No. 299 1913
Zaterdag 20' September.
27e Jaargang
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
H. R. STRUVE.
W. MELIS.
W. A. DE RIJCKE.
J. A. VERTREGT.
Het plan-Treub.
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Staten Generaal.
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
Zjjj die zich met 1 October a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot aan
dien datum GRATIS.
MIDDELBURG.
De Zeeuw beveelt voor de stemming
voor twee leden der Provinciale Staten
met aandrang aan
Aftreding 1919
Aftreding 1916
En voor den Gemeenteraad
District I
District II
Indiening van een wetsontwerp tot het
kosteloos verleenen van ouderdomsrente
aan behoeftige (niet-bedeeld geweest
zijnde) zeventigjarigen kan in den loop
van deze zitting verwacht worden.
Staatspensioen aan niet-arbeiders.
De Troonrede zwijgt van het andere,
ook tijdens de verkiezingen beleefd. Wij
zullen dus niet krijgen intrekking der
Invaliditeitswet. Natuurlijk, dat er een
wetsontwerp tot vereenvoudiging dier
wet zou beloofd worden, kon een ieder
begrijpen. Die wet werkt niet eenvoudig.
Gevolg vooral van de overneming van
het amendement-Duys.
Alleen maar mag gevraagd of de mi
nister Treub niet wat vlug is met zijn
vereenvoudigingsontwerp Kon hij niet
beter de werking der wet afwachten?
En zal zijn vereenvoudigingsontwerp
metterdaad vereenvoudiging der Invali
diteitswet brengen?
De Invaliditeitswet is vrucht van veel
jarigen arbeid. Tientallen van jaren is
aan hare voorbereiding gewerkt. Is 't
gewenscht, is het in politieken zin fat-
Boenlijk om, tengevolge der uitspraak
eener wisselvallige stembus, nu maar
dadelijk aan die wet te gaan tornen
Welk verstandig staatsman haalt zoo
iets uit?
't Is maar minister Rink heeft 't
eok gedaan met de drankwet-Kuyper.
Doch die minister verbeterde daardoor
volgens zeer velen deze veel gesmade wet
niet.
Wij zijn er echter gerust op dat het
zoo'n vaart niet zal loopen.
Er is ook bij vrijzinnigen nog een
zekere eerbied voor de continuïteit. Het
geen zeggen wil, hetgeen een vorige mi
nister geregeld heeft moet diens opvolger
nu maar niet zoo dadelijk andersom gaan
draaien.
Dat heeft bij de verkiezing zelfs een
der heftigste vrijzinnige propagandisten,
bet Kamerlid De Jong, zij het ook al in
een oogenblik van verlegenheid, in een
kiezersvergadering gezegd.
Men weet het immers nog wel
Het was, toen in de vergadering hem
gevraagd werd hoe 't kwam dat de con
centratie niets over de landsverdediging
°p haar program had.
Och, zei hij, dat zit 'm in de conti
nuïteit. Colijn heeft die al zoo goed ge
regeld, daar hoeven wij niets meer aan
te doen.
Welnu, gemeend of niet, dat antwoord
is ons een argument, ter voorlegging aan
den minister van landbouw.
.Doch nog eens, zulk een vaart zal het
Met loopen. Minister Treub zal zijn han
den knapjes vol hebben aan al de voor
bereidende werkzaamheden, welke aan
de volledige uitvoering der wet, op uiter-
J'jk 2 December 1916, behooren vooraf
te gaan.
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
Bovendien De Rotterdammer herin
nerde hieraan reeds terechtde wet
bevat bepalingen van privaatrechtelijken
aard, die geheel onafhankelijk van de
Regeering worden toegepast. Zoo zal bij
voorbeeld de rechter, die aan politieke
consideraties te onzent niet onderhevig
is, en zich aan behoorlijk afgekondigde
wetten houdt, den werkgever gelijk moe
ten geven die na 2 December 1916 wei
gert loon te betalen aan een verzeke-
ringsplichtigen arbeider die hem niet
een rentekaart overlegt (art. 268 en 366).
De wet zal derhalve, zij 't ook met
enkele kleine wijzigingen, wel uitgevoerd
worden. Ja die toegezegde uitbreiding
van den kring van pensioengerechtigden
op het zeventigste jaar zal ook zoo'n
vaart niet nemen. De vrij-liberalen zijn
er niet hard voor; en hun lijforgaan de
N. Rott. Crt. heeft gezegd„Zoo even
in de maanden van voorbereiding van
een Grondwetsherziening een Staatspen-
sioneering in het leven roepen is buiten
gesloten".
Nu weten wij wel dat de uitbreiding
van artikel 369 gevraagd is in den zin
van het amendement Borgesius-Tyde-
man-Drucker, en dat hieromtrent dr Bos
en mr. Troelstra het eens waren geweest
doch wij weten ook dat sinds de afsprin
ging der onderhandelingen tusschenmr.
Troelstra en dr. Bos de vrijzinnigen en
socialisten niet zooveel vertrouwen in de
eerlijkheid van malkanders bedoelingen
aan den dag leggen.
Het wekt daarom wel eenige verba
zing dat minister Treub, over de bezwa
ren van het Kamerlid Treub heen sprin
gend, juist het standpunt van mr. Tyde-
man koos, om'de quaestie der zeventig
jarigen op te lossen.
In zijn groote parlementaire rede van
16 en 17 October was mr. Treub beslist
tegen staatspensioneering. Thans is hij
daar voor. Schoon niet in den vorm,
waarin hij er tegen was. Het is de toe
passing van het stelsel Tydeman, door
hemzelf genoemd in zijn Kamerrede van
1 Nov. 1912 „die zeer beperkte staats
pensioneering, verbeterde armenzorg voor
ouden van dagen, waartegen hij wegens
de schrikkelijke financieele kosten die
verdere verzekering onmogelijk zouden
maken onoverkomelijke bezwaren" had.
Er is wel reden om verwonderd te zijn
20 Sept. 1913.
De Friesche liberalen in de Staten van
hun gewest zijn ten tweede male onder
het caudijnsche juk van hun socialistische
broederen doorgegaan en hebben, natuur
lijk hiertoe gedwongen, unaniem gestemd
op den sociaal democraat Polak voor
lid der Eerste Kamer.
Het zijn vanouds de Friesche liberalen
geweest die het meest fanatiek van allen
de christelijke actie ook in de beide
Kamers der Staten Generaal hebben tegen
gestaan. De felste schoolwetmannen zaten
in Friesland. Kappeijne had in de Kamer
onder de Friezen zijn heetst gebakerde
aanhangers. De ongerechtigde districten-
verknipping heeft het meest stuitend en
langst in Friesland, met name inSneek
en Dokkum nagewerkt. Het zijn de
Bergsma's en Wijbenga's en Attema's,
de Buma's en Kielstra's en Idzerda's ge
weest, die jarenlang van hun op onrecht
gevestigden zetel hebben meegewerkt aan
de knechting van ons christenvolk en
de belaging van zijn vrijheden.
Het Friesche liberalisme heeft het
meest van alle over ons den baas ge
speeld.
Tot straf wordt het nu zelf geknecht
en buigt het den harden nek onder het
juk der Socialisten.
Natuurlijk heel geleidelijk.
Van Van Houten den vrij-liberaal en
Van Deventer den democraat, eerst met
gesloten oogen, schoorvoetend naar Van
Koldoch thans met een Hinken sprong
onder een blijden lach over den unionist
Lely heen den marxist Polak in de armen.
De socialist laat zich voor zijn hulp
duur betalen. En qui se fait brebis, le
bwp le mange. Dit geldt ook in het staat
kundige
Het liberalisme voelde het ook deze
week weer aan den lijve.
In FrieslandEn Noord-Holland zal
wel volgen.
Wij moeten goed uit elkander houden
de namen der beide veelbesproken ver-
eenigingen in IndiëBoedi Oetama en
Serèkat Islam. Uit het vraaggesprek met
dr. Scheurer, en het schrijven van Zen
deling Verhoeven te Tjideres in het
Orgaan der Ned. Zendingsvereeniging
zal dit verschil nu wel duidelijk gebleken
zijn.
Boedi Oetama dankt haar ontstaan aan
het algemeen ontwaken van het Groot
Oosten, Japan, China en voor een deel
het Javaansche volk, de vereeniging
heeft de opheffing van het meer ontwik
kelde van het Javaansche volk ten doel,
en negeert den Godsdienstzulks op
raad van Europeesclre moederlandsche
voorlichtersen dat, terwijl de Ja
vaan zeer godsdienstig is. Dit, alsmede
de uitzuiging door Chineezen bracht velen
tot de stichting van de vereeniging
Sarèkat dagang Islam, thans tot Sarèkat
Islam verscherpt, doch heelemaal niet
uit haat tegen Zending of Christendom
voortgekomen.
Integendeel, deze vereeniging verklaart,
dat zij van de regeering te Buitenzorg
niets dan welwillendheid ondervindt, en
de Christelijke Zending heelemaal niet
kwaad gezind is.
TWEEDE KAMER.
Wij verzuimden gister onze reeks Ka
meroverzichten te hervatten. Daarom
beginnen wij er heden mee. Wijl de eerste
zitting in den regel een onbelangrijke is
kan 't overzicht ook nu slechts kort zijn.
De heer Goeman Borgesius dan werd
geïnstalleerd als voorzitter met een
speechje van den nestor, den oud-presi
dent Lieftinck. Deze had twee dagen te
voren in zijn welkomstspeechje aan de
Kamer den draak gestoken met dever-
kiezingsdrukten van den afgeloopen zo
mer, waarbij, zoo sprak hij, zooveel ge
debatteerd, zelf8 gebeden was. Hetgeen een
onderbreking door den heer Lohman ten
gevolge had. Deze afgevaardigde riep er
tusschen in "en gelogen
Het is misschien nog nooit gebeurd
dat in de Tweede Kamer een voorzitter
door een lid bij wijze van „interruptie"
in de rede gevallen werd. Doch hier
geschiedde het, en terecht. Trouwens de
heer Lieftinck, goedig als hij is, wanneer
hij zoo zit te luisteren, is toch nooit te
vertrouwen wanneer hij aan het woord
is. Want dan loopt hij gevaar er een
woord in te laten vloeien dat aan zijn
studententijd herinnert of aan de eerste
dagen van zijn Kamerlidschap, toen stu
denten te Den Haag zelfs den moed
hadden een hun onwelgevallig bezoeker,
ook al was hij Kamerlid, uit een koffie
huis, bijvoorbeeld uit Alcazar" te
dringen.
Nu bij de tweede zitting was ge
lukkig geen interruptie van den
heer Lohman noodig. De heer Lieftinck
bracht het er goed af. Zijn speech ter
installeering van den nieuwen voorzitter
zijn ouden vriend Borgesius liep zwierig
van stapel. Toch ook nu weer ontbrak
er het komische niet aan. Want aan het
slot zijner rede, uitgesproken met zijn
gewoon pathos van gelegenheidstooster
ds. Lieftinck is meermalen redenaar
in 't Groot Oosten geweest, warm vrij
metselaar als hij isriep hij uit
Herneemt uwe plaatsen, voor zoover gij zijt
opgestaan om uwen president te huldigen.
De verslaggever van De Tijd zegtmen
proestte het uit van het lachen, want in
de vergadering had niemand er aan ge
dacht, om op te staan. Sommigen rezen
nu, eenigszins onthutst, overeind, wat
de situatie nog grappiger maakte. De
redenaar had het zinnetje nu eenmaal
op zijn briefje en netjes gememoriseerd.
Dus moest het er maar uit ook.
De heer Borgesius nam nu denpresi-
dentszetel in. Hij aanvaardde zijn taak
met een welwillend speechje, waarin hij
aandrong op kortheid en waardigheid.
Nu, die zullen nu wel betracht worden
want de Kamer is om. De socialisten zijn
nu geen oppositie meer en de liberalen
hebben een liberaal kabinet, derhalve
waarom zouden Duijs en Schaper nu
lang van draad zijn en onwaardig zjch
gedragen. En rechts ligt immers nu ge
kneveld. Alleen Lohman kan een enkelen
keer nog wel eens lastig zijn, maar dien
zijn mond te snoeren zal niet zoo moei
lijk gaan, want daarvoor zullen boven
genoemde heeren wel zorgen. Men zal 't
zien, het zal een model-Tweede Kamer
worden onder de leiding van den oud
minister, die wel bij de jongste crisis
door de Koningin werd gepasseerd, doch
door het Volk, bij wijze van troostprijs,
en bij monde van ongeveer de helft der
Kamer tot Koning werd uitgeroepen.
De nieuwe voorzitter bracht hulde aan
zijn voorganger, jhr. v. Nispen, onder
algemeen applaus. Zoo iets doet goed:
de 70jarige veteraan die den ruim 30 jaar
jongere den lauwerkrans uitreikt, het
wa« wel het mooiste moment in deze
vertooning.
President Borgesius. De Haagsche cor
respondent van De Tijd schrijft
Het voordragen van den heer mr. Goe
man Borgesius als no. 1 voor het pre
sidentschap der Tweede Kamer heeft een
pikant bijsmaakje. De Nieuwe Courant
scheen daar gisteren al op te zinspelen,
toen zij schreef, liever gewild te hebben,
dat een der partijleiders, die tijdens de
crisis door Hare Majesteit zijn gehoord,
zou zijn aangewezen. Maar dat is 'têm
nu juist. Men herinnert zich, dat wèl de
heer De Meester maar niet de heer Bor
gesius, die toch de eigenlijke leider der
Unie en der Concentratie is, door Hare
Majesteit is ontboden. De heer Borgesius
schijnt dat nog al gevoeld te hebben.
Door zijne benoeming is hij nu gewroken.
De nieuwe president heeft intusschen
wel wat voor de eer over. Naar verluidt
zal hij het rijk-bezoldigde directeurschap
van „De Eerste Nederlandsche" er voor
neerleggen. Ik kan er nog aan toevoe
gen, bij de Maatschappij het voornemen
bestaat, om haren oud-directeur te pen
sioneeren.
Mr. Kolkman. De Haagsche cor
respondent van De Tijd schrijft
Ik genoot heden de eer van een kort
onderhoud met den oud-minister mr.
Kolkman en wel naar aanleiding van
het bericht, dat de Staten van Overijsel
hem het lidmaatschap der Eerste Kamer
zouden aanbieden. Men heeft dit bericht,
„uit de lucht gegrepen" genoemd, maar
dit is niet juist. De heer mr. Kolkman
is wel degelijk voor de functie aange
zocht, maar hij heeft gemeend daarvoor
te moeten bedanken. Wat intusschen
weer niet zeggen wil, dat hij zich voor
goed uit de actieve politiek terug wil
trekken. Integendeel zou niets hem aan
genamer zijn, dan in de gelegenheid te
worden gesteld op een bevoegde plaats
zijn financiëele politiek nog eens te stellen
tegenover die van het nieuwe kabinet en
zich te verdedigen tegen de snoode aan
vallen, tijdens de verkiezingscampagne
op zijn financiëel beleid gedaan. De heer
Kolkman zou er echter niet in bewilligen,
dat eenig zittend lid der Tweede Kamer
te zijnen behoeve zijn zetel zou beschik
baar stellen.
Apenkooi. In den gemeenteraad van
Zaandam zijn Donderdagavond de .ver
ordeningen op het Armwezen in over
eenstemming gebracht met de Armen
wet. Bij de behandeling daarvan kwam
ook ter sprake de ambtseed van den
secretaris-penningmeester. De heer Feis-
ser wilde ook de andere bezoldigde
ambtenaren den eed of de belofte laten
afleggen, waartegen de heer Duijs zich
verzette, omdat hij meende, dat het beter
was, dat met het afleggen van eeden
geheel gebroken werd. Spreker noemde
het afleggen van een eed apenkooi.
Daartegen protesteerden de heeren
Kamphuijs (R. K.) en Baas (Anti-Rev.),
die niet konden dulden, dat een in het
oog van een groot deel der natie heilige
zaak met een vertooning gelijkgesteld
werd en de laatste voegde er bij, dat de
maatschappij nu eenmaal bestaat uit
zondige menschen, voor wie het afleggen
van een eed noodzakelijk is.
De heer Duijs vond, dat iedere ambte
naar zijn plicht behoorde te doen, ook
al had hij daarbij Gods naam niet aan
geroepen en een plechtige heilige daad
verricht. Plicht is plicht en waarheid is
waarheid, meende hij.
De voorzitter verklaarde, dat de ambts
eed niet alleen moreele, maar ook prac-
tische waarde had, doch verklaarde zich
tevreden, indien het woord eed vervan
gen werd door het woord verklaring.
Daarmede nam de Raad genoegen, 't
Moest wel, want de meerderheid van den
Raad is Rood!
Eerste Kamer. Het Volk meldt, dat
de heer Henri Polak zich bereid heeft
verklaard de benoeming tot lid van de
Eerste Kamer door de Prov. Staten van
Friesland te aanvaarden.
U. L. Kamerclub. De N. C. ver
neemt, dat mr. Th. H. de Meester den
heer H. Goeman Borgesius zal opvolgen
als leider van de liberale Unie-dub.
De havens van Kherson en Kon-
stantinopel zijn besmet verklaard wegens
Aziatische cholera.
Middelburg. Gisterenmiddag werd in
de sociteit op de Markt alhier eene al-
gemeene vergadering van het Departe
ment van de Maatschappij tot het Nut
van het Algemeen gehouden. De vergade
ring werd slechts bijgewoond door zes
bestuursleden en geen enkel gewoon lid.
Na opening der vergadering door den
voorzitter, den heer L. K. van der Harst
JJz., werden door den secretaris, den
heer mr. G. J. Sprenger, de notulen der
vorige vergadering voorgelezen. Vërvol-
gens was aan de orde de algemeene re
kening over het afgeloopen vereenigings-
jaar, welke, volgens mededeeling van
den penningmeester, den heer P. W. H.
de Kan in ontvangst en uitgaaf een be
drag van f4914.28 met een batig saldo
van f718.24 het vorige jaar bedroeg
het batig saldo f472.75. Deze rekening
werd goedgekeurd evenals die der bad
inrichting, welke een nadeelig slot v&n
f555.59 aanwijst. Nog werd goedgekeurd
de rekening der bewaarscholen uitge
bracht door den hèer Herman Snijders
en aanwijzende in ontvangst f4029.73'/i
en in uitgaaf 3804.29'/s, alzoo met een
voordeelig saldo van f 225.44. Daar geen
der leden meer iets voor deze vergade
ring had, werd zij door den voorzitter ge
sloten.
Zierikzee. Bij kon. besluitis op ver
zoek eervol ontslag verleend als lid van
het college van regenten over het huis
van bewaring te Zierikzee en als kanton-
rechter-plaatsvervanger aldaar, met dank
betuiging voor de bewezen diensten de
heer A. Meijlink en is benoemd tot lid
van het college van regenten de heer
H. J. van Nouhuijs, notaris aldaar.
Met ingang van 20 dezer worden
van het He bataljon 14e regt. inf. alhier
overgeplaatst bij het Ie en Ille bataljon
te Vlissingen, de sergeanten Grauusj
