NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
i\o. 33.
1913.
Vrijdag 7November
28e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
EERSTE BLAD.
VERSCHUNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
De LaiarteMer ea zijn Butyl
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. 1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
O O S T E R[B AAN LE COÏNTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10[cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
„Een belangrijke voordracht" noemt
„Zeeuwsch Landbouwblad" de voor
dracht gehouden den 6 Sept. j.l. in het
hoofdgebouw der Tentoonstelling te Sche-
veningen door den heer J. B. Westerdijk,
van welke voordracht het.blad een ver
slag bevat.
De spreker wees er op, dat velen niet
voldoende geantwoord hebben op de vra
gen door de Staatscommissie voor den
Landbouw gesteld bij de door haar in
1906/7 ingestelde enquête (onderzoek) no
pens den oeconomischen toestand dei-
landarbeiders, dat wil zeggen hoe de land
arbeiders leven van hun inkomen.
De Commissie voor afd. XIX dezer
Tentoonstelling heeft getracht deze leemte
aan te vullen door de verzameling van
landarbeidersbudgets, verkregen door
nauwgezette boekhouding.
Dat ging niet gemakkelijk.
Daartoe toch verschillen de levens
omstandigheden te zeer.
Men heeft kleine ei? groote, zeer kleine
en zeer groote gezinnen; gezinnen met
kinderen, die hun weekgeld wèl en met
kinderen, die hun weekgeld niet afgeven;
gezinnen van oudere arbeiders zonder kin
deren, en van jongere arbeiders met afge
leefde ouders; arbeiders op zeeklei, en
arbeiders op zand; arbeiders met eigen
bedrijfje of van veel betéekenis; arbeiders
met zuinig en arbeiders met weinig over
leg toonend beheer) enz.
Door budgets een beeld te geven van
deze ontzaglijke verscheidenheid zou een
reuzentaak zijn, waaraan niet is kunnen
worden gedacht. Uiteraard heeft men zich
daarom zeer moeten beperken.
Dat de uitkomsten van dit beperkt on-,
derzoek niet mogen worden gegenerali
seerd (dat wil zeggen dat men uit een of
of een paar gevallen niet moet hesluiten,
dat zij allemaal zoo zijn) en dat de 25
budgets op verre na geen compleet beeld
geven van den welvaartstoestand onzer
landarbeiders in het algemeen, behoeft
geen betoog. Integendeel. Ieder budget be
hoort op zichzelf te worden beschouwd
en in verband met de bijzondere om
standigheden waarin het gezin verkeerde.
Hoe nu de commissie het aangelegd
heeft, biijve buiten bespreking, wegens
onze beperkte plaatsruimte; wie er meer
van wil weten, bestelle no. 5 van 't Land
bouwblad bij den uitgever v. d. Sande
te Ter Neuzen.
Vermelden wij alleen dat van de 27
ingekomen budgets (lijsten van uitgaaf en
inkomst) er twee als onbruikbaar moesten
worden ter zijde gelegd. Van de overige
25 zijn er 12 als betrouwbaar, 11 als
minder betrouwbaar en 2 als onbetrouw
baar beschouwd.
Voorts zijn de uitkomsten van het on
derzoek overzichtelijk verzameld op twee
aan het verslag toegevoegde staten, waar
van de eene vermeldt de kosten der huis
houding, zoowel in totaal als verdeeld
over 26 rubrieken. De andere bevat op
gaven omtrent de grootte van het gezin,
den omvang van het grondgebruik, het
loon in geld en in natura, afzonderlijk
van den man, van de vrouw en van de
kinderen, de bedrijfswinst, diversen, de
huurwaarde der eigen woning en van het
eigen land, het totaal zuiver inkomen, de
totale zuivere winst en bovendien twee
kolommen, bevattende de opgaven der ver
bruikte voedingsmiddelen en genotmidde
len.
Buitensporig lage of hooge budgets ter
zijde latende, ziet men het zuiver in
komen voor de overige 13 budgets loopen
van f470,06 tot f775,06. Een daarvan
bedraagt minder dan f 500, twee beloo-
1
pen van f500 tot f600, vijf van f600 tot
f700 en vijf meer dan £700; een uit
komst overeenkomende met die 'van de
enquête der Staatscommissie.
Het beste bewijs dezer overeenstem
ming werd den schrijver geleverd door
een arbeider uit zijn omgeving. Wij deelen
dit in een volgend no. mede.
(Slot volgt.)
Wat de deur dicht doet!
Er is in Juni door vrijzinnige Kamer-
candidaten braaf gelasterd over de on
bekwaamheid, doch vooral de Christelijk
heid van gouverneur-generaal Idenburg.
De èen sprak van Christen-hadji, de
ander van kersteningsmanie, een derde
van ophitsing van den Javaan, een vierde,
thans minister, lokte een fanatiek applaus
uit met hot beeld van den bezem in
den mast.
Hun pers meende na den goeden uit
slag dei' laster-campagne, dat Idenburg
nu moest worden teruggeroepen.
De „Nieuwe Rott. Crt." riep er het
eerst over; en de kleinere riddertjes
volgden.
Doch daar keert op eenmaal de mee
ning.
Eerst de Indische pers, dan de Neder-
landsche, vervolgens Pleyte, allen bergen
den bezem op; en verschillende kenners
van Indië nemen het voor Idenburg op.
Maar nu wat de deur voor goed
dicht doet komt een sociaal-democraat
zijn meening zeggen.
Het is Van Kol, die al meermalen blijk
van onbevangenheid en onpartijdigheid
gaf.
Een redacteur van het Persbureau Vaz
Dias heeft hem ondervraagd en aan dit
interview ontleenen wij het volgende:
„De heer Van Kol keurde in zeer
krasse bewoordingen de actie, door den
heer Douwes Dekker gevoerd, af. On
bekookt" en onzinnig, zoo zeide hij, is
het optreden van Douwes Dekker en
zijn aanhangers. Zij weten zelf niet wat
zij willen en geheel hun streven draagt
het teeken van verwarring en onzin
nigheid. De inlanders voelen dat zeer
goed. Zij vertrouwen zeer terecht
de Indische Partij niet en willen
er dan ook niets van weten. Het ge-
heele hoofdbestuur van de „Sarikat Is
lam" staat er vijandig: tegenover en-
is afkeering van deze Indische Partij.
„Het is", zoo vervolgde hij, „ook heel
jammer, dat het Douwes Dekker ge
lukt is eenige Javanen tot zich te trek
ken. Tjipto en Soewardi zijn dan ook
de dupe geworden van het samengaan
met Douwes Dekker. Vooral voor Tjipto
is dat te betreuren. Dat is een nobel
mensch. Ik heb met hem kennis ge
maakt tijdens een pestepidemie. Toen
vroeg Tjipto telegrafisch verlof om
naar de peststreek te mogen gaan en
daar te helpen.
Toen de ambtenaar vroeg welke voor
waarden hij stelde, antwoordde hij
„geen enkele" en dat terwijl de goed-
bezoldigde Europeesche doctoren veel
bezwaar maakten. Ik heb hem aan
geraden zijn krachten in dienst te stel
len van de „Sarikat Islam" waar een
man als Tjipto, wiens intellectueele
ontwikkeling ik hoog schat, veel beter
werk kan doen. Ook al sta ik tegenover
de Indische partij die evenals de In
dische Bond, waar men ook zooveel
van verwacht, wel een doodgeboren
kind zal blijken, toch kan ik het z.g.
„verbanningsbesluit niet goedkeuren".
„En nu wat de Sarekat Islam betreft,
wat is daarover uw meening?"
„Gevaar voor het Nederlandsche ge
zag is de Sarekat Islam niet. Als men
ze maar vrij laat is er niets te vreezen.
Nog nooit is er op Java een opstand
geweest, die als uitgangspunt had de
Islam. Natuurlijk zijn ook hadji's lid
van de organisatie en deze maken van
de gelegenheid .gebruik, om, wat hun
recht en plicht is, proselieten te maken.
In tegenstelling met de „Indische Par
tij" waarvan indos van het minste ge
halte lid zijn, wordt de Sar. Islam ge
vormd door het Javaansch intellect en
den handeldrijvenden middenstand.
-!"• I L 1 i I. J. r 1
Ook de heer Idenburg is de S. I.
goed gezind. Toen hij een - deputatie
ontving uit het bestuur der S. I. liet
hij de leden daarvan niet neerhurken
maar bood hun een stoel aan. Dat
had hun zoo getroffen, dat zij aan
mij met groote blijdschap uiting gaven
van dit bewijs van gelijkstelling.
„De verwikkelingen en relletjes, die
hier en daar plaats vonden, schrijft u
die ook aan den invloed van de S. I.
toe?"
„Och, zoo heel veel had dit nu niet
te beduiden. Maar het is opmerkelijk,
dat wanneer er verwikkelingen waren,
dit meestal voorkwam op de particuliere
landen en in de suikerstreken. Rembang
is hierop een uitzondering. Wat daar
gebeurde, kwam door het Boschwezen.
De Javaan beschouwt het bosch altijd
nog als zijn eigendom en het optreden
van het boschbehcer, waartegen de
lieer Fock ook heeft gewaarschuwd,
leidde hier tot botsingen".
„Is het juist dat de Christelijke zen
ding dit ontstaan van de S. I. in de
hand heeft gewerkt?"
„Niet in die mate, als men het heeft
voorgesteld; zooals gezegd, de Javaan
voelt niet veel voor godsdienst. Hij laat
zonder zelf Christen te zijn desnoods
zijn kinderen naar..-4» Zendingsschool
gaan".
„Acht u den heer Idenburg de aan
gewezen man voor het Gouverneur-Ge
neraalschap?"
„Ja", zei de heer Van Kol met over
tuiging, „in de tegenwoordige omstan
digheden hem liever dan een liberaal.
Hij heeft oen warm hart en een open
oog voor de belangen van Indië. zieker,
hij heeft het laatste jaar niet voldoen
den weerstand kunnen bieden aan de
pressie van Dr. Kuvper. Maar ik vind
het een geluk voor Indië, dat hij aan
blijft. Ik acht hem persoonlijk als een
edel en bekwaam mensch".
Ziezoo, met deze mooie aanteekening
kan de gouverneur-generaal gerust op zijn
post blijven.
Hoe luidt de Spreuk ook weer? „In
dien iemands wegen den Heere behagen
zal hij zelfs zijne vijanden met zich bevre
digen."
Loopuit en Perel.
In een linksche kiezersvergadering te
Amsterdam op 15 Juni j.l. was het ru
moerig toegegaan. Scheldwoorden waren
gewisseld, klappen gedeeld, bloedneuzen
geslagen.
Hoofddaders waren Loopuit, sociaal
democratisch lid van den gemeenteraad,
en Perel, liberaal advocaat, geen „zoon
der lauwe westerstranden".
Loopuit had zijn tegenstander een loop
uit op den neus bezorgd, welke dezen
verwondde, waarop Perel zijn aanvaller
met één slag het bloéd op diens jas
deed perelen.
Deze feiten dienden gisteren voor het
Haagsche gerechtshof, tegen Loopuit, die
gescholden en tegen Perels neus getikt
had, werd f 10 boete geëischt.
Misschien komt hij wel vrij. Want in
verkiezingsdagen schijnt volgens de justi
tie een mensch nogal wat te mogen
zeggen.
Maar het fatsoenlijk publiek walgt van
dergelijke volksvoorlichters, die in plaats
van eerlijk te argumenteeren, elkander af
rossen en uitmaken.
En de man van rechts merkt lachend
op dat in dit geperel op Loopuit's jas
zich de verhouding tusschen de S. D. A. P.
en de Concentratie wonderwel typeert.
Immers, die twee haten en wantrouwen
malkaar, doch hebben elkaar noodig en
zijn aan elkaar verknocht door gemeen
schappelijkheid van belangen. „Perel en
Loopuit"
w
Amsterdam III.
De uitslag der stemming in Amsterdam
III was, volgens mr. Troelstra, voor de
S. D. A. P. een moreele nederlaag.
Haar stemmencijfer ging sinds Juni van
7309 op 4604 terug. Dat is een verschil
van 2700 stemmen.
Voor de liberalen is hij echter daarom
nog geen zedelijke overwinning.
fk. t'
Wel hebben zij hem als zoodanig ge
vierd in een concentratieverggdering,
waarin opgeschept werd over de een
dracht en broedertrouw der drie concen
tratie-partijen, en zelfs gedronken werd
op den liberalen candidaat.
Doch zonder steun van rechts winnen
zij dezen zetel niet.
Wat de S. D. A. P. aangaat, zij heeft
thans ook Amsterdam III te boeken bij
de districten, die zij niet bij eerste stem
ming kan winnen. En zoo is er geen
enkel district meer voorloopig natuur
lijk! waar zij hare candidaten, anders
dan bij herstemming en met vreemde
hulp kan doen slagen.
Met vreemde hulp. Dat wil zeggen met
hulp van den liberalen bondgenoot of
van de kleurlooze middenstof.
Vragen, hoe de afdeeling van den Bond
van Nederlandsche Onderwijzers zich nu
houden zal!
Met twee Maten.
In de Juni-verkiezingen is in vele
districten door liberale candidaten afge
geven op de hooge kosten voor landsver
dediging. Die uitgaven moesten .vermin
deren.
Toen ging het tegen het rechtsche
ministerie.
Nu echter is 't blaadje omgekeerd.
De heer Drion, de liberale propagandist
uit Ridderkerk, heeft deze week te Am
sterdam in een kiezersvergadering ter aan
beveling van den liberalen candidaat Otto
gezegd het niet mooi te vinden van Troel
stra, dat hij zich tegen hoogere uitgaven
vain Oorlog verzetten wil, want, zoo be
sloot hijj „waar alles in de laatste jaren
stijgende is (zal) ook de oorlogsbegrooting
wel hooger moeten worden".
Maar nu gaat het voor het linksche
kabinet
Gouda.
De zetel van den antirevolutionair Vin
gerling i'n het kiesdistrict Gouda, voor
de Staten van Zuid-Holland -is behouden
gebleven. Het district is trouwens rechts,
althans voor de Staten. Voor de Kamer
is het anders ingedeeld en is de partij
verhouding daardoor twijfelachtig.
Rechts stemden 5362 (Jongenburger),
plus 100 (Keuchenius) plus 257 (Roos).
Samen 5719. Links 4089 (v. Doorn), plus
862 Dijkgraaf, 4951. Een verschil van
ruim 750. De verdeeldheid rechts heeft
de verkiezing van den a.-r. niet verhin
derd, gelijk in Juni geschied is. Toen
ging tengevolge van deze zelfde verdeeld
heid een antirevolutionaire zetel "ver
loren.
Weer is het bewijs geleverd, dat onze
kiezers 't niet op een herstemming moeten
laten aankomen. Bij eerste stemming' moet
de slag onzerzijds geslagen worden.
Blijke straks uit de stemming te Rilland
dat de onzen er daar ook zoo over
denken.
De ouderdomsrente.
Het bexicht van het „Handelsblad", dat
op 9 December a,.s. (den dag der uit
betaling van de ouderdomsrente aan ze
ventigjarigen), twee termijnen van de ren
te Worden uitbetaald, n.l. voor de week
van 9 December, heeft de „N. R. Crt."
van geloofwaardige zijde als onjuist hoo-
ran bestempelen. Niet alleen zou een zoo
danige maatregel in de wet geen steun
vinden, bovendien is in de Dinsdag j.l.
aangenomen suppletoire landbouwbegroo-
ting slechts met vier, in het loopende
jaar te betalen renten, rekening gehou
den. Moest er aan de betrokkenen in
1913 vijifmaal f2 uitbetaald worden, dan
zou dat een verschil van f 140,000 ma
ken.
Middelbaar ondeiwij's.
De minister v:an hinnenlaindsche zaken
heeft krachtens machtiging van de Ko
ningin het bijl de Tweede Kamer aan
hangig gebleven wetsontwerp ingetrokken,
tot wijziging en aanvulling van de wet
tot regeling van het middelbuur onder
wijs.
„De school waaraan de
natie gehecht i s".
Men schrijft uit Bodegraven aan de
„Rott."
In de deze week alhier gehouden ge
meenteraadsvergadering deelde de voorzit
ter mede, dat op'Me herhaalde oproe
pingen voor hoofd der openbare lagere
school in de buurtschap; de Meije zich
geen voldoend aantal sollicitanten heeft
aangemeld. Besloten werd nu een nieuwe
oproeping te plaatsen met verhoogd sa
laris. We zij'n benieuwd wie nu den moed
zal' hebben om te solliciteeren naar een
school van 7 leerlingen, die der verdwij
ning nabij is.
Middelburg. Benoemd tot bode
bij den Raad van Beroep (ongevallenver
zekering) alhier en tot concierge in tijde-
Jijken dienst hij het kantongerecht alhier
de heer A. G. TouburgJ, thans, conciergei-
bod© bij den Raad van beroep. (M. C.)
Herman Faukeel. Geen wonder, dat
Donderdagavond de groote zaal van het
Schuttershof stampvol was. Het schitte
rend feest, dat de Ger. Jongelingsver, twee
jaar geleden bij: haar 45-jarig bestaan! gaf,
lag nog in veler herinnering. Toen heeft
Middelburg'» jongelingschap getoond fees!
t© kunnen vieren, zooals hier zelden werd
aanschouwd. Thans heeft ze weer bewe
zen in haar organiseerend talent eenig' te
zijn. Een hartelijk woord van hulde aan
den 'Voorzitter den heer L. Helder, den
organisator hij uitnemendheid, die tijd
noch moeite ontzag, om weer een feest,
„Herman Faukeel" waardig te kunnen)
vieren.
Na gemeenschappelijk zingen van Bs.
68 1, begeleid door Middelburg'» fanfaren
werd de feestelijke bijeenkomst door den
Eere-Voorzitter W. A. de Rijcke met ga-
-bed geopend. In een kort openingswoord
herinnerde spr. aan bet doel, dat ons
samenbracht, feest te vieren met de jubi-
leerende 'vereeniging en tevens te gedehk'ein
onze honderdjarige onafhankelijkheid. De
voorzitter hield een pittige toespraak, de
secretaris gaf een keurig gestyleerd ver
slag. In schoon© bewoordingen werd de
Ver. naman» den Ring en de Knapen-
vergadering gefeliciteerd.
Leuke voordrachten werden gehouden.
De declamator Helder kweet zich hierbij
weer eenig van zijn taak. Een glanspunt
van het program vormde de Improvisatie-
wedstrijd, waaraan door vijf leden werd
deelgenomen. K. L. Helder sprak over
„Jan Klaassenspel", Schuman Koos „De
Ruyter", De Feyter beschreef ons een
„eerste rit in een automobiel", G'eiersima
teekende on» een „Spoorwegongeluk",
terwijl: Sinke een beschouwing: hield over
„Idealen,,. Allen verwierven een prijls, die
hun door den Voorzitter den Jury onder,
hartelijke toespraak werd ten hand gesteld
of beloofd. Ter afwisseling; gaf het' Chr.
Muziekgezelschap enkele nummers te hoo-
ren en overtuigde ons tevens van djei snelle'
vorderingen, die het. in zoo korten tijd
reeds had gemaakt.
Na de pauze wachtte ons: de hoofd
schotel. In zeven tableaux vivants, door
'helder electriseh licht beschenen, werden
on» de voornaamste momenten van Neer
land» historie uit de laatste honderd jaar
voorgesteld. Groep1 1, Neerland» roep naar
Vrijheid, gelijkheid en broederschap. Groep
2, Wat Neerland op zijn roep kreeg:
Rouw. Groep 3, Onder Fransehe heer
schappij. Groep' 4, Arm, Nederland. Groep
5, Neerland® hope gloort. Groep 6. Neer
land groeit weer, Neerland bloeit weer.
Groep 7, Vlaggen-Apotheose.
De groep van Arm1 Nederland was roe
rend schoon, die der Vlaggen-Apotheose
overweldigend. De hoorbare stilte, die bij
wijlen in de zaal heerschte, was een be
wijs van de bekoring, waaronder de fees
telijke menigte geraakte;
Groep 8 vertoonde on,s het. Vaandel1
van „Herman Faukeel" geflankeerd door
de symbolen van Moed, Beleid en Trouw,
Geloof, Hoop en Liefde. Daverend© toe
juichingen konden nu niet' meer ingehou
den. Het Wilhelmus klonk krachtig uit
honderden kelen.
