No. 298 1913
Woensdag 17 September.
27e Jaargang
jzr
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
eHRlSTELIJK-
HISTORISCH
Aardappelen.
BURG.
KOOP
ner Poters f2,5o
zonder zak.
LAR, Landbouwer
)ERHOUD CHR.i^
te koop,
jruil tegen Koe of
iEUNE, V1 i s s i n-
Wilhelmina-
r de zaai,
L. M., bij
ïdekerke, Westhoek,
)ctober
ll
ekalfde Vaars,
iMPERT, B i g g e.
.etterzetters
ierjongen
S. J. DE JONGE-
drukkery, Goes.
Dl
ISLUIJS, Varkens-
rgergezin. Brieven
Irma F. P. D'HÜIJ,
iNovember
lienstmeid,
JER, Landbouwer,
3-3
ffi
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HÜIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
Bericht aan de abonné's
van ons blad.
MIDDELBURG.
H. R. STRUVE.
W. MELIS.
W. A. DE RIJCKE.
J.A.VERTREGT.
De Pers en de Troonrede.
N.N.
h 4 f2,-.
b f2,-
OOP
P. GELDOF,
Biggekerke.
/ember
3LEGRAAF*.
derd des Maandags)
i Antwerpen voorm.
boot
-ZIEREKZEE.
|r 1913.
dagalflks vm. 7,30
dagelijks vm. (be-
dan 6,80) 7,30 en
tdieait
JB-ROTTKRDAII
1913.
des Zondags) van
Van Middelburg vm.
rm. 8 uur. 's Maan
7,-p uur.
Sï.io
5
H >H
s!
J3
o 3
O V
J5 8
O O)
z M
7-46
7.56
8.17
8.28
8.S7
9.10
9.48
10.41
11.23
12.29
"•35
12.17
7-bs
8.05
8.12
8.20
8.27
8.36
8.46
8.53
9.02
9.11
9->7
9-39
9.4O
9-49
9.58
10.46
12.13
Ivla Goch, Crefeld
te Goes geen rel*
.06
.29
.05
•S3
-14
.28
6.01
7-15
8.0I
8.20
8.34
8.46
9-43
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
In de jongstgehouden aandeelhonders-
rergadering van DE ZEEUW is beslo
ten, met 1 October a. s. ons blad in
vergroot formaat, en, voor wat sommige
rubrieken aangaat, in kleinere letter
gedrukt, te doen verschijnen.
Reeds lang bestond hieraan behoefte.
De beperkte plaatsruimte was menig
maal een beletsel om de verschillende
verlangens onzer abonné's tot hun recht
te doen komen.
Door dezen maatregel zal het dan nu
mogelijk zijn dat in verschillende ru
brieken, meer dan tot nu toe mogelijk
was, aan de wenschen van het lezend
publiek beantwoord wordt.
Meer dan te voren zal ons blad, dank
zjj deze uitbreiding, voor bet gansche
gezin het blad kunnen zijn, waarin men
niet tevergeefs zjjn in- en voorlichting
zoekt. Het staatkundige gedeelte zal
beter verzorgd wordende buitenland-
sclie overzichten zullen geregelder wor
den opgenomen; de rubriek nieuwstij
dingen wordt uitgebreiden aan de
gebeurtenissen van den dag zal meer
de aandacht gewijd worden.
In verband met deze uitbreiding van
ons blad wordt de abonnementsprijs met
vijf en twintig cents per kwartaal ver
hoogd. De abonnementsprijs van ons blad
wordt derhalve na 1 October fl.50 per
kwartaal.
De uitgevers van ons blad vertrouwen
dat onze abonné's ter wille van boven
genoemde verbeteringen zich deze be
trekkelijk kleine verhooging van den
abonnementsprijs zullen willen getroos
ten.
En de redactie zal zich beijveren om
de meerdere plaatsruimte, waarover zjj
te beschikken krijgt, dienstbaar te
maken aan het belang en liet genoegen
der lezers en lezeressen, zoo oud als
jong.
Zjj, die zich met 1 October a. s. op ons
blad abonneeren, ontvangen het tot aan
dien datum GRATIS.
rest Goes-
De Zeeuw beveelt voor de stemming
foor twee leden der Provinciale Staten
met aandrang aan
Aftreding 1919
Aftreding 1916
En voor den Gemeenteraad
District I
District II
I.
Wij wenschen in twee overzichten de
Pers het woord te geven over de Troon
rede. In het eerste gedeelte haar oor
deel over de Troonrede in haar geheel.
Fr het tweede gedeelte over de Troon-
rede in haar details.
Set eerste gedeelte.
Wij geven daartoe het woord aan
twee anti-revolutionaire, twee katholieke
een chr. historisch orgaan. En aan
eea lib. en een soc.
lo. De Rotterdammer (a. r.)
Zelden is eene troonrede met zoo
Poote belangstelling tegemoet gezien
ale die waarmede het Ministerie-Cort
Van der Linden zijn toekomstplannen
zou ontwikkelen. „De derde Dinsdag in
September" kon nauwelijks worden af
gewacht en van verschillende kanten
werd de wensch geuit, dat reeds vroeger
opening van zaken werd verschaft. De
dramatische verwikkelingen, welke aan
de Kabinetsformatie voorafgingen, de
tegenspraak met de concentratie-leuzen
die in het vroeger optreden van meer
dan één der leden van dit Kabinet
besloten lag, gaven aan het geheel een
mysterieus karakter, dat tot gerechtige
nieuwsgierigheid moest prikkelen. Bij
dezen stand van zaken mocht worden
verwacht dat in deze troonrede gepoogd
zou worden om met buitengemeene
klaarheid de lijnen van het toekomstig
regeeringsbeleid uit te stippelen.
Heel veel blijkt van dit pogen in dit
staatsstuk niet.
2o. De Standaard (a. v.)
Wat onze geëerbiedigde Koningin he
den in de Vereenigde zitting der Staten-
Generaal ten gehoore bracht, klonk zoo
heel anders dan men daags na afloop van
de herstemmingen zou hebben geducht.
Yan 't machtwoord der dreigende ty-
rannie, dat vooral tusschen 17 en 25 Juni
in Pers en meeting weerklonk, viel zelfs
de nagalm in dit Vorstelijk woord niet
te bespeuren.
Van de op één na dertig zinsneden,
die hot staatsstuk bevat, is er welbezien
slechts één, waarvan de strekking, zoo
men op de letter afgaat, tegen de beleden
politiek van de Rechterzijde ingaat, en
zelfs die ééne zinsnede die exceptie maakt
voor het Kiesrecht, is zoo voorzichtig
gesteld, dat ze desnoods te aanvaarden
ware. Het Vrouwen.Kiesrecht voor wedu
wen-gezinshoofden ontmoette ook in on
zen kring sympathie, en „behoudens vast
te stellen uitsluitingen" kan elk kiesrecht,
zonder positieve eischen, een algemeen
karakter vertoonen.
Al aanstonds kunnen voorts buiten
critiek blijven de tien eerste zinsneden,
die ,een bemoedigend overzicht geven
over tden zakelijken toestand hier te lande
en in de Koloniën.
Dan komt de mededeeling, dat de nog
aanhangige voorstellen, althans niet alle
in den doofpot gaan, maar ten deele door
dit Kabinet worden overgenomen.
Alzoo in geen geval een finaal breken
met de legislatieve productie van het
vorig Kabinet.
Van een tabula rasa geen sprake.
Kort saamgevat, een Troonrede, die
naar ons zoo ver overbuigt als het ver
schil in beginsel j slechts even gedoogt,
maar wel te verstaan in termen en uit
drukkingen, die uiterst rekbaar zijn, en
daardoor straks een bedenkelijk karak
ter kunnen erlangen. Maar in elk geval
geeft deze Troonrede den hardsten slag
aan de groep der Socialisten.
Ons dunkt, heel 't land door zullen
de "Genossen" perplex staan.
3o De Nederlander (c.h.)
En dan valt aanstonds op, dat het
thans opgetreden Kabinet een linksch
Kabinet wenscht te zijn, dat de eischen
der concentratie zooveel mogelijk tracht
uit te voeren, doch dat tegelijkertijd een
poging wil doen, om de rechterzijde aan
zich te binden door eene, althans in deze
Troonrede uiterst vage belofte ten aanzien
van de onderwijs-quaestie.
Alles te zamen genomen blijkt uit deze
Troonrede, dat de naam „extra-parlemen
tair Kabinet" voor het pas-opgetreden
Ministerie niet meer is daneen naam
dat de Concentratie den extra-parlemen
tariër Cort van der Linden dankbaar mag
zijn voor de wijze waarop hij vóórhaar
de kastanjes uit het vuur wil halen, doch
dat ons bedunkens niet alle waar
borgen aanwezig zijn, dat hij zich bij
dezen arbeid de vingers niet branden zal.
Aan de rechterzijde wordt, naar ons
gevoelen, geen enkele concessie van be-
teekenis gedaan die haar zou kunnen
verzoenen met de eenigszins zonderlinge
wijze waarop het resultaat van den Juni-
strijd in dit extra-perlementaire Kabinet
is belichaamd.
De Tijd (r. k.)
Vatten wij onze indrukken te zamen,
dan komen wij tot de conclusie, dat de
tegenwoordige Regeering hare krachten
verre overschat.
Het program, in deze Troonrede ont
wikkeld, is er een, zooals men mocht
verwachten van een Regeering, niet alleen
van eigen kracht bewust, maar tevens
overtuigd in beide Kamers der Staten-
Generaal op eene sterke meerderheid te
kunnen rekenen.
In een hoofdartikel bepleitten wij
enkele weken geleden, als geringste
kwaad het optreden van een uitsluitend
uit de Linkerzijde samengesteld Zaken-
Kabinet, hetwelk zich bij zijne wetsvoor
stellen tot onderwerpen, binnen de neu
trale zóne vallende, zou bepalen en dat,
zoolang het niet voor een Kabinet van
beginselen moest plaats maken, voor het
tot stand brengen van zoodanige ont
werpen, hulp zou kunnen vragen en
vinden bij de Rechterzijde tegenover den
uitersten vleugel der Linkerzijde, dien
der socialisten.
Een dergelijk Ministerie blijkt het
tegenwoordige niet. Deze Troonrede geeft
voldoende licht om aangaande het ka
rakter der Regeering niet langer in den
geringsten twijfel te verkeeren. Wij krij
gen met haar te doen als een liberaal
kabinet, dat voor de uitvoering van zijn
plannen alleen bij de Linkerzijde steun
zal hebben te zoeken.
Vergissen wij ons ook verder niet, dan
gaan wij met dit Ministerie een tijdvak,
vol van politieke wisselvalligheden, in-
cohaerentie en onvruchtbaarheid tege
moet.
Het Centrum (r.k.)
j Wat nu deze troonrede in 't algemeen
5 betreft, kan van haar worden getuigd,
dat ze op sommige punten met beslist
heid spreekt, op andere een ietwat twij
felachtig geluid geeft. Blijkbaar is er naar
gestreefd sommige zaken, die als uiter
sten konden worden beschouwd, te ver
mijden. Er is gewikt en gewogen, gepast
en gemeten, gedoezeld en geschrapt. Zoo
zal er van meer dan één zijde ook wel
critiek komen.
Ret Handelsblad (lib.)
In de Troonrede is heden aangekon
digd welke regeeringsdaden wij van het
nieuwe extra-parlementaire ministerie
verwachten mogen. En daaruit is af te
leiden, dat deze regeering wil zijn een
liberale regeering, die een liberale regee-
ringspolitiek wil voeren, die in vele op
zichten het concentratieprogramma wil
verwezenlijken, maar zich blijkbaar niet
aan het concentratieprogramma gebon
den acht en er op sommige belangrijke
punten van afwijkt.
Een liberaal ministerie dat weet wat
het wil en groot en goed werk tot stand
wenscht te brengen.
Het Volk (s.d.)
Het Volk constateert, dat èn wat het
pensioen, èn wat het kiesrecht betreft,
het program beneden de wenschen der
sociaal-democraten blijft. „Van het pen
sioen worden de bedeelden uitgesloten
ia Engeland was dit oorspronkelijk ook
het |gevalmen is er op moeten terug
komen. De kiesrechtparagaaf is niet ge
heel bevredigend, omdat wel wordt toe
gezegd het wegnemen van de belemme
ring voor vrouwenkiesrecht, maar niet
zoo, dat de welstand bij de toekenning
van het vrouwenkiesrecht niet als maat
staf mag gelden. Op deze beide punten
staat dus voor de sociaal-democratie een
stuk strijd te wachtenOp mili
tair gebied heeft de regeering een pro
gram, waarbij zij direkt afhankelijk is
van den steun der rechterzijde.
Schijnbaar is het regeeringsprogram
ten aanzien van Talma's verzekerings
wetten een uitdaging van deheerenvan
Rechts.
In het algemeen mogen wij consta-
teeren, dat door het kabinet de lijn der
politieke ontwikkeling gelijk die door
onze kiesrechtaktie is geteekend, wordt
gevolgd. Wellicht ineen tempo, dat ons
niet geheel bevredigt, en met de moge
lijkheid van afwijking, als het vrouwen
kiesrecht aan de orde komt. Maar de
hoofdzaak is, dat de kiesrechtkwestie
haar oplossing naderbij wordt gebracht.
Wij steunen niet de regeering, maar
wel de hervormingen op haar program,
die met onze eischen overeenkomen, en
om aan dien steun de beteekenis te ge
ven, die noodig is, om de overwinning
der hervormingen te verzekeren, is een
steeds wassende kiesrechtaktie in de
massa het meest noodige I
17 Sept. 1913.
Minister Idenburgs positie in Indië
was onder een rechtsch ministerie al
niet prettig. Niet omdat hij geen zede
lijken steun van dat kabinet genoot,
maar omdat hij als Daniël in den leeu
wenkuil zich aan alle plaatsen omringd
wist door politieke tegenstanders en
fijnenhaters.
Onder de linksche „regeering" zal het
leven voor hem nu nog moeilijker wor
den, en wel, omdat zijn omgeving eender
blijft, en 't kabinet de kleur van die
omgeving vertoont, zijn zedelijken steun
onthoudt en den dweper in naam der
godsdienstige verdraagzaamheid in de
gaten houdt.
Vermenigvuldige daarom het gebed
van wie bidden leerden voor dezen „fij
nen" bewindsman.
Wil men een staaltje van idiote vij
andschap tegen hem en Kuyper en alle
man van rechts in onze Oost?
Wij vestigen dan slechts de aandacht
op hetgeen de vrijzinnige „Makassarsche
Courant" dezer dagen ten beste gaf. Daar
leert men omtrent de vreugde der vrij
zinnigen (en dat zijn de Europeanen
in Indië nagenoeg allemaalnaar aan
leiding van den val van het rechtsche
kabinet het volgende
Pretj e.
Men zond ons het volgende met ver
zoek om opname
Door eenige enthusiaste leden van
de sociëteit is het initiatief opgevat
om de schitterende overwinning door
de vrijzinnigen bij de jongste Kamer
verkiezingen behaald, Zaterdag a.s. te
vieren. Besloten werd op dien dag in
den vooravond de kinderen, 00Ê die
van niet-leden, onder een dansje op
limonade-stroop en taartjes te onthalen,
terwijl het feest in den na-avond door
de grooten voortgezet zal worden.
Het Bestuur van de Soos heeft hier
toe de zalen der Sociëteit bereidwillig
afgestaan.
De volgende bijdragen zijn bereids
bij den Secretaris der Sociëteit inge
zonden
MOTTO„„Hartversterking
voor Pieter Jelles"" 18 Oranje
bitters of de waarde hiervan f 3,60
„„Kindervreugd"", 10 halve
flesschen Heidsieck of id. 40,
„„Vijf boven de Vijftig"" 37,50
Idem15,
11 paitjes „„Courage voor
Brammetje""2,20
„„Voor de Schrik"" goed voor
ijswater45,
„Ach lieve Mathilde, als je
eens wist hoe ik rilde'" Goed
voor 1 kist Bier tjap „Bin-
tang" of de waarde hiervan 16,50
,,„0, zoo mooi",,25,-
25-
Totaal f 209,80
Vrijwillige bijdragen zullen gaarne
door den secretaris van de Sociëteit
in ontvangst genomen worden. Ook
de kleine gaven zijn van harte welkom.
Bij den kastelein is eveneens gele
genheid tot inteekenen.
Het is niet goed dergelijke viezighe
den te vereeuwigen. Wij doen het dan
ook heel zelden en dan nog zeer on
gaarne. Met de vingers voor den neus.
Somwijlen is het wel eens noodig de
aandacht op de vijandschap te vestigen
die van dergelijk vreugdebetoon de ach
tergrond is.
Gelukkig, het geschreeuwIdenburg
moet wegbegint al wat te luwen. Deze
bewindsman begint al gelijk te krijgen.
Indien iemands wegen den Heere be
hagen, zal hij ten laatste zelfs zijne
vijanden met zich bevredigen.
Volledigheidshalve zij aan onze aan
haling toegeyoegd, dat na protest in een
volgend nommer door een fatsoenlijk
vrijzinnige de ondernemers van het
onderonsje in een daarop volgend nom
mer hebben meegedeeld van het feest
te willen afzien en de „moppen" te wil
len verscheuren.
Of dat geschied is?
De misdadige woeling van 1903 werd
toentertijd gestempeld tot een anar
chistisch avontuur.
Die het zei was minister Kuyper,
onder instemming van schier alle orde
lievende Nederlanders.
De sociaaldemocraten toornden tegen
de betiteling, ofschoon zij er mee ver
legen zaten.
Maar zij werd niet ingetrokken. Na
tuurlijk, want ze was juist.
En wat hooren wij nu, na tien jaren!
De erkenning harer juistheid van
onverdacht socialistische zijde. De heer
mr. W. A. Bonger, afgevaardigde voor
Amsterdam V op het buitengewoon con
gres te Zwolle van de S. D. A. P. heeft
bij de beoordeeling van de aanvaarding
der socialistische zetels in het linksche
kabinet letterlijk het volgende gezegd
„Waarom heeft men zoo'n haast
gemaakt en niet gewacht, tot de feiten
aantoonden, dat wij ministers moesten
aanvaarden In 1913 is de partij,
anders zoo goed op den weg van het
juiste midden, uit het lood geslagen,
toen in een anarchistische avontuur;
laten wij thans niet in een liberaal
avontuur meedoen".
Niemand heeft den spreker de juist
heid der kwalificeering betwist.
Wij kunnen derhalve tevreden zijn.
Over Gouverneur-Generaal Idenburg.
De Locomotief van 29 Juni jl. schreef
over het aanblijven van gouverneur-
generaal Idenburg, in verband met den
uitslag der verkiezingen het volgende
Wat zal er geschieden met den Bui-
tenzorgschen troon Het was tot nu
traditie, dat de onderkoning zijn zetel
welke vrij stond van de politieke
branding in het moederland, vijfjaren
behield, om dan heen te gaan. Het
koloniale beleid mocht al eens moe-
derlandsche politiek beheerschen,
zooals in 1866, toen Thorbecke om
redenen van koloniale politiek voor
Fransen van de Putte moest wijken
zij werd er nimmer mee vermengd.
Wij herinneren ons niet, dat voor 1909
ooit een landvoogd in dienst van de
moederlandsche politiek werd uitge
zonden. Ware de verhouding zoo ge
bleven, de heer Idenburg had den
uitslag der verkiezingen voor kennis
gevingen en met leedwezen kunnen
aannemen en overigens zijn vijfjaren
uitdienen.
Maar de zaken staan thans anders. De
heer Idenburg regeert hier hij zelf zou
het niet willen ontkennen als christe-
