NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 48. 1913.
Dinsdag 25 November.
28e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Feuilleton.
KAAT MOSSEL.
1 I
Buitenland.
Staten-Generaal
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prij§ per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.85
UITGAVE DER EIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van i5 regels 50.cent, iedere regel meer lOJcent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
Schijn bedriagt.
De Staatsbegrooting der Fransoh'e Re
publiek sluif met oen tekort van 794
millioen
Voor oorlog en marine kal 1472 millioen
noodig zijn. Iets meer dan een derde van
hetgeen Frankrijk als oorlog,sschatting aan
Duitschland heeft moeten opbrengen.
De regeering stelt voor bij al hetgeen
reeds geleend is, nog 1400 millioen francs
te leeïien.
En voor t andere drukkende belastin
gen; bedrogen kiezers; in naam demo
cratische, algemeen stemrechtschë volks1-
souvereiniteit, metterdaad een volk dat
betalen kan, terwijl zijn vertegenwoordi
gers hun vijftien duizend francs jaarlijks
opstrijken.
De tslam.
Dr. A. Brummelkamp Schrijft onder dit
opschrift in de „Nieuwe HaagSche Crt."
Waarom spreekt men toch tegenwoordig
met zulk een re-spekt, om niet te zeggen
met zulk een eerbied over den Islam?
Omdat hij een wereldgodsdienst is?
Wereldgodsdienst, nu ja, dat is hij, in
zoover hij, als godsdienst, een voornaam
stuk van de bewoonde wereld bestrijkt.
Maar dat kan toch op zichzelf geen
reden voor bewondering* of hoogachting
zijn.
Men kent den boom aan zijn vruchten.
Wat heeft de Islam voor de ontwikke
ling der volken die hem, belijden, gedaan?
Met uitzondering* van den kortstondig en
bloeitijd onder het Khalifaat in liet Oosten,
heeft de Islam waar hij1 kwam de bescha
ving op het doode punt gebracht, de vol
ken doen verstee-n-en, en hen noch geeste
lijk noch stoffelijk eenige vracht doen
dragen.
Men kent toch immers de geschiedenis!
Wat voor toestanden heeft nog pas de
oorlog op den Balkan aan het licht, ge
bracht, zoowel in Turkije zelf, als in de
landen die zich aan het Turk&che bewind
poogden te ontworstelen?
Wat heeft Turkije in Armenië gedaan
Wat voor Palestina?
„Ik wilde", schrijft dr. VV. J. A alders,
die het Heilige Land bezocht, in de
Stemme n d e s T ij d s, „den vijver
Siloah bezoeken, wjaarheen de Heiland'
eens flen Winde zond om zich in het
frissche water de oogen te wasschen. Het
dorpje Siloah bevindt zich lang's de hel
ling van den Olijfberg, Daar beneden wa
ren de sporen van de beek, waarin hier
en daar een weinig troebel Water stond
tusschen de steenen, en eindelijk liet bad
water, een poel van kwalijk riekend vocht,
waarin men de oogen slechts zou behoe
ven te wasschen om ze te bederven. Zoo
heeft de Turk verzuimd het w*aiter, een
der voornaamste hulpbronnen van het
Oostersche leven, te bewaren en zuiver te
houden.
Het land is verdroogd in eiken zin,
economisch, hygiënisch, maatschappelijk
en geestelijk. Men verwondert zich na
een bezoek aan Palestina nog minder
dan te voren over den vrijheidsoorlog
Er was jaren geleden niemand zoo po
pulair als Catharina Mulder.
De meest volledige bijzonderheden van
deze historische figuur zijn te vinden in
den tweeden jaargang van het „Rotter-
aamsch Jaarboekje".
Caetje Mulder werd op 25 Maart 1723
in de Boelstraat geboren, het tweede kind
uit het huwelijk van Willem Mulder en
Caete Vanderwapen, waaruit, er nog zeven
zouden geboren worden.
Toen haar vader stierf, waren er nog
drie in leven, meisjes.
Een achtenswaardige familie was dit
niet, de vader had de reputatie van „din
gen te vinden, die niet verloren waren"
en de moeder, toen zij weduwe werd,
ging met een lorrenzak loopen en deed
niet te noemen zaken, waarin haar dochter
Kaat en dier vriendin Cornelia Swenke
haar trouw volgden.
op den Balkan. Men beklaagt nog meer
de landen en volken, die nog' overgeleverd
zijn aan den Turk."
Zouden nu die Turkscbe „zeden en
gewoonten" (zullen we maar zeggen) niets
te maken hebben met den godsdienst dien
de Turk belijdt?
Heeft de gezamenlijke Christenheid zich
Vroeger vergist, toen zij van Mahomed
en zijn leer eenvoudig sprak als van „den
valschen profeet?"
Speetwet en Leerplichtwet.
De speetwet is in 1905 bespol dooi'
staatslieden en straatjongens als het top
punt vain reactie en onzinnigheid.
Niet la.ng daarna verstomden alle
klachten, want een liberale inspecteur had
gezegd, dat het nu zoo goed geregeld was,
en de opvolgende liberale ministers waren
het er mee eens.
Het motief van div Kuyper: wanneer
een wet niet past aan het leven, moet
men ze er aan passen; en wanneer zij
op bepaalde punten niet, te handhaven is
moet zij op die punten worden herzien.
Over dit motief is ook ach en weei
geschreeuwd geworden.
Thans echter komt een hoofd ©ener
openbare school te< Scheveningen de juist
heid van zoodanig, een motief bevestigen.
In een rapport over het ongeoorloofd
schoolverzuim der „zeejongens" te Sche
veningen schrijft deze onderwijzer:
„Waar de Regeering een toestand
laat groeien, zooals deze (dat de Leer
plichtwet feitelijk ongestraft overtreden
wordt) is het buiten werking stellen
der Leerplicht- en Arbeidswetten voor
de vissohérsbevolking te verkiezen bo
ven dit stelselmatig aankweekea van
minachting der wetten."
,Wij hebben nog niet geboord, dat
iemand tegen dit zeer juiste dilemna
geprotesteerd heeft.
Doch dan is hiermede de wetgever van
1901 in 't gelijk gesteld, die de wet zoo
danig wijzigde dat; hetgeen noodzakelijke
wetsovertreding was, zoover 't algemeen
belang dit vorderde, voortaan werd toege
staan.
'■Dis zoo jammer dat de menschen hier
in Nederland zoo gewend zijn een ver
schillende beooideelingsimaatstaf aan te
leggen, al naar gelang het een wetgever
van rechts of van links geldt, schoon
beiden toch hetzelfde beoogen.
-*
Schrijf Hollandsch
„Neertandia" geeft de volgende taai
berisping, die vele Nederlanders ter harte
nemen mogen:
Wat mengelmoes van talen mag
Aan d'Amstel zich vermeien!
O, Stad, waar 't hart van Holland lag,
Waar Vondel zong zijn reien!
Maison de Dit, Café au Dat
Hotel de wat? Hollande!
Maar ben 'k hier in zijp land, zijn stad,
Zijn Amsterdam? 'tis schande.
O, Hollandsch, Hollandsch klinkt niet fijn;
'tMoet Fransch of Duitsch of Engelsch zijn.
Men moet daarvoor de brochure maar
eens opslaan, berustend op het archief,
die, hoewel niet geheel betrouwbaar, tal
van schunnigheden uit Kaat Mossel's le
ven publiceert. De titel van deze bro
chure is „Echte en ware levensgevallen
Van de Befaamde thans Crimineel, Gevan
gen Kaatje Vermeulen, Aliasi Kaat Mos
sel, En haar mede Complice Keetje
Zwenken, Alias Zwarte Keet of Ruige
Keet, Tweede verbeterde druk. Betreffende
eenige befaamde Oproermakers en Op-
roermaaksters. Hunne Geboorte, Opvoe
ding, Leeven en tegenwoordig Bedrijf, Ge-
schreeven door een Amsterdammer die als
gewaande matroos alles nauwkeurig heeft
onderstaan. En wat hem bij die onder
zoeking wedervaren is."
De Amsterdammer Siprinkhuysen heeft
zijn beeld van Kaat vriendelijker ge
boetseerd dan deze Amsterdamsche ma
troos het zijne. Ret publiek jou anders
ook niet zooveel plezier in het Kaat Mos-
selbeeld van den heer Sprinkhuysen
hebben.
Kaatje trouwde, toen zij 22 jaren telde,
Voor de eerste maal, met Pieter Van
Daarom gebeiteld op je fries:
Maison de Marchandises
En Jozef Levertraan et fris
Gemaald op je marquises;
O-jest, jawohlt en parlevinkt,
Roept, kelner, demoiselle!
Zorgt, dat er vreemde rimram klinkt
En aait je clientele.
Want Hollandsch, Hollandsch klinkt niet
[fijn,
'tMoet Fransch of Duitsch of Engelsoh zijn.
'tHeet Broderie, boulangerie,
Lunchroom, costumière,
Zum Dit, zurn Dat, .tapisserie,
Carosserie, parterre;
'tis special, exquis, solied;
Dat trekt en 'tis probabel,
Al ken je je eigen moerstaal niet.
Het klinkt toch Jashionable,
Want Hollandsch, Hollandsch klinkt niet
.[fijn.
't Moet Fransch of Duitsch of Engeteoh. zijn.
Liegt eigen vrucht als. vreemd: 'tis
[naar.
Maar geeft een goed recetje,
En. plakt op eigen werk en waar
Een Engelsch etiquetje.
Herdoopt in jam je vrCfchtendril
En 'twordt alls jam geprezen:
Dat is het wat dom Holland wil:
'tMoet uit den vreemds wezen.
Want Hollandsch, Hollandsch klinkt niet
[fijn,
't Moet Fransch of Duitsch of Engelsch zijn.
Dat krult op spiegelruit en deur
Bargoensch uit alle talen
Marchand, tailleur, coiffeur, coupeur,
Hier houdt men commensalen
Zoo snorkt de poespas huis aan huis,
Blageur Jreb 'k niet gevonden!
Je bent in eigen huis niet thuis
En, Holland, dat is zonde.
Weet Hollandsch, Hollandsch klinkt niet
[fijn,
hi ooren, die verbasterd zijn.
Duitschland.
Het gaat de sociaal-democratische partij
in Duitschland maar niets voor den wind.
Dit mag als vrijWel algemeen hekend
geacht worden.
De uitslagen van de jongste gemeen
teraadsverkiezingen te Jena, waarbij! ide
sociaal-democraten 7 zetels aan de bur
gerlijke partijen moesten afstaan, kwamen
dit weer eens duidelijk bevestigen.
Het gaat lang niet goed. De toestand
baart zorg. Ware de oorzaak van het
verval maar aan te wijlzen, het zou nog
niet zoo ernstig zijn, doch men zint er
vergeefs op.
Uit verschillende deelen des lands ko
men intusschen telkens berichten, die van
achteruitgang spreken en van verflauwing
van het vereenigingsleven. Sedert maan
den is het een zoowel als het ander
Wijngaarde. Haar echtelijke woning was:
toen in de Zwanensteeg.
Van Wijngaarde stierf waarschijnlijk in
1759 en waarschijnlijk is Kaat in 1766
weder getrouwd, met Leendert De Lange,
wiens derde vrouw zij was. Hij had acht
kinderen, zij twee en een jaar na dit
huwelijk werd weer een dochter geboren.
Lu 1775 koopt Kaatje, die nu al weer
weduwe i:s;, voor zeshonderd gulden een
huisje uit de Zwanensteeg en zjj is
voortaan, met haar overbuur Cornelia
Swenke, de koningin van de steeg. Als
keurmeesteres' der mossels kreeg zij- haar
bijnaam.
Natuurlijk had zij als „Vrouw die met
mosselen zat" een massa goede bekenden,
maar populair werd zij eerst goed, toen
zij onder de herriemakende bende Oranje
klanten optrad als één der aanvoersters,
die, te beginnen met den Bsten Maart
1783, den verjaardag van Prins Willem
V de bevolking aanzette tot allerlei daden
van oproer en geweld.
Het volk, dat prinsgezind was; wilde
op 's prinsen verjaardag groen maken en
maakte ook werkelijk groen, de deftige
waar te nemen: het ledental daalt, de
bijdragen voor de algemeene kas 'komen
moeielijk binnen, en in de partijvergade
ringen en partijbladen worden de „Ge
nossen" er voortdurend op gewezen, dat
het dringend noodig is, naar de oorza
ken van dezen achteruitgang te zoeken.
En men zoekt naai* de oorzaken, doch
komt niet verder.
Op de jongste algemeene vergaderingen
van de sociaal-democratische kiesvereni
gingen te Berlijn is luide gejammerd over
de verslapping van den ouden geest. De
feiten bewijzen maar al te duidelijk, dat
er een achteruitgang is.
Vele sprekers trachtten den achteruit
gang te verklaren uit den slechten eco-
nomischen toestand van de arbeiders, die
hen er toe brengt het geld, dat zij voor
lidmaatschappen en abonnementen moeten
opbrengen, uit te sparen. Er worden te
veel eisohen gesteld, zeide een ander;
uit sociaal oogpunt laat de kerk hen,
die kleine inkomsten hebben, vrij van
belasting, maar zij geeft hun toch alle
kerkelijke .rechten, merkte deze spreker
opde sociaal-democratie doet zulks niet,
eri haalt de laatste penning uit de Zak
van arme leden; in tegenstelling met de
kerk verliezen de niet-betalers hun rech
ten.
De oude geestdrift is weg, merkte een
ander op!; de partijgenooten hebben te
genwoordig visschebloed en geraken niet
meer in vuur over allerlei gebeurtenissen
van den laatsten tijd. Er is een geest
binnengedrongen, waardoor het moeilijk
valt, nieuwe leden te winnen, en wie
in den laatsten tijd de vergaderingen be
zocht, heeft kunnen merken, dat de orga
nisatie niet meer is, zooals zijl vroeger
was.
Allerlei bezwaren en moeielijkheden der
halve. Men ziet, dat zij vele zijn. Maar
het middel om den teruggang te vinden,
heeft men nog niet gevonden. Na, al de
overwinningen bij de jongste Rijksdagver
kiezingen, is deze teleurstelling bitter.
Heeft het ons en onze S.D.A.P. ook
iets te zeggen. Is het een onvermijdelijke
reactie, die zich ook bij ons zal open
baren? r
Wie weet het
Van hieruit is het nog moeilijker te
beoordeelen.
Denemarken.
Men weet, dat IJsland een wet heeft
aangenomen tot algeheel verbod van den
invoer en de vervaardiging van sterke
drank.
Een bepaling, die velen Staten tot een
beschaming is.
De IJslanders beschikken over voldoen
de gezond verstand het eeuwige ijs
bezorgt him koele hoofden dan dat
zij het alcoholgevaar niet zouden door
gronden.
Vandaar het afdoende verbod vian je-
neverinvoer.
Toch heeft men nog inbreuk weten te
maken op deze wet, die men wel een
unicum zou kunnen noemen. Enkele
vreemde consuls, meer gediend van de
burgerij en de bestuurders der stad, die
bijna zonder uitzondering tot d© Patri
otten behoorden, verzetten zich daartegen
en richtten zelfs een korps van vrijwil
lige schutters op om d© verwachte on
geregeldheden te keeren
Werd nu van de zijde van het volk
een weinig sympathieke overmoed ont
wikkeld, waarin Kaat Mossel steeds esn
der aanvoersters was, van de zijde der-
gegoeden werd verzet uitgelokt.
De uitdagend© houding der vrijwillige
schutters, In-acht het volk, dat toch al
niet met goede bedoelingen tehoop was
geloopen, tot oproer, er werd geschreeuwd
er werden steenen gegooid en in de Raam
straat, waar de vrijwillige wacht het be
nauwd kreeg, werd door haar op de bur
gers geschoten.
Of Kaat Mossel in dezen een werkzaam
aandeel heeft genomen, of zij het Vuurtje
van het oproer heeft gestookt, is niet met
zekerheid te zeggen. Kaat zelve heeft al
tijd ontkend, maar vele getuigen onder wie
zelfs geestverwanten, bestreden haar ge
tuigenis en gaven haar wel degelijk een
aandeel in het steenengooien, in het schei-
gebruiken in hun eigen natie en vermoe-
d el ijk groote liefhebbers van het venijnige
vocht, waartegen de IJslanders den strijd
hebben aangebonden, hebben weten te
bewerken, dat een aanvullingswet tot
stand kwam, die toelaat, dat beroeps
consuls (vreemdelingen) van een vreemd
land eens per jaar alcoholische dranken
mogen invoeren, tot een hoeveelheid vari
ten hoogste 800 L. tegelijik. Deze dranken
mogen uitsluitend in de woning van den
consul gedronken worden.
In plaats van zich aan te passen bij
de gebruiken van het land, waarin zij wo
nen, blijven zij een afkeurenswaardige pro
paganda voeren, ter wille van eigen ge
not en wellust.
Men moet weten, dat er slechts twee,-
zegge twee vreemde beroepsconsuls zijn.
We kunnen ons niet anders voorstellen,
dan dat de regeering in dit opzicht is
bezweken voor den grooten draag van
buiten.
Tweede Kamer.
Een oude kwestie. Geen
critiek. De neetor aan het
woord. 's Ministers ant
woord. Sukkelgangetje.
'tWas gisteren weer eens de zaak Dei-
senroth en Iding, die de aandacht onzer
Lagerhuis-leden vroeg.
Voorloopig is deze kwestie weer van
de baan.
De heer Lohman heeft nog gelegenheid
gevonden er een hartig woordje aan te
wijden, zoodat toen de minister er nog
het zijine bijgedaan had, al was dat niet
zooveel volgens 't getuigenis zijner partij
genooten, de motie-Mendels ingetrokken
werd door den heerSchaper.
Deze was de plaatsvervanger van Men-
dels, die zeker een trein gemist "had;
en nu eerst tegen 'n uur of drie kwam
opdagen, om tot zijin ontzetting te ervaren,
dat zijn motie er vandoor was.
Hij stelle zich echter gerust. De zaak
is wel zóó serieus behandeld, dat herha
ling van de gewraakte feiten niet mees-
voorkomen zaj.
De heer Lohman achtte met den heer
Van Hamel critiek op de vrijspraak van
het Hooggerechtshof op zichzelf niet mo
gelijk. Doch hij keurde het absoluut af,
dat het Hof de gemoedsstemming dezer
mannen en hun chefs als nor-maal heeft
geaccepteerd. Het Hof had duidelijk moe
ten doen uitkomen, dat dergelijjke hande
lingen in strijd zijn met ons gevoel van
recht.
Dit was te meer noodig, omdait een
motief als van het Hof in de Indische
maatschappij weerklinkt.
Vandaar dat de heer Lohman, zich met
den aanvang van de motie-Mendels kun
nende vereenigen, de beide laatste deelen
daarvan, die treden op het gebied van de
Indische regeering en den legercomman
dant, moest afkeuren.
De heer Lohman wenschte nog even
op te komen tegen het betoog van den
heer Van Hamel omtrent de fnentcditeit
den, i'n het oproer.
Op den Sisten Augustus 1784 werden
Kaat Mossel en Ruige Keet uit haar
woningen gehaald en op het stadhuis in
een kelder opgesloten.
Dat was een gebeurtenis van belang I
De gecombineerde vergadering der
stadsbestuurders meende nu de onlusten
voorgoed onderdrukt te- hebben en bedoel
de door een zware straf aan Kaat Mossel
de oranjegezinde partij voorgoed „er on
der" te krijgen.
Maar Kaat, in de veriiooren waarvan
de zeer vermakelijke verslagen op het
archief berusten ontkende, loog, ver
draaide de feiten en zij bleek ook overi
gens een lastige gevangene.
Op den 28sten November 1784, den
veertienden verjaardag van prinses Fre-
derika Louise Wilhelmina, was de cipier
's avonds uitgegaan. Het hek is. van den
dam en Kaat richt een feestavond in.
Zij i'llumineerd haar hok, door open tra
liën uitzicht geeft op de straat, met negen,
zorgvuldig bewaarde eindjes kaars. Ook
den borrel, dien rij eiken morgen krijgt;
heeft zij eenige dagen bewaard en zij
