NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND \o. 3. 1913. Vrijdag 3 October. 38e Jaargang. HISTORISCH CHRISTELIJK- VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK F. P. DHUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Veranderde Stemming, Binnenland. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p.p. 1.25 Enkele nummers0.05 UITGAVE DER FIRMA'S OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes ES van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Familieberichten van 1—10 regels f 1.iedere regel meer 10 cent. De lezer weet, dat terstond na het be kend worden van de nederlaag der recht sche partijen bij1 de jongste Tweede Ka- verkiezingen, in Indië en Nederland het Kruist hem over den gouverneur-generaal van Ned.-Indië werd uitgeroepen. Al dadelijk werd door een dier waan wezen vastgesteld, dat het uit was met de kérsteningspolitiek, dat wil zeggen het maken van Christenen, het voldoen aan Christus' bevel: gaat dan henen, onder wijst alle volken, deze doopende, enz'. Het „Soerabajasch Handelsblad", een zeer liberaal blad, schreef in Juni al dat haar uit Den Haag (let wel!) en uit Buiten zorg geseind was geworden „dat de gou verneur-generaal Idenburg zou worden teruggeroepen" en generaal Van Heutz zich bereid verklaard had het Gouver neur-Generaalschap te aanvaarden, indien hij door de Koningin hiertoe aangezocht werd. Men kan al dat moois lezen in „Het Handelsblad" van 25 Juli j.l. Een bedekte vingerwijzing derhalve aan de Koningin: roep Idenburg nu maar gauw terug en benoem Van Heutz, nu de volkswil zich in dien geest heeft uit gesproken. Edoch, men kon in Indië niet voor zien, dat men in Nederland zoo sukkelen zou om een concentratie-kabinet vast te krijgen; anders had men misschien zoo boud niet gesproken of welverzonnen. „Het Handelsblad" (van 25 Juli) was dan ook zoo voorzichtig van op te merken „Wij teekenen hierbij aan, dat zoolang de nieuwe regeering' nog niet is samen gesteld, het geheel onmogelijk is, dat er eenige reëele grond voor een derge lijk gerucht zou kunnen zijn. Van de samenstelling van het nieuwe ministe rie hangt veel, zoo niet alles af, in deze uaqestie, waarvoor overigens ook wij, gelijk onzen lezers bekend is, de genoemde oplossing de beste zouden achten." Een opmerking, die op zichzelf ook al heelemaal mis was, en in strijd met de praktijk der Staatsregeling in Indië. „De Nederlander" legde dit aldus uit: „De Gouverneur-Generaal is geen p o- 1 i t i e k persoon, die moet verdwij nen, naarmate de politieke kleur van bet ministerie van Koloniën variëert, maar is ambtenaar. Is een ambte naar, die inderdaad kan „teruggeroe pen worden, maar alleen dan, wanneer hij daden verricht, die zóódanig af- w ij k e n van de koloniale in zichten van den Minister, dat van sam e nwerken der beide h o o g e functionarissen- geen sprak e meer kan z ijl n. In derdaad komt -dan ook in de overigens geheime instructie van eik-en nieuw be noemden Gouverneur-Generaal ©ene be paling voor, omtrent de wenschelijkheid van overeenstemming tusschen h-et alge- meene „koloniale beleid" van den Gou verneur-Generaal met dat van het zit tende Ministerie, maar alle Gouver neurs-Generaal hebben tot nog toe- te recht een groote mate van zelfstan digheid weten te handhaven. Stel eens, dat er werkelijk een con centratie-Ministerie werd gevormd, dan kan men wel onderstellen, dat de- a.s. Minister van Koloniën andere inzichten kon hebben ten opzichte van onderge schikte punten van 'tkoloniale be leid dan de tegenwoordige Gouverneur- Generaal bezit. En niet op groote, niet op het groote punt, de „gedwongen kerstening" politiek? Dan moet uit staatsstukken van den Gouverneur- Generaal blijken, waarin die „ge dwongen k e r s t e n i n g s- p o 1 i- tiek" bestaat. De a.s. Minister van Koloniën, wie hij ook zij, kan dan niet meer afgaan op kletspraatjes van kran ten. Hij zal besluiten moeten kun nen toonen, waaruit blijkt, dat de Gouverneur-Generaal eenzijdige bevoor rechting bijv. der zending heeft voorge staan; dat de Gouverneur-Generaal het s-choone standpunt: gelijkheid voor alle godsdiensten voor de wet, geweld beeft aangedaan." Maar zoo de Minister den Gouverneur- Generaal nu eens wilde „zoeken"? Wel antwoordt „De Ned." dan is er nog een rechtsche Eerste Kamier. Minister Keucbenius is uit godsdiensthaat afgemaakt indertijd door een „liberale" Eerste Kamei', die zijn begrooting afstemde niet om -de begrooting, maar om- hem te treffen. Zou de rechtsche Eerste Kamier zich moeten onthouden wanneer een Mi nister met zoo weinig: politieke eerlijk heid op de hier geschetste wij-ze tegen) den landvoogd optrad? Het waren geruststellende woorden. En, tevens een ernstige waarschuwing aan den toen nog niet gevonden minister en de vrijzinnige pers, om geen dwaze aan slagen te plegen. Intusschen heeft het besliste optreden van den man zelf om wien het güig de inzichten -der vrijzinnigheid in Indië en als gevolg daarvan ook in Nederland op eenmaal ten goede veranderd. W)at voor weken reeds „De Standaard" uitspraakIdenburg's positie is sterker dan ooit, bleek waarheid te zijn. Eerst jubelde de liberal© „Javabode" de nlandvoogd legen; thans doet het „De N. Rott. Courant", al houdt zijl ook een slagje om den arm. Het blad meent, „dat Indië en ook Nederland den gouverneur-generaal Iden burg dank schuldig zijn voor de door hem gesproken woorden." „Althans zoo voegt het er aan toe wanneer niet, behalve aan dez-e poli tiek ook nog aan een „politiek van den achtergevel" wordt gewerkt. Wiant in dat geval moet het links-che kabinet late-n voe len, dat het de leiding1 in handen heef t." Een dreigement, waaropi „De Nederl." reeds 27 Juli, en „De Standaard" nog! dezer dagen, dus reeds- voor bet uitge sproken was, het antwoord gaf. „De Stan daard" legt uit dat de gouverneur-generaal' heel wat meer is dan „spreekbuis van 't Kabinet." Toen Idenburg minister was, ging Van Heutz naar Indië; en het blad had er kunnen bijvoegen, dat Van Asch v. Wijiok diende onder het Kabinet-Tak en zelfs bij 'ontstaan conflict op verzoek aanbleef; zijn verzoek om ontslag werd zelfs afgewezen. Onder Keuchenius „dien de" Pijnacker Hordijk; enz'. Maar „De Standaard" voegt er bij: De minister is de verantwoordelijke persoon; oordeelt hiji dus dat aan het I-denburgsche bewind een einde moet komien, dan he-bbë hij den moed, zelf aan Idenburg zijn ont slag thuis te zenden. „Er is dan ook geen sprake van, dat Idenburg, ter wille van het nieuw© Ka binet, van koers in het bewind veranderen zal. „Hij gaat als man van eer en van karakter door, tot zijn taak zal zijn afge- loopen. „Wie hem eerder weg wil hebben, j a g e hem weg, doch drage dan ook de gevolgen." Intusschen, na Indië zal Nederland wel volgen. En mag met „De Standaard" wor den gejuicht: „Welk een ommekeer in de tri mester. „Voor drie maanden geen onmogelij ker Gouverneur-Generaal dan Iden burg. „Toen na zijn bes-luit inzake de Sa- karet Islam adhaesie, maar gedempt. „Daarop, na Douwes Dekker's inter- neering, toejuiging; met sympathie. „Nu op 31 Augustus zelfs applaus in het Paleis". En dit mag er ook wél bij- ook onder de Nederlandsche liberalen, zoo in boorling als bijwoner, kentering van opi nie, uitkomende bij verkiezingen. Zoowel de sprekers als de zwijlgers heb ben hunne heftigheid afgelegd. Oo-k de kiezers onder hen. Zie het onder anderen in Zeeland, en herinner u de jongste Statenverkiezing! in Middelburg. Zelfs van het stilzwijgen is het stroe ve af, getuige de verkiezing van S t r u v! e het nadert zelfs het suikerzoete, adres de verkiezing van M e 1 i s. Niet tegen Godsdienst. De Amsterdamsche gemeenteraad be staat voor ongeveer de helft uit sociaal democraten en hunne handlangers de vrijzinnig-democraten. In het verslag der besprekingen in de sectievergaderingen van den gemeenteraad wordt aan het dagelijksch bestuur ge vraagd hel gebed bij de opening der raads vergaderingen al te schalfen, wijl dit niet meer is van onzen tijd. Zeiden deze zelfde: vragers bij de jong ste verkiezingen niet) dat vrijzinnigen en socialisten niet tegen godsdienst zijn en traden zij niet op als kerkbeschermers Wolven in de sch.-ponvacht, ware he tere benaming. sf- 7f Toch Internationaal In datzelfde verslag wordt nog een andere teekenachtige opmerking gemaakt. Er wordt namelijk aanmerking op ge maakt, dat de Burgemeester bij de ont vangst van het Internationaal Woningcon- gres meende een dronk te moeten in stellen op de staatshoofden van alle ver- tegenwoordige natiën. „Het was hun (den raadsleden namelijk) een raadsel, wat dit met het woningvraagstuk uit staande heeft. Wanneer men het moge lijk wil maken, dat alle leden van den Raad dergelijke bijeenkomsten bijwonen, dan dient zulks te worden nagelaten, daar men buitenlanders en Nederlanders, die op een ander standpunt staan, daarmede hindert." O ja, de sociaal-democratische he eren want wie anders kunnen deze vraag hebben uitgesproken! zijn o zoo voor de internationale verbroedering, doch, daar vallen de vorsten buiten. Die behoo- ren niet op dezo wereld. „De Standaard" schrijft onder het kopje Weer schade aangehaald, n. a. v. den stembusuitslag in Middelburg het vol gende Voor de Provinciale Staten verloor in Juli Rechts ook in Zeeland. Zoo zelfs, dat 't op pari kwam, en dat, toen één man van Rechts zwenkte, een Liberaal er voor de Eerste Kamer doorkwam. Doch ook hier bleek de liefde voor den liberalen candidaat niet bestendig van duur. Nu reeds wipte de balans weer om, zoodat Rechts thans weer een vaste meerderheid heeft. Niet prettig voor den heer Fokker, die nu zelf voelen moet, dat hij een geusurpeerden (aangematig- den) zetel inneemt. Toch ligt het er toe. Ook in Leiden werd nu weer de heer Pera gekozen. De bokkesprong van Juni en Juli heeft uit. Het wordt van lieverlede alles weer normaal. Natuur lijk verheugen we ons hier over. Maar toch niet zonder het ook nu te herhalen, wat ernstige schuld rust op de kiezers van Rechts, die in Juni en Juli zich verlokken en verleiden lieten. Worde hier ook nu niet overheen geschreven. Alleen door oprecht politiek berouw kan die ischuld van Juni en Juli in de distric ten, waarin ze fataal werkte, met hoop op betere toekomst worden geboet. Het is goed dat „De Standaard" hier aan nog eens herinnert; want tal van kiezers op Walcheren, ook in het Staten- district Middelburg, hebben bij de stem ming voor de Tweede Kamer links ge stemd. Goed gereformeerde menschen deden het uit angst voor „het Tarief", en goed Hervormden lieten zich misleiden door de kerkbeschermers, die de belan gen der Ned. Herv. kerk veiliger achtten bij den Jood mr. v. Raalte dan bij den Ned. Herv. oud-ouderling, bestuurslid v an Volksonderwijs enz., den heer Blum. Een rare dominé Onder dit opschrift schrijft prof. Fabius in zijn Studiën en Schetsen: De heer Lieftinck heeft als tijdelijk Voor zitter der Tweede Kamer gezegd, dat ook voor den uitslag der verkiezingen zelfs gebeden is. Blijkbaar achtte spreker dat iets bijzonders. Daarmee toonende, dat men heel oud kan zijn geworden, zelfs als Kamerlid, en evenwel zeer bekrompen kennis van het volksleven hebben. Ook schijnt de theologische opleiding van de zen gewezen modernen predikant weinig breed te zijn geweest. Tevens achtte hij naar moet worden aangenomen dit bid den iets raars. Maar begreep hij niet, dat zijne positie als tijdelijk Voorzitter weinig geschikt was om aan die meening lucht te geven. Ook het liberale lid Wijbenga wist zich destijds op die plaats niet in toom te houden. Voor der liberalen, door hen vaak geroemde, verdraagzaamheid schijnt zij gevaarlijk. De heer Lieftinck deed wellicht goed, als hij nogmaals tot de functie van tijdelijk voorzitter mocht geroepen worden, eens na te slaan de tactvolle wijze, waarop in vroegere jaren een andere gewezen predikant, de heer Donner, herhaaldelijk het tijdelijke voorzit terschap waarnam. Waarschijnlijk bad ook die voor de verkiezingen. Wellicht te vens om wijsheid als tijdelijk Voorzitter. En deed dan minder raar. Misbruik van den Bijbel. Er wordt door sommige menschen op onhebbelijke wijze misbruik gemaakt van Bijbelteksten. Men moest dezen lieden het hoekje „Misbruikte Bijbelplaatsen" van ds. Krop- veld eens ter lezing kunnen geven. Onder bovenstaand opschrift komt ook prof. Fabius tegen deze strijdmanier of inroeping van Schriftuurplaatsen tot sta ving van eigen meening op. Zoo was de Kindertoeslag van onderwij zers door een gereformeerd blad verde digd met het Schriftwoord: „Draagt el kanders lasten" enz. Voorts verdedigt dat blad het arbeidsloon naar behoefte, en niet naar gepresteerde diensten. Hier tegen merkt de hoogleeraar op: Het sy steem van loon naar behoefte is in de geschiedenis wel hekend. Het is het loon systeem der slavenwereld. En zoo staat het loon niet naar behoefte in ver band met de vrijheid van het leven. Uit het „Draagt elkanders lasten" komt nu behalve verzekeringsdwang, ook de onderwijzerstoeslag. Straks misschien zelfs de staatsloterij. Gaat men de vermaningen der Heilige Schrift voor het individueel eleven opvat ten als door den Staat op uitwendige ma nier te verwezenlijken geboden, dan krijgt men natuurlijk aanstonds de openbare ar menzorg. Gesteund door: „vergeet de wel dadigheid en de mededeelzaamheid niet; enz. (Hebr. 13:16). Voorts ware gedwongen inkwartiering nog uit te breiden op grond van het woord: „Vergeet de herbergzaamheid niet"; enz. (Hebr. 13:2). De bepaling in art. 12 der staatsregeling van 1801, dat de leden van een Kerk genootschap „tot onderhoud van deszelfs Dienaren en Eigendommen" een jaarlijk- sche bijdrage zullen moeten storten, waar van de wet het maximum zal bepalen, wortelt dan regelrecht in 1 Cor. 913 „Weet gij niet, dat degenen, die de heilige dingen bedienen, van het heilige eten; en die steeds bij het altaar zijn, met het altaar deelen?" Of in eene der andere plaatsen, waar de geloovigen vermaand worden voor den dienst des Woords te zorgen. In het „laat ons onze onderlinge bijeen komst niet nalaten" (Hebr. 10:25) ligt op deze wijze sterke grond voor gedwon gen kerkbezoek. Leerdwang in zake het hoogste ware zoo te rechtvaardigen met het oog op de vermaning aan de ouders ten op zichte van hunne kinderen: „voedt ze op in de leering en vermaning des Heeren". (Ef. 6:4). Waarop de professor volgen laat: Een dienaar des Woords gaf mij in liet openbaar eens den lof, dat ik in bijzondere mate uit het Woord licht zocht voor liet leven. Zelden of nooit was mij een getuigenis omtrent mijnen arbeid meer aangenaam. Maar het sollen met God's Woord om goed te praten, laf meegaan met den waan van den dag is van dat stre ven het onheilige spotbeeld. Van A 1 m e 1 o begint de victorie. In de ,,'sH. Crt." stond dezer dagen het volgende bericht: „Door de rechtbank te Almelo werd een eigenaardig vonnis gewezen. Eigenaardig niet om de daarin ver vatte beslissing, doch o-m den vorm,- de taal en den stijl, waarin dit von nis is gekleed. Daarin werd 'tpch gebroken niet den vorm van het steeds herhaald „over wegende',' di.e wiel hij' alle rechterlijke beslissingen in gebruik' is. Het geheel© vonnis is in een soort verhaaltrant geschreven en maakt daar door een eenigszins vreemden indruk. Men is belangstellend in afwachting of dit voorbeeld bij' andere rechtscob leges navolging zal vinden". 'tls te hopen van wél. Een vonnis moest juist zóó zijn ge steld, dat zelfs een keukenmeid het le zen én begrijpen kom Nil is 'tvaak zoo, dat ,wie micldelbaar-taal heeft nog twij felmoedig vraagt, wat de heeren rech ters toch hebben bedoeld. Averechtscher kan 'tal niet. (Friesch Dagblad). Het 50-jarig bestaan der Staatsspoor. De directeur-generaal der Staatsspoor wegen heeft -de volgende dienstorder voor het personeel uitgevaardigd Het is mij een behoefte aan het geheel© personeel mijln p-ersoonlijklen dathk te be tuigen voor de wijlze, waarop- het 50-jarig bestaan der Maatschappij' o-p 26 Sept. is herdacht. De tall-ooze blijken van belang stelling -op dien dag ontvangen, de ver sieringen aangebracht aan -stations, ge bouwen en omgeving en aain het rollend materieel en bovenal de grootsche be tooging te Utrecht, waaraan door duizen den is deelgenomen, leveren mij het be- wijls van den wil van het personeel om met mij te blijven .samenwerken tot ver meerdering va,n den bloei der Maatschap pij. Dat gedurende de uitingen- van feest vreugde de dienst ygeen ©ogenblik! stoor nis -ondervo-nd, -dwingt bewondering af voor de regeling der verschillende feeste lijkheden en voor het groote plichtsge voel van hen, die met de uitvoering van den dienst belast bleven. Interessante cijfers. Hieronder volgen eeriige getallen nit het verslag van den staat der hoogere, middelbare en lagere scholen over 1911, voor zoover het lager onderwij's betreft: Het aantal openbare scholen vermeer derde met 10 en bedroeg aan het einde van 1911 3313. Het aantal bijzondere scholen vermeer derde met 38 Protestantsche en 36 Ka tholieke; aan het einde van 1911 waren er 1010 Protestantsche en 927 Katholieke scholen. Het aantal leerlingen der openbare scho len bedroeg op 15 Januari 1912 566.867, tegen 563.047 het jaar te voren; de bij zondere scholen werden bezocht door 365.887 leerlingen, tegen 353.547 leerlin gen op 15 Januari 1911; alzoo voor het openbaar onderwij's een vermeerdering met 3820, voor het bijzonder onderwijs met 12.340 leerlingen. Door de arrondissements-schoolopzie- ners werd in 37.982 gevallen verlof ver leend de school niet te bezoeken wegens werkzaamheden in land en tuinbouw, vee houderij en veenderij', tegen 38.739 geval-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1913 | | pagina 1