eizaad.
No. 259 1913
Dinsdag 5 Augustus.
27e Jaargang
(ehenlak
KEMA.
lerwortol.
keizaad.
Urakel I NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
eHRISTELIJK-
HISTORISCH
1burg,
iursus.
IULTE Co.
mimen
[HULTE Co.
ilen te koop,
Speenvarkens.
een Kalfvaars,
iHULTE Co.
ree Kalfvaarzen,
p een Paard,
irkens te koop,
>p een Koe,
IHULTE Co.
irendienstbode,
Timmerlieden,
:te Dienstbode,
CHULTE Co.
Uit de Pers.
Buitenland.
Lacge Delft H
len cursus 1 Sept as
\r 24 Augs. a s'
istrekt steeds gaarne
[etsy duvekot
.©lTo-u.rg',
jornick chr.zn. te
Vskinderen
Lange Delft H 2,
AdresH. WIL-
Ik a p e 11 e
Iakkruiden.
laar^bij JAC. DE VIS-
|o o s k e r k e.
jongepier - heuï^i
)Ote Markt A 8,
aakkruiden.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
'iKERUIDEtl,
"Goes, Westwal D180
de HOOGSTE
|>r huiden eo vellen.
|ewr»agd, voop
fbraak.
jjWATTEL, N. en St.
jigustus, bij A KODDE,
iSt. Janshof.
Lange Delft H 2,
29 Augustus, bij F.
Ste M e 1 i s k e r k e-
|WAABDE, Nieuw- m
|g van haar 2e kalf.
usse Sr., Mariekeiie.
l A k krui den.
Lange Delft H 2-
tond gevraagd
)D, bij C ZANDEE Az
Gevraagd
louw Broeder- en Zus-
'faartsdyk.
j. GOEDBLOED eu
joh. pronkers^
•ouwen der tegenwoof'
ov. gevraagd
ïshuis.
Lange Delft B1
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
De opgaaf van den spoordienst
komt In dit nommer voor op de gebrul-
kelljke plaats.
5 Augs. 1913.
Opdat zij niet te verontschuldigen zou
den zijn
Het is gelukkig dat de vrijzinnigen
in meeting en geschrift gewaarschuwd
zijn geworden voor de gevolgen van hun
optreden bij de jongste verkiezingen.
Dat zij met hun bootje in het riet
zitten,j| mag misschien henzelven niet
deren. Maar dat straks tal van goede
sociale wetsontwerpen zullen worden in- f
getrokken, dat is leelijkerwant daar
heeft de door hen misleide arbeider en
werkman scha van.
Het was een goede gedachte van vele
christelij ke arbeidersorganisaties, om voor
de verkiezingen op verschillende nog te
wachten nuttige zaken eens te wijzen in
een manifestdat op breede schaal is
verspreid geworden.
En al deze nuttige zaken zijn nu weg
of voor wie weet' hoe lange jaren uit
gesteld, wanneer het zakenkabinet aan
het roer mocht komen. Of liever zij zijn
al weg, voor het kabinet-Heemskerk zijn
ontslag heeft ingediend.
Weg de eerbiedwaardige reeks van
sociale wetsontwerpen die op afdoening
lagen te wachten. Met name de Stuwa
doorswet, waarover reeds de schriftelijke
gedachtenwisseling was gevoerd en-die
een zegen beloofde te zijn voor onze
bootwerkersde Beroepsziekteverzekering,
waarbij beroepsziekten met ongevallen
op ééne lijn werden gesteld de uitbrei
ding van de Ongevallenverzekering tot
de arbeiders in het Zeevisscherijbedriff, die
weldra gevolgd zou worden door een
ontwerp betreöende de landbouw-onge-
vallenverzekering.
Dan, helaas, de Landarbeiderswet. Een
voorontwerp-Laridbouwwet was reeds aan
belanghebbende organisaties toegezonden.
De arbeidersbescherming zou thans ein
delijk ook uitgebreid zijn geworden tot
den landbouw. Maatregelen inzake de
Buisindustrie waren op Talma's Departe
ment in studie. 1
Laat men ons één Ministerie noemen,
dat zooveel sociaal werk in gereedheid
bracht.
Afgedacht nog van hetgeen het reeds
tot stand bracht.
Doch, wij herhalen het, dat is nu weg.
Weg, als vrucht van de verdwazing
waarin de vrijzinnigheid den jongsten
verkiezingsstrijd heeft gevoerd.
Een schip zonder vlag.
Gewaarschuwd, zeiden we, tegen de
gevolgen. Er iB zelfs voorspeld dat het
op een zakenkabinet zou uitloopen, en
wel zulk eenj.dat jjzie De Standaard
vanjl2 Junijlj*J zijn zou
beginselloos
stelselloos
machteloos.
Beginselloos, en daarom stelselloos
stelselloos en dientengevolge machteloos.
Dat was de conclusie van het waar
schuwend artikel hetwelk wij, als be
wijsstuk voor onze bewering morgen den
lezers zullen voorleggen.
Vreemd.
Dr. Bos heeft getracht een linksch
cabinet te vormen, met drie soc. dem.
ministers, en op den grondslag van het
concentratie-program met Staatspensio-
neering.
Hij is er mee uitgescheientoch mo
gen wij in dit verband er wel eens op
jvyzen dat de vrijzinnig democraten over
ooi algemeen tegen staatspensioneering
zlJni gelijk die door De Muralt en andêre
gladde volkssprekers is gepredikt.
Immers prof. Treub noemde de drijvers
dit stelsel politieke slimmelingen
bos zelve noemde de belofte vaü
Staatspensioen volksbedrogLand en
Volk, o. a., door mr. Marchant geredi
geerd, noemde het Staatspensioen poli
tieke wisselruiterijmr. Treub bewust
bedrogmr. Veegens een onberaden stap,
een onbekookt plan, een monopolie dei-
socialisten. En mr. Tasman heeft er zich
niet minder scherp over uitgelaten. Mr.
de Meester waarschuwde zelfslaat ons
het volk geen knollen voor citroenen
verkoopen.
Edoch, Treub en Tasman uitgezonderd,
hehben al deze staatslieden reeds lang
hun zwaai genomen. Ook dr. Bos
En de unieliberalen ook.
Een jaar geleden nog schreef een hun
ner organen Het Vaderland hoofd
redacteur de oud-minister De Meester
Zoo moet de Staat, die de sociale
wetgeving opbouwt, altijd de deur
openhouden om zich te gelegener ure
terug te trekken. Dat eeuwig de armen
en de afhankelijken leunen op de
staatskas, steunen op de door den
Staat aangestelde ambtenaren, kan geen
vrijzinnige verlangen. Met een sociale
wet, die dat tengevolge zoude hebben,
is de weldaad, den misdeelde bewezen,
te duur betaald.
En nu, hebben al deze heeren zich
reeds lang met handen en voeten gebon
den overgegeven aan een stelsel, dat de
incest complete en permanente dat wil
zeggen onuitroeibare Staatsvoogdij tot
grondslag heeft.
In welk wespennest deze heeren, dus
doende, zich gestoken hebben, is thans
bezig uit te komen.
De Staat kan zich niet terugtrekken
en zij ook niet
Dus mr. Cort v. d. Linden komt om
een extra-parlementair kabinet, hetgeen
niet veel anders is dan een gewoon za
kenkabinet.
Reeds eenige maanden geleden heeft
mr. Troelstra gezegd dat zulk een zaken
kabinet liberaal moet zijn.
Die heeft derhalve den vierkanten cir
kel al gevonden.
Nu, liberaal, in den zin van partijdige
benoemingen, dat geven wij toe, dat zou
zulk een zakenkabinet allicht kunnen
zijn. Ofschoon de vrijzinnige burgemees
ter die gedeputeerde worden zal, en de
vrijzinnige wethouder die in zijn plaats
wil treden, toch wel eenigszins inspan
ning, een dergelijk kabinet tegemoet zien.
Want zij zijn bij een zakenkabinet toch
nooit zoo zeker van hun zaak. Doch in
iéder geval, ingrijpende liberale veran
deringen, b.v. in de wetgeving, zijn van
een zakenkabinet niet te wachten.
1 Mr. Limburg zei, volgens een verslag
in het „Handelsblad" 7 Mei j.l.
„Van een Zakenministerie, dat aan
het bewind zou komen, indien noch
rechts, noch links een meerderheid
behaalden, is geen algemeen kiesrecht
en ook geen staatspensioen te ver
wachten."
En daar zijn wij het eens mee.
V
Wij noemden de vinding van een
linksch zakenkabinet de vinding van den
vierkanten cirkel.
Bladen van verschillende richting den
ken er eveneens zoo over.
De Nederlander komt zelfs scherp tegen
de poging op om een dergelijk gemas
kerd concentratie-kabinet binnen te
smokkelen.
Een zakenkabinet kan niet anders zijn
dan een stel mini iters uit de partijen
van rechts om de zaken, zij het ook iets
gematigder, in den geest van zijn recht-
schen voorganger voor malkaar te
brengen.
Een linksch zakenkabinet veronder
stelt een [linksch kabinet, waarvan 'tde
opvolger is, gelijk 't ministerie Roëll 't
was van het kabinet-Tak in 1894, en het"
ministerie v. LijndenSix van het ka
binet KappeijneTak in 1879.
Het Volk en de schrandere koppen
uit de S. D. A. P. hebben'ook ingezien
dat een dergelijk zakenkabinet als mr.
v. d. Linden bijeen zal scharrelen neer
komt op een doodgewooê vrij-Liberaal
ministerie dat niet zal voortvaren, zelfs
niet voortkruipen zal naar de staatspen
sioneering en het algemeen mannen- en
vrouwen stemrecht. Daarom hebben zij
bewerkt dat een partijcongres op a.s.
Zondag wordt uitgeschrevenen een par
tij-conferentie daarvoor, gelijk dat van
22 Juli, in welke conferentie dan door
Partijbestuur, Foifc-redactie en Kamer-
moderamen gezamenlijk een resolutie
(besluit) door Troelstra opgemaakt, kan
worden opgemaakt, behelzende dat, indien
mr. v. d. Linden niet slaagt, hetoogen-
blik daar is om aan dr. Bos te melden
dat de sociaaldemocraten nu weer wel in
het linksche kabinet willen zitting nemen.
Wat een malle aanblik toch, die deels
mokkende, deels naar de mokkenden
verlegen luisterende, thans te zaam knoo-
pentellende socialisten. En dan, wat een
gespeelEerst met de kiezers die als
stemvee opgejaagd, slechts hun de meer
derheid hadden te bezorgen. Dan met
de Koningin die een ministerie uit alle
linksche partijen verlangt, doch wachten
moet op de toestemming van de S. D.
A. P. van de „volksmacht die waant
tegenover haar te staan.
Dan met de partijleden die, azende op
het moment dat zij hun wil aan de Ko
ningin kunnen opleggen, door 't bestuur
als overbodig op zij geschoven. Vervol
gens met dr. Bos, wien eerst beteekend
wordt dat aan zijn verlangen niet zal
worden voldaan, en nu weer bericht
wordt dat men er misschien wel op zal
ingaan. En eindelijk met het oude kabi
net, dat in afwachting van de hooge
beslissing dezer revolutie-helden de zaken
loopende houdt.
Menige ronde Zeeuwsche boer noemt
het een „zottenspil".
De rechtsche partijen kunnen die
knoopentellerijdoen, niet-doen, doen,
n iet-doen met gematigde onverschillig
heid aanzien. Want zij weten de
S.D.A.P. heeft zich, wat zij ook doen
moge toch belachelijk gemaakt, en groote
schade toegebracht aan haar eigen pres
tige; de familiebanden met de liberalen
heeft zij slapper gemaakt, en van de
eigen vrienden meer dan een, wellicht
voor altijd, van zich vervreemd.
Dat is dan nu het tusschenbednjf,
hetwelk is aangekondigd.
Het Handelsblad van 16 Juni jl. heeft
in één adem de antirevolutionairen ge
waarschuwd, ter wille der vaderlands
liefde nog wel, om bij herstemming
tusschen een liberaal en een socialist,
niet op dezen laatste te stemmenen
bij herstemming tusschen een rechtsche
en een socialist wel op dezen laatste te
stemmen.
Dat de antirevolutionairen den wenk
hebben opgevolgd, kan niet ontkend
worden; bewijs voor het tegendeel be
staat althans niet in de zes districten
waar de liberaal het aflei.
En dat de liberalen zich ook aan den
raad van het vrijzinnige blad gehouden
hebben, dat is door de feiten bewezen
want in alle elf de districten zegepraalde
de socialist.
Maar om het eigenaardige van de bru
taliteit waarmee zoo tweeërlei tegenge
steld advies gegeven werd, namelijk om
niet en om wel op den socialist te stem
men wordt het in de eigen woorden van
Het Handelsblad nogeens door ons her
innerd en geboekstaafd.
Het blad insinueerde dat bij herstem
mingen tusschen liberalen en socialisten
„de vaderlandslievende leider der anti
revolutionairen wel zijn best zal doen, de
linksche meerderheid zoo zwak mogelijk
te maken door een zoo groot mogelijk
deel uit sociaal-democraten te'doen be
staan, en dus zijn volgelingen wel op
den gesmaden socialist zal doen stem
men."
Maar hetzelfde Handelsblad, dat daar
over bij voorbaat zijn verontwaardiging
luchtte schreef eenige regels verder
Dan zijn er in 11 districten herstem
mingen tusschen een kerkelijke en een
socialist. Daar hebben de liberalen
tusschen twee euvels te kiezen. Hoe de
uitslag zal zijn, hangt af van de be
antwoording der vraag hoevelen van
de concentratie-liberalen evenals wij
meenen in dit geval op den socialist
te moeten stemmen. Wij hebben goed
vertrouwen in het politiek besef van
de liberalen en gelooven zeker, dat in
negen van de 11 districten de sociaal
democraat het zal winnen: in Am
sterdam II, Amsterdam VIII, Amster
dam IX, Appingedam, Franeker, Den
Haag 1, Rotterdam I, Rotterdam II en
Rotterdam V. In de twee andere dis
tricten is de kans iets minder goed,
maar er bestaat een goede mogelijk
heid dat ook in Enschede en Utrecht
II de sociaal-democraat het wint. In
i 1909 hebben de sociaal-democraten de
verkiezing van den kerkelijken heer
Van Hoogstraten verzekerd, laten de
l liberalen thans de verkiezing van den
heer Van Hoogstraten verhinderen.
Dit is dus in ronde woorden gezegd,
"•dat de liberalen als hulptroepen van de
sociaal-democraten hadden op te treden.
En dat durfde tegelijk smalend te
spreken over den „vaderlandslievenden"
leider der antirevolutionairen wel op het
oogenblik toen deze nog niet eens zich
over een door rechts in te nemen houding
had uitgelaten. Gelijk men weet was
onthoudt u! het parool; en heeft men
zich over 't geheel hieraan ook gehouden,
met uitzondering alleen van Winschoten
waar de onzen gestemd hebben op dr.
Bos, een figuur die een uitzondering op
den regel waard is.
Dubbele feestviering.
In Februari bevatte een vrijzinnig blad
een oproep van den broeder vrijmetselaar
v. d. Leeuw om 17 Nov. 1813 den dag
onzer bevrijding te vierenhet schot
schrift eindigde met een oproep aan alle
vrijzinnigen en socialisten, om straks
„Nederland van de Zwarten te verlossen
en zijne geestelijke vrijheid te (doen) her
winnen en handhaven", en zoo „het jaar
1913 voor tweederden van het volk (te)
maken tot een jaar van vreugde en
feesten".
De inan schreef dit in naam der vrijheid!
Geen der vrijzinnige bladen heeft tegen
den valschen vrijheidszin van dezen vrij
zinnige geprotesteerd.
Voor feestvierders type-v. d. Leeuw is
het wel een dubbele feestviering.
Gelukkig dat er nog vrijzinnigen zijn,
die, stond het in hun keus, het in dit geval
dan maar liever zonder feestviering zou
den doen.
Strikt logisch.
Onder dit opschrift schrijft de Stan
daard
Het saümgaan van de Concentratie en
het Socialisme was strikt logische con
sequentie van het beginsel, waaruit voor
beiden het gezag opkomt.
Eender denken beiden hierover in 't
miiiut niet. De Concentratie vindt het
uitgangspunt voor het gezag in den indi-
vidueelen mensch, de Socialist in der
menschen collectiviteit. Doch ook al
staan beide in dit opzicht zoo scherp
mogelijk tegenover elkanderhierin gaan
ze toch hand aan hand, dat naar beider
overtuiging het uitgangspunt voor het
Staatsgezag in den mensch is teaoeken,
en dat van een vinden van dit uitgangs
punt in God Almachtig nimmer sprake
mag of kan zijn.
Dit laatste nu brengt teweeg, dat Li
beralen en Socialisten elkaar in het haar
vliegenindien er geen partij tegenover
hen staat, die het Staatsgezag uit den le-
venden God afleidt. Dan toch zijn er
geen bitterder vijanden, dan de Liberalen
en Socialisten, daar de Liberalen met
hand en tand zich verzetten tegen het
Socialistisch [streven om het individu
onder den dwang van de gemeenschap
neer te drukken, en omgekeerd de Socia
listen niet kunnen aflaten van 't pogen,
om de gemeenschap over het individu te
doen heerschen.
Zoodra daarentegen in welk land ook
plaats grijpt, wat ten onzent gezien is,
t.w. dat er groepen of een combinatie van
groepen opkomen, die het probleem stelt,
dat het gezag van den Staat niet uit den
mensch opkomt, zoomin uit het individu
als uit de gemeenschap, doch dat het af
te leiden is uit de Openbaring Gods,
dan kan het niet anders of Liberaal en
Socialist slaan de handen inéén, om hun
principieele overtuiging tegenover de
Christelijke partijen te handhaven.
In 19011905 doorzagen de Liberalen
dit nog niet. Ze riepen toen Prof. Mr. van
der Ylugt van de Leidsche Katheder
naar de Tweede Kamer, om het pleit te
gen Dr. Kuyper op te nemen. Men her
innert zich, met talenten met wat teeder-
heid hij dit deed. Van de liberale Ka-
merbanken weerklonk het„Gods ver
borgen omgang vinden zielen, waar zijn
vreez' in woont." Heel de Kamer was
één gehoor. In pure mystiek scheen de
oplossing van het groote probleem ge
vonden.
En tech liep Prof. van der Vlugt's op
treden op één pijnlijk fiasco uit.
Niet de vrome mystiek, het uitgangs
punt van het Staatsgezag in God of in
den mensch was het probleem, dat om
beslechting vroeg, en voor dit probleem
vond ook Prof. Van der Vlugt geen an-
'dere oplossing dan de mannen te Parijs
in 1789 boden, en de Socialisten nog
hedgn ten dage rondbazuinen.
Liberaal en Socialist op het punt van
het Staatsgezag één in beginsel, was Dr.
Kuvper's stelling, en Prof. Van der Vlugt
ontkende dit wel, maar bleef ingebreke
zijn beweren waar te maken.
Wat thans op 17 Juni en 25 Juni bij
de stembus ten onzent plaats greep, stelde
Dr. Kuyper in 1904 dan ook volkomen
in 't gelijk.
De Concentratie stond scherp tegen
over de Sociaal-Democratie, inzake het
recht van het individu of van de gemeen-
schap, maar bleek haar bondgenoot en
met haar één van zin, tegenover de Coali-
f tie.
Het was dan ook volkomen consequent,
dat Prof. v. d. Vlugt, die ditzag aankomen,
brak met zijn politieke vrienden. Slechts
was het een fout toen sommigen waan
den, dat hij daarom onze vriend gewor
den was.
De Balkan.
De wapenstilstand wordt nog deerlijk
geschonden.
Vooral de Bulgaren nemen het zoo
nauw niet. Ondanks het staken der
vijandelijkheden trachten zij aanhoudend
hun voorposten vooruit te schuiven. In
de richting van Pirot moesten zij terug
trekken, doch in de richting van Wlasina
had hun poging eenig succes.
Door deze houding hebben zij de Ser
viërs danig verbitterd. En ofschoon niet
te rechtvaardigen, is het wel te veront
schuldigen, dat deze, de Serviërs, het
dorp Wirowitsi in brand gestoken hebben.
De Bulgaren zijn recht gewetenloos te
werk gegaan. Zoo hebben zij met een
mitrailleuse op een dertigtal schreden
afstands van het dorp Nowosetsji vuur
gegeven op parlementairen, die de Bul-
