Cement. No, 244 Vrijdag 18 Juli. 27e Jaargang NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- HISTORISCH TTönvérgëtelijke. Bouwmateriaiei, Kalfvaarzen, leen Kalfvaars, teciii o{ balSwas. EERSTE BLAD. ONZE OOST. M t (ld indel in siKLg'ea., "5ÖÖP - Is Merriepaam "eere. 1 »P een Koe, lening 3 Augustus van kalf, bij P. DANIËLSE |M 197 te Middelburg, [•Ren, zeug, en een n, bij J. BASTIAANSE |ge. Juli en 9 Augustus Pz- te Biggekerke. Augustus, Of in ruil bij C. DE KORTE, pevraagd AK WEG, Wemeldinge, [ustus gevraagd [kersknecht, v/h. A. J. BREVET, jld d e 1 b u r g. let October DEKKER Hz, It October C. VADER, N. Vliss. [t October tomende Meid DOBBELAAR, Oude e 1 b u r g. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN M F E U I LVÉTO Nt RECLAMES. Dij LICHTE aandoeningen aan gewend, voorkomen vaak zeer GEVAARLIJKE ziekten. (Wordt vervolgd.) 11 u i t e n d 't Z a d d. ianat „SGHBLDX" 3—Rotterdam. |i 1913*). Vrfjd.25 9,— 12,— Zater.26 9,— 12,— Zond. 27 6,80 1,- Maan.28 9,— 12,— Dins. 29 8,30 1,- Woen.30 8,30 10,— Dond. 31 8,30 10,30 getal achter een datum ia [zee het tweede getal ia |idam.) bootdianit IDDELB-ROTTERDAN. gde Dienst, lull 1913. ialve des ^Zondags) vso rm.van Middelburg en t. 8,45. 's Maandags van uur. .TELEGRAAF', uli 1913. [ezonderd des Maandags) q van Antwerpen voorin- 1 1913. 0«) 5) 3,43 c) 6,35 d) da) 4,10 c) 7,05 m, 2,15 a5,05 3,43 6,35 d) h) 30 Bi^nntas na h«t vertrek «kerkt b. Nenie» kens, Boriselen en Neuzen Breskeh» ten hoogate 1® innten wachtea. boot van 10,45 uit Neuz0D heden tot emet 31 Aug* Hoes. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p.p1.25 Enkele nummers0.05 UITGAVE DER FIRMA'S EN van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel meer 10 cent. lit nummer bestaat uit twee bladen. Voor ons, tweede Koloniale Mogend heden van Europa, moet de Indische Staatkunde een hoofdschotel blij ven op den politieken disch. Dr. A. BRUMMELKAMP. Zooals men weet, heeft de Gouver neur-Generaal van Ned.-Indië geweigerd aan de „Sarikat Islam" rechtspersoon lijkheid te verleenen, zonder evenwel het oprichten van plaatselijke vereeni- gingen te willen verbieden. Deze maat regel van den landvoogd bevestigt de ook hier te lande reeds lang gekoesterde meening, dat de Sarikat Islam wier drijven aan vele der in den laatsten tijd gepleegde misdaden en aanslagen op Europeanen mede schuldig staat meer en meer tot een revolutionair-propagan distische vereeniging is verwordon, wier erkend bestaan een gevaar voor onze Oost dreigde op te leveren. Allicht zal er binnenkort aanleiding zijn op het gewicht van deze verbods bepaling nader de aandacht te vestigen thans willen we ons er toe bepalen met een enkel woord te wijzen op den aard der moeilijkheden, waarvoorde regeering en met name de vertegenwoordiger van het Nederlandsche gezag in de Oost- Indische bezittingen, zich gesteld ziet, en die ongetwijfeld ook nog in de ko mende jaren van de koloniale staats manswijsheid buitengewone praestaties zullen vergen. Want de thans door den Gouverneur- Generaal getroffen maatregel betreft niet maar de beteugeling der buiten sporigheden van een onbeteekenende groep malcontentenin het bestaan en den bloei van de Sarikat Islam uit zich de geest van een groot deel der inland - 8pLe bevolkingOf lieverde ontwikke ling van het „nationale" zelfbewustzijn der Javanen werd daarin openbaar, zij net (bij gebrek aan goede leiding en zelfs onder pressie van revolutionaire elemeneen uit de Europeesche kringen) "1 een verkeerde richting en in een niet- 'oelaatbaren vorm. Tegen dien vorm, wet iegen den groei van het zelfgevoel van den inlander, is de weigèring ge wit van den landvoogd, die wordt Vrij naar het Duitsch van D. Speckmann. (Geautoriseerde vertaling. Nadruk verboden.) )o(— Zijn hoofdbezwaar kleedde hij aldus ln: „Elisabeth, zou het vreemde kind jjeen verwijdering tusschen ons teweeg- Vol vertrouwen antwoordde ik echter ijfaar ben ik niet bang voor. Integen deel, ik geloof, dat het ons nog nader l°t elkander zal brengen. »Is dat nog noodig? vroeg hij. «Ja", antwoordde ik zacht, ik durfde geen ander antwoord te geven. Mijn man zweeg. ij heeft mij zelf verzocht van onze j,ein® Annie te vertellendaarom mag k ook deze dingen zeggen, het was Gods hand, Die ons ook in (T wjlde ieiden. Dat voelde mijn man Hij voelde, dat het geen gril van 'J Was, maar de sterke stem van mijn «hebbend hart. i°en wij den volgenden dag op de ak terugkwamen, zeide liij dan ook Lu', ik zie, dat je voor jezelf «van je zaak bent. Ik laat het gaarne v0 aa.n je over. Doch bindt ons niet or altijd. Laten wij zoo afspreken de inhoud van het telegram nader als juist bevestigd het optreden dier Indische vereeniging afkeurt om haar revolutionaire, tot opstand leidende strek king, maar aan den anderen kant geen belemmeringen in den weg wil leggen aan de zelf-opvoeding van den Javaan, die in zijn plaatselijke vereeniging liet instituut kan vinden, dat zijnwenschen in een program kan belichamen en zijn zedelijke opheffing kan bevorderen. Niet onwaarschijnlijk zal bij het verleenen der toestemming tot de oprichting van locale organisaties ook als motief hebben gegolden de o vei weging, dai tegen even- tueele buitensporigheden van zulk een vereeniging ook plaatselijk kan worden opgetreden, zonder dat daarmede aan het geheele Javaansche vereenigingsleven een slag behoeft te worden toegebracht. In dit alles teekent zich de periode van overgang af, waarin de bevolking van onze Oost, speciaal die van Java, zich bevindt. De tijd van het heillooze Cultuurstelsel behoort, gelukkig, tot het verled'en. Reeds vóór'het einde der 19e eeuw had de ko loniale staatkunde dit te kwader ure door den gouverneur Van den Bosch ingevoer de systeem van exploitatie prijs gegeven. Vele jaren lang was het 't eenig stre ven geweest van de koloniën te halen, wat er maar te halen viel. Voor de voort brengselen van afgedwongen arbeid op rijksdomeinen werd een gereglementeerde prijs betaald het zedelijk recht van den Javaan, zijn eigen belang werd niet ge teld. Jaar in jaar uit moest 's Rijks schat kist gestijfd met de sommen, onrecht matig verworven uit het „batig slot" der kolmiale begrooting. De zedelijke roe ping, die op een Christennatie rust ten opzichte van de onder hare souvereini- teit levende millioénen, werd niet ver staan, althans schromelijk veronacht zaamd de koloniën werden verlaagd tot wingewesten. Dat zulk een politiek, af gedacht nog van haar veroordeeling door hooger beginsel, noodwendig leiden zou tot een geweldige reactie, die het nage slacht voor groote moeilijkheden zou plaatsen niet alleen, maar teven het eerst kunstmatig opgevoerde peil der inkom- ten plotseling kon doen dalen en alzoo verwarring in 's rijks fïnantiën kon te weegbrengen, 't werd niet geacht door de Conservatieve bewindhebbeis, onder wier bestuur het in wezen onzedelijke, Als later een van ons tot de overtuiging komt, dat wij zonder het kind gelukkiger kunnen leven, dan zullen we er zonder tegenspraak een offer voor over hebben en het kind van ons scheiden, hoezeer wij er ook aan gehecht zijn, Op deze voorwaarde kon ik zonder bezwaar ingaan. Want ik was overtuigd, dat het kind mettertijd een voorname en nooit te veroveren plaats in ons gezin zou innemen. Ik begaf mij dus den volgenden och tend op reis, om mijn kind te halen. De onderhandelingen met den voogd werden door mijn vriendin gevoerd, en ze leidden spoedig tot het gewenschte doel. De zusters in het ziekenhuis vertelden mij, dat de kleine Annie iederen dag naar die tante met die warme handen gevraagd had en den vorigen avond in haar gebedje onzen lieven Heer gevraagd had haar weder terug te brengen. Dit moest ongeveer hetzelfde uur geweest zijn, waarop mijn man de beslissing gegeven had Deze merkwaardige om standigheid heeft ons toen zeer geroerd. Nu wisten wij, dat het Gods wil was, dat wij Annie tot ons namen. Toen ik haar zeide, dat zij nu met mij mee zou gaan, om altijd bij mij te blijven, keek zij mij ongeloovig aan en zeide i „Tanteik geloof, dat U jokt." „Maar Annie, mag je dat wel zeggen?" in uitwerking veelszins noodlottig Cul tuurstelsel tot regeersysteem werd ver heven. Als ware voor een koloniseerend Staat geen ander richtsnoer denkbaar en aangewezen, dan 't beleid van een han delsfirma, die slechts commerciëele over wegingen kent. Geheel anders luidde het in 't Program der A.-R.- of C.-H.-partij, die reeds in '78 haar beginsel op dit stuk aldus in art. 18 formuleerde „Voor zoover het koloniale vraagstuk „aanbelangt, belijdt zij dat de baatzuch tige neiging van onze staatkunde, om „de koloniën voor de kas van den Staat „of van den particulier te exploiteeren, „dient plaats te maken voor een staat- „kumde van zedelijke verplichting.'1 In gelijken zin spraken zich in '98 de Vrij-antirevolutionairen uit, en in 1903 de C.-H.-partij, gelijk ook de C.-H.-Unie in haar program van 1908 dit beginsel duidelijk poneert (art. 21) „In de koloniën behoort een onbaat zuchtige Staatkunde gevolgd te worden, „met nauwgezette inachtneming van het „zedelijk en stoffelijk belang der inlandsche „bevolking." Maar ook vóór de rechtsche partijen in staat waren dit beginsel anders dan langs den weg van propaganda ingang te doen vinden, was het bewustzijn van de nationale verantwoordelijkheid der mate verlevendigd, dat met het cultuur stelsel gebroken kon worden, en begin selen van hooger aard in de koloniale Staatkunde gingen meespreken. Niet het minst werkte ae meer algemeene ont waking van het besef der Zendingsroe ping er toe mede, dat Christelijk Neder land in zijn voogdij over de koloniën de groote verantwoordelijkheid ging ge voelen, die het de taak oplegde de geeste lijke, zedelijke en sociale belangen van den inlander ernstig en vol toewijding te behartigen. Op dien weg zijn nog slechts de eerste schreden gezetmaar verblijdend is het reeds, dat althans het oude pad verlaten werd, en de overheersching der zelfzucht in de koloniale politiek voor goed een einde heeft. Doch met het streven naar verheffing van het levensniveau der inlandsche be volking gaat gepaard, deels als gelijk tijdig verschijnsel, deels ook als gevolg van dat pogen, een zich bewust worden van innerlij klevende krachten, bij die „Maar het is toch niet waar Ik sloot haar in mijn armen en zeide diep geroerd„Ja, het is waar, kind. Je bent en blijft nu mijn lief, zoet dochtertje. Ik bleef nog een paar dagen bij mijn vriendin, om voor het kind nieuwe kleertjes te koopen. Thuis had ik haar eigenlijk veel rustiger in eenuieuw pakje kunnen steken, maar het dacht mij aar diger ze netjes aangekleed bij haar pleeg vader te brengen. Nu moet mijn vertelling een andere wending nemen en moet ik minder aan gename dingen uit ons huwelijksleven vertellen. Ik zie, dat mijn man er om lacht. Ja, de herinnering daaraan, wekt nu geen bitterheid meer. Integendeel, ze vervult ons met groote dankbaarheid. Ik zal het echter schappelijk maken en mij tot enkele feiten beperken. Toen mijn Anneke haar pleegvader voor den eersten keer de hand gaf, be spiedde ik heimelijk zijn'gezicht. Het was een ontgoocheling voor hem, of schoon hij zich moeite gaf dit niet te laten blijken. Eigenlijk verwonderde ik er mij niet over. Het verwaarloosde kind, pas van een zware ziekte hersteld, zag er nu niet bepaald uit, om ieder voor zich in te nemen. Den volgenden dag kocht mijn man een zeer duur fotografietoestel. Toen ik mijn verwondering over den hoogen prijs te kennen gaf, antwoordde hij eenigszins kort: „Ik moet toch ook wat hebbenI" bevolking zelije. En voorzoover de ont wikkeling van dat zelfgevoel gaat langs den natuurlijken weg, is dat een voor uitgang waarover we ons hebben te ver blijden. Toenemende ontwikkeling, ook op intellectueel gebied, doet den dag nader komen, waarop de opvoeding van den Javaan hare voltooiing zal hebben bereikt, en hem, op de wijze en naar de mate als dan zal blijken voor Insu- linde's welzijn het beste te wezen, zelf bestuur kan worden verleend. Maar bij die voorstschrijdende zelf opheffing" van den inlander komt tevens nog een itndere factor in het spel. Een groot gedeelte der bevolking heeft die ontwaking niet bewust medegeleefd het gevoel van zelfstandigheid wordt haar opgedrongen, vaak door Europea nen, die uit welke beweegredenen zij hier in 't midden gelaten meenden als volksleiders en voorlichters te kunnen op treden, en den inlander door hun predi king van de volkomen gelijkstelling met den Europeaan, het hoofd op hol hebben gebracht. En als vanzelf leidde dit gevallen van persoonlijke wraakneming of moord zucht nu daargelaten tot excessen, die hoogstens eenigermate hun strafwaardig heid verminderd kunnen zien door een beroep op de onbesuisdheid der „vlegel jaren", waarin het zoo lang onmondige volk thans verkeert, maar niettemin ener giek en krachtig moeten bestreden. Tegenover de onbezonnen buitensporig heden om geen enger kwalificatie te bezigen van de gepleegde wanbedrijven van leden der „Sarikat Islam", die tot uit de onderste lagen der Javaansche bevol king haar aanhangers recruteert, zou ook de geringste aarzeling in het optreden der autoriteiten noodlottig kunnen zijn. Reeds wordt in correspondenties gewaagd van groote onrust, die in verscheiden streken zich van de Europeanen gaat meester maken, en hen drijft tot het aanschaffen van wapenen voor eventueelen tegenweer. Zulk een toestand, zelfs de mogelijkheid dat die ontstaan zou, mag niet gedoogd. En aan den anderen kant: geweld van wapenen prikkelt tot verzet, en mag alleen als uiterst middel aangewend. Niet gemakkelijk is de taak van hen, die geroepen zijn niet slechts om de sou- vereiniteit van het Moederland over zijn bezittingen te handhaven, maar evenzeer om het volksleven te leiden en aanzijn natuurlijke ontwikkeling tot zelfstandig Hij werd een hartstochtelijk fotograaf en in zijn vrijen tijd ging hij er steeds op Uit, terwijl ik door mijn nieuwe plich ten en zorgen meer en meer aan huis gebonden was. Door ons kinderlooze huishouding verwend, kon hij daarom wel eens kreve- lig zijn en het gebeurde dan ook meer malen dat Annie hem stoorde of uit zijn humeur bracht. Hij zeide dit weliswaar niet, maar meermalen trok hij zoo'n bezorgd gezicht, dat het duidelijk genoeg was. Soms was het alsof hij wilde vragen: „Zie je nu wel; heb ik geen gelijk gehad? Het kind zal ons nog van elkander vervreemden." Het scheen wel zoo. Maar inderdaad stond de zaak anders. We waren nooit inniger verbonden geweestde aanwezig heid van het kind bracht dit duidelijker aan het licht. Ik zal niet stil staan bij al de tooneel- tjes, die zich de volgende dagen afspeel den, terwijl Annie op allerlei wijze de vesting aanviel, die echter hardnekkigen tegenstand bood, maar dadelijk met blijdschap constateeren, dat het bolwerk bij een plotselingen nachtelijken aanval werd ingenomen. Geheel zonder mijn hulp. Ik was natuurlijk een trouwe bondgenoote van de kleine, maar uit diplomatiek oogpunt had ik mij steeds op een afstand gehouden, en op het be slissende oogenblik was ik zelfs niet eens thuis. Ik was n.l. naar mijn ge- besef geen noodelooze belemmering in den weg te leggen. Hoe meer de Overheid doordrongen is van deze tweeledige taak, haar opgelegd door het bestel Gods, dat ons land over zoovele millioenen de voogdijschap doet uitoefenen, des te meer zal het haar stre ven zijn om bij het bestuur over ons schoon Insulinde wijsheid en bedacht zaamheid met positieve kracht en vast heid van beleid hand in hand te doen gaan. Amst. 18 Juli 1913. Jules le Maitre, een Franschman, gelijk ge aan z'n naam bemerkt, een schrijver van naam, vroeg eens aan een sociaal de mocraat „Meent gij alle menschen met uwe theorieën gelukkig te maken „Het is niet onze bedoeling, alle men schen gelukkig te maken, maar dat alle menschen even awgelukkig zullen zijn als wij", antwoordde de aangesprokene heel openhartig. Aan deze eenvoudige toelichting van het beginsel en het doel der sociaal demo cratie dacht ik, toen ik tijdens de Amster- damsche stakingsdagen van een juffrouw las, die met haar net met boodschappen over het Kattenburgerplein liep en wie plotseling door eenige vrouwen het hoedje van het hoofd en het boodschappennet uit de hand gerukt werden onder den uitroep: Wij niet te vreten,jij ook niet Inderdaad, het socialisme als levens leer is „het evangelie van den haat" en staat als zoodanig vierkant tegenover het Evangelie, dat liefde predikt als de drijf veer tot het aanbrengen ook van sociale hervorming. Als we deze tegenstelling, die zich in horiderderlei vorm herhaalt, goed in het oog houden, vergapen we ons niet aan de mooie beloften van het socia lisme en begrijpen we ook beter de histo rie der Revolutie. boortestad, om den verjaardag van mijn moeder te vieren. Nu Herman, wat er in dien nacht gebeurd is, kun jijzelf het best vertellen- Wil je?... Toe!... Als je dat wilt, graag... Dat mijn vrouw en Anneke het spel zouden winnen, had ik al lang zien aanko men. Wat is een man tegen twee vrouws personen, die onder één hoedje spelen! De oudste ging steeds zeer verstandig en voorzichtig te werk; de kleine was vaak ongelukkig. Zoo had ik in onzen tuin een pere boompje zorgvuldig opgekweekt. Het zou dat jaar juist voor het eerst dragenu kunt begrijpen, dat ik het trouw verzorgde. Maar wat gebeurt op zekeren dag, toen ik uit de school kwam, kwam Annie mij juichend tegemoet en gaf mij de onrijpe vruchten van m'n boompje, die zij er alle afgetrokken had. En toen ik haar niet erg opgewekt bedankte, liep zij huilende naar haar moeder toe. Een volgende keer gapte zij van mijn schrijftafel een opstellenschrift en gaf het mij terug, nadat zij alle bladzijden met een potlood „bewerkt" had. Dat waren zeer onaangename dingen, die mij niet erg vriendelijk stemden. Doch ik zou u van de overgave ver tellen. Mijn vrouw heeft gelijk. Een nachtelijke stormaanval hakte den knoop door.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1913 | | pagina 1