NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 1. 1913.
Woensdag I October.
28e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Bericht.
MIDDELBURG.
W. @1 HIJGKE.
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Pers.
Buitenland.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p. f 1.25
Enkele nummers„0 05
UITGAVE Df R. FIRMA'S
OOSTERBAAN LE COINTRE, te Goes
EN
Zooals onze lezers reeds gisteren is mee
gedeeld, wordt vanaf heden ons blad gedrukt
door de firma OOSTERBAAN en LE COINTRE,
Goes, Langevorststraat C220, en Is in ver
band daarmee het bureau van ons blad niet
meer gevestigd bij firma De JongeVerwest in de
Ganzepoortstraat, maar bij FIRMA OOSTER
BAAN en LE COINTRE, Langevorststraat
C 220.
Tevens deelen wij mede dat de heer
C. Oranje Lz. uit de Voorstad NIET MEER
als adminisirateur aan ons blad verbonden
is, en de administratie thans berust bij den
heer J. DE JONGE Jz:, firma Wed. J. P. v.
d. Does, Opril Markt.
Men wordt verzocht alle stukken, adver-
tentiën, enz. voortaan te adresseeren voor
de redactie:
Redactie De Zeeuw of Bureau De Zeeuw
Langevorststraat, Oosterbaan en LeCointre,
Goes
En voor de administratie:
Administratie De Zeeuw, Langevorststraat,
Oosterbaan en Le Cointre, Goes.
Het Bestuur van „De Zeeuw",
Mr. C. LUCASSE, Voorz.
W. A. DE RIJKE, Secr.
De firma OHUIJ blijft voor Walcheren
agent van ons blad en als zoodanig ge
rechtigd tot het in ontvangst nemen van
alle voor dit blad bestemde advertentiën en
stukken.
JT Ons bureau te Goes blijft]'telefoniscli
aangesloten onder No. II. Men gelieve ev.
telegrammen te adresseeren:
Zeeuw, Langevorststraat Goes.
Voor de herstemming op 10 October a.s.
voor een lid van den gemeenteraad district
I bevelen wij met aandrang aan den candidaat
der a r. Kiesvereeniging „Nederland en Oranje",
den heer
Na de geruchtmakende berichten uit
Indië, berichten die blijkbaar bedoelden,
den gouverneui'-generaal zwart te mak'en
bij de Nederlandsche vrijzinnigen, is de
vrijzinnige pers in Indië tot'hare gewone
kalmte teruggekeerd, en begint het pu
bliek te profiteeren van de meerdere nuch
terheid waarmee zij' de zak'en des lands,
de godsdienstige en maatschappelijke be
wegingen op Java, in verband met het
ontwaakt leven in het lieele Oosten begint
te beschouwen.
Bij gelegenheid der audiëntie op Ko-
ningins verjaardag ten „paleiz'e" te Bui
tenzorg, werd namens de burgerij het
woord gevoerd door den voorzitter der
Kamer van Koophandel, 's Jacob.
Een practisch woord was 't, dat deze
in het volle bedrijfsleven groot gewor
den man ten beste ,gaf. Een woord, dat
gunstig afstak bij de artikelen van min
der practisch aangelegde menschen als
bijvoorbeeld dagbladschrijvers, die korten
tijd .te voren de geesten zoo in Indië
als in Jndië hadden beroerd.
De heer 'sJacob zei onder meer:
Onder de wereldgebeurtenissen, >vaar-
van wij "de getuigen zijn, schijnt ons
in Neclerlandsch-Indië wel van het
meeste belang, het tafereel, dat de om
vorming van het Oosten van Azië te
aanschouwen geeft, niet het minst daar
om, omdat de verschijnselen, die zich'
daarbij' voordoen, allerwegen eenzelfden
karaktertrek vertoonen. Zoowel in
Brit.seh-Indië als in China en bij! Ons
in Nederlandsch.Indië zien wij bij dat
proces van omvorming de ideeën op de
praktijk van het volksleven Vooruitijlen
en met luider stem gehoor vragen voor
eischen van wijziging der bestaande
verhoudingen in staat en maatschappijl,
die den door de jaren bevestigden
bouwgrond uitmaken, waarop de prak
tijk van het volksleven zich gevormd
heeft. Wij zien die vooruitijlende ideeën
de rol op'eischen van bemiddelaarster
tusschen het verleden en de toekomst
der volken en met het bestaande gezag
in botsing komen. Wij zien eindelijk
de ideeën zwak belichaamd als zij zijn,
op zich zelf Mij ven staan en de prak-,
tijk' v,an het volksleven, zoo zij er te-
gen reageert, zich onberoerd daartegen
over handhaven en haar eigen, weg
vervolgen.
De spreker riep1 voor dit krachtige be
drijfsleven en te zijner bevordering de
hulp van het Staatsgezag in, ter- „ver-
zekerin"' van de openbare .ede. en rust
zoowel in naam van de rustige ontwik
keling van de algemeene volkshuishou
ding op den haar door de praktijk van
het leven aangewezen weg, als in naam
van het doel van liet Staatsgezag zelf,
dat hier, bij gebreke van andere uit het
volk' voortgekomen machten, de alles be-
heerschende wet is voor bet welzijn van
het heden en de toekomst dezer gewes
ten. Voor die toekomst is weggelegd de
schepping van een inheemsch orgaan tot
vaststelling van de begrooting van Ne-
derlandsch J ndië.
De woorden van den lieer 's Jacob von
den bij den gouverneur.generaal warme
instemming. Hij leverde er da,n ook een
aangenamen terugslag op in eene rede,
waaraan wij het volgende ontleenen:
Met instemming luisterde ik voorts
naar het tweede gedeelte van Uwe rede,
waarin U do aandacht bepaalde hij de
geestelijke stremmingen, die gaan dooi
de volkeren van dit deel der wereld,
in de laatste jaren oo"k onloochenbaar
door de bevolking van dezen Archi-
pel.
Sluimerende krachten ontwaken; ver-
horgen verlangens worden openbaar: Al
om een zich bewust worden en dien
tengevolge een vragen naar de vruch
ten onzer Westersche cultuur.
Naar die vruchten wordt het eerst
de hand uitgestrekt: men verwacht van
haar en terecht verhooging van
maatschappelijk en economisch peil;
opening van talrijke thans nog afgeslo
ten, of ternauwernood ontsloten, wegen.
Straks zal men wenschen den boom
te leeren kennen, die deze vrachten
voortbrengt en zal men willen door
dringen tot den wortel, die onze ge-
heele cultuur draagt. Dan zullen niet
slechts Oostersch en Westersch denken
zijn samengevloeid, maar 'zal er ook,
met behoud van elks bijzonder karakter,
eenheid zijn tot stand gebracht tusschen
Oostersch en Westersch leven.
Wij, Nederlanders, kunnen deze gees
telijke beweging, die zich gaandeweg
in tastbare vormen gaat uiten, met be
langstelling en sympathie gadeslaan.
Zelfs met voldoening. Want terecht is
er door u aan herinnerd hoe dat „ont
waken" van het Oostersche leven, die
„omvorming" zooals zij' door u werd
genoemd, mede een gevolg is van het
onderwijs door ons hier gebracht; van
ons pogen om Westersche cultuur hier
te jpnten; van onzen invloed op veler
lei gebied door bestuur en bedrijf, door
handel en verkeer.
En die sympathie houdt stand al
wordt ook hier, als elders, de verkon
diging gevonden van ideeën, die, naai;
uw teekenend woord, „de praktijk' van
het volksleven vooruitijlen" ten wier
aanvaarding de harmonische ontwikke
ling en vooruitgang zou bedreigen.
De Regeering is zich bewust van haar
roeping.
Zij tracht de gedachten dezer tijden te
verstaan en te waardeeren; zij' wil elk
oprecht streven naar geestelijke, zede
lijke en materiëele verheffing bevorde
ren en daaraan de hand reiken; Zij
wil afweren wat het nauw ontkiemend
leven zou kunnen schaden; Zij' h'aant
den weg voor de vervulling van recht
matige verlangens en gegronde behoef
ten Zij staat echter ook bereid om
wilde loten, die den gezonden groei
zouden hinderen, af te snijden.
Ter wille van de beweging zelve en
van het goede dat zij' kan brengen,
zal de Regeering zich met kracht stel
len tegen alles wat, buiten de aan
gewezen grenzen tredend, tot verbre
king van normale banden zou leiden;
maar de beweging zelve in haar ver
schillende vormen en uitingen treedt zij
met vertrouwen tc gemoet.
Daarop was 'cle politiek der laatste
jaren gerichteen politiek! waarvan een
der' voornaamste elementen moet wor
den omschreven alswegneming uit het
publieke leven van alle verschillen tus
schen de onderscheidene bevolkings
groepen, die niet 'er wille van hen-
zelve noodzakelijk moeten worden in
stand - gehouden.
In dit kloeke woord, dat goed doet,
uit zich de welbewuste rustige kracht
van den staatsman, die weet wat hij wil;
die een oog kreeg om het gansche terrein
te overzien, en de stroomingen waar te
nemen, welke hij in de juiste bedding
zal hebben te leiden.
Daarom deed het aangenaam aan den
heer Idcnburg in dit verband te hooren
gewagen van tal van maatregelen door
hem genomen ter wegneming uit het
volksleven van alle verschillen tusschen
de verschillende volksgroepen. Zoo onder
anderen op dc eenheid van rechtspraak,
en de groote en diep ingrijpende onderwijs
organisatie, waardoor het voortgezet en
derwijs voor allen zonder onderscheid
toegankelijk en bruikbaar wordt en toe
gang wordt verleend tot tal van function,
tot nu slechts voor weinigen te bereiken.
Hetgeen de Regeering zichzelve ten taak
stelt, zoo liet de landvoogd er op volgen,
verwacht zij ook van hare ambtenaren;
en niet alleen van hen, maar ook van
zoovelen, die „meer in het oude en be
staande zijn vastgeraakt".
Deze laatste woorden zijn een taktisch,
voorzichtig protest tegen het conserva
tisme, dat in Indië zooveel kwaad brouwt.
Hoe gaat 't daar 1 Men gaat er over
't geheel heen, niet om de bevolking te
verheffen, of om de beschaving te bren
gen, maar om er in den kortst mogelijken
tijd rijk te worden. Wie het er goed
hebben gekregen in den loop der traag
voortkruipende jaren, die houden zich
liefst hij 't oude; zien met zekeren tegen
zin de geestelijke ontwaking van den in
lander tegemoet, en zagen liefst onder
drukt alle poging van den Javaan om
tot even denzelfden maatschappelijken en
geestelijken bloei te geraken als de men
schen, voor wie hij gewerkt heeft.
En het zijn juist deze menschen, rijk
geworden door de exploiteering van de
arbeidskracht der inlanders, welke hij de
oprichting van vereenigingen als Boeti
Oetama en Sarèkat Islam geschreeuwd
hebben, en liefst voor hun beurt ge
schreeuwd hebben, clat de regeering niets
deed tegen deze „gevaarlijke" beweging
en dat de Zending en de godsdienstige
richting van den gouverneur-generaal aan
deze oprichting schuld hadden, en het
vuur van den ijver der deelhebbers v.aan
blazen.
Hun roept de heer Idenhurg voorzich-
tiglijk toe, dat zij de oogen zullen open
houden, hun behoudszucht laten varen, en,
rekenend met de veranderde omstandig
heden, meer den blik van het verleden
naar de toekomst richten, mannen wor
den van hun tijd.
van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels ƒ1.iedere
regel meer 10 cent.
De Regeering zoo eindigde hij
geeft er zich volkomen rekenschap van
wat ten deze haar plicht is; hoe zij wel
allereerst rust en orde heeft te hand
haven ien daardoor ongestoorde ontwikke
ling heeft te verzekeren. Zij is tot ver
vulling van dien plicht volkomen in staat
en bereid. Zij doorziet zeer wèl hetgeen
er geschiedt in de verschillende groepen
der bevolking en weet, dat zij den toe
stand volkomen beheerscht en dat voor
onrast geen reden is.
Ik spreek dit onomwonden uit en niet in
bloemrijke taal, omdat die ongemotiveerde
onrast, 'dat wantrouwen tegen andere be
volkingsgroepen, de taak der Regeering
in den laatsten tijd niet weinig heeft ver
zwaard.
„Niet weinig verzwaard". Zoo is het.
Maar nu de uitkomst hem in 't gelijk
stelde en de laster in haar schulp deed
terug 'kruipen, is de herinnering aan zijn
goed recht gelijk te overtuigender.
Wij 'verwachten, dat. het kloeke woord
van 'den gouverneur-generaal is ingesla
gen; .'hij heeft dezen vreesachtigen het
hart onder den riem gestoken; en, man
van de daad als hij is, hij heeft hen er
op gewezen, dat hij hun voorgaat en
voorgaan zal.
Oorgetuigen verklaren dan ook in de
Indische pers, dat de rede op de aanwe
zigen grooten indruk maakte en tegen
de gebruiken in spontane toejuichingen
losbarstten.
De Indische pers is eensluidend vol
lof over deze toespraak van den gou
verneur.
Naar de „.lava-bode" verneemt, zal de
rede in het Maleisch worden vertaald en
verspreid worden onder de inlandsche be
volking.
Gelooft het vrij, de positie van den
gouverneur-generaal is vaster dan ooit.
En Neerlandsch-Indië kan er niet dan
wèl hij varen, wanneer het Staatsgezag
in zulke handen berust.
De rechterzijde en het nieuwe kabinet.
De „Standaard" ontwikkelt nogmaals
zijn bezwaren tegen een tusschentijdschè
omverwerping van het kabinet. Als drier
ërlei hoogst ongewenschte bezwaren geeft
het blad het volgende aan
„De eerste is, dat men zulk een
echèc aan het. Kabinet, zoolang men
in de minderheid is, niet kan toebren
gen, dan met behulp van bondgenoo-
ten, die allerminst van ons geliefd zijn.
Het zijn met name de Socialisten, die
zich hiertoe dan aanbieden. Doch juist
daardoor krijgt men dan ook metterdaaid
vatsche stemming, dat de openlijke voor
standers 'en de onverholen tegenstan
ders van een solide Defensie,, zich bij
zulk een stemming vereenigeniets wat
nimmer politieke aanbeveling Verdient.
In de tweede plaats zal een nieuw
Kabinet, dat .alsdan nog een jaar of
meer regeeren moet, onderwijl het de
meerderheid in cle Tweede Kamer tegen
zich heeft, van zelf wel moeten begini-
nen met zich uiterst verdekt op le
stellen, en hierdoor zwak van houding
in zijn optreden 'zijn; iets wat steeds
nawerkt.
En de derde bedenking schuilt hierin,
dat wijziging van den algemeenen po-
litieken toestand alsdan niet opkomt
uit een initiatief van algeeene politiek,
maar gelijk 'tin casu was, uit een be
paald regeeringsdetail, toen in de De
fensie, en dat dit van meet af, en
aldoor, aan het Kabinet dat opvolgt,
een te speciaal karakter verleent. Het
geding, waarin het zittend Kabinet viel,
blijft dan - primeeren."
Natuurlijk, schrijft het blad verder, is
dit geen wet'van Perzen en Meden, en het
is zeer wel te verstaan, dat men een
zeer enkele Snaai ''een exceptie aanV
durft.
Wat alleen nooit mag is, dat men
hierin zulk een smaak ga krijgen, dat
schier vanzelf aanstonds weer naar het
zelfde kunstmiddel gegrepen worde.
Dit mag nooit. Eer moet 'torn 'de
gevolgen ons afschrikken.
Iets waarop" we ditmaal vooral te
meer nadruk leggen, omdat ook thans
de algemeene politieke toestand zoo
waggelend staat, dat cle verzoeking' om
repetitie te leveren, zich zelfs spoet-
dig zou kunnen voordoen.
Vandaar onze wenk, ter waarschuf.
wing, steeds verzel chapt van dezen!
anderen, om na geleden nederlaag-
toch allereerst de hand in eigen boezem
te steken en ziel? af te vragenLigt
wel alle schuld aan de overzij?
De misgreep van de tegenpartij is
openbaar, maar feilden ook wij niet?
Juist omdat straks een da capo van
1907 noodig en onafwendbaar kan wor
den, is het eisch van zedelijke politiek,
dat de schrik ervoor ons in 't bloed
'zitte.
Moet het, dan moet liet, en zal men
de gevolgen hebben aan te durven.
Maar nooit mogep we er half glimt
lachend ons toet, verlokt gevoel©n|.
Het mag nooit politiek spel zijn.
He „heilige neutraliteit"
'Onder dit opschrift schrijft de Leeu-
wardensche corresp. van „De Nederl."
'fc volgende teekenende stuksken uit zijn
stad -aan zijln blacl:
„De kinderen der Christelijke scholen
te .Leeuwarden hebben onafhankelijk
heidsfeest gevierd. Op vroolijke wijs.
Dat zij 't alleen vierden, niet met de
andere schoolkinderen tezamen, was niet
uit „scjparastische neigingen. Eerst was 't
het plan, dat alle schoolkinderen der
stad een onafhankelijkheidsfeest zouden
vieren, maar dit plan bleef een plan,
omdat het aan geld haperde. De 31
Augustus-commi-ssie, die de leiding op'
zich nam, was het onmogelijk liet noo-
di|ge geld bijeen te krijgen.
Toen moesten de voorstanders van
Christelijk onderwijs wel zelf, <en voor
de kinderen van eigen erf, probeeren een
herdenkingsfeest op tg-uw te zetten. Hun
pogen werd met goeden uitslag be
kroond.
Hun voorbeeld heeft thans ook dc voor
standers van het -openhaar ondèrwijls aan
gevuurd. Ook zij' willen nog trachten een
feest hunnen kinderen te bereiden,, een
onafhankelijkheidsfeest.
Neen, geen onafhankelijkheidsfeest. Dat
kunnen vele openbare onderwijzers te
Leeuwarden niet meevieren, en om die
reden is dan nu terwille van cle heilige
neutraliteit, besloten, dat liet een blanco-
feest zal zijd. Een feest zonder kleur
en zonder feestreden.
Er waren op cle vergadering, waar. dit
besloten werd, wel enkelen cïie hierte
gen hun stem verhieven, ook' al uit vrees
clat voor zoo'n negatie geen voldoende
offervaardigheid zal zij'n, maar hun stem
men vonden geen gehoor. De mannen.
fail de absolute neutraliteit willen ia ons
o n af h a li fcêi ijltiUK', S 0 0 J'
feest meevieren, maar dat is dan
cle uiterste concessie, die ze doen. Aan
een uitgesproken onafhankelijkheidsfeesit
doen ze niet mee. En de anderen ver
zetten z-ic-h 'hiertegen niet. Ter wille va,n
„de eendracht van ons volk". Terwijl ze
bovendien door de scheidingniakers", die
voor zoo'n vervalsching moeten, bedankten,
slechts een smalend woord.hebben.
Ondertusschen zal 'tons' verwonderen
of de ingezetenen voldoende offervaar
digheid voor een dergelijke feestviering
willen betóonen, en in 't bijzonder of de
Roonisch-Katholieken, die voor hunne
scholen uitgeiioodigd zijn om mee te doen,
voor zoo'n neutraliteit zullen gevoelen.
Duitschland.
Duitschland wordt overstroomd door
buitenlandsche studenten, die daar hun
kennis willen opdoen. Daartegen bestaat
natuurlijk geen bezwaar, mits de Duitsche
student daarvan geen last ondervindt.
