No 257 1913
Zaterdag 2 Augustus
27e Jaargang
Sal,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Anpslus 1913,
eHRISTELIJK-
HISTORISCH
of in füil
Bakkerij
I
ROTTIER, Burchl
tiende Meid
KOOP
Merriepaard,
ens te koop,
Koop
een Koe,
NG TE PACHTEN
'cd Bom- to Welland,
per dag.
verkoopen
irriepaarden, oud 2,
en 14 jaar, 1 Mer-
ulen, 1 Hengst veu-
inde Melk-
.rkens, 14
daan.
is met toebehooren,
1 Driewielskar, 1
:ksploeg, Eggen in
;hine, Rolblok, Man-
osnijder, Yeldslede,
rindmolen, Kruiwa-
ak, Wagenzeilen,
.ergoteD, Mestplan-
n Blokken, Vleesch-
childer;trap. Touw-
j, Planken, Staken,
Mest in den Mest-
ut, eene partij Wei-
ai, Kan-hooi, Tarwe-
ionstroo en Paarde-
e party
lelkers- enZolder-
dschappen,
arn, Karnmachine,
Botertobbe met
ewichten. Melkem-
jtraanmaten, Graan
zakken, enz.
)orts:
RE GOEDEREN,
lureau, Tafels, Stoe-
Bedden met toe-
3 gr
)ekenkist
erbeslag
o o t e
met antiek
en
Aardewerk, en
ïoederen.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
EN
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
V
Binnenland.
LEESTAFEL
ctober
MELIS, Arnestein,
t JANSr;, N.enSt.
ARDE, Nieuw- en
peulen, een sterke
ren, een KokspW
1RSE, Zoutelande
an haar 2 e kalf.
1SE Sr., Mariekerke.
nibusbreak,
ïtje,
op veeren en een
ZUIDWEG, Smid,
straatweg van Oost-
ij pskerke, in de ge
le, in pacht geweest
ooze.
erkrijgbaar ten kan-
ris J.W VERHULST,
ten moeten worden
22 Augustus 19;8.
FANOY, Burg B 16.
C. BLAUPoT TEN
10 uur, op het hof-
geweest door wijlen
de Troije, te A r n e-
de Langstraat, in het
GEEN STALLING
IEDEREN WERKDAG DES XVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels I.—, iedere regel
meer 10 cent.
2 Augg. 1913.
1858-1913.
Oranje en Nederland vieren leest.
Onze Koningin Weduwe, de Koningin
Emma viert heden haar 55sten ver-
Dankbaar voor het gespaarde leven
van de dierbare Moeder onzer Koningin,
bidden wij van den Heere, Neerlands en
Oranje's God dat Hij het dierbare leven
der Koningin Weduwe nog een reeks
van jaren spare, Hem tot eer, Nederland
en Oranje, vooral de duizenden mis-
deelden en lijdenden, weduwen en wee-
een, door Haar geliefd en bemind, ten
rijken zegen
Het tweede bedrijf.
Na afspeling van het eerste bedrijf,
vervelend door zijn langen asem, het
bedrijf getiteld een linksch ministerie
begon het tweede bedrijf, met het op
schrift: een* concentratie-kabinet.
De uitslag van het eerste werd door
het sociaal democratisch parbestuur ge
maakt die van liet tweede, minder ver
velend dan het eerste, dewijl het spoedi
ger aan zijn einde was, werd gevormd
door de vrijzinnige Kamerleden, waar
onder de toekomstige. In beide gevallen
echter, zooals men ziet, door een groep
mannen, waarvan minstens de helft op
bet oogenblik staat buiten het parlement.
Nude meerderheid der kiezers, of liever
de minderheid, doch wegens eene malle
dietrictsindeeling tot omzetting der Ka
mer in staat, de roode vaan in den mist
is nageloopen, kan men nog meer dan
een mal stuk zien opvoeren.
Het tweede bedrijf is dus afgespeeld,
en men weet nu dat de vrijzinnige op
scheppers, die aan de kiezertjes gouden
beloofd hebben, indien zij maar
- Rechtsche kabinet wilden weg wer
ken, besloten hebben dat geen kabinet
lit de vrijzinnigen zal optreden, dewijl
dit niet kan.
Zouden nu toch inderdaad deMuralts
Patijns en van Raaltes, om van de
mindere goden als de De Jongs en Drions
Lasonders te zwijgen, tot dit besluit
hebben medegewerkt
Zullen zij niet eenigszins beschaamd
sijn, wanneer zij straks voor hun kiezers
bomen met de boodschap dat van het
beloofde „allemaal pensioen" en „alle
maal stemrecht" en „allemaal kosteloos
openbaar onderwijs" niets komen kan.
Want dit is de beteekenis van het
gevallen besluit, waarop dr. Bos naar het
buitenland is vertrokken.
Nu volgt het derde bedrijfeen zaken-
Een zakenkabinet met gematigd on
verschilligen, geen partijmannen, links
uoch rechts.
Want links beteekenttoch nog con
centratie; en rechts beteekent toch nog
sociale wetgeving. En het eerste zou aan
Rechts; en het laatste aan Links niet
welgevallig zijn.
Het zou er in minder dan geen tijd
^'geboerd zijn. Het eerste zou in de
Eerste, het tweede in de Tweede Kamer
geen meerderheid vinden.
Natuurlijk zou het optreden van een
ueutiaal kabinet, dat aan Rechts geen
verplichtingen heeft, en Links niet naar
°ogen heeft te zien, aan enkele kleine,
Persoonlijke verwachtinkjes schade kun-
bari
'en.
doen of teleurstellingen kunnen
Met belangstelling zullen wij nu het
bedrijf tegemoet zien.
Als 'het ministerie Heemskerk straks
aa S[eute^ yan „het laadje" overgeeft
he? „liberale ministerie," dan neemt
e®.n goede aanteekening mee van de
uche van het vrijzinnige Hand :lsblad.
uze toch schreef reeds op 23 Juni.
hoft mipi.8terie Heemskerk be
lt niet juist met zwarte kool te wor-
getnerkt. Gegeven de noodzakelijk
heid van het optreden van eenrechtsch
Kabinet, nadat het ministerieDe Mees
ter was omver geworpen (beter ware:
ineengezakt. Red. Zheeft dit Kabinet,
al vertoonde het eenige nog al zwakke
steeën en al heeft het ernstige fouten
gemaakt, toch ook wel aanspraak ver
worven op waardeenng van den politieken
historieschrijver.
„Minister Van Swinderen heeft het
algemeene vertrouwen verworven door zijn
krachtig en toch verstandig beleid en heeft
alom in den lande het besef gewekt, dat
onze buitenlandsche aangelegenheden
toch nog wel in een anderen trant kon-
Iden worden behandeld dan in dien van
een Jmuis, die geen „piep" durft te zeggen.
Vreesachtige roerloosheid is geweken
5 voor levendige frischheid.
„Voorts heeft het Kabinet het „stom
geluk" gehad, om in den heer Colijn een
minister van Oorlog te vinden, die in
weinig meer dan een jaar tijds de mis
slagen deed vergeten, die het Kabinet
in de eerste vier jaren van zijn leven
had begaan en die in korten tijd voltooide
wat, elf jaar geleden, door minister Eland
was begonnen.
„En eindelijk zal men ook zeker nog
lang een goede heugenis houden van eenige
Eersoonlijke eigenschappen van sommige
ewindsliedenaan het goede humeur
en het vaak plaisante optreden der.heeren
Van Swinderen, Heemskerk, Kolkman,
Coliju en L. Regout, aan de welsprekend
heid van meer dan één minister, aan den
ernst der overtuiging van wijlen minister
R. Regout en aan de ontzaglijke werk
kracht van minister Talma. En ook aan
de staatsmansbekwaamheden, die een aantal
leden van het Kabinet, in 't bijzonder
de Leeren Heemskerk, L. Regout en Co-
lijn, getoond hebben te bezitten."
Zoo is zelfs een vrijzinnig tegenstander
gedwongen te oordeelen over het Mini
sterie-Heemskerk. Mocht aan zulk een
Ministerie het vertrouwen worden opge
zegd?
Schunnige onnoozelheid.
Gelijk nu van achteren duidelijk blijkt,
zijn de Staatslieden van deConcentratie
er onnoozelijk ingeloopen-
Ze hadden zich diets gemaakt„Als
wij de Socialisten nu maar publiekweg
steunen, en saam met hen de Coalitie
slaan, dan zullen ze wel met ons een
gemeenschappelijk Kabinet in elkaar
zetten, en dan natuurlijk kunnen ze ons
niet weer halverwege in den steek laten.
Dan moeten ze wel meê, en worden ze
ongemerkt een aanhangsel van onze Con
centratie.
Zeiven steeds slapper in hun politiek
karakter geworden, hebben ze zich niet
kunnen voorstellen, dat de Socialisten
niet voor de verzoeking bezwijken zouden.
Millerand en Briand g waren hun wel
voorgegaan. En drie ministeries I Denk
u 't geld dat daarmeê binnen zou komen.
En last not kast de posten en de
postjens. Overal Socialisten in. Burge
meesters, Rechters, Betaalmeesters, In
specteurs van allerlei gading; en dan de
Katheders aan onze Universiteiten
De Socialisten naar zich zelve rekenend,
had de Concentratie-groep zich niet kun
nen voorstellen, dat de heeren bedanken
zouden. Het was zoo verleidelijk. Het
zag er zoo uitlokkend nit.
Alleen, de heeren dorsten er véór de
stembus niet meê voor den dag komen.
Ze dorsten niet vooruit zeggenAls we
't winnen, neemt ge drie portefeuiles, en
anders doen we 't niet.
Neen, ze begrepen wel, dat een Socia
list daarvoor te hoog stond. Hij moet
met meer égards behandeld worden. Zelve
beloofden de heeren bij stapels brieven
aan Troelstra's adres, dat ze ja en amen
zegden op zijn conditiemaar zelf ook
maar met éene condidie voor den dag
komen, dht dorsten ze niet.
En zoo zitten de heeren er nu mee,
en merken nu zelf van achteren, dat ze
in hun onnoozelheid de Socialisten niet
gekend hebben.
Ook onder de Socialisten mogen enkele
slappe broeders gevonden worden, maar
als corps zijn 't nog altoos mannen van
stavast.
Er viel niet aan te denken, dat ze 't
bod aanvaarden zouden. Wie er zijn hand
naar uitstak, was weg.
Wat had kunnen gebeuren was, dat
Mr. Troelstra zelf als Kabinetsformateur
was opgetreden. Dan hadden ze Minister
kunnen worden en toch zichzelf kunnen
blijven.
Maar Ministe onder Dr. Bos
den schrijver in de Gids, en dan Socia
list blijven, het was al te dwaas,
om 't voor mogelijk te houden.
De Socialisten pasten er voor, om zich
zelf den strop om den hals te halen.
Hadden de 13 de 9 niet overtroefd, het
eerstvolgend Congres zou de ^wem-leiders
kortweg overboord hebben geworpen.
De Socialisten weten perfect goed, dat
hun triomf in de toekomst ligt, en hun
heldere koppen passen er ter dege voor,
om die toekomst te verspelen.
De onnoozele heeren van de Concen
tratie zitten er nu voor.
Niet bij ongeluk, maar door eigenschuld.
Ze hadden het spel van goed vertrou
wen op 25 Juni niet mogen spelen.
Standaard.
Kamerverkiezing Rotterdam I. Bij de
gisteren gehouden Kamerverkiezing in
district I zijn uitgebracht 8862 geldige
stemmen. Het aantal kiezers is 12,248.
De heer B. J. Gerretson (C.-H.) ver
kreeg 3934, de heer D. de Klerk (U.-L.)
2343, dr. W. van Ravesteijn Jr. (S.D.P.)
54, en de heer A. B. de Zeeuw (S.D.A.P.)
2531 stemmen, zoodat er herstemming moet
plaats hebben tusschen de heeren B. J.
Gerretson (C.-H.) en A. B. de Zeeuw
(S.D.A.P.).
Bij de stemming op 17 Juni waren
uitgebracht 9737 stemmen, waarvan op
de heeren B. J. Gerretson 3604, mr. H.
Goeman Borgesius (U.L.) 2247, dr. E.
A. Keuchenius (Chr. Soc.) 109, H. Spiek
man (S.D.A.P.) 3739 en D. Wijnkoop
(S.D.P.) 38. Bij de herstemming op 25
Juni werd toen de heer Spiekman ge
kozen met 5576 stemmen tegen 4528 op
den heer Gerretson.
Bij de herstemming heeft de heer
Gerretson geen geringe kans gekozen te
worden. De politieke toestand is thans
te doorzien. Men weet nu, wat men aan
de concentratie en aan de S.D.A.P. heeft.
Van misleiding is geen sprake meer.
De ruim twaalf honderd kiezers, die
den socialist in den steek lieten, hebben
er iets van gevoeldde drie honderd,
die Gerretson op 17 Juni ontrouw waren,
zijn zich bewust geworden van den
hachelijken toestand der linkerpartijen.
Minister Colijn is voor drie weken
naar het buitenland vertrokken.
De kabinetscrisis. Het Nederlandsshe
Correspondentie-Bureau te 's-Gravenhage
meldt, dat er vanwege sommige voor
aanstaande personen in de S. D. A. P.
alsnog pogingen worden gedaan om, nu
de vrijzinnige concentratie geweigerd
heeft een ministerie op den grondslag
van het program-dr. Bos te vormen, terug
te komen op het bekende besluit van
de partij-conferentie der S. D. A. P.
Bessenpluk. Op een zonnigen mor
gen van een der laatste Julidagen toog
H. M. de Koningin met Prinsesje en
zuster Marting per auto naar een bessen-
rijk plekje in de omgeving van Apel
doorn. Ter bestemder plaatse werd de
auto stop en aan den kant gezet, terwijl
H. M. en Prinsesje, geassisteerd door zus
ter, ijverig den bessenpluk aanvingen.
Dat duurde niet lang of twee kwieke
jongens, het gezelschap schattende op
rijkelui, plukten braaf mee, en toen ze
een toonbare voorraad bijeen hadden,
boden ze die der Koningin aan: „of de
jufirouw van hun soms ook nog bessen
wou bijkoopen",
Zeker wel. Maar och arme: de juffrouw
had haar portemonnaie vergeten. En
vloog naar den chauffeur, of die haar
misschien even wou voorschieten. Maar
natuurlijk graag! En teruggekeerd, gaf
de juffrouw aan elk der rekels een pop.
Toen ze düt ding in hun negerhandjes
zagen glimmen, waren ze paf. Slopen
naar de auto en vroegen wie die royale
juffrouw was. En de chauffeur, fluiste
rend achter de handDe KoninginEn
die dolle jongens aan de haal. Met hun
gulden. Een vlucht van verbouwereerd
heid, mèt buit.
En H. M. en Prinsesje, die met een
vriendelijk „asjeblieft" de dukaten uit
gereikt had, lachten, lachten, dat het
ver klonk De jongens vlógen!
Ned.
Albanië. Naar Reuter aan de N.
R. C. seint, heeft de Gezantenconferentie
te Londen gisteren besloten, zich tot
Nederland te wenden met het verzoek
officieren aan te wijzen, die het bevel
over de te vormen gendarmerie voor
Albanië op zich kunnen nemen.
Stemmen des tijds. Red. P. J. Mo
lenaar, dr. J. Th. de Visser, mr. P.
A. Diepenhorst, dr. J. R. Slotemaker
de Bruine, en anderen 2e Jaargaüg
no. 10. Utrecht, G. J. A. Ruys.
Mr. dr. baron Creutz behandelt een
oud, en toch weer nieuw onderwerp dat,
zoover wij weten, anders dan door nu
wijlen mr. L. W. C. Keuchenius in enkele
Kamerredevoeringen, in de laatste jaren
althans, nog niet uit antirevolutionair
oogpunt is bekeken geworden, n.l. Ne
derland en de Internationale rechtsorde.
Een urgent vraagstuk, sinds Nederland
de plaats werd, waar (in het Vredes
paleis) de mogendheden uit de geheele
wereld hunne vredes-conferenties houden.
Schr. herinnert aan mr. Van Vollen-
hovens „Roeping van Holland" in De
Gids van 1910 Nov. afl.een artikel dat
ingeslagen schijnt, blijkens de artikelen
van instemming en bestrijding in enkele
bladen er op gevolgd. Schr. stelt zich
vierkant tegenover prof. de Louter die
het recht afhankelijk stelt van den
menschelijken wilde mensch, in zijn
meervoudigen vorm tot staat georgani
seerd, maker en meester van het recht
en tegen de leer der staatssouvereiniteit
die uitloopt op het récht van den sterk
ste en geeft, na eenige geschiedkundige
herinneringen, de middelen aan de hand
die een meer reëele handhaving van het
internationale recht waarborgen. Niet
ontwapening of verplichte arbitrage,
welke zonder voorafgaande instelling
eener internationale politiemacht onmo
gelijk is, terwijl deze laatste op haar
beurt niet te verwezenlijken blijktniet
dus een uitwendig opgelegd gezag, hoe
ook genaamd, maar de lange weg van
invloed door het Evangelie, die voor
individuen en natiën geldt, moet ook
voor alle staten saam gevonden worden.
In verband daarmee wijst Schr. op Ne
derlands roepingeigen voorbeeld, initia
tief tot het inroepen van internationale
voorziening waar in andere staten on
recht heerscht of dreigt, en bevordering
der vreedzame beslechting.
Ds. Molenaar schetst in een opstel dat
later vervolgd wordt de beteekenis van
Chateaubriand voor de Fransche letteren
in het begin der 19e eeuw, de eeuw van
Voltairianisme, waartegenover deze ge
leerde opkwam voor herstel van den
Christel ij ken godsdienst en terugkeer tot
de zoozeer belasterde Roomsch Katho
lieke kerk, waarvan hij dichtte in proza.
In een van breede studie getuigende
verhandeling behandelt professor dr. P.
A. E. Sillevis Smitt „Godsdienst-weten
schap en Zending". De positie der Zen
ding als minderwaardige tegenover de
eerste heeft plaats gemaakt voor die van
evenboortige. Zij ontmoeten elkander
onmiddellijk en kunnen zich aan een
nadere verantwoording tegenover elkan
der niet onttrekken. Ja, de praktijk leerde
dat de Zending, lang reeds eer er van een
Religionsgeschichtliche Schule sprake
was het werk van deze had verrichtniet
de geleerden, maar de zendelingen hebben
het religieuse leven der volken bestu
deerd en geleid. Het leven ging ook hier
aan de wetenschap vooraf. Met belang
stelling volgen wij den schrijver bij de
behandeling van hetgeen de godsdienst
wetenschap daarna heeft verricht, en
welke haar gedachte is tegenover de Zen
ding. Bousset, Troeltsch, Buss, en het
door hen ingenomen standpunt, en de
reeds daardoor aangetoonde ónmogelijk
heid, dat de Zending van een door hen
voorgestane religie groote schade onder
vinden zou. Tegenover hetgeen de ge
schiedenis der godsdiensten buiten het
Christendom leert, wijst schr. op den
eisch van de volstrekte scheiding tusschen
ware en valsche religie, welke de Zending
moet beheerschen, gesterkt als zij worden
moet door een Kerk, die het Woord van
haar Koning trouw is, en door een Theo
logie, die uit datzelfde Woord leeft.
Dr. Weststrate voltooit zijn studie over
Van der Brugghen op onderwijsgebied.
Hij staat stil bij hetgeen 1857 voorafging,
en laat in dit verband ook de figuur van
Groen zien, en legt de slotsom vast, dat
Groen v. d. Brugghen niet begrepen heeft,
wat hij nooit van hem verwachten mocht,
n.l. de antirevolutionaire gezindheid om
los te laten de idee der gemengde volks
school. Dat „de ellendige zinsnede" een
flinke beurt krijgt, spreekt van zelf. Schr.
laat ons den auteur der schoolwet van '57
zien met zijn onjuiste illusiën en verwach
tingen, zijn teleurstellingen, zijn verdien
sten en onverdienden lof en blaam. Vooral
van het laatste heeft hij wel wat veel ge
had en de hem toekomende eere van het
vaderschap van het stelselschoolstich
ting zooveel mogelijk over te laten aan
het particulier initiatief is hem wel wat
lang onthouden.
Engstlewalp is het opschiift van een
boeiend stukje Reisbeschrijving, welkom
in dit reisseizoen waarin zoovelen hunne
reis moeten beperken binnen de wanden
van hun woning. Met genot volgt de
reiziger op zijn stoel deze geestdriftige
reizigster op haar tocht door Zwitserland,
en rusten met haar uit op den top van
den alp om te luisteren naar Gods stem,
en het woord te verstaan„de bergen
zullen vrede dragen." Men leze hoe de
schrijfster hen geeselt die bij voor hen
minder welkom reisweer brommen van
„ellendig weer-"
De buitenlandsche kroniek is, als al
tijd, door Baarbé, den buitenlandsch
overzicht-schrijver van De Standaard weer
uitnemend verzorgd. Rusland en het
Panslavisme krijgen een goede beurt.
Maandblad der Vereeniging Ne-
derlandsche Landkolonisatie en In
wendige Zeding. Red. ds. J. A.
Visscher. Bureau Rijkwijksche
Plein, 30 's Gravenhage.
Gaarne vestigen wij op dit Maandblad
de aandachthet wordt aangenaam 'ge
redigeerd; de eigenaardige stijl en toon
van de meditaties en verhalen en „beden
om hulp" drukken op een en ander een
eigen stempel't is, als met v. d. Brug-
ghens „Lampje", en Kuypers driestarren,
zoo anders dan anders, zoo „de stijl .zoo
de man" maar bovenal er wordt in ver
haald van den zegen Gods in en op de
Evangelisatie te Houtegehage, de prac-
tische uitwerking van landkolonisatie
door en met en naast inwendige zending
in Frieslands misdeelde deelen. Predi
kanten, Jongelingsvereenigingen, werk
liedenorganisaties, maar ook vaders en
moeders en gezinnen, steunt dit maand
blad en gedenkt den arbeid van zuster
Michielsen en van de Ned. Heidemaat
schappij.
