtsche partijen konden dan ook aan
ons volk de gezonde sociale wetgeving
brengen, waaraan zoo, dringede behoefte
bestaat.
Frankrijk.
Parijscbte bladen verhellen tie volgende
vermakelijke historie, die zich in het
Fransche plaatsje Lens heeft afgespoeld.
Lens heeft namelijk het twijfelachtige
voorrecht een socialistische burgemeester
mate, dat de commandant de Magistraat
liet boodschappen, dat hij! niets kon uit
richten zonder bloedbad aan te richten.
Inmiddels was de menigte het huis van
Belj.aart binnengedrongen en begon men
het plunderwerk. In eene kost verscholen,
ontdekten de plunderaars hun medewer
ker, dien zij echter niet als zoodanig
herkenden eb. voor een patriot hielden.
Doof voor zijne bede om lijfsgenade gre
nen de onverlaten den ongelukkige en
wierpen hem uit een der ramen an de
bovenverdieping, waarna de buitenstaande
oproermakers den verminkte in het wa
ter wierpen en hem voor hunne oogen
lie.ten verdrinken, in weerwil van het ge
kerm van den drenkeling en zijn smeeking
om genade. Ja, zelfs aan zijn lijk moes
ten zij hunne woede koelen. Op een 'plank
gebonden wei-d het door de stad gesleept
onder het geroep van „Hoezee, zoo leeft
men met de patriotten!'' tot voor het
stadhuis. De Magistraat verschrikt door
zulk een barbaarschheid, die zij niet kon
den de patriotten zeiden niet wilden
tegengaan verzocht den plunderaars
te bezitten, den rooden leider en afge
vaardigde Basly.
Deze burgervader nu ziet zich ter wille
van zijn teven, dat hem zoo lief is, en
ter beveiliging van zijn huis gedwongen
de bescherming van gendarmen en mili
tairen te aanvaarden om zijn eigen partij-
genooten op een afstand te houden.
Deze zijn namelijk ten zeerste verbol-
g-en, omdat de burgemeester de man was,
die in samenwerking met den socialist
Lamtenin de onderhandelingen voerde en
ten einde bracht mét de mijnbonwman-
schapp'en, toen de staking was uitgebro
ken, in het kotengebied van Noord-Frank
rijk.
De onderhandelingen leidden, zooals
men weet tot beëindiging der staking, ech
ter zeer tegen den zin dei' arbeiders, die
met het resultaat niet tevreden waren.
Hun woede keerde zich nu tegen Basly
en Lamenin. Beide partijbroeders voeil!-
den zich zoo onveilig, dat ze, toen ze
dezer dagen uit Parijs terugkeerden reeds
een station eerder uitstapten en in het
donkere van den nacht in Lens moesten
binnensluipen om het hun door de roode
broeders toegedachte „onthaal" te ontwij
ken.
Het meest komische komt nu nog.
Dezelfde Basly, die nog voor eenige
weken op de heftigste wijze geprotesteerd
had tegen het zenden van militairen naar
het gebied der staking, vroeg nu in drin
gende telegrammen aan de regeeribg, dat
men voor onbepaalden tijd al was het
maar een deel der militaire macht in
Lens 'zo)u laten blijven, wat dan ook ge
schiedde.
België.
De Belgen zijn een kunstzinnig volk,
en 'zijl hebben zich dan ook geërgerd over
hun banale postzegels.
De regeering is nu van plan, nieuwe
postzegels uit te geven, welke veel kunst
voller zulten zijn dan de zegels, die thans
in omloop zijn. De stempels der zegels
zullen voortaan schilderachtige plekjes
van België te zien geven, gelijk dit reeds
in andere landen gebeurt. Het plan is
voorzeker toe te juichen, want het is
een goede propaganda om vreemdelingen
en Belgen de schoonste streken van Bel
gië te leeren kennen, zegt een Brusselsdh
blad, wel een beetje naïef.
Zoolang men geen postzegels ter grootte
van een kabinetportret uitgeeft, beteekent
die reclame niet veel. y
Intussohen, het streven is„ alleszins lof
waardig. 't Geeft den verzamel aars tevens
weer wat nieuws.
Denemarken.
Ginds lang was het een hartewensclt
der IJslandeiis een eigen vlag te mogen
Voeren als symbool van de zelfstandig
heid van het eiland binnen het Deensc.il-
IJsiandsche „empire". Tot dusverre had
men echter in Denemarken zich daar
tegen verzet. Het thans aan het bewind
zijnde radicale ministerie-Zahle heeft
echter gemeend, dat eenige tegemoetko
ming van de zijde van dfc regeering de
anti-Deensche stemming op het eiland mis-
het lijk nasar het schouwhuis te voeren,
hetgeen op dezelfde wijze en onder luid
gejubel geschiedde.
Beducht dat ook het schiitterslior
vergaderplaats, van
citie-genootschap se,va;'. ,lpn
te worden, ontbood de Magistraat eten
majoor der schutterij ten stadhuize en
vroeghem of de [Schutters voornemens
waren hun hof te verdedigen, terwijl de
Magistraat voorstelde met het oog op de
volkswoede het vergaderlokaal onder be
scherming der Overheid te stellen. Na
deliberatie besloten de leden dit voor
stel aan te nemen, hopende daardoor de
plundering te voorkomen. Zij' werden ech
ter in hunne verwachting bedrogen. Nau
welijks toch was het gerucht der ovei--
gave bekend geworden, of een deel der
plunderaars begaf zich naar den gemelden
hof, dien zij' geheel onbewaakt vonden.
Alleen de dienstmaagden waren aanwe
zig en deze wei-den gedwongen de ge
weerkamer te wrjzeu. Het eerste werk
was nu de geladen geweren af te schie
ten en alle wapenen naar het stadhuis
schien zou verminderen en heeft nu den
koning een besluit ter teekening voorge
legd, waarbij aan IJsland wordt toege
staan zijn eigen vlag te voeren pp het
eiland en in de IJslandsche wateren. Vorm
en kleur der vlag zulten later bij koninklijk
besluit worden vastgesteld.
Op het gebouw van het IJslandsche
ministerie zal echter de Deensche vlag
naast de IJslandsche gelieschen moeten
worden,.
Oostenrijk-Hongarjje.
Een aardig tooneeltje had laatst hiji een
terechtzitting plaats, hij het verhoor van
zekeren Bomokos, een Hongaar, die zich
meester in de rechten en advokaat noem
de en die wegens oplichting moest wor
den uitgeleverd, maar hier terecht stond
wegens het valsch invullen van zijd wo
ningbiljet.
De rechter, die niet aan het advokaat-
schap van den delinquent geloofde, vroeg1
hem of hij hem niet een paar juridische
vragen mocht doen. Dit werd toegestaan,
waarop aan den beklaagde eenige vragen
uit het Romeinsche recht werden gedaan
die hij niet kon beantwoorden, evenmin
als een paar vragen oyer bezit en con
dominium en over Hongaarsoh recht, fn
één woord, de pseudo-advokaat zakte voor
zjjn examen als een baksteen en zag
zich gedwongen te bekennen, dat 'hij nooit
gestudeerd had, mtuir koopman wras, waar
op hij wegens „Falschmeldung" (valsche
invulling van het wpningbiljet) veroor
deeld was.
Het is echter een aardig staaltje van
de vrijheid die hier de rechter heeft pm
achter de waarheid te komen, en die
hem veroorlooft van de middelen gebruik
te maken die hem daartoe geschikt voor
komen.
Alles zoo heel anders dan bij' ons, waar
de rechter aan vaste regels en vormen
gebonden is, merkt de AVeensche brief
schrijver van de „N. R. Cf', die mede-
deeling deed van deze vermakelijke te
rechtzitting, ,niet ten onrechte op.
Zuid-Afrika.
Een kort woord over wal zich dezer
dagen in Zuid-Afrika afgespeeld heeft:,
mogen wij onzen lezerei niet onthouden.
De noodlottige uitslag der broedertwisten
en ook d;e beweging op zichzelf
verdient zeer zeker de aandacht. We ont
kenen daarom enkel «beschouwingen aan
een frisch geschreven artikel in de „Am
sterdammer"
't; Heeft lang gesmeuld.
Onder de ascli.
En toen Hertzog uit hef ministerie
trad, sloeg de vlam plotseling uit.
Maar men hoopte den brand meester
te worden. Schalk Burger, en andere be
zadigde maninen, spraken Van vrede en
verzoening; zij vonden het; verschrikke
lijk, dat de oude Bóeren-partij in tweeën
zou breken, en met. vreeze en hope, en
sommige hunner met, een gebed in het
hart, zijn de leden der Zuid-AMkaaa-
ecfae partij naar Kaapstadgetrokken, om
him congres te houden.
te brengen. Te,:>**°*°etd weTC!, oofc hjer
de nlimW* aangevangenalle meube
len werden verbrijzeld en jammer genoeg
ook. eenige schilderijen vernield.
In eeii kastje bevonden zich eenige
pennetjes, die gebruikt werden pm daar
aan de ringetjes te bevestigen voor de
negotielolerij. In de meening, dat dit nu
de ..moordpriemen" waren, die de patriot
ten bestemd hadden e-in de vrienden van
Oranje te vermoorden, waartoe de leden
van het excercilie-genoof,schap zich, naar
gemeld werd, onder eede hadden ver
bonden. werd ook dit meubelstuk ver
nield. Ook vond men een sleutel, die
naar men voorgaf had moeten dienen om
de stadspoorten voor de auxiliairen of
patriottische hulptroepen te openen. Later,
bleek, dat deze sleutel toebehoorde aan
een smid, lid van liet excercitie-genoot-
schap, die dezen daar had achtergelaten
nadat hiji -een slot op de statenkamer
had geopend.
(Wordt vervolgd.)
