aaïn^ No, 223 1913 Dinsdag 24 Juni. 27e Jaargang IIEÜWSBLAD VOOR ZEELAND n J GHRISTELIJK- HISTORISCH M iddell dig slippen. •op een Geit, JCtaren Hooigras gemeten Vlas, [bakkersknecht, [mende Knecht mende Knecht J. H. BLUM. it Rooie Klaver KOO p~~~^ Arbeider Lersknecht, f hakker, lid. ik Dienstmeisje, [EID VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN ne Juli 4e dracht, bij [SPERSE Jr., E KOOP 'CHI'RE, Qrijpakerke. hand te R00p plzendepolder, gemeente |n bij L. NISUWiN. p Putten) Kruiningtn, ■paard oud 5 jaar, zon. bruine Merrie oud R In best spenoud Henest. L DEES, Westpclder, KO€P te landbouwers hier in J. Te bevragen bij N, |ssionair, G e e r s d ij k.' Terstond [ng beschikbaar, bij D. a p e 11 e. |en Augustus of eerder ?oede getuigschriften. |N 'T WESTSINDE, Machinale Bakkerij, 's Heerenhoek. bd October WILLEMSE, St. Laurens. Jnd gevraagd HIRDES, I e r s e k e. October jelken kan, bij A. DE Ihe weg. pd gevraagd K1 o e t i n g e. October |KOLE, Zuidbeeksche i r k e. |teiijk gesticht voor irederust" te nog enkele van beslist christe- om in de verpleging fen aan den ■HEER-DIRECTEUR. rraagd Hen 17 jaar. jeerstraat H 84. direct in Den Hua§ Zonder goede ge* lich aan te melden. I adresseeren Mevr. Irsplein No. 19, Den Ictober ielken kan, bij W. Ie. ifonfe-Verwest, Goes. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p.p1.25 Enkele nummers0.05 UITGAVE DER FIRMA'S EN van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel meer 10 cent. BERICHT. Zjj, di# zich thans op ons blad abon- neere'n, ontvangen de tot 1 Juli a. s. verschijnende nummers gratis. Prov. Staten. (Herstemming 27 Juni.) De Zeeuw" beveelt ten dringendste aan de navolgende candidaten Middelburg, ff A. DE RIJCKE. H. R. STRUVE. L. J. VAN VOORTHUIJSEN, aftr. Goes. M, NOORDIJKE, aftr. Hulst. Mr. P. DIELEMAN, aftr. C. YSEBAERT. Wij ontvingen het volgende ter plaat sing: Protestantsche Kiezers Bij de herstemming een enkel woord. Neemt het ter harte, wij zeggen het na rijp beraad. Wij zijn geen Coalitie-man nen. Wij hebben dit getoond. Nu de Coalitie geslagen is, staan wij voor een anderen toestand. Wij willen geen beulswerk verrichten. De Liberalen verkoopen zich aan de Socialisten. Protesteert metj ons tegen' deze begin- selverzaking. Thans is er geen keuze dan om rechts («stemmen en op te'komen voor gezag en orde. Het gaat nu niet meer om de Coalitie. Het gaat thans om de vraag of er al dan riet plaats zal blijven in ons staatkundig leren voor wat ons dierbaar is als Pro testanten en Hervormden. Nu de Liberalen aan het Socialisme ie broederhand reiken om alles uit te l, wat hoe gebrekkig ook voor het Christelijk beginsel voelt, gt gij niet mede de verantwoorde lijkheid dragen voor deze politiek, maar ®oet gij de Rechtsche candidaten steu- jffl ten spijt van alle bezwaren. Straks zetten wij den strijd tegen het separatisme voort. Maar nü steken wij 1 waard op, omdat we het zouden kee- 'en tegen onszelven. Blijft niet thuis, maar helpt de zége whinderen der thans gecombineerde «raai socialistische concentratie. "s. A. G. H. VAN HOOGENHUIJZE, A TYiafömQTYl Ds. G. H. WAGENAAR, Rotterdam. L de Nieuwe Courant (wij wezen er "ris op) komt een zeer belangrijk in bonden stuk voor van een liberaal: J. F. Dijkstra. Hij stelt zich zelf 11 de volgende wijze voor Wat mij zeiven aangaat als kenbron treffende de onderhanden onderwer- I jtn ik bereikte einde 1911 en ge- I {®®de 1912, als onbevooroordeeld pu- Hst, staande buiten alle partijen, niet «oorende tot een kerkgenootschap, Ia' zoo goed als geheel Java. Ik toefde I «otteren of langeren tijd in de verschil- 'e afdeelingen van de Preanger,in j toeribon, Tëgal, Pekalongan, Semarang, papara, alwaar ik bij den Regent lo- ftrde, derhalve in het huis waar Kar- ;®i werd geborenVorstenlanden, Ke- Rembang, Soerabaya, in Bantam P 'n Banjoewangi. Ik hield mij niet alleen op in de hoofdplaatsen van eet of afdeeling, doch ik trok het hanenland in per as of te paard. Ik bezocht kweekscholen zoowel als kleine ("nnitieve, doch zéér nuttige schooltjes p bet gouvernements kinaland, in de I 'eboone vlakte van Pengalengan op meer 5000 voet en 't onooglijk leprozen- kooltje te Palantoengan, zijwaarts van Selokaten aan den voet van den mach tigen Dieng. Ik was per auto in Rem bang, zat op een pikelpaardje toen ik de Moeria omtrok van Djabara naai1 Pati, door het noorden heen. En overal kwam ik zonder vooropge zette meeningen, gaf alleen mijn oogen en ooren den kost, ondervroeg zoowel ambtenaren als particulieren. Als mede-redacteur van het liberale „Soerabajasch Handelsblad", zag nie- mond in mij een regeeringsvriend door dik en dun, doch een neutraal jouralist, wat ik was. Ik werd daarom dan ook nergens met wantrouwen begroet. Soms kruiste ik het pad van mr. Van Deventer, b.v. in Djocja en in Sema rang. Ik echter zag meer, en allicht keek ik door minder idealistischen dan wel zwarten bril. Ik toch had geen weerstand van eenig partij-impuls 'te overwinnen, had geen behoefte aan voorraad in een partij - arsenaal. De Nieuwe Courant had nl. alle oud- Indische gasten,die in Den Haag wonen speciaal opgeroepen om den strijd tegen dit Kabinet mee te strijden om aan dit Kabinet dat Insulinde in gevaar brengt een einde te maken. Mr. Dijkstra geeft het schrijven van de N. Ct. aldus weer En nu vraag ik verlof, uit uw advies de quintessence naar voren te brengen. Ik onderscheid drie punten 1. Onder het coalitie-regime zou de verdraagzaamheid zoek raken, strikte on zijdigheid in het gedrang komen. En dat, door verschillende maatregelen der Regeering inzake onderwije voor in landers en bevoorrechting der zending. 2. De bevolking zou onder dit regime voor de keus gesteld worden tusschen ge brekkige dessa-scholen en de betere Christelijke Zendingsscholen, en dat met conversie oogmerken. 3. Op dergelijke actie van onverdraag zaamheid en partijdigheid,|zou de reactie reeds tot uiting komen in de woelingen van Sarekat Islam. En nu is het interessant, wat Mr. Dijkstra omtrent die beweringen van de N. Ct. zegt. Te meer is zijn opinie van beteekenis, omdat hij zelf zegt, noch tot de coalitie noch tot de con centratie te beh ooren Hij zegt Ik verklaar hier nu uitdrukkelijk, dat ik nergens iets heb bespeurd of verno men, wat ook maar in het minst uw vorengenoemde meeningen dekt. Van onverdraagzaamheid bij de Regee ring iB mij niets gebleken, evenmin van partijdigheid inzake onderwijs. Wél ver nam ik in Djapara iets wat op voorde inlandsche bevolking schadelijk grond - politiek geleek, doch dit was een lokale aangelegenheid, plaatselijke autoriteiten rakende, niet de centrale Regeering. Ik deed mij ook omtrent deze aangelegenhe den door Djapara's zéér ontwikkelden regent voorlichten. Nergens bleek mij ook maar iets, wat wijzen zou op onvrijheid in 't belijden van iemands godsdienst, of drijven door zendelingen. Nu zegt u de feiten spreken anders. U haalt dan als feit aan, een belofte van Minister Fock, welke belofte zou „zijn ingekrompen." De door dezen liberalen bewindsman toegezegde 1000 scholen zou den door de Regeering zijn teruggebracht op 700. Mag Bet niet nakomen van Re- geeringsbeloften als argument dienen? Zou de heer Fock, ware hij in 1909 tot heengaan niet genoopt, d e belofte wèl hebben gehouden Waarom g&f die Mi nister niet, instee van te beloven Wat deed hij in zake onderwijs, om aanne melijk te doen zijn uw meening, dat deze Minister 1000 scholen zou hebben gege ven Wanneer u het werk van mr. Van De venter „Overzicht van den eeonomischen toestand der inlandsche bevolking van Java en Madoera," Martinus Nijhof, 1905, naslaat, izult u zien, dat tegen het einde van 1904 er op Java en Madoera 303, openbare inlandsche scholen bestonden en 326 particuliere. Op pag. 195 van ge noemd werk schrijft mr. Van Deventer o.a.Zeer dikwijls moet de toelating van nieuwe leerlingen wegens plaatsgeberek worden geweigerd. Openbare onderwijzers trachten in den onderwijsnood te voorzien, door in hun vrije uren les te geven Van meer belang is echter de steun ten dezen geboden door particuliere scholen, welke Staatssubsidie kunnen krijgen, enz. Deze onderwijsnood ontstond derhalve niets onverhoeds tegen het einde van de liberale periode 19051909, doch bestond re,eds in 1905. Waarom, vraag ik mr. Fock, nu scholen, liefst 1000, beloofd en slechts een paar honderd gegeven zooals uit het Officieel Verslag over 1910 blijkt Het aantal der openbare inlandsche scholen was einde 1910 nog slechts 629, dat der particuliere 546. Genoemd ver slag kenschetst den toestand in dit op zicht dadelijk na het heengaan van mr. Fock als Minister als een zeer treurige. Op pag. 17 heet het b.v.Aan het ver zoek om toelating kon op verscheidene scholen, wegens gebrek aan ruimte, niet voldaan worden, wat voor een deel aan de particuliere scholen ten goede kwam. En elders De drang van het volk naar onderwijs, is de laatste jaren zeer sterk geworden, en riep de particuliere scholen in het leven, in verband met het plaats gebrek op of het ontbreken van open bare scholen. Hier is derhalve sprake van veel belo ven, weinig geven. Het feit dezer be lofte moet als argument derhalve worden gepasseerd, als ondeugdelijk. Een ander feit, ten behoeve van uw betoog, zou gelegen zijn in het subsidieeren van het bijzonder onderwijs. Nu meen ik, dat, wanneer vast staat, zooals uit mijne voor gaande aanhalingen blijkt, dat deze bij zondere scholen de taak der Regeering vervullen, en zóó flink den onderwijs nood helpen lenigen, het de plieht van de Regeering is, te zorgen, dat het bij zonder onderwijs deugdelijk is. En hoe zou dat anders kunnen, dan door finan cieel die scholen wéér noodig, met sub sidie te steunen? En dan zegt u, dat het een feit is, dat het peil van het onderwijs op de dessa- scholen verlaagd is. Derhalve zou het de toeleg zijn, den toestand nóg slechter te maken. Hoe komt het dan, dat juist tij dens mijn, verblijf in Djapara twaalf nieuwe dessascholen werden geopend In die dessa's werd dan toch zeker het peil verhoogdIn dit opzicht is het zeker wel dienstig, de lezing aan te bevelen van wat mr. Van Deventer t.a.p schrijft pag. 200: „De behoefte aan lager onder wijs is wellicht minder dringend, dan die van eenig onderricht, dat de kinderen des lands meer voordeel zou doen trek ken van den arbeid hunner handen. Aan ambachtsonderwijs voor de gewone inl. bevolking is evenwel tot dusver zoo goed als niets ,door de Regeering gedaan. Alleen door de Zending werd op dit ge bied iets tot stand gebracht". Gewezen wordt dan op de ambachtsscholen der Zending te Modjowarno, Kediri en Swa- roe, waarvan mr. Van Deventer getuigt, dat zij beantwoorden aan het doel. De leiding van die door u gewraakte zende lingen is blijkbaar nog zoo kwaad niet. Nu punt 2. Deze Regeering zou de inl. bevolking voor de keus stellen tusschen kleine dessascholen en betere Zendings scholen. Hoe stond het in dit opzicht geschapen tijdens het liberaal interreg num, 19051909. Wij zagen reeds, dat er toen haast evenveel Bijzondere als open bare scholen waren, én dat er ten op zichte van het ambachts-onderwijs geen keus was, daar alleen de Zending dit onderwijs gaf. In Djapara heb ik van Zendingsonderwijs weinig of niets, van onderricht op dessascholen veel be speurd waar blijft de keus In het groote gewest der Preanger Re gentschappen zijn 8 of 9 Zendingsschool tjes, doch die der dessa's haast niet te tellen, terwijl er tot op korten tijd gele den 2013 Mohammedaansche scholen met 49884 leerlingen waren. Waar is hier de keus? Weet gij, meneer de Redacteur, wanneer de Javaan-Soendanees deze Zen dingsscholen kiest? Als hij ziek is, om daar liefderijk te worden verpleegdIk ken menschen, die ik u gaarne bij name noem, die dergelijken Zendingsarbeid gel delijk, steunen, en toch groote bijdragen afstonden voor de concentratiekas Punt 3 de reactie, bij voorbaat alvast uitkomende in de woelingen van Sarekat- Islam. Ik heb dergelijke beweringen immer fabels genoemd. Deze geestesstrooming dankt z'n oorzaak aan MekkaDe meeste gisting bespeurt men, ziet men goed toe, in de Preanger. In het gewest, waar een achttal Zendingsschooltjes zich meer met ziekenverpleging, dan met wat anders opr houden, zoodat van drijverij elk spoo- absent is. Juist bij Tjibadak, waar een zuivere socialist aan het hoofd staat van de openbare school, gist het wel 't ergst, men denke slechts aan de woelingen, de vorige maand te Tjitjoeroek. In Garoet afdeeling Limbangan eigen lijk, in het hartje van de Preanger der halve, is één Zendingsschooltje onder een kalm, practisch man. Uit deze afdeeling vertrekken dit jaar of zijn nu reeds ver trokken 2500 menschen ter bedevaart naar Mekka. Het vorig jaar vertrokken alleen uit het stadje Bandoeng 967 bedevaart gangers. 'Wie hoorde te Garoet of Ban doeng of waar ook, ooit van drijverij en Zeudingsfanatisme Raden Mas Toemenggoeng Oetajo, wiens portret als aandenken, aandenaan- fenamen tijd samen in Djapara doorge- racht, voor mij staat, oordeelt gansch anders dan zij, die u, M. de R., hebben voorgelichtDeze Regent van Apara heeft mij onverholen zijn meening aangaande vele aangelegenheden gezegd, doch op de onderwijsgestie der tegenwoordige Re geering had hij niets aan te merken. Stel zijn getuigenis naast hetgeen ik-zelf er voer, o.a. in de Preanger, waar ik bijna 2 jaren toefde, 1911 en 1912, en gij komt tot gansch andere inzichten. In de Lampongs, een land waar nog nimmer een Zendeling kwam, en men haast niet weet, hoe dominee of pastoor er uitziet, hoorde ik een inlander, be woner des lands zeggen wat doet gij uw huis te verhuren aan een ongeloovigen hond Mekka, echter, is ook voor den Lamponger de heilige stad, waar de gioar vervloekt wordt. Mekka ziedaar vol gens mij het groote gevaar Met heel veel belangstelling hebben we het artikel gelezen, waarbij Mr. Dijk stra weer vele liberale onjuistheden over Indië heeft rechtgezet. Wat Idenburg en Malefijt voor Indië gedaan hebben en nog doen zal straks blijken een zegen voor Indië geweest te zijn. Ook voor Indië zou het een ramp zijn, indien aan dit bewind een einde werd gemaakt en Van Deventer en Fock de plaatsen van Malefijt en Idenburg zouden gaan innemen. Denkt hieraan bij de herstemmingen. 24 Juni 1913. Aan de kiezers te Middelburg. Voorzoo ver ons blad u nog bereikt wekken wij op tot trouwe opkomst teneinde den Kamerzetel zoovele jaren door de beste mannen onzerzijds bezet voor den heer Blum te herwinnen. Bedenkt allen dat het liberalisme, ook al tooide het zich met den minder stui tenden naam van vrijzinnigheid bezig is zich in het socialisme op te lossen. Mr. Troelstra heeft het verleden Dins dagavond in „Bellevue" te Amsterdam gezegd „De vrijzinnigen hebben op de coalitie een overwinning behaald, maar tegen over de Sociaal-Democraten hebben zy een geweldige nederlaag geleden. Zy mogen plaats nemen aan de regeerings- tafel, maar het aantal en beteekenis der Soc.-Dem. in de kamer blykt thans reeds zoo groot te zyn, dat den vryzinnigen het regeeren tegen den zin der Soc.-Dem. onmogeiyk is. Er is maar één mogeiyk- heid voor hen om te regeeren, en wel als zy liuu eigen program, het algemeen kiesrecht onvervalscht gaan uitvoeren, eeriyk en zonder vervalsching." Het proces, door nu wijlen ds. Littooij voorzien en bij elke verkiezing in open bare geschrifte voorspeld gaat zich nu voltrekken. Wie het liberalisme steunt, bevordert de komst van het socialisme. Wie den liberaal stemt, steunt de vrijzinnige partijen die, door het program der S.D.A.P. te aanvaarden, zich onder de tucht van de sociaal-democratie heb ben gesteld, en zich door de zweep van Troelstra laten voeren. ^Tegenwicht daartegen is in een zoo sterk mogelijke rechtsche minderheid, in welke niet ontbreken mag onze en Middelburgs trouwe vriend De Middelburgsche Courant beweerde Vrijdag in een stukje getiteld „Trucs" dat een Ned. Hervormde „heel logisch handelt wanneer hij het Kamerlidmaat schap niet toevertrouwt aan een anderen Ned. Hervormde, indien deze samengaat met een partij, die onverholen zijn vijan digheid jegens die kerk te kennen heeft gegeven". De redactie vertelt in dat verband er bij dat zij „een paganistisch hersenstel" heeft. Wat dit er nu mee te maken heeft, begrijpen wij niet goed. Trouwens niemand heeft ooit gezegd dat vrijzinnigen „paganisten" zijn of menschen met een paganistisch hersen stel. Maar onjuist vooral is 't dat er een partij zou zijn die vijandig staat jegens de Hervormde Kerk.'Daarom is 't niet logisch dat een Ned. Hervormde, ten minste een die God vreest en beeft voor Zijn Woord den heer Blum niet stemmen zou voor de Kamer, en in plaats van dezen den heer v. Raalte. Gelukkig dat men dit begint in te zien, en zoo iets herstelt van het vele dat men bedierf. Blum is nu ook de candidaat van Van Hoogenhuijze. Biergelagen. Wij hebben een onverwachten bond genoot tegen valschheden bij verkiezin gen gekregen in de redactie van' de (neutrale) Kruiningsche Courant. Dat blad heeft geprotesteerd tegen biergelagen bij verkiezingen en de can didaten die onder bierpressics gekozen zijn uitgenoodigd daartegen te protes teeren. Wij juichen dit toe en noodigen het neutrale blad uit den vader der concen tratie, den heer Goeman Borgesius, Ka merlid, voer Emmen, eens onder handen te nemen. Volgens een schrijven uit Koevorden aan Het Volk zouden ten einde diens verkiezing te doen slagen, van liberale zijde min passende middelen zijn ge bruikt. Ook Bijltje in De Standaard wees er op. We lezen toch o.m.„Het is eenvou dig een schandaal, zooals er van liberale zijde met bier en andere dranken en ook met geld is gewerkt". Hieromtrent nu moet opheldering worden gevraagd. De heer Goeman Bor gesius toch is Eere-Voorzitter van den Volksbond tot bestrijding van drank misbruik. Terecht schrijft Het Centrum-.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1913 | | pagina 1