NIEUWSBLAD
TOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISeH
EERSTE BLAD.
No. 10.
1913.
Zaterdagfll October.
SSe^Jaargang.
VERSCHIINT ZESMAAL PER WEEK
F. P. D.HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Binnenland.
Uit de Provincie.
Berichtgevers voor ons blad
gevraagd voor Zierikzee, Elle-
woutsdijk, Kruiningen, Aagte-
kerke en Veere. Uitvoerige sol-
licitatiën te richten tot
DE REDACTIE.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers0.05]
UITGAVE DER FIRMA'S"
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels f 1.iedere
regel meer 10 cent.
Uitgestelde hoop.
In de kringen der openbare onderwij
zers is teleurstelling uitgesproken over
liet ontbreken van elke toezegging in de
Troonrede omtrent verbetering van trak-
tamenten.
In sommige onderwijzersvergaderingen
zijn reeds moties in dien geest aangeno
men.
Die van Tiel luidde:
„betreurende, dat in de jongste Troon
rede met geen enkel woord uitzicht
wordt gegeven op verbetering van den
finantiëelen toestand, waarin zoovele
onderwijzers verkeeren, spreekt de hoop
uit, dat nog in dit zittingsjaar der
Staten-Generaal voorstellen zullen wor
den gedaan tot wijziging der minima
in de Wet op het Lager Onderwijs."
Deze menschen hebben gelijk.
Bij de behandeling van bet toeslagwetje
in de Tweede Kamer zijn zeer harde en
scherpe woorden gevallen.
De minister Heemskerk zei wél, dat ver
betering van traktementen door dit wetje
niet uitgesloten werd, en dat de regee
ring op het oogenblik wegens .iinanciëelen
nood niet verder gaan kan, doch dit stuitte
de stroomen der welsprekendheid niet,
en vrijzinnig en socialist spanden saam
om het wetje, dat heusch in honderden
onderwijzersgezinnen vreugde en verade
ming bracht, te nekken.
Er werden, toen reeds, doch vooral
bij de verkiezingen verwachtingen opge
wekt van heel anderen aard, de onder
wijzers zouden het onder een nieuwe „re
geering" heel wat beter krijgen.
En hoop doet leven.
En zoo togen de openbare onderwijzers
schier overal aan het werk om de kie
zers voor de linksche candidaten te
winnen.
Links won. Een linksch kabinet trad op.
Nu zou je 't hebben.
Dan, helaas! de Troonrede bood niets.
Niets dan een toezegging, dat een Staats
commissie zal onderzoeken in hoever fi-
nanciëele gelijkstelling tusschen openbaar
en bijzonder onderwijs mogelijk is.
Een kapstok misschien wel tegelijk voor
de verbeterde salarisregeling.
Een teleurstelling, die inderdaad groot is.
Natuurlijk zullen de Rotterdamsche en
Amsterdamsche Kamerleden door die van
Enkhnizen en Hoorn gesecundeerd, nu
straks bij de begrooting wel een klaag
zang aantreffen. Want de onderwijzers,
de trouwe werkers bij de verkiezingen,
moeten toch tevreden gesteld.
Maar of 't helpen zal?
Vaag en leelijk.
„Van de vele vaagheden in de Troon
rede is de aankondiging, dat mr. Treub
de Radenwet, de Ziektewet en de Invali
diteitswet wil vereenvoudigen, zoowat de
vaagste."
Aan taal en stijl herkent men in deze
critiek de stem van „Het Volk".
Maar dan is hiermee ook gelogenstraft
het vermoeden, dat „Het Volk" ingeno
men zou zijn met de Troonrede.
Maar „Het Volk" neemt deze gelegen
heid te baat om nog eens te herhalen
hoe slecht en vaag en leelijk en onlees
baar de wetten van Talma zijn.
Wie zelf in een glazen huis woont,
moet niet met steenen gooien.
Een drietal sociaal-democraten toch zijn
uitgenoodigd zitting te nemen in een
linksch kabinet en daar hun talent als
wettenmakers en mannen van taal en
stijl te ontplpoien. Doch zij hebben niet
gewild.
En dan slechts eenmaal was de
natie in de gelegenheid een wetsontwerp
van een sociaal-democraat te beoordeelen,
het was toen het Kamerlid Domela Nieu-
wenhuis zijn wetsontwerp had ingediend.
En dat ontwerp 'twerd algemeen er
kend deugde in geen enkel opzicht.
Het was vaag en leelijk.
Zwart tegenover blank.
Uit Harskamp schrijft de huisvader Van
Duren aan het Maandblad „Onze Banier",
orgaan van de Nationale-Christen-onderof-
ficierenvereeniging
„Wat steken zwarte militairen toch erg
af bij witte. Hebt U 't wel eens gezien?
Zoo'n uiterlijk verschil, zwart tegenover
blank! Ook inwendig kan 't verschil zoo
groot zijn. Toen de Koloniale Reserve uit
Nijmegen bij ons in Harskamp was, kregen
wij van beiden bezoek: zwart en wit.
Aangenaam was het, dat 's avonds de
zwarten ook bleven bij 't lezen van Gods
Woord. Ook 's Zondagsavonds bij onze
Bijbellezing, die altijd van 89 uur door
ondergeteekende gehouden wordt, waren
de zwarten weer trouw tegenwoordig en
volgden met aandacht het gelezen en ge
sproken woord. Ik zag en hoorde hoe
een zwarte sergeant 'een blanken fuse
lier wees op het verbod van ruwe taal
en vloeken. De 'zwarte leefde in de over
tuiging, dat er een Ileere is, die in den
Hemel woont. De blanke vloekte wel eens.
„De Filistijn, de Tyriër, de Mooren"
(Psalm 87:3)".
De hei voorop!
Wij hebben steeds aangedrongen op Be
vordering van regeeringswege van de
heide-ontginning, eene onderneming, waar
van wij de goede resultaten onder ande
ren in Westelijk Noord-Brabant hebben
gezien, nog laatstelijk bij een bezoek op
de hoeve Jagersrust onder Ossendrecht
van den bekwamen, energieken ontginner-
landbouwer J. Koopman.
Eerst de hei, dan de zee. Dit moet
de leus blijven, ook nu weer, nu mi
nister Lely zijn plan tot droogmaking der
Zuiderzee voor de zooveelste maal naar
voren bracht.
De visschers hebben zich bereids tegen
dit plan verklaard. Nu behooren de land
bouwers te volgen. In het blad „Onze
Boerenstand" worden zij daartoe opge
wekt door K. te G.
Terecht juicht hij het plan-Lely toe.
En wie zou dit niet! Wie zou niet gaarne
de twaalfde provincie aan de elf zien
toegevoegd, „uit wier en dras geweld" 1
Maar het bezwaar der visschers, en
de zaak der heide-ontginning roepen den
minister een rechtmatig „haast je lang
zaam toe".
G. te K. is zelfs tegenstander van het
plan-Lely. En wel zoo schrijft hij te
recht om deze redenHet is, om onzen
nationalen landbouwbodem uit te breiden
absoluut onnoodig, dat aan de duizenden
visschersgezinnen, die op 't oogenblik in
de Zuiderzee-vischvangst hun bestaan vin
den, het brood ontnomen zal worden.
Reusachtige oppervlakten heidegrond,
thans tot niets dienende, niet opbrengen
de, niemand een bestaan bezorgend, kan
Nederland nog in cultuur brengen.
Daar schijnt niet aan' 'te worden ge
dacht.
En toch kan, over minder jaren, met
veel geringer kosten en zonder dat men
iemand in zijn levensonderhoud treft, op
die manier aan Nederland veel meer land
bouwgrond gegeven worden dan door de
Zuiderzee droog te leggen.
Noord-Brabant, Limburg, Gelderland en
Drenthe liggen nog voor een deel on
bebouwd.
Honderdtallen boerderijen konden daar
na 20, 30 jaren verrezen zijn.
Laat men eens nagaan, welke produc
tieve arbeid in die richting reeds door de
Nederlandsche Heidemaatschappij verricht
werd
We hebben behoefte aan cultuu r-
grond, dat is een feit; geen behoefte
hebben we aan grond; dien hebben wij
vooralsnog in overvloed; alléén, niet
alle grond is c u 11 u u r k 1 a a r 1
Laat men daaraan zijn volle aandacht
eens schenken. Practische Nederlanders
doen toch geen dagreizen over iets, wat in
enkele uren geschieden kan
Ontginning.
In Limburg ligt 26 duizend Hectaren
heidegrond; in Noord-Brabant 104 dui-
i-t j 'i.- jivN4! 1 j f i
zend; in Drenthe 93 duizend; in geheel
Nederland heeft men nog ruim 533 dui
zend Hectaren woesten grond.
Wie cijfers verlangt, kan aan de onder
staande te gast gaan.
Het totaal aantal II.A. woeste gronden
in ons Land bedraagt in:
Groningen
17.166
H.A.
Friesland
23.387
33
Drenthe
121.301
Overijssel
91.055
33
Gelderland
93.601
33
Utrecht
6.637
33
N.-Holland
27.236
33
Z.-Holland
8.498
33
Zeeland
2.850
N.-Brabant
111.247
33
Limburg
30.829
33
Nederland
533.807
H.A.
Natuurlijk gaat er wel een derde af, als
niet voor ontginning vatbaar. En ook niet
alle heidegrond valt in de termen. Toch
blijft er nog genoeg over dat bewerkt
kan worden, alvorens aan de Zuiderzee
te beginnen.
Lange ian en Gekke Befje.
Lange Jan en Gekk" Betje; wat beduidt
dat?
O, zoo! weet je dat niet?
Dan ben je geen Middelburger of je
hebt nooit Henri Havard's: „La Hollande
pittoresque" gelezen.
Anders zou je weten, dat de „Lange
Jan" de groote, slanke toren van Zee-
lands hoofdstad is en „Gekke Betje" de
toren van het aloude, beroemde Middel-
burgsche stadhuis.
Beide kunstgewrochten stammen af uit
den tijd, toen ze nog verstand van bou
wen hadden.
,In de twintigste eeuw bouwt men bij
mangel van vrede een Vredespaleis, om er
de „vrede", zoo gauw als z' ern te pak
ken kunnen krijgen, in op te sluiten. Maar
zoo gauw zullen z' em niet bij zijn kraag
hebben
'tZal nog wel een tijdje duren.
Van 't vredespaleis gesproken.
Een mooi1 gebouw, hé
Ja.maar. Nou, wat maar?
Gewis, 't is een mooi gebouw. Alleen
geeft het ietwat den indruk, alsof het
een trap in zijn lenden heeft gehad. De
toren is te hoog, of 't gebouw is te laag.
Zoek dat maar uit, als je niet kan
slapen, 't Hoort niet bij mekaar.
Maar Lange Jan en Gekke Betje hooren
wel bij mekaar.
Net als Duijs en de Bond van Neder
landsche onderwijzers. Die passen ook bij
mekaar.
Ja, dat 's me ook een bak van dien
Zaandamschen wethouder.
Wat heeft hij dan uitgestoken?
Maar vent, woon je dan in een gan
getje?
Waar ik woon, dat doet er niet toe. Ver
tel op, wat heeft Duijs op z'n geweten?
Welnu, herinner je je Multatuli nog?
De tegenwoordige geïnterneerde Douwes
Dekker?
Neen, neen, MultatuliJe weet wel.
De man, die als ie erg zenuwachtig werd,
z'n boek de „Max Havelaar" toebrulde:
„Ik zal je vertalen in de weinige talen,
die ik ken en in de vele die ik nog
kan leeren"?
0, je bedoelt den groo.ten Mul-ta-
tu-li, die zoo dikwijls de dingen op d'r kop
zette, den man, die orakelde: Genot is
deugd 1
Ja, juist. Nu ben je, waar je wezen
moet. Multatuli dan beweerde eens: Je
moet aan de gevangenen zelf vragen, hoe
ze behandeld moeten worden.
Dat zal dan nogal in de papieren loo-
pen, denk ik.
Och kom, wat geeft dat. 't Geld slaan
ze. immers toch met hamers te Utrecht.
Je geeft maar aan iederen gevangene:
's morgens een flink, stevig ontbijt. Een
Hollander houdt er van een goed laagje
te leggen, dan kan hij er tegen.
Volgt een twaalfuurtje. Natuurlijk hoort
daarbij een zacht gekookt eitje, doe er
wat ham en jam voor de liefhebbers bij.
Daarna een copieus diner met een half
fleschje wijn; als opknappertje een sterk
bakje koffie.
Vóór de heeren de ruime, frissche slaap-
•kamer opzoeken, dienen ze nog een ge
boterd broodje met een heerlijke kop thee
te hebben.
A propos bij de slaapkamer hoort na
tuurlijk ook een badkamer.
Dat alles zouden de gevangenen moeten
hebben in naam der beschaving.
Aan den buitenmuur der ruime, luch
tige gevangenissen behoort een plaatje
aangebracht te worden met het opschrift:
„Behandel de dieren met zachtheid".
Ik zeg niet, dat dit laatste op de ge
vangenen slaat, hoor.
Dit zijn al vast eenige van de minste
desiderata van de gevangen.
Maar, amice, zeg me toch eenswat
heeft dat alles met Lange Jan en Gekke
Betje te maken.
Ho, baasje, niet zoo haastig gebakerd,
hoor! Jullie bent wel allemaal kindertjes
van de nerveuse eeuw, maar de wereld
is niet razende gemaakt.
Geduld, mijn waarde, geduld
Je wou zeker weten, waarom ze van
Gekke Betje spreken en wat dit alles
te maken heeft met Duijs en den Bond
van Nederlandsche onderwijzers
Luister dan en hou je mond zoolang
ik praat.
De -Middelburgers hebben gedacht:
't Kon wel eens gebeuren, dat onze goeie,
beste Lange Jan een beetje landerig wordt
van al dat turen over duinen en dijken
naar zee. We zullen een flinken toren
op ons stadhuis zetten, dan kan Jan van
tijcl tot tijd daarmee een beetje keuvelen.
Zoo gezegd, zoo gedaan.
En als nu de Lange Jan heeft gesla
gen, dan begint Gekke Betje op haar
manier, en sinds dien tijd loopen in Mid
delburg de meisjes nog altijd de jon
gens na.
Er is dus een wisselwerking tusschen
die twee. Ik bedoel nu tusschen Lange
Jan en Gekke Betje.
Zoo is er ook een wisselwerking tus
schen Duijs en den B. v. N. O.
Verbeeld je. Daar heeft me de Edel
achtbare heer Duijs o. a. het volgende
zinnetje naar 'den rooden Bond gelanceerd
„In den vervolge, ja 't staat er:
oude derde naamvalin den vervolge
wenscht ons (pluralis majestatis) de man
voelt zicht, wenscht ons kollege
gaarne ook het gevoelen uwei-
organisatie (d. i. de organisatie van
de rooden) te vernemen, overtuigd
als het is, dat daardoor de
juistheid der te nemen beslis
sing zéér zal worden bevor
derd en de belangen van het
o n d e r w ij s.
Mijn goeie maat; de belangen van het
onderwijs zijn een kapstok, waaraan je
tegenwoordig alles kunt ophangen.
dus ten zeerste zullen wor
den g e'b a. a t.
Oef! Ik ben blij, dat ik aan het eind
van dat zinnetje ben.
Nu hebben de rooie onderwijzers maar
te kommandeeren.
En dat zal nog wat anders zijrL dan
de desiderata van de gevangenen.
Het kind; pardon HET KIND, kome
ter school in het belang van liet
o n d e r w ij s
le. goed geluimd,
daartoe hebbe het 's nachts in een zacht
lekker bedje heerlijk geslapen, niet be
nauwd gedroomd
2e. goed gewassclien,
daartoe moet hel, 's morgens bij het
ontwaken in een bad van gepasteuriseerd
water, niet te warm, niet te koud;
3e. goed gevoed,
daartoe moet de dokter eiken morgen
de temperatuur enz. opnemen en het noo-
dige voedsel voorschrijven.
Het eene kind zal wat ham moeten
hebben, het andere een sneetje koek; maar
allen een ei, dat geeft phosphor en is
goed voor de hersentjes
4e. goed geschoeid,
daartoe moeten de schoenen heel zijn,
want als de voetjes nat worden, krijgen
do kindertjes buikpijn en dan kunnen ze
het onderwijs onmogelijk volgen
5e. goed dit;
6e. goed dat;
li - I i i i i I
7e. goed zus;
8e. goed zoo.
Ik houd maar op met de wenschen
voor de kindertjes. De Bond zal het zelf
uitzoeken.
En nu de wenschen voor de schoollo
kalen.
Mijn goeie menschen. Ik weet wel waar
te beginnen, maar niet te eindigen en
derhalve basta!
Volgen de wenschen voor de onder
wijzers.
Genadige goedheid! Denk eens aan. Dat
alles moet door die menschen gecontro
leerd worden.
Jantje, ben je goed geluimd, mijn jon
gen, anders kan je niet goed leeren hoor.
Pietje, was je bad niet te warm en
ook niet te koud? Was 't water zuiver?
De temperatuur zooveel graden Fahren
heit?
Keesje, heb je je ei wel gehad. Anders
kan ik je niet aan je verstand brengen,
dat tweemaal twee vier is.
Betje, loop je je laarzen niet scheef,
meid? anders zal je dol hebben om de
wetenschap van morgen te verorberen.
Enz., enz., enz.
Ja, ja, een zwaar werk!
En dan komt nog de inspectie van de
lokalen 1
En dan komen nog de wenschen voor
de onderwijzers
No. 1. Tienmaal meer salaris!
No. 2. Ik schei er uit.
Maar.
Wie zal dat betalen
Zoete, lieve m'nheer Duijs?
RENS.
K o n i n k 1 ij1 ld b e z o; e k.
Koningin Emma bracht gisteren een
bezoek aan Koningin Wilhelmina ten pa-
leize Het Loo.
Localisatie Militie.
In verband met een in bewerking zijnde
localisatie der militie is op voorstel van
den chef van den generalen staf bepaald,
dat in de eerste jaren de indeeling der
militie op gelijke wijze bij de korpseni
der inf. moet geschieden. Worden van de
Jan.-ploeg bij een even comp. geen lote-
lingen ingedeeld, dan zal van de Oct.-
ploeg bij een oneven comp. der Oet.-batal-
jons geen indeeling moeten plaats hebben.
(Avp.)
Ontslag van Gedeputeer-
den. Het Dagblad van Noord-Brabant be
toogt, dat nu de meerderheid der Pro
vinciale Staten van Zeeland door de tus-
schenveririezingen weer rechts is gewor
den, de Gedeputeerde Staten hun ontslag
hebben in te dienen. „Volgens de libe
rale theorie moeten zij weg en wel zoo
spoedig mogelijk, immers als een meer-
derheid links stemt, dan wil zij daar
mee zeggen, dat nu ook alle wethouders',
Gedeputeerden enz., uit de linkerzijde moe
ten worden gerekruteerd. Maar.... ais'
de meerderheid rechts stemt?
Dan alle Gedeputeerden rechts."
Middelburg. Wegens Jandlooperij is door
de politie aangehouden zekere E. K. De
man is voor den officier van justitie
geleid.
Stukken v® o r de n gem e'en te-
raad.
Voorstel tot verkoop van een stukje
grond aan II. Jongepier (Kinderdijk P 88).
Tegen dezen verkoop bestaat bij B. en
W. geen bezwaar, aangezien^ het stuk'
thans bij niemand in gebruik is en voor
