NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
iVo. 15.
1913.
Vrijdag 17 October.
38e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Curapao.
Buitenland.
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. 1.25
Enkele nummers0.05J
UITGAVE -DER FIRMA'S/
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
Er was een balletje opgeworpen om
Curasao te verkoopen. Dr. Schoch, die
Curacao kent, wijl hij er jaren gewoond
heeft, hij was daar bij de rechterlijke
macht, is daar tegen opgekomen.
Het wordt het vrijzinnige kabinet-Thor-
becke, dat de Kust van Guinea (West
kust van Afrika) nog altijd als een fout
aangerekend, dat het deze Nederlandsche
bezitting (St. George del Mina en andere
kustplaatsen) aan Engeland heeft verkocht
in 1872.
Daarom ontraadt mr. Schoch ook den
verkoop van Curacao aan Amerika.
Curacao, een van de Nederlandsche
eilanden in West-Indië, bij de Noordkust
van Venezuela in de Caraïbische Zee,
wordt met Bonaire en Aruba saam tnder
den naam Curasao bestuurd door een
gouverneur (baron van Asbcck) die zijn
zetel op Curacao heeft.
Curacao, 't grootste en belangrijkste van
de eilandengroep onder den wind, is circa
acht vierkante geografische mijlen groot
en heeft ruim 25 duizend inwoners. De
hoofdstad, Willemstad, aan de Annabaai,
telt daarvan ruim een derde, bestaande
uit blanken, kleurlingen en negers. De
bodem is kalkachtig en weinig vruchtbaar,
tengevolge van ongeregelde besproeiing.
Hoofdproducten, op dit eiland geteeld,
zijnmais, peulvruchten, aloë, meloenen,
pompoenen, zout en phosphaat, een delf
stof, die hoofdzakelijk bestaat uit calcium-
morthophosphaat en ter bereiding van
andere phosphaten dient.
Van meer voordeel dan de landbouw
is de veeteelt.
Het eiland ontleent zijne grootste be
langrijkheid aan het levendige handels
verkeer met de naburige eilanden en
kusten.
Het eiland werd door de Spanjaarden
ontdekt en door de Nederlanders in 1634
veroverd. In 1807 namen de Engelschen
het in bezit, die het in 1816 weer aan
ons teruggaven.
Nederland heeft nooit veel aan Curasao
gedaan. Indien het eiland aan Amerika
verkocht werd, zou dat derhalve de kroon
op zijn werk zijn.
Vandaar het protest van dr. Schoch
en anderen; o.a. ook van den West-
Indischen correspondent van „De Neder
lander" D. G. F. (mr. de Gaaij Fort
man?; in „De Ned." van 15 Oct.
Deze schrijver gelooft trouwens niet,
dat het er ooit van komen zal.
Zal, zoo vraagt hij, Nederland zijne be-
nedenwindsche eilanden zonder Saba, St.
Eustatius en St. Martin van de hand
willen doen? En zal Amerika of wie dan
ook, wel Curasao en Bonaire willen heb
ben, en het beste van de drie, Aruba,
versmaden
Curasao is voor de meeste, zoo niet
voor alle Nederlanders, die hier komen
-eene ontgoocheling, minder door Ide on-
beteekenende plaats, die de kolonie in de
rijen der landen inneemt, als wel door de
weinige achting, die men Nederland, Ne
derlanders en al wat Nederlandsch is,
toedraagt en door de maatschappelijke toe
standen, die hier gevonden worden. Cu
racao en Aruba bedruipen zich zelf, en
deelen derhalve niet direct in de moeder-
landsche subsidie. Voor het hoofdeiland
kan binnenkort een betere tijd aanbreken,
wanneer de fosfaat-ontginningen op Santa
Babara weer ter hand genomen worden.
En de algemeene toename van scheepvaart
en handel zal hier ook wel eenige ver
levendiging geven. Al weet niemand de
toekomst, toch is het inderdaad het beste
nu maar heel pessimistisch te zijn over
de mogelijke gevolgen voor Curasao van
de openstelling van het Panama-kanaal
en van de ontwikkeling van Venezuela en
van gansch Centraal-Amerika. Dat het met
den landbouw toch niets gedaan is, geeft
bijna i edereen toe, en van de zevelcultuur
verwacht niemand iets.
Inderdaad: de economische toestand
van Curacao is treurig. Ofschoon verbe
tering mogelijk is. Maar Nederland moet
meer geld erin steken. Wat nu voor haven
verbetering gedaan wordt, is een schande.
Er worden genie-soldaten uitgezonden
voor springwerken, die in drie maanden
zullen afgeloopen zijn. Dat is nu 15 maan
den geleden en zij zijn er nog. Eerst
deugt het ontstekingsschip niet, dan moet
op den zandzuiger gewacht, die 6 maan
den te laat komt en als die er eindelijk
is, blijkt er absoluut geen zand te zitten.
Nü is men ten einde raad bezig met
het werk, waarmee men had moeten be
ginnen: onderzoek van de gesteldheid van
den zeebodem. Aanlegplaatsen en kaden,
die meetellen zijn er absoluut niet en
konden er toch zoo mooi en doelmatig
gemaakt worden. Het gouvernement bezit
een stukje van een paar honderd meter,
waar het een zoodje is; de rest is in
handen van particulieren, die er een jan
boel hebben, 's Avonds is daar niet de
minste verlichting en je reinste hals
brekerij.
Een tweede vereischte isvoorziening
in de behoefte van drinkwater. Periodes
als verleden jaar hangen Curacao altijd,
ook nu weer, boven hel hoofd. In het
algemeen voor hygiëne moest, ik zeg niet:
meer, maar iets gedaan worden. Woning
toezicht is broodnoodig, de bestrating is
op eene enkele uitzondering na in Wil
lemstad ellendig, vuilnisbelten ontdekt
men in druk bewoonde centra, rioleering
ontbreekt.
Ook voor de zedelijkheid doet Neder
land niets. De moraliteit is tot het laagst
denkbare peil gedaald. Om ontucht en
overspel verdraait niemand eene hand.
De onechte geboorten bedragen 50 pCt.
van het totale aantal. Onder eede of bui
ten eede, men liegt maar raak. De justi
tie en de politie staan zoo goed als mach
teloos. Eerbied voor de overheid en voor
het gezag is er absoluut niet, discipline
ontbreekt in alle kringen. De toestanden
op geestelijk gebied zijn allertreurigst.
Wat heeft de Roomsche kerk gedaan voor
onderricht van den neger en van den
kleurling, wat voor opvoeding van den
vrijgemaakten slaaf en diens nakomeling
schap? In de Protestantsche kerk is alle
leven dood, men noemt zich Protestant
alleen omdat men niet Roomsch wil zijn.
Tot zoover deze schrijver.
Moet hier 't antwoord op zijn billijke
klacht niet eenigszins anders luiden dan:
„verkoopen maar"?
Nederland heeft nog heel wat goed te
maken aan zijn koloniën, ook aan Curacao.
Evenredige vertegenwoordiging.
Een der voordeelen van evenredige ver
tegenwoordiging is, dat het meerderheids
stelsel met zijne vele fouten dan buiten
werking wordt gesteld.
In Rotterdam hebben bij de jongste
stemmingen voor de Tweede Kamer 20
duizend kiezers rechts gestemd en 27 dui
zend links.
Toch zijn er in Rotterdam geen recht-
sche Kamerleden gekozen, de eenige
(Heemskerk, die voor IV zat) werd uitge
worpen. Daarentegen verkregen de vijf
linksche candidaten al de zetels.
Gekozen 5 links, en 0 rechtsZiedaar
de fout en het onrecht van 't meerder
heidsstelsel.
Bij evenredige vertegenwoordiging was
't gèweest 3 Rechts en 3 Links.
Tengevolge eener naverkiezing is het
nu geworden 1 rechts en 4 links.
Toch nog onrecht.
Propaganda.
Met schik zagen wij, dat onze propa-
gandaclubs en kiesvereenigingen al bezig
zijn geweest hun werkplan voor dezen
winter op te maken.
Maar ook met schrik vernamen wij.
dat sommige antirevolutionaire kiesver
eenigingen nog niet vergaderd hebben.
Dat is een onverschoonbaar verzuim.
Wij hebben dezen zomer mede ten ge
volge van gebreken, die onze actie aan
kleven, bij de politieke stembus een neder
laag geleden, die ons heugen zal.
Wel hebben wij den vijand nooit zoo
fel op ons zien aankomen als ditmaal,
en hebben ook allerlei bij-omstandigheden
tot den teleurstellenden uitslag geleid.
Doch, 't is zoo, en al het water van de
zee kan dat niet afwasschen, er zijn aan
onze zijde fouten gemaakt, welke voortaan
dienen te worden vermeden.
In meer dan eene kiesvereeniging is
deze waarheid ernstig onder de oogen
gezien.
Maar nu zijn er nog enkele kiesver
eenigingen, die nog niet vergaderden, en
derhalve over de feiten van de Juni-ver-
kiezing nog niet „met den anderen" heeft
van gedachten gewisseld.
Vergaderen, en van gedachten wisse
len en zich zetten tot beterschap, het
geschiede, zoo 't immer kan, nog in deze
maand.
En dan trouwe opkomst, met, voor
voor wie 't verlangt, presentiegeld!
Onze vergaderingen moeten meer vol
tallig worden.
is
Dezen winter moet heel wat schade
ingehaald worden.
Men kan zich ook in zijn politiek
schisma zoo sterk en frisch gevoelen als
'n mannetjes-eland, gelijk Roosevelt van
zichzelf beweerd heeft, en toch zwak
staan.
Een zoodanigen toestand hebben wij
dezen zomer doorgemaakt.
Dezen winter moet ons heele huis eens
een extra beurt hebben.
Wat niet meer deugt moet nu eens
niet meer gepleisterd, maar weggebroken
worden en vernieuwd. Gebreken moeten
niet meer met een kwastje verf worden
verholpen.
Meerdere studie, en ernstiger bespre
king onzer antirevolutionaire beginselen,
dat moet in de eerste plaats de leus
onzer Kiesvereenigingen en clubs zjjn.
Uitbreiding van het ledental, tractaatver-
spreiding, verhooging van contributie, be
vordering van antirevolutionaire lectuur
onder de leden, moet hiermee gepaard
gaan. Cursusvergaderingen, een enkele
openbare vergadering, waarin een be
kwaam, van de pecunia niet te veel
eischend spreker optreedt, moeten wor
den voorbereid.
De jonge leden moeten aangemoedigd
en voortgeholpen om, als op de Jongelings-
vereeniging een onderwerp te behandelen,
gelijk de studenten dat op hun avondjes
ten huize van den professor doen, waarop
dan de ouderen hun critiek laten volgen.
Het moet niet voldoende zijn, dat de jon
gere leden braaf luisteren, wanneer een
oudere een opstel voorleest; neen zelf
doen, daar van leeren zij 't meest.
Vooral om dit laatste juichen wij den
arbeid onzer clubs zeer toe.
Daar treedt elk der leden op zijn beurt
op hij moet, of hij wil of niet.
Met wat goeden wil zullen wij 't dezen
winter een heel eind brengen.
De Goesche propagandaclub vergadert
a. s. Donderdag 30 October, 's avonds 8
uur, in de Melksalon van den heer De
Witte, gelijk eiken laatsten Donderdag der
maand.
Ook de begunstigers hebben vrijen toe
gang tot de vergaderingen; en die van 30
Oct. a. s. is een jaarvergadering, waarin
zij kunnen ingelicht worden omtrent den
toestand der Vereeniging, der Kas en der
Bibliotheek.
Het is zoo j|mmer, dat- een zoo nuttige
vereeniging als de Goesche propaganda
club klagen moet: wij hebben maar een
paar begunstigers, en die komen nog niet
eens op onze vergaderingen, ook niet op
onze Jaarvergadering.
Zijn zij misschien bevreesd, dat het
op de clubvergaderingen zoo stijf toegaat,
als in de meeste vergaderingen van som
mige Kiesvereenigingen?
Dan hebben zij 't mis.
Laten zij maar eens komen kijken.
Duitschland.
Het huwelijk dient bevorderd, de staats
kas gevuld te worden, dacht de overheid
van Lubeck en een commissie stelde voor
eon bijzondere belasting op ongehuwden,
die op zichzelf wonen, in te voeren.
Dat had ze dus van Amerika geleerd,
dat orginieel is op ieder gebied.
De ongehuwde lieden hebben de minste
lasten, denkt men, en kunnen dus best
een kleinigheid afstaan. Voor wie toch
zouden ze anders sparen.
De Bürgerschaft, minder vooruitstre
vend dan de rest, was echter nog wat
bang om met het nieuwtje te beginnen.
Vooral nadat de Senaat verklaard had,
dat Lubeck met deze belasting niet moest
doorgaan, daar anders vele belastingbeta
lers uit de republiek weg zouden trek
ken. Het was beter te wachten tot Ham
burg, Oldenburg en andere onderlinge sta
ten, waar dergelijke plannen ook al han
gende zijn, ertoe overgegaan waren.
En wat deed ze? Ze verwierp het be
treffende Voorstel. Lubieck' Wil niet het
eerste schaap zijn, dat over den dam gaat.
't Is echter maa,r een kwestie van tijd.
Weldra zal in Lubeck het huwelijk een
aantrekkelijkheid meer tellen.
Italië.
'n Eigenaardige staking is op de Itali-
aansche koopvaardijvloot uitgebroken.
Die nog leelijke gevolgen kan hebben,
waar 's menschen gezondheid er bij be
trokken is.
De scheepsdoktoren van de koopvaardij
vloot hebben n.l. het werk gestaakt ten
einde positieverbetering te erlangen, welke
zij sinds langen tijd vragen.
Waarschijnlijk zal deze beweging ten
gevolge hebben, dat verschillende schepen
niet op tijd kunnen vertrekken, fn de
haven van Genua vinden de stakers steun
bij den Nationalen Zeemansbond. Het be
stuur daarvan heeft verklaard, dat als
de direkties buiten de maatschappijen
staande geneesheeren aannemen, de equi
pages gemeene zaak zullen maken met
de stakende artsen en het geheele bedrijf
zullen stilleggen.
Men koestert echter nog hoop, dat de
medici zich zullen laten vinden voor een
schikking.
Chr. Nat. Vakverbond.
De 5e alg. vergadering van het Christe
lijk Nationaal Vakverbond zal 26 en 27
November te Rotterdam worden gehou
den.
Rijksmiddelen.
De ontvangsten over de maand Septem
ber wijken niet veel af van die over de
gelijknamige maand in het vorige jaar.
Werd er verleden jaar ruim f 14.695.000
ontvangen, thans kwam er 'n vijf mille
minder in. Dit maakt dus niet veel uit.
Het verschil tusschen de 9 maanden van
1912 en die van 1913 is echter in het
voordeel van de staatskas. Er is zelfs
ruim 71/2 millioen meer ontvangen.
De inkomsten van bedrijfs- en vermo
gensbelasting gaan aanmerkelijk achteruit.
Grondbelasting en personeele belasting
leveren steeds meer op, ofschoon eerstge
noemde de laatste maand wat minder op
bracht.
De accijnzen brachten weer meer op.
De indirecte belastingen blijven zacht
schommelen.
Geen Kermisafschaffing.
B. en W. van Dordrecht kunnen nog
niet besluiten van hun kermis afstand
te doen. Voorloopig zal de kermis dus
nog tot de Dordtsche vermakelijkheden
of uitspattingen, zoo ge wilt blijven
behooren.
Anti-Tariefwetcomité.
Is „de Standaard" goed ingelicht, dan
heeft het anti-Tariefwetcomité slechts 40
pet. van het garantiefonds moeten aan
spreken om het tekort te dekken.
Middelburg. Donderdagavond hoopt hier
ds. M. van Grieken van Delft op te treden
voor de afdeeling Middelburg van den
Geref. Bond.
Het programma voor de Winterlezin-
gen in het komende seizoen is gereed.
We hebben slechts te verwijzen naar de
in dit nummer voorkomende advertentie.
Onze Middelburgers zullen er van pro-
fiteeren.
Toen gisterenavond de 16-jarige A.
J. B. uit de Burgeravondschool kwam!
werd hij' lastig gevallen door zekéren S.,
met wien hij1 oolk den vorigen dag reeds
ruzie had gehad. Eenige burgers maakten
aanvankelijk een einde aan de ruzie, doch
S. vervolgde B. en in de Molstraat kwam,
hij plotseling voor hem sta,an en bracht
hem vier slagen in het gelaat toe, waar
door de tanden door béide lippen heen
kwamen. B. deed van deze mishandeling
aangifte bij de politie en proces-verbaal
werd tegen S. opgemaakt. Naar wijt ver
nemen z'ijn heden de lippen van B. erg
opgezwollen en is hij door veel pijn niet
in staat te werken.
Woensdagavond vond een dienst
meisje nabij het postkantoor alhier een
bankbiljet van f 60. Zij en haar vriendin
zagen een heer zoeken en vroegen hem
of hij wat verloren had. Het bleek den
eigenaar van het geld te zijn en werd
hem het biljet spoedig ter hand gesteld.
Een flinke foelooning volgde natuurlijk, zul
len onze lezers denken. Zij vergissen zich
daarin degelijk, het eenige wat de vindster
te hooren kreeg was: „Als ik niet getrouwd
was kreeg je eeu lekkeren zoen."
Vlissingen. Maandag a. s. des avonds
8 uur houdt alhier de ring Walcheren van
Patrimonium in het lokaal ijzeren brug
een openbare vergadering, waarbij als
spreker hoopt op te treden den heer W.
Wattel uit Middelburg, met het onderwerp
„De taak der christelijke arbeidersbewe
ging na de verkiezingen." Vooral de chr.
arbeiders worden uitgenoodigd tot deze
vergadering. De toegang is vrij.
Gistermiddag viel de werkman v. d.
W. op de werf van de Mij. „Zeeland" in
de z.g. kuil van de „Koningin Regentes".
De man beliep vrij ernstige wonden.
„V o 11 u r n o". Bij de weduwe Dob
belaar is, zoo meldt de „V. Crt." be
richt ontvangen, dat haar 15-jarige zoon
A. Dobbelaar, die als kajuitsjongen op
de „Volturno" dienst deed, door het
stoomschip „Seydlez" is gered, welk schip
zijin bestemming naar Baltimore volgt.
Spionage? Gisterenmorgen, al
dus de „M. Crt.", is van een jeugdig
amateur-fotograaf die een opname had
gedaan van de graafwerken' van 't nieuwe
fort het fototoestel afgenomen door een
opzichter van fortificatie en een maré-
chaussée. Toen bleek, dat geen kwade
bedoelingen voorzaten werd 't toestel te
ruggegeven, doch de plaat behouden. Alle
bijzonderheden werden genoteerd.
Goes. Door B. en W,. dezer gemeente
is .pan J. Sturm 'Jr. alhier op zijn ver
zoek eervol ontslag .verleend als bode
bij de Brandweer.
KortgétreT Gistermorgen is de sleep
boot „Henri V" gelicht. Toen de boot
nauwelijks boven water was, werd het
lijk van den zoo ongelukkig omgekomen
machinist gevonden en overgebracht naar
een aan den steiger liggenden lichter van
dezelfde reederij. Nadat dr. Gelderman
de schouwing had verricht werd het lijk
met. de „Henri VIII" naar Dordrecht ver
voerd. Een groote menigte getuigde van
de deelname in dit droevig ongeval.
(M. C.)
St. Maartensdijk. Woensdag trof den
werkman P. Manneke Pz. alhier een vrij
ernstig ongeval. Bezig zijnde met een an
der mest te laden, stiet zijn kameraad
bij ongeluk den tand van een mestriek
in het oog van Manneke. Op advies van
dr. Tazelaar alhier heeft M. zich naar
Rotterdam begeven om zich onder behan
deling te stellen van een speciaal oog
arts, ten einde zoo mogelijk het oog te
kunnen behouden.
