Zaterdag 21 Juni.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No 21 1913
>7* .iaa
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ion en HerstemmiDD.
C. B00NE,
Mr. P. DIELEMAN,
P. MERCKENS.
J. H. BLUM.
DIELEMAN en YSEBAERT
DE RIJCKE, STRUVE en
VAN V00RTHUIJSEN
N00RDIJKE
g
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
■b
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
BERICHT.
Zij, die zich thans op ons blad abon-
ïëeren, ontvangen de tot 1 Juli a. s.
verschijnende nummers gratis.
Indien de vrijzinnigen by de her
stemmingen de sociaal-democraten steu
nen worden in de navolgende districten
sociaal-democraten gekozen
Amsterdam II, Mendels.
Amsterdam III, Troelstra.
Amsterdam VIII, Kleerekoper.
Amsterdam IX, Vliegen.
Appingedam, Schaper.
Enschedé, Albarda.
Franeker, Helsdingen.
Den Haag I, K. ter Laan.
Rotterdam I, Spiekman.
Rotterdam II, Spiekman.
Rotterdam V, J. ter Laan.
Utrecht II, Van Leeuwen.
Weststellingwerf, Hugenholtz.
Groningen, Sannes.
Hoogezand, Spiekman.
Dit is tezamen vijftien sociaal-demo
craten.
Zoo schreven wij reeds den eersten dag
na de stemming.
Thans is het een feit dat de vrijzinnigen
in al die districten, teneinde de candi-
daten der coalitie te weren, met kracht
zal bevorderen de verkiezing der sociaal
democraten.
Er komen derhalve elf sociaal-demo
craten bij. Maakt te zamen achttien.
Nog in vijf a acht andere plaatsen
rallen de sociaal-democraten het van de
liberalen winnen.
Men zal derhalve straks twintig sociaal
democraten in de Kamer zien.
Wij herhalen derhalve onze vraagkan
dit in 't landsbelang zijn? Wordt het
geen tijd dat de vrijzinnigheid tot zich-
zelve komt en zich afvraagt waar het op
deze wijze henen moet
Arme Koningindie met zulk een
volksvertegenwoordiging regeeren moet
Vlissingen wordt a.s. Maandag geroe
pen drie leden der Provinciale Staten
te kiezen en Woensdag om mede te
werken zoo het kan aan de herkiezing
van ons Kamerlid den heer Blum.
Wat dit laatste aangaat de herstem-
ming voor de Tweede Kamer, hiertoe
wordt het heele district Middelburg,
omvattende het heele eiland Walcheren,
geroepen.
Er ligt over de stemming voor de
Staten een waas van droeve tragiek.
Deze stemming toch zou reeds afgeloo-
Pen zijn, indien daar niet de dood tus
schen gekomen ware om den levens
draad af te snijden van een der candida-
ten, hangende diens candidaatstelling.
Wie hem gekend hebben eeren zijne
^gedachtenis en bidden van den Heere,
me ook over de stemmingen voor de
Provinciale Staten regeert, dat de meer
derheid moge ten deel vallen aan zijn
plaatsvervanger den heer C. Boone.
Het doet ons genoegen dat de candi-
datuur van dezen kundigen landbouwer
Hgenieen onder de landbouwers met zoo
groote ingenomenheid is begroet. Wij
m°gen dan ook verwachten dat vele,
zeer vele stemmen op dezen candidaat
zullen worden uitgebracht.
Met hem zijn candidaat gesteld de
««eren mr. Dieleman en P. Merckens,
twee hoogst bekwame mannen, die als
1 datenleden, laatstgenoemde zelfs in de
laatste jaren als gedeputeerde hunne
sporen reeds hebben verdiend.
He heer Merckens, het aftredend lid
voor Vlissingen, heeft ten allen tijde,
waar dit pas gaf en noodig bleek, de
slangen van zijne districtgenooten be
hartigd en voorgestaanzaken of voor
dellen waarbij de belangen zijner vader-
stad en van het district ter sprake kwa
men, heeft hij altijd krachtig gesteund.
In ieder opzicht heeft dokter Merckens
zich de rechte man op de rechte plaats
getoond. Wij bevelen hem derhalve met
vrijmoedigheid opnieuw bij. de kiezers
aan.
Dit geldt ook van den heer mr. P.
Dieleman. Reeds op betrekkelijk jeug
digen leeftijd om zijn schranderheid en
vriendelijkheid,hulpvaardigheid en werk
kracht op menig gebied naar voren ge
treden, heeft de lieer Dieleman reeds
sedert vele jaren in meer dan een college
zeer verdienstelijk zitting, en geniet men
in menigen kring de vruchten mede van
zijn energieken arbeid.
Bij vriend en tegenstander geacht om
zijn groote kunde en veelzijdige kennis,
zijn groote belezenheid en scherpen blik,
wordt hij door velen geraadpleegd die
voor hunne zaken voorlichting zoeken
bij dezen uitnemenden rechtsgeleerde,
of behoefte gevoelen aan voorlichting
en steun, welke deze nimmer zichzelf
zoekende man gaarne verschaft aan wie
er om vraagt.
Kenner van landbouwtoestanden als
weinigenin administratief recht door
kneed als financier hoogst betrouwbaar
als gedeputeerde om zijn veelszins goede
adviezen gezocht, als gedelegeerde voor
den schoolraad en als secretaris van het
Provinciaal Comité herhaaldelijk uitge
komen "als een stoere werker, bezielend
spreker, voortrekker en gangmaker, als
een man van krachtig initiatief en be
gaafd met uitstekend organisatorisch
talent, verdient mr. Dieleman al de
stemmen van al onze Rechtsche kiezers
in het district Vlissingen. Dat dan toch
niemand achterblijve om hunne stem
aan dezen candidaat en zijn medecandi-
daten te verzekeren.
Heel Vlissingen stemt Maandag op
Voor de Tweede Kamer worden de
kiezers op Walcheren a.s. Woensdag 25
Juni ter stembus geroepen.
Wat 'n prachtig stemmencijfer schon
ken zij toch reeds bij eerste stemming
aan den heer Blum
Ruim 4800 stemmenEen cijfer, nog
nimmer bereikt.
Edoch zou het ook kunnen zijn
dat men den tegenstander heeft onder-
schat
Zou het ook kunnen zijn dat de thuis- J
blijvers in sommige dorpen gemeend
hebben dat onze candidaat, populair in
zijne omgeving als weinigen, er toch wèl
komen zou.
Maar dan zijn zij die zoo dachten,
toch wel bitter ontgoocheld.
Het is te betreuren dat nog niet enkele
honderden kiezers meer zijn opgekomen.
Het had den kiezers van Walcheren, het
had onzen landbouwers en veldarbeiders,
hij de vreeselijke drukten van den hooi
tijd, een tweeden gang naar de stembus
kunnen besparen.
Doch daarover nu maar geen woord
meer verspild. Nu maar ons gereed
gehouden om den gang of den rit naar
de stembus nog eens over te doen.
Zullen wij nog een woord ter aan
beveling van onzen candidaat zeggen
Het zou een beleediging voor den aftre
dende zijn. Naar vermogen en waar het
moest en kon heeft hij de belangen van
't district, van nijverheid en landbouw
en onderwijs in de Kamer bepleit.
Door zijn jarenlangen omgang met
velen in stad en land heeft hij zich het
vertrouwen der meerderheid waardig
gemaakt en verworven.
En ook nu nog .zijn wij van meening
dat in het van ouds orthodoxe Walche
ren bij de keuze tusschen dezen Christen
staatsman en den heer Van Raalte, aan
den heer Blum en niet aan zijn tegen-
candidaat de vertegenwoordiging van het
district toekomt.
Wij behoeven niet te zeggen dat wij
niet tegen de Joden gezind zijn, de
Joden-hetze verfoeien, in liefde voor de
Joden om der vaderen wil de meerderen
zijn van onze politieke tegenstanders.
Doch het rechtzinnige Middelburg met
zijn confessioneele omgeving vertegen
woordigd te zien door een man die,
vanwege geboorte en geloof tegen de
Christelijke religie gekeerd is, de Zending
naar Christus' bevel verwerpt en de gees
telijke belangen van ons volk veelmin
der verstaat dan hij die tot hiertoe zijn
district zoo uitstekend vertegenwoordigde,
wij willen eerlijk bekennen dat dat ons
zeer moeilijk zou vallen.
Daarom dringen wij er bij alle recht
sche kiezers op aan dat zij in het ware
belang van land en volk hunne stem
uitbrengen op den heer
Op aanstaanden Vrijdag wachten de
kiezers in de districten Middelburg, Goes
en Oostburg weer eenige herstemmingen,
en wel voor de Staten.
Zeer hopen en vertrouwen wij dat zij
met groote meerderheid hun stem zullen
geven aan de aftredenden.
Het is nu reeds ongeveer twintig jaren
dat de Staten van Zeeland in meerder
heid rechts zijn en nimmer nog vernam
men dat de behartiging onzer gewestelijke
belangen aan minder bekwame handen
waren toevertrouwd.
Rechts toonde goed te kunnen behee-
ren.
Indien nu een kiezer zich verleiden
liet op een der aftredenden zijn stem
niet uit te brengen, of erger nog zijn
stem te geven aan een liberaal, en het
op één stem in alle drie genoemde di
stricten kan, ja zal aankomen, dan zou
deze eene daardoor oorzaak zijn dat straks
onze aftredende gedeputeerden Fruijtier
en Dieleman en Gerlach van St. Joosland
door liberalen vervangen worden, en aan
mr. C. Lucasse, onzen antirevolutionairen
afgevaardigde den scheidbrief gegeven
werd; zoodat voor Zeeland weer een vrij
zinnige ter Eerste Kamer zou gaan.
Mocht dit alles toch goed in- en door
gedacht wordenopdat a. s. Vrijdag
niemand van rechts nalate zijn stem te
geven aan de heeren
in Hulst,
in Middelburg,
in Goes.
21 Juni 1913.
In verachtelijk naamloos geschrijf,
geteekend „vele protestantsche kiezers"
wordt per advertentie in de Vlissingsche
Courant mr. Van Raalte aanbevolen om
dat hij „zich bereid verklaard heeft als
lid der Kamer iederen aanslag op het
Protestantsch karakter onzer natie en
de rechten der Hervormde Kerk te hel
pen verijdelen".
Een Jood die geacht wordt beter voor
het Protestantsch karakter der natie te
zullen zorgen dan een Protestant van
onverdachte reputatie als de heer Blum
Het ontbreekt ons aan woorden om
zulk geschrijf te geeselen.
En wat te denken van het rechts
gevoel van een candidaat, een oud-mi
nister van justitie, die een zoo schunni-
gen aanval op de gezindheid van zijn
tegencandidaat zonder protest laat voor
bijgaan
Hindert het dan niet door welke
middelen men lid van de Tweede Ka
mer wordt?
Wie den strijd tusschen het liberalisme
en zijn principieele tegenstanders gedu
rende de laatste halve eeuw zich te bin
nen roept, dien valt het op dat het al
dien tijd de politieke worsteling steeds
beginselloos gevoerd heeft, als de aan
lager wal geraakte edelman steeds op
kosten van zijn tegenstanders heeft ge
leefd; en telkens weer de meerderheid
wist te verkrijgen door te azen op bij
zaken.
De principieele hoofdzaak van den strijd
ging reeds dadelijk na Thorbecke's over
lijden te loor. Na de aftreding van de
ministeries-Fransen v. d. Putte en Heems
kerk, trad het kabinet-Kappeyne op, doch
om na een leven van anderhalf jaar weer
te verdwijnen. En van dien dag af dag-
teekent de periode der liberale beginsel
loosheid, waarin de vrijzinnigheid nog
steeds voortleeft.
Achtereenvolgens traden als haar zet
bazen op de kabinetten-Van Lijnden en
Heemskerkde Grondwetsherziening
bracht het antirevolutionaire kabinet-
Mackay voor het frontdoch reeds drie
jaren later (in 1891) ging het kabinet te
gronde. De liberalen kwamen aan het
roer. Zij wonnen den stembusstrijd,
niet krachtens hun beginselen, die hiel
den zij verborgen maar ten gevolge van
een vruchtbare speculatie op derRoom-
schen steun.
In 1894 kwamen zij door steun van
rechts (kieswet actie) weer in de meer
derheid. In 1897 ten gevolge van de
weigering der Christelijk historischen om
in de coalitie te treden. In 1905 tenge
volge der kerkelijke actie en andere acties
„tegen Kuyper" behaalden de .vrijzinni
gen weer de overwinnig. En ook nu zullen
zij weer niet den voet in den strijdbeugel
zetten, door eigen kracht, maar door spe-
culeeren op afval van rechts. Tarief,
Hervormde Kerk, Staatspensioneering,
Rome, ziedaar de wapenen met welke in
de hand zij de meerderheid veroverden.
Doch hunne eigen geschiedenis leert
het onrechtvaardig verkregen goed
gedijt niet.
Het auto- en verletgevaar.
Sommige menschen zoo schreef een
kiezer ons meenen dat de strijdma-
nieren van rechts of links niet of weinig
verschillen.
Wat 't gesproken en geschreven woord
aangaat, durven wij de vergelijking aan,
over de geheele provincie, wij zouden
haast zeggen over het geheele land.
Maar op één punt hebben de klagers
gelijker is ook door rechts nogal met
de auto gewerkt.
Hoe kon 't ook anders.
Van 8 uur 's morgens tot 5 uur 's na
middags snorden de auto's van vrijzinni
gen jen socialisten door straten en over
wegen.
Kiezers die anders gewoon waren
rechts te stemmen, weigerden te komen,
wanneer zij niet gehaald werden, of lieten
zich halen door de liberalen.
Toen zijn in den namiddag ook de
rechtsche partijen gaan rijdenhet bleek
noodig.
Doch noodig of niet zij zullen
het van nu af niet weder doen;althans
de anti-revolutionaire partij, want van
deze alleen kunnen en mogen wij spreken.
Deze toch, althans in het kiesdistrict
Goes, besloot om geen gebruik meer te
maken van auto's tot het ophalen van
kiezers. Zulks ten gevolge van misbruik.
Wie niet meer stemmen wil, en niet
rechts stemmen wil, tenzij hij per auto
gehaald en teruggebracht wordt, dien
moeten wij helaas thuis laten.
Ook het kwaad van het opgedreven
verlet dient te worden tegengegaan.
Sommige kiezers kosten onzen kiesver-
eenigingen te veel aan verlet geld.
Wij wezen reeds meermalen op het
misbruik dat van die vergoedingen ge
maakt kan worden.
Zachtjesaan begint de beslissing
rechts of links te berusten bij de
kiezers van de auto en het verlet. En
dit nu kan niet recht zijn.
De belegerde belegeraar.
Vele liberalen zullen eenmaal spijt
gevoelen dat zij zich nu aan handen en
voeten gebonden aan de sociaal demo
craten hebben overgeleverd.
Hoort wat mr. Troelstra dezen rugge-
graatloozen toeroept:
Aan het Partijbestuur nu de ver
antwoordelijke taak om onze herstem-
mings-resolutie uit te voeren. Er zyn
vry-liberalen van onze stemmen af
hankelijk. Het zal nu moeten blijken
of zy den ernst van bet oogenblik
beseffen. Laten zy hiervan zeker zyn
de S. D. A. P laat niet met zich spe
len. Laten zy goed begrijpen dat wjj
een groote verantwoordelijkheid ge
voelen, ook tegenover de Christelijke
arbeiders. Wy zullen onze program-
eischen niet verhanselen aan menschen
die ze alleen willen gebruiken om
aan de regeering te komen. Laten de
vrijzinnige partijen zich niet de minste
illusie maken, alsof er met ons zou
kunnen worden gehandeld op een
anderen grondslag dan ons herstem-
mings-program.
Jhr. v. Karnebeek, de eenige man met
een ruggegraat onder de Velen in deze
eens zoo fiere liberale partij heeft het
goed gezegdKan er, wanneer wij dit
concentratie-program aannemen, nog wel
sprake zijn van een liberale partij
Maar wat zal hij zeggen, wanneer hij
lee3t dat zijn „partij" nu bij het con
centratie-program ook nog aanvaardt het
herstemmings-program der sociaal demo
craten
Aan de Nederlander.
De mooie brief uit Donggala in ons
no. van Maandag was uit De Rotterdam
mer overgenomen. Wij verzuimden dit
te melden.
De belangen der Ned. Herv. Kerk.
Onder bovenstaand kopje schrijft
iemand uit Bolsward het volgende aan De
Nederlander
Wat doet het dezer dagen toch pijnlijk
aan, als men in allerlei verkiezingslectuur
en op onderscheidene politieke meetings
de candidaten der concentratie hoort aan
prijzen als mannen, die voor het behoud
onzer geliefde Ned. Herv. Kerk zullen wa
ken. Is het geen schande, dat b.v. in het
district Middelburg een man als mr. v.
Raalte aangeprezen wordt boven den heer
BlumZouden de belangen onzer Kerk
dan veiliger zijn in handen van een Israë
liet dan in handen van hem, die als beslist
orthodox steeds geijverd heeft voor die
Kerk en bovendien zijn beste krachten
wijdde aan het Hervormd Chr. Volks
onderwijs
Mij dunkt, als de geloovige Protestan
ten, eens bedachten, dat men van links in
al zijn schakeeringen niets, totaal niets
voor onze kerk te wachten heeft, en dat
links, scheiding van Staat en godsdienst,
dus ten slotte toch ook van Kerk en Staat
beoogt, dan kan bij de herstemmingen
nog veel goed gemaakt worden.
Laten heeren predikanten als ds. Hoo-
genhuyze en ds. De Jong en allen, die naar
hen geluisterd hebben, eens met God
alleen gaan en zich ernstig afvragen, of de
weg, dien zij bewandeld en anderen aan
gewezen hebben, wel recht is. Nog is het
niet te laat; in een week kan nog veel
gebeuren.
Wij zijn het met bovenstaand stukje
eens. Alleen het woord „Israëliet" zouden
wij niet voor onze rekening nemen.
Indien de heer v. Raalte een reform-jood
is, dan komt die naam hem niet toe.
Israëlieten, die in alles wandelen naar
Gods Wet wij bedoelen de orthodoxe
