NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 33.
1913.
Zaterdag 35 October.
38e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
EERSTE BLAD.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Buitenland.
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers
0 Mo.
UITGAVE DER FIRMA'S
OiOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
Een vrijzinnig oordeel.
Het is. bekend dat de vrijzinnigen in
vergadering en dagblad tijdens de jongste
verkiezingen den gouverneur-generaal heb
ben gelasterd, als zou hij "drijven kerste-
ning-politiek, en door zjjn drijven oor
zaak zijn van een oproerigen geest, vaar
dig geworden over den inlander.
Dat er van dien boozen geest al even
min iets bestaat ais van dat godsdienstig
drijven van den gouverneur-generaal zal
men nu wel gelooven, nu zelfs vrijzin-
zinnigen erkennen dat de beschuldigers
van Juni j.L overdreven zot» (niet gelo
gen hebben.
Thans schrijft een vrijzinnig blad „Het
Nieuws van den Dag" van N. I. dat het
„Bataviaascli Handelsblad" en de „Loco
motief' (de heer Pleijte is commissaris
van dit blad), toen het resultaat der stem
bus bekend was, tot de conclusie kwamen,
dat de heer Idenburg als landvoogd moest
heengaan.
Het blad zegt dan verder:
De mogelijkheid, dat zijne oven
haaste, onbekookte conclusies en
voorspellingen achteraf wel eens on
juist konden blijken, schijnt de heer
Stokvis van de .„Locomotief" voor
den geest te hebben gezweefd. En
ziehier op welke prachtige manier
hij nu zijn figuur zoekt, te redden:
„Het blijft mogelijk zegt hij,
dat de heer Idenburg tot het in-
zicht is gekomen, dat de overbrenging
van de erbarmelijke christelijke staat
kunde in dit land, met een zoo vol
strekt- eigen godsdienstig leven en
eigen geestelijkheid, een mislukking
isi geweest
Of de landvoogd het tot deze over
tuiging heeft gebracht, zal wel niet
met stelligheid geweten kunnen wor
den. Van hem beterschap op een
briefje te vragen de dwaze eisch
is in het moederland wei gesteld,
maar natuurlijk niet door te voeren.
Wij zouden al zeer verheugd zijn,
indien uit houding en daden van den
landvoogd zal blijken, dat hij per
soonlijk den eigen en vooral anderer
koloniaal-religieusen ijver meer zal
willen beheerschen.
Er is goede hoop, dat het dien
kant zal uitgaan. De christelijke wind
is gaan liggen. Niet dat het zendings
werk zou zijn gestaakt, dat wordt
door niemand gevergd; maar er is
een zekere kalmte gekomen in de
christelijk-koloniale kringen."
De heer Stokvis noemt de Christe
lijke staatkunde „erbarmelijk"
wel, van iemand van zijne godsdiens
tige overtuiging was niet te verwach
ten, dat hij het Christendom vriende
lijk gezind zou zijn
Maar welk woord past wel voor
zijn manier van doen, om het. nu
reeds bij voorbaat te doen voorkomen
alsof, wanneer de landvoogd niet
heengaat, dit een gevolg zou zijn
van de omstandigheid, dat Z.Excel,
een „draai" zou hebben genomen.
Er is geen „kalmte" gekomen, in
zekere kringen, omdat er geen be
roering was.
Er is géén wind' gaan liggen, om
dat het uit dien boek nooit, zoo hard
heeft gewaaid als' zekere schreeuwers
het wilden doen voorkomen.
Het is eenvoudig een aller-onwaar-
waardigste, kleingeestige en rondweg
gezegd: een misselijke akal van het
Semarangsche blad, om, liever dan
te erkennen: „Wij hebben onzen
mond voorbijgepraat, wij hebben on
beduidende, kleine dingen opgeblazen
alsof het wereldschokkende feiten wa
ren", het thans te doen voorkomen,
alsof de heer Idenburg de huik naar
den wind zou hangen.
Hoe men ook over den landvoogd
moge oordeelen, tot een 'dergelijke
beschuldiging heeft 'bij nooit aanlei
ding gegeven.
Gelukkig zijn er ook in Indië nog vrij
zinnigen, die de waarheid niet willen
verbloemen
De pers zwijgt.
De groot ©vrijzinnige pers heeft
vóorzoover wij konden nagaan heeie-
maal geen notitie genomen van het artikel
in „Luctor et Emergo" over de gevan
genneming van den onderwijzer Le Mair.
Toch was een exemplaar van genoemd
anti-revolutionair blad gestuurd aan alle
groote vrijzinnige bladen en aan den mi
nister van justitie.
„Het Weekblad van het Recht" evenwel
nam er wel nota van en voegde er een
woord van afkeuring bij aan het adres
van den burgemeester', hulpofficier van
justitie, die bij eenig onderzoek had kun
nen weten „dat voor aanhouding een
voldoende grond niet aanwezig, was."
„Luctor et Emergo" kan derhalve tevre
den zijn.
'Eén oordeel van genoemd weekblad
weegt wel Op tegen tal van beschou
wingen van bladen, die door leeken in de
rechtspractijk worden geredigeerd.
Landbouwbelang.
Onze landarbeiders zijn voor een deel
bij de Juni-verkiezingon ons trouw ge
bleven, wijl zij wisten, dat dit voor hen
in de naaste toekomst niet onvoordeelig
zou zijn.
Zij kenden Talma's landarbeiderswet.
Het moet derhalve voor hen een teleur
stelling geweest zijn, dat ondanks hunne
hulp toch de rechtsclie partijen in de
minderheid bleven, en het ministerie ver
plicht was af te treden.
Minister Talma ging heen, en nu vrees
den zij, dat ook de landarbeiderswet van
de baan zou gaan.
Gelukkig evenwel is dit uiet zoo.
Het ontwerp-landarbeiderswet van mi
nister Talma is door minister Treub over
genomen, zoodat eerlang de behandeling
van dit belangrijk wetsontwerp mag wor
den tegemoet gezien.
Wij hebben van den beginne dit ontwerp
toegejuicht, en hopen dan ook op, zij
't ook gewijzigd en verbeterd, aanneming.
De Chr. Nationale Werkmansbond,
deze week te Amsterdam vergaderd, heeft
met algemeene stemmen een motie aange
nomen, waarin den wensch wordt uitge
sproken, dat het wetsontwerp, zij 't ook
met eenige wijziging, spoedig wet moge
worden.
Landbouwers en arbeiders staan nog
wel wat vreemd te kijken op zoodanig
een ontwerp. Doch dit behoeft niet te
leiden tot tegenzin of onverschilligheid.
Het ontwerp bedoelt het belang van
den landbouw, en gaat het den landbouw
goed, dan geniet het gansche volk wel
vaart.
De Balkan.
Zij, die zich niet spoedig laten af
schrikken door cijfers, en gaarne cijferen,
kunnen hun hart eens ophalen aan de
volgende duizelingwekkende getallen.
Allicht slaan zij er een argument uit
ten bate van de beweging voor den we
reldvrede.
Want 'tgaat hier om oorlogskosten.
De verschillende landen, welke bij den
eersten Balkan-oorlog betrokken waren,
hebben thans bij de internationale finan-
cicele commissie te Parijs hun opgaven
van ooiiogsuitgaven ingediend. Grieken
land heeft voor het tijdvak 30 September
1912 tot 31 Maart 1913 niet minder dan
349 mill. frs. gedeclareerd. Voor voeding
en "soldij werd 160.8 millioen betaald,
voor uitrusting en kleedij 29 millioen,
voor het artillerie-materiaal en munitie
11.8 millioen, voor de infanterie 6.8 mil
lioen. De sanitaire dienst in het veld
kostte 6.3 millioen, het troepentransport
36 millioen, de requireering van trekdie
ren, wagens en schepen 30.4 millioen en
de aankoop van paarden 3.9 millioen.
Voor het landleger werd dus 279 milli-
I i rjTij! iji i 11
oen frs. uitgegeven, terwijl de vloot 70 I
millioen kostte. In het totaalcijfer zijnj
natuurlijk niet inbegrepen de pensioenen
voor de families van gesneuvelde offi
cieren en manschappen en 'voor "de in
validen, evenmin als de kosten voor het
onderhoud der krijgsgevangenen.
Servië heeft voor oorlogskosten de som
van 346.4 mill. frs. opgegeven, waarvan
26.5 voor de voeding, 26.5 voor soldij en
46.4 voor uitrustingen. Het oorlogsmate
riaal en de munitie eischten een uitgave
van 118 millioen, de transporten 32 mil
lioen, de aankoop1 van paarden en wagens
55 millioen en de sanitaire dienst 9 jnil-
lioen.
De Bulgaarsohe „oorlogsrekening" ein
digt met. een totaal van 767 millioen, n.L
324 millioen voor de voeding, 80 mil
lioen voor soldij, 77 voor uitrusting en
kleeding, "155 millioen voor oorlogsmate
riaal en munitie en 33.7 millioen voor
den sanitairen dienst.
Montenegro heeft een rond getal van
100 millioen frs. opgegeven, waarvan 27
millioen voor de voeding en 13 millioen
voor uitrusting.
Aan de bondgenooten heeft de eer
sten Balkan-oorlog dus ongeveer 1.5 mil
liard frs. gekost.
Wat Turkije betreft, zijn nog geen of-
officieele cijfers bekend gemaakt, maar
men schat, dat de uitgaven van Turkije
900 millioen beloopen, zoodat de kosten
van den eersten Balkan-oorlog zeker wel
2.5 milliard francs bedragen.
Frankrijk.
Wij hebben het overlijden vermeld van
Charles Tellier, den uitvinder der ijsma
chine, die in staat stelt, vleesch en vruch
ten en zooveel meer, maandenlang te be
warenvan een merkwaardig werktuig,
dat met samengeperste lucht wordt bewo
gen. van een boot, die door ammoniak
werd voortgedreven. Deze meer dan 80-
jarige geleerde, aldus de „N. C.", die
zich geruïneerd had om de wereld te
doen partij trekken van zijn nuttige uit
vindingen, kwam letterlijk van den hon
ger om. Een oogenblik heeft het geweten
gesproken van hen, die hij rijk had ge
maakt. Men vernam dat Tellier te Auteuil
op een armzalig kamertje woonde, het
zeer krap had, geen brood, geen vuur,
alleen briefjes van de bank van leening
in de lade. Toen (zegt Jean d'Orsay, die
in den „Matin" dit sterfgeval bespreekt)
kwamen de autoriteiten werkelijk in be
weging, en in een prachtige opwelling van
patriottisme en sociale solidariteit, ver
leenden zij aan den genialen behoeftige
de ridderorde van het Legioen van Eer.
Vreemd, deze superbe onderscheiding
redde Tellier niet van de misère; hij leed
broodsgebrek, ondanks het Legioen van
Eer. Er moet toch iets aan gedaan wor
den Ja, er moet iets gedaan wordenZoo
zei men tot elkaar. En vlug werd ter
eere van Charles Tellier een feestmaal
georganiseerd. Op 15 Februari had het
plaats en het was schitterend. Er was
zalm, runderharst, ganzelever, en er waren
treffende toespraken en groote holle fra-
zen. Nu was dan alles goed gemaakt,
want kon de groote geleerde dien avond
niet zooveel eten als hem lustte?
Helaas: den volgenden dag kwam Gaby
Deslys uil Amerika, overdekt met lauwe
ren en onschatbare kleinoodiën.
Charles Tellier keerde terug tot de ver
getelheid en ellende.
En nu is de groote man gestorven in
de grootst mogelijke armoede. Maar in
zijn doodsstrijd had men de attentie, hem
een biljet van duizend francs in de han
den te laten glijden; hij had dan ten
minste iets om zijn begrafenis te beta
len en zijn belastingen, als hij achterop
was. Hij krijgt een mooie begrafenis, ver
aangenaamd door nobele, roerende toe
spraken-! Ja, ja, het vaderland weet zijn
groote mannen te eeren!
Portugal
De opstand, die de bedoeling had om de
„ware" republiek te brengen, mag wel
als mislukt beschouwd worden. Althans
voorloopig.
Naar uit Badajoz gemeld wordt, zijn
thans een aantal bijzonderheden bekend
geworden over de gebeurtenissen die in
het begin dezer week in de Portugeesche
hoofdstad plaats hadden.
Den geheelen nacht zijn talrijke pa
trouilles door de straten getrokken, waar
bij zij een belangrijk aantal gewapende,
groepen uiteengejaagd of ontwapend heb
ben. Deze groepen hadden het voornemen
nemen de politieposten te overrompelen
en de gevangenen te bevrijden.
Bij dezje gevechten zijn verschillende
personen meer of minder ernstig ge
wond. Talrijke onruststokers hadden
zich als politie-agent verkleed.
Het grootste aantal personen werd gear
resteerd door een afdeeling van 200 ma
trozen, die om 1 uur 's nachts met ma
chine-geweren uit de werf was gerukt.
De ministerie 11 en de gezantschaps
gebouwen 'werden streng bewaakt. Alle
monarchistische bladen werden in beslag
genomen, terwijl naar men verzekert, de
regeeringstroepen eerst om 5 uur' 's mor
gens den toestand meester waren. De tal
rijke gearresteerden verklaren het voor
nemen gehad te hebben om de „ware''"
republiek uit te roepen.
Voorloopig zullen ze het nog moeten
doen met de oude.
P i' i n s Hendrik'
is nre"t zijn gevolg te Berlijn aangeko
men.
Het gebed.
De „Tel." verneemt, dat bij de a.s.
behandeling der gemeenteb eg rooting, den
Raad de gelegenheid zal worden geschon
ken, zich uit te spreken over een voor
stel, dat de afschaffing van het gebed
in den Raad beoogt.
Schipperskinderen.
Wij ontvingen een circulaire met ver
zoek deze als ingezonden stuk op te
nemen. Daar onze plaatsruimte beperkt
is, kunnen wij dit geheele stuk niet op
nemen. Toch sympathiseeren wij met het
doelhet oprichten van een kostschool
voor schipperskinderen te Vreeswijk. Zoo
als bekend is het voor vele schippers-
gezinnen onmogelijk hun kinderen onder
wijs te doen genieten, doordat de meeste
schippers niet zoo welvarend zijn om hun
kinderen in de een of andere plaats in
den kost te doen teneinde ze in de gele
genheid te stellen het onderwijs te volgen.
Nu is dan de bedoeling om daarin door de
stichting van een kostschool te voorzien,
waarbij berekend is dat dan de verpleeg-
kbsten plus kasten voor onderwijs f3.50
per week zullen bedragen. De regeering
zeide steun van f 1 per week toe. Voor de
stichting is f50.000 noodig. Om 'dit ka
pitaal 'te vormen wordt de steun van
ieder die steunen kan, verzocht Penning
meester is de heer J. Monster te Vrejeswijk.
Wie onzer lezers iets voor dit doet
wenscht bij te dragen, zende dat aan 'ge
noemden heer.
De Vereeniging die zich voor deze
zaak interesseert 'staat op positief Christe-
1 ijken grondslag, terwijl Ned. Herv. en
Geref. eendrachtig samenwerken. Grond
is reeds aangekocht, terwijl de bekende
architect Kuyler van Utrecht reeds tee-
kening en bestek gereed heeft, waarhij
op de plaatsing van 500 a 600 kinderen
is gerekend; naar het paviljoenstelsel zou
een en ander worden ingericht.
Het conflict b ij de S. M. Zeeland.
Naar de „Maasb." verneemt heeft het
bestuur der vereeniging van Nederland-
sche Gezagvoerders en stuurlieden ter
koopvaardij zich tot den Minister van
Landbouw gewend met de mededeeling,
dat de S. M. Z. thans in een bestaande
vacature voor tweeden stuurman een jong-
mensch van 21 jaar heeft aangesteld, die
het diploma bezit van stuurman derde
rang.
De reederij is hiertoe krachtens de
Schipperswet bevoegd, doch het is vol
gens bedenkelijk in dezen zwaren en ge
vaarvollen dienst zulk een jongmensch
aan te stellen. Met een verwijzing naar
de plannen om tot een nieuwe Schip-
perswet te geraken, met een herinnering,
dat de S. M. Z. de Nederlandsche Post-
vaart, heeft het bestuur voornoemd dit
feit onder 's Ministers aandacht gebracht.
Middelburg. De door den kantonrechter
alhier opgemaakte lijst van aanbeveling
voor de te vervullen betrekking van con
cierge bij het kantongerecht te Middelburg
.bevat de namen:
1. A. G. Touburg, concierge-bode bij
den Raad van Beroep (Ongevallenverzeke
ring).
2. P. J. Bos, gepensionneerd sergeant
ziekenverpleger bij de Kon. Ned. Marine.
3. J. A. de Bruijh, bediende, allen te
Middelburg.
In de gisteren gehouden algemeene
vergadering van aandeelhouders der N.V.
Zeeuwsche Voeder- en Kunstmesthandel,
voorheen S. en M. Boogerd, te Middel
burg, is l^et dividend over het afgeloo-
pen boekjaar bepaald op 10 pCt.
Dooi' Gedeputeerde Staten wordt de
jacht op patrijzen in Zeelandgesloten
op 3 Nov. a,.s„ behalve in Zeeuwsch-
Vlaanderen, waarvoor de sluiting is be
paald op 29 Nov. a.s., beide met Zons
ondergang.
Stukken Gemeenteraad. In
zake het adres van den Bond van Ned.
Schilderpatroons om subsidie van 121/2
pCt. dei' kosten voor een te Middelburg
te vestigen leergang, stellen B. en Wi
voor een subsidie van f 25, wijl f 100
te veel is met 'toog op de gemeente-
financiën. De Commissie van Financiën,
acht f 100 noodzakelijk.
In zake het adres der Politie-agenten-
vereeniging adviseeren B. en W. gunstig
te beschikken op punt 1 en 2 en af
wijzend op punt 3 der aanvrage. Doch
aan art. 2 dezer verordening deze alinea
te voegen„De agenten genieten voor
eiken vrijen dag, ingehouden om dienst-
redenen, 1/365 gedeelte van hunne jaar
wedde, waarbij niet in aanmerking geno-
men wordt, het bedrag jaarlijks voor klee
ding en uilrusting uitgegeven. Extra
diensten, welke van hen gevorderd wor
den geven hun aanspraak op eene extra-
belooning van f 0,25 per uur".
Inzake het verzoek der Ver. van Han
delsonderwijs om .subsidieverhooging f 600
in plaats van f 375) stellen B. en W.
en de Commissie van Financiën voor
gunstig te beschikken.
In zaike de bedrijlfsbegrootmg Ijzerfa
briek merkt de Commissie van Finan
ciën op, da.t bij haar twijfel bestaat of
een prijs van f 0,041/2 zooals die voor
industriegas door de Vitrite per M3. be
taald wordt, nog loonend is voor het
bedrijf, en is die meening juist prijsver-
li ooging gewenscht acht. B. en W. be
amen dit, en stellen voor den prijs van
dit gas met één cent per M3. te verhoo-
gen.
Eikerzee. Door den Commissaris der
Koningin is benoemd tot zetter voor
's Rijks directe belastingen in de gemeente
Elkerzee dhr. C. Hanson, ter vervanging
van dhr. W. de Vrieze, die overleden is.
Serooskerke. In den tuin van den heer
A. Sturm alhier, is een pompoen gegroeid,
welke het r espectabele gewicht heeft van
211/2 K.G.
Gisteren vierde de oudste ingeze
tene in onze gemeente, A. Barents©, zijn
90en jaardag. Vele blijken van belang
stelling vielen hem ten deel. Des avonds
bracht het fanfarekorps hem een serenade.
*8 Gravenpolder. In eene Vrijdagavond
in de Openb. school gehouden vergade
ring is besloten, tot oprichting van een
Muziekgezelschap, aanvankelijk met 16
werkende leden. Door vrijwillige bijdra
gen van de ingezetenen, 'kunnen instru
menten worden aangekocht, terwijl en
kelen zich tot eene jaarlijksche bijdrage
verbonden. Voor het ontwerpen van een
reglement en verdere voorloopige werk
zaamheden hebben zich bereid verklaaid,
dhrn. Poldermans en Bakker, die dhr. van.
Ingen Schouten te Hoedekenskerke zul
len uitnoodigen hen daarin behulpzaam
te zijn.
Kruiningen Dr. F. D. Kolft van Ooster-
wijk herdenkt 30 Nov. a.s, den dag dat
hij voor 25 jaren tot artS( werd bevor
derd.