No. 197 1913
Zaterdag 24 Mei.
27e Jaargang.
Men,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
HISTORISeH
;oop
GHRISTELIJK-
Uit de Pers.
Binnenland.
Buitenland.
z, Domburg.
)ber
nde Meid
:ASSE, Veers,
eeniging
EREN",
ssenveiling,
te
igen
TON
te
het
bij
Yi uur.
den Ad-
TONGEPIER.
bepalen.
Bestuur.
7 Juni 1913,
ERF, te Ar
de Noordstraat,
;emerkt A nos.
195 Centiaren.
ERF, aldaar
een, gemerkt A
7 Centiaren.
SCHRAM te
Juni 1913,
ten verzoeke en
woond door den
te Schore,
rkoopen
'ITALEN
n
oud 7 jaar met
errie (Belgisch
met veulen
4 jaar bruine
bruine Merrie
3 jaai bruine
oud 2 jaar;
jaar en bruine
RN VEE,
en4 Kalfvaar-
m halfjarige Os,
fjarige Vaars2
3 anderhalf-
ïjarige Vaarzen,
en 6 Kalveren,
drachtige Zeug;
ggen5 Loop-
)en en Hanen;
Ganzen en 3
3 ijzeren assen
ielskar met le-
2 Zeeuwsche-,
1 Moor- en 1
tevens Wied*
diverse Eggen,
Sleursleeper
wingen, Dorscb-
nd-, Pee-, Moes-
Geeselsteen
Meetplanken;
penVorken
Meys)Karn,
mers; Koebak,
epenPleien
Lemoenen voor
iü; Tolhouters,
prnuis, Harnas,
ten verkoop
>oden.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
EERSTE BLAD.
Stembus-varia.
Wy kunnen het van te voren al wel
zeggen, dat zy het zullen moeten afleg
gen. De sociaal democraten doen altyd
weer een bod hooger, precies gelijk
hoe ge het maakt. Zy behoeven immers
hun woord niet te houden f
De Balkan-Oorlog.
!v«k&ra>
12
wy uou
flinke pap.
JPOT TEN CATE,
uur, in het Café
Stationsplein te
»3rSB@opea
eerst afzonderlijk
rorden geveild,
vóór en op den dag
ot 12 en van 2 tot
t3 bekomen ten
mden Notaris te
angedelft I no. £1.
5)
STUKS
stalling, doch wel
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels ƒ1.—, iedere regel
meer 10 cent.
dit nummer bestaat uit twee bladen.
24 Mei 1913.
De vrijzinnige Eamercandidaat Moojen
heeft Maandagavond den propagandist
DeMuralt gehoord en hem openlijk be
dacht voor z|jn „schoone" rede.
H|j voegde er de opmerking aan toe
dat een socialistische debater die rede
had .bevuild".
Dit moet een onverdiende blaam ge
veest zijn.
Di Qoesche Courant neemt den heer
Moojen er over onder handenen dringt
er op aan den tegenstander fatsoenlijk
te behandelen.
Vrijzinnigen en socialisten die ter ver
gadering waren stemden hiermee in.
Wij sluiten er ons gaarne b|j aan.
Maar waarom wordt er aan die
z|jde nooit geprotesteerd tegen de grie
vende beleedigingen waarmee men onze
mannen vervolgt
Wat zijn de glossen waarmee een
minderwaardig spreker dr. Kuyper be
handelt anders dan „bevuilen"
Men springt op als een sociaal demo
craat beleedigd wordtmaar waar is het
protest wanneer een antirevolutionair
aan den spotlust der vrijzinnigheid wordt
f
Drie zwakheden 11
Het bl|jft een zwak punt in het concen-
tratieprogram der vrijzinnigen dat er op
gemist wordt een paragraaf over ,de
landsverdediging. Men maakt er terecht
uit op dat op dat punt de vrijzinnigheid
hopeloos verdeeld is.
Nog een zwak punt ligt in het ver
leden der vrijzinnigheid wat haar hou
ding jegens ministers van oorlog en
oorlogsbegrootingen aangaat. Z|j stem
den veelal tegen, behalve een enkele
waal wanneei er een liberale minister
achter de groene tafel zat. Vooral de
leden van de Liberale Unie hebben met
hun jongste stem tegen Militiewet en
Oorlogsbegrooting en tegen het Kustver-
deüglngsontwerp zelfs van hun eigen
Beestverwanten tegen zich ingenomen.
Eu eindelijk is een niet minder zwak
Wit het kweeken van het revolutionair
besef dat een door de Kamers aange
komen de vrijzinnigheid ongevallige wet
door een opvolgend kabinet zal of be
hoort te worden ingetrokken.
Zoovertellen de verbiezingsredenaars
Jat, wanneer Links wint de Invalidi-
«itswet door een volgend kabinet zal
'orden ingetrokken.
Alsof z|j niet wisten, dat dit niet kan.
>1» zelfs een unieliberaal Kamerlid, een
bhde rot, oud-minister zelfsde heer
Wand zeide ronduit b|j de behandeling
de Tweede Kamer van het ontwerp
Kustverdediging (3 Mei j.l.) over het fort
sprekend, te hopen, dat een volgend
Minister, indien de verkiezingen gunstig
*oor links uitvallen, deze wet niet zal
uitvoeren en nieuwe voorstellen zal doen,
yvoorbeeld zonder het fort.
ep deze drie punten door hun geest-
er wan ten nader gevraagd, zullen de
vryzinnige heeren moeilijk kunnen ant
woorden.
Ei z|jn trouwens al malle antwoorden
nm Vhü' Denl£ maar wati Punt A aangaat
het continuiteits-argumentHet
erd nu zoo mooi geregeld dat de vr|j-
lilten I het 1111 voorlo°Pig zo° kunnen
maken den goeden luitjes wat w|js
sociaal-democratie schiet in de
praktijk wel eens te kort wat de toe-
betreft* ^arer l0ersb0Hingen of eischen
t ®en enkele maal blijkt dat ten onzent,
u het buitenland met z|jn ruimer veld
ah industrie wordt dit zelfs meer alge-
m60n waargenomen.
Zoo heeft „Het Katholieke Volk" aan
de hand van het verslag van den Bond
van Oostenrfjksche Verbruiksveveenigin-
gen opgeteekend hoe het in Oostenrijk
gaat. Een der chr. sociale afgevaardig
den in den Oostenrfjkschen Landdag
(Spalowski) deelde mede dat van de 284
sociaal-democratische coöperaties, die
over den arbeidstijd bericht hadden in
gezonden, er slechts 12 'n werkweek
hadden van 48 uur.
Dat is mooi niet waar acht uur per
dag. Daar willen de meesten voor toe-
kenen.
Maar dan
8 vereenigingen hadden 48—54 uur;
26 hadden 54 -60 uur. Let op we z|jn
al aan 10 uur daags. 69 vereeuigingen
lieten per week werken van 60-66 uur.
63 lieten het doen van 66—72 uur.
58 vereenigingen hielden hun werk
krachten tot 78 uur in het getouw: we
z|jn al 13 uur daags!
27 vereenigingen deden tot 84 uur
werken; 19 tot 90 uur (v|jftien uur
daags5 vereenigingen tot 96 uur en
de kroon werd behaald door 2 vereeni
gingen (alle socialistische) wier em
ploye's het geluk van een „rooden baas"
te hebben mochten smaken door dat ze
96 uur per week hadden te werken.
96 uur! Een werkweek op 6 dagen
geteld geeft hei 16 uur per dag! Reken
eens 2'/s tot 3 uur voor maaltijd en
schsf.en, voor opstaan en slapen gaan,
voor naar en van 't werk komen, dan
houden die menschen juist v|jf a v|jf
en een half uur over voor nachtrust.
Dit durft de sociaal-democratie doen,
waar ze zelf meesteres is, z|j die noch
tans roept: acht uur slapen, acht uur
arbeideD, acht uur rusten!
Jf. Crt.
Het is al meer gezegd dat de openbare
school het meest zeker wordt van de
baan geholpen door openbare onderwij
zers.
Dr. Kuyper heeft iD zflne mooie ope
ningsrede ter deputatenvergadering ge
zegd nu of over vier jaar, maar de
vrijheid van onderwijs zij komt.
Nu zullen de opeDbare onderwijzers
(en dit is bun recht en w|j geven hun
van hun standpunt gelijkstraks te hoop
loopen om als frontmakers voor de open
bare school tegen alle rechtsche Candi
da Sen de kiezers aan te vuren.
Onder hun geschreeuw zou 't kunnen
z|jn dat de vrijzinnigen en socialisten
het winnen. Dan hebben z|j de openbare
school gered. Ja, doch slechts schijnbaar
gered. Want de openbare onderwijzers,
de goeden niet te na, ondermijnen het
gezag door hun str|jd tegen de hoofden
en verspelen het vertrouwen der ouders
door hun zwijgen over het Huis van
Oranje en hun weigering om aan OraDje-
fe asten deel te nemen. (Gelukkig is dit
kwaad in Zeeland nog niet doorgedron
gen.)
Maar met dit alles breken deze heeren
hun eigen school af.
Z|j doen dit echter op nog een andere
w|js, namelyk door yet Neo-Malthusia-
nisme 1
Weinig gehuwde openbare onderwij
zers hebben een groot getal kinderen.
Vele gehuwde opeDbare onderwijzers
hebben slechts een klein getal kinderen.
Let mc.ar eens op.
Op grond van het toeslag wetje kragen
aan kindertoelagen de openbare onder
wijzers f134000, de bijzondere f83000;
en aan huishuurtoelagen de openbare
onderwijzers f212000, de bijzondere
f50000.
Wanneer nu wjj citeeren uit De
Rotterdammer het aantal kinderen
by de openbare onderwijzers evenredig
was aan het aantal huwelijken op de
zelfde w|jze als bij de bijzondere onder
wijzers, zou het bedrag van de kinder
toelagen moeten z|jn f? X 212000
50
f351.750, terwijl het slechts f184.040 is.
Het verschil is f217.710, d. i. 5443 maal
f40. Men kan dus zeggen: hadden de
openbare onderwijzers gemiddeld even
veel kinderen als de bijzondere, dan
hadden z|j 5143 kinderen meer.
Dat is wel een merkwaardig en tevens
een bedroevend verschijnsel.
Het bewijst welke schrikbarende ver
woestingen het nieuw-Malthusianisme
in de kringen der openbare onderwijzers
heeft aangericht; 5400 kinderen bene
den 18 jaar te kort beteekent ongeveer
2000 schoolgaande kinderen te kort. 2000
kinderen van openbare onderwijzers,
2000 leerlingen der openhare school.
Alléén de openbare onderwijzers zelf
doen dus de openbare school 2000
kinderen te kort. Wanneer men nu
bedenkt, dat z|j slechts een klein
deel uitmaken van de voorstanders
der openbare school, dan kan wor
den gezegd, dat de openbare school door
haar eigen voorstanders wordt ontvolkt.
Het is dezelfde ervaring, die in sommige
streken van ons land wordt opgedaan,
waar Roomsche dorpen in bevolking
toenemen, onmiddellijk aangrenzende
liberaal-gezinde dorpen in bevolking ge
lijk bl|jven of afnemen. De voorstanders
der openbare school ontvolken zelf die
school. Hun ras sterft uit, omdat het
niet de zedelijke kracht heeft zichzelf te
handhaven.
Uitnemend.
Vanwege de Unie Een school met den
Bijbel en de Vereeniging De Schoolraad
worden blaadjes verspreidook in onze
omgeving heeft dat plaats gevoDden. En
nu hopen w|j maar dat deze blaadjes
eens nauwkeurig zullen gelezen worden.
Z|j bevatten onder het kopje: „Voort
zetting van den Schoolraad" een pendant:
I. De openbare school en II. De school
met den Bijbel. En mooie lectuur voor
a.s. Zondagpakkend geschreven. Vooral
kyke men eens een paar minuten op
het prentje, bevattende een grafische
vergeiyking tusschen den voortgang der
openbare school en der school met den
Bybel van 1857 tot 1912 wat het aantal
scholen betreft, en de verhouding der
bydragen van ryk en gemeenten in 1909.
In 1857 waren er in ons land 2473
openbare scholen en 58 scholen met den
Bybel. Op 't prentje een heerenhuis en
een varkenskotje; in 1890 is de ver
houding al mooier: de openbare school
486 meer, de Chr. school 430 meer. Een
ietwat vergroot heerenhuis en een aardig
-woonhuis. Maar toch het heerenhuis nog
tamelijk groot. En in 1912 (15 Jan.)
3308 openbare scholen en 1036 scholen
met den Bybel; het beerenhuis weer
wat vergroot, doch naar verhouding het
burgerwooahuis nog meer vergroot.
De sprong is grootvan 58 tot 1036
In een halve eeuw tydsl En dat zal
biyven toenemen zoolang er in een ge
meente nog mensehen wonen die den
Heiland liefhebben en van harte begee-
ren dat die Heiland vry en ongehinderd
als de Zaligmaker van zondaren ook in
de school worde gepredikt.
Waariyk wy behoeven nog niet be
vreesd te zyn dat onze zonen in de
f naaste toekomst geen plaats zullen be
komen by het Christeiyk Onderwys.
Wie de bydragen van Ryk en Gemeen
ten aan het openbaar onderwys, en de
bydrage van het Ryk aan het bijzonder
onderwys vergeleken wil zien, bekyke
het prentje met de twee goudstaven.
Een groote staaf geeft aan de miljoenen
die de openbare school kry gt, en een kleine
er naast geeft aan hoe groot die bydrage
naar verhouding moest zyn voor de Chr.
school en hoe groot die nu nog maar is in
totaal. Daar naast liggen twee hoopjes van
guldens (en dubbeltjes) die duidelijk laten
zien dat wy er met de bydragen per
leerling nog lang niet zyn. De openbare
school krygt (in 1909 was dit zoo en dit
zal niet zoo veel verschillen met 1912
f46,40 per leerling; debyzondereschool
f 2120 per leerling.
Wil men cy fers Welnu, het openbaar
onderwys (562.824 leerlingen) ontvangt
f26.119.281. Het byzonder onderwys zou
naar dieDzelfden maatstaf moeten ont
vangen f15.837,155; en het ontvangt
maar f7.283 340. Het byzonder onderwys
telt 341,318 leerlingen.
Onze vrienden zullen wèl doen deze
cyfers goed in 't geheugen te houden.
Het pas opgerichte en door de Antirev.
pers met groote ingenomenheid begroete
„Centraal Bureau van Informatie voor
het Christeiyk Onderwys gaf een bro
chure (niet in den handel) in het licht,
waarin tal van mooie wetenswaardig
heden voorkomen op het terrein der
school. Velen die om materiaal verlegen
zyn uit de meest authentieke bronnen
verzameld, om den schoolstryd, vooral
in deze dagen, met kennis van zaken te
voeren, zullen dit gulden boekske met
genoegen begroeten.
Wie lust heeft bestelle 't, doch voege
er een gave by tot dekking der kosten.
Met adres is Jacob van Lennepkade
67 II Amsterdam.
Christendom en Maatschappy. Red.
Prof. Diepenhorst zet er goeden gang
achter. Nu weer bereikte ons een door
wrocht, populair geschreven brochure
van O. Smeenk „De Tariefwet*. (Utrecht
G. J. A. Ruys).
Een welkome bode voor onzekiesver-
eenigingen die in engen kring of daar
buiten wat minder eenzydige kennis om
trent dit veel gesmade en belogen ont
werp willen verspreiden.
Wie 't hoogste bod doet heeft de bus,
schynen niet weingen aan de Linkerzyde
te denken.
Het is aan den eenen kant vermakeiyk,
maar toch anderzyds weer uiterst droe
vig, te zien, hoe met name de vryzinni-
gen en de sociaaldemocraten een wed-
stryd schfnen te houden, wie van hen
toch wel het hoogste bod durft doeu.
De N. Fr. Gr. Ct. gaf er hec volgende
voorbeeld van
De heer Schaper heelt in Loppersum
een redevoering gehouden en de secre
taris van den vry z.-dem. bond, de heer
Koster van 's Gravenhage, heeft gede
batteerd. Na staan de mannen der con
centratie in het debat tegen de socia
listen zwak. Dat biykt telkens. Dat
bleek ook hier.
De heer Koster redde zich uit de
verlegenheid door tegen den sociaal
democraat op te bieden.
Toen de heer Schaper zeiw|j willen
staatspensioen, zei de heer Koster:
wy ook. Maar de heer Schaper ging
voort: zeker gy ook, maar gy wilt
vragen pensioenbelasting en wy geven
alles gratis.
De heer Koster meende, dat de vry-
zinnigen ook alles gratis wilden geven,
maar de heer Schaper wees hem op de
bekende uitlating van Patyn. Toen
zei de heer Koster, dat de houding van
Patyn ook wel wat slap was. Hy
wilde natuuriyk precies zooveel geven
als Schaper.
Nog Iets.
De heer Schaper sprak over de ob
structie der socialisten. En de heer
Koster beweerde, dat de vryzinnig-
democraten ook wel iets durfden,
waarop de heer Schaper antwoordde,
dat daarvaD tot nu niet veel was ge
bleken.
Zoo is er baas boven baas.
De liberalen en vryz.-dem willen te
gen de roode heeren opbieden om de
kiezersgunst te winnen.
Men dóét zoo iets en men durft zoo
iets te doen, om de klandisie tekrygen
of te houden. Friesch Dagblad
Kamerverkiezingen. Mr. baron JE.
Mackay heeft de candidatuur hem aange
boden door de c. h. kiesvereeniging te Hil
versum (niet aangesloten by de C.H Unie)
aanvaard. De a. r. kiesver. te Arnhem
heeft definitief candidaat gesteld mr. J. A.
de Wilde te Den Haag. Ds. G. Hofstede
te Blokzyi heeft voor de candidatuur in
Emmeu en Zutphen bedankt. De Chr,
hist, kiesvereeniging KoniDg en Vader
land te Ny verdal (district Ommen) heeft,
naar aan de Zw. Gt. wordt gemeld, ander
maal besloten, de candidatuur van dr. De
Visser niet te aanvaarden, omdat men
zich niet neerleggen kon by een van
boven opgelegden candidaat, daar zoo
doende niets overblyft van de vrijheid van
het district en men geen volksvertegen
woordiging meer zou hebben. Mr. dr.
van der Laar heeft de hem door de afd.
Rotterdam van de chr. sociale party
aangeboden candidatuur in district IV
aanvaard. De heer B. J. Gerretson te
Rotterdam weascht wegens zwakke ge
zondheid en drukke bezigheden niet voor
een candidatuur in aanmerking te ko
men. Da centrale chr. hist, kiesver.
te Hilversum heeft mr. V. H. Rutgers
(a.r. aftr.) candidaat gesteld. In het
district Nymegen zal worden candidaat
gesteld door een groep Protestantsche
kiezers mr. dr. A. R. van de Laar te
Gendringen.
Steun uit lndië voor den heer Ier
Laan. In opdracht van het Hoofdbestuur
van het Ned.-Ind. Onderw.-Genootschap,
werd, naar Eet Tolk meldt, door de
afdeeling Nederland in haar vergadering
van 16 Mei besloten, om met alle haar
ten dienste staande middelen namens
het Ned. Indisch Onderwyzers-Genoot-
schap de Kamer-candidatuur van den heer
K. Ter Laan in Den Haag I te steunen
in samenwerking met het Comité van
Indische collega's.
De Nederlandsche gezant te Beriyn,
baron Gevers, heeft gisterenmorgen, in
tegenwoordigheid van de keizeriD,aan het
bruidspaar, prinses Victoria Louise en
prins Ernst August, 't huwelijksgeschenk
van H. M. de Koningin overhandigd, be
staande in een antieke staande klok.
N. R. C.
Te 's Gravenhage is in den ouder
dom van 67 jaar overleden de Gepens.
Luitenant Generaal der Artillerie, W. F.
Ridder van Rappard, oud-minister van
oorlog. Hy volgde in April 1907 Gen.
Staal als minister van oorlog op in het
kabinet-de Meester en was minister tot
Februari 1908.
Ten gunste der tariefwet. Man schrijft
uit Leiden aan de Rott.Bedroeg tot he
den het invoerrecht in Amerika van
onze hyacinten een halven dollar per
duizend, dit recht is nu verhoogd, wat
in de bloemisten wereld heel wat opschud
ding verwekt. Immers het invoerrecht
is verhoogd, nadat de orders zyn ge
plaatst, zoodat het voor den exporteur
een verlies beteekent van f 5 per duizend
hyacinthen.
Het vredeswerk vordert en de moeilijk
heden worden door yverige besprekin
gen geëffend. In BalkankriDgen heersch-
te plotseling een hoopvoller stemming,
toen bekend werd, dat de wyzigingen,
die van Turksche zyde worden voorge-
