No. 193 1913
Dinsdag 20 Mei.
27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
YOOB ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Pers.
Onverdiende beschuldigingen.
Buitenland.
De Balkan-Oorlog.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
20 Mei 1913.
De| sociaalj democraten zouden vader-
landslïevend zjjn Omdat een vrijzinnig
ïamercandidaat in het district Oostburg
hun een brevet als zoodanig heeft uit-
Lees het Weekblad van Het Volk maar
keer, en wat vindt ge? Dat men
itig moet protesteeren tegen de wa
der barbaren 1
Lees het communistisch manifest, wat
staat daar? »Da arbeiders hebben geen
vaderlandmen kan hun niet ontnemen,
vat zjj niet hebben".
Lees wat een dier «vredelievende*
sociaal democraten schrijft
.Moeten de arbeiders toch vechten,
laten de Nederiandsche arbeiders dan
legen de Nederiandsche kapitalisten
rechten, laten de Duitsche arbeiders
tegen de Duitsche kapitalisten vechten,
laten de arbeiders internationaal tegen
de internationale kapitalisten vechten.1'
Hetgeen zeggen wel: geen verweer
tegen den vreemden overweldiger die het
vaderland wil brengen onder zijn juk
maar wel een burgeroorlog waarbij het
bloed stroomt van den kapitalist en het
meliniet de schromelijkste verwoestin
gen aanricht.
Dit kabinet hseft aangedurfd, wat
nog geen zijner vrijzinnige voorgangers
had ter hand genomende opneming
der gemeente-ambtenaren in het rjjks-
pensioeDfonds.
De gemeenteambtenaren begioeten
over het geheel dat wetsontwerp met
ingenomenheid, overtuigd als zij waren
dat ,de regeering" op het oogenblik deed
wat zjj kon.
Natuurlijk vroege" de sociaal demo
craten meer dan het ontwerp boodde
deer Vliegen stelde premievrij eigen
pensioen voor en vrijstelling van betaling
voor den inkoop.
Dat klinkt royaler
Alleen maar bij wist dat hjj het
onmogelijke vroeg en niet zelf ge
roepen was om het door hem voorge-
etelde uit te voeren.
Maar de oppervlakkige mensch die 't
hoon zegt: dat is je Dog eens een man.
'geeft veel meer daD die kale regeering!
Alleen met dien verstande dat hij niets
Beeft, doch slechts belooft. Of liever, nog
niet eens belooft, maar voorstelt, wetende
er toch niets van komt.
Zetde niet reeds jaren geleden een
vooraanstaand sociaal democraat dat de
'ociaal democraten Diet moeten kijken
hwr uitvoerbaarheid doch alleen tezor-
i hebben dat zjj hooger opbieden dan
andere party.
ambtenarenwet, die door de ge-
eente-ambteoaren met vreugde is be-
nff?aluvraagfc zij natuurijjk ook hare
ts, heet thanB in «Het Volk" een
•*»&r schandaal//.
thaniU^kift 8Chröft »Het Volk", is al-
amhfo zekerheid verkregen, dat de
line hm?0' die thaDS een andere rege-
hflhanj Daar die regeling zullen
behandeld bljjven.
am/! veriiernu mogen de bestaande
efivon •rea' die er de voorkeur aan
verklaren6' °n<ler de Wet te vailen»zulks
M«VS.?U ecllter het geval P
had j eer Vliegen zjjn zin gekregen
recht ,Iouden de ambtenaren dit
Mi .Tan keuze niet hebben gehad,
zeer ï- heemskerk merkte dan ook
hpt 8 °Pde heer Vliegen noemt
z zoo slecht, dat men zou
zich gelukklg de ambtenaren, die
aan kunnen onttrekken,
ontioar Zie' zelf wil het recht van
uaran va? vrÜ0 keuze, aan de ambte
naren ontnemen.
hi6t°0 letS Vertelt >flet Vülk" natuurlijk
ilk allerbedroevendst optreden zjjn
wjj van de sociaal democraten wel ge
wend. Zjj zijn altjjd zoo.
Maar 't mag toch af en toe wel eens
gesignaleerd.
Al wonen wjj. voorloopig althans, geen
vergaderingen der tegenpartij bij, toch
houdt men ons wel op de hoogte van
hetgeen daar door vrijzinnige propagan
disten zooal verteld wordt.
Plaatsgebrek dwingt ons echter meestal
er niet op in te gaanen daarom ook
links te laten liggen de op overwinnings
bulletins gelijkende verslagen in de vrij
zinnige pers van lezingen door vrijzinnige
Kamercandidaten of in een volgende
toekomst op het Kamercandidaatschap
hopende voor de kiezers gehouden.
Evenwel een enkele maal mogen wjj
ons wel een uitzondering veroorloven.
Bijvoorbeeld wanneer het al te mal wordt.
Zoo ontvingen wij een verslag van een
politieke rede te Wilhelminadorp door
den heer Moojen gehouden, en het naar
aanleiding hiervan gehouden debat. Van
deze speech heet het in deMiddelburgsehe
Courant dat het een „uitnemend gedocu
menteerde" rede was; en dat despreker
de conclusies van den debater heeft
„weerlegd".
Nu legden wjj wegens plaatsgebrek
het door ons ontvangen verslag van de
rtde van den heer Moojen ter zijdeover
tuigd daarenboven dat prjjsgeviDg van
diens gesproken woord aan de vergetel
heid geen leemte zou veroorzaken in de
politieke kennis ook van onze vrijzinnige
lezers.
Maar tegen dat «uitnemend gedocu
menteerd" en dat „weerlegd", moeten
wij toch opkomen.
De spreker te Wilhelminadorp heeft
dit pluimpje niet verdiend. Hij was op
menig punt ODjuist en onvolledig, en is
met name in de quaestiën vrjje school en
invaliditeitsverzekering, al heeft hjj er
ook den dwaDg der geestelijkheid en de
speetwet bjj gesleept, het volgens meer
dan een oorgetuige het antwoord schul
dig gebleven.
Het ligt niet in onze bedoeling hier
over discussie uit te lokken. Wjj stellen
slechts de meening van onzen bericht
gever tegenover die van d°n berichtgever
der Middelburgsche Courant.
Dat wjj overigens op dergelijke ver
slagen niet ingaan, ligt ook aan de door
ons opgedane ervaring dat er in den regel
lange beschouwingen op volgen.
Zie bijvoorbeeld eens onze eenvoudige,
goed bedoelde opmerking om niet te gaan
debatteereD, anders dan, zoo bet noodig
ware, om te getuigeD, waarbij wjj Wol-
faartsdfik ten voorbeell stelden, wat is
daar niet op gevolgd Een artikel van den
heer S. v. Oaveren, een dito van ds Sieme-
link, weer een dito van v. OevereD, nog
een van Siemelink, niets ter zake dienen
de, doch krachtens recht van antwoord
toe te laten, een correctie van den heer
Wielemaker, een opmerking van de
redactiealles gevolg van een enkele op
merking
Daarom laten wjj de linksche heele of
halve onjuistheden liefst maar pas seeren.
mededeeling nog slechts.
Ia de Midd. Crt. (verslag uit Wilhelmi
nadorp, oftewel Goes) staat«De hoogge
roemde „vrjje" school leeft, zeide spr.,
van dwang van de geestelijkheid op de
ouders om hun kinderen op de bijzondere
school te krijgen".
Hier staat niet bjj, wat daarom door ons
uit ons verslag er bjj wordt gevoegd, dat
de debater de heer de Vriend op zfln her
haalde vraag om bewijs van den spreker
geen antwoord kreeg, en dat de waarne
mende voorzitter toen gezegd heeft, dat
die dwang zich zelfs in Goes voordeed, en
een der predikanten aldaar de schuldige
was. Dit antwoord werd zelfs gegeven in
den meervoudsvorm.
Voor de levering van een nader bewijs
met het noemen van den naam (of namen)
stellen wjj onze kolommen open.
Woorden en daden.
Een uit de S.D.A.P. getreden „Insider"
doet in een vrjj-libeiaal blad onthullin
gen rakende zjjn party en het blad Het
Volk Een er van is wel de moeite van
het oververtellen waard.
Een paar jaren aaneen, zoo schrijft by,
heeft men in Het Volk met vette letter
afgedrukt»Arbeiders, maakt u vrjj voor
den rooden Dinsdag".
Toen het eigen personeel, de loopers
van Het Volk, die les echter wilden
opvolgen, werd dit geweigerd; voor hen
gold het niet.
De loopers hebben daarop gezegd, dat
zij eenvoudig vr(j af zouden nemen, en
toen durfden hun patroons, de heeren
van Het Volk, zich Diet langer verzetten.
De schrijver in de Nieuwe Courant ver
telt verder.
Was toen sommiger wil geschied
vooral de heer Schaper drukte zich zeer
kras uit dan had men het beleefd,
dat Het Volk zjjn eigen personeel ont
slagen of onderkropen had, omdat
het de aansporingen in het blad let
terlijk opvolgde. Tot twee- driemaal
toe gaven redactie en Partijbestuur
dan mokkend toe. In September 1912
was het anders aangelegd. Het be
stuur der vakvereeniging (de bezol
digden van het Vakverbond) en de
Commissie van Beheer hadden samen
bepaald, dat het blad zou uitkomen en
een ledenvergadering had het reeds
goedgekeurd, na verdediging door het
bezoldigde bestuur. Eakele weken voor
den „Rooden Dinsdag" werd door de
loopers (die op de eerste vergadering
in de minderheid waren) aangekon
digd, dat zjj toch zoudeD staken,
waarop het bestuur gedwongen was,
anders te gaar. spreken. Het y ar volg
staan we te wachten tegen den
„Rooden Maandag*. Ofelkeen behoort
zich vrjj te maken, behalve het eigen
personeelóf dit moet dreigen met een
staking, om vrjj te krjjgen.
Is het niet erg leerzaam P
Te meer, nu immers mr. Troelstra ge
zegd heeft dat straks op „Roode Maan
dag" alle arbeiders als zij 't niet krijgen,
ditmaal vrjj moeten nemen
Dit staaltje, gevoegd bjj dat hetwelk
wjj indirect uit het „Reichsarbeitsblatt"
ontleenden, spreekt bo< kdeelen.
De Standaard vestigt de aandacht op
de onbewezen beschuldigingen, die dezer
dagen in de liberale pers de rondte doen,
en die haar aanleiding geven om te zeg
gen: Het liegt dat het giet. Met name
verweert het blad zich dan tegen de
«altoos herhaalde, telkens vernieuwde,
en zonder eind gedurig weer o? den
voorgroDd gestelde leugen dat 'c dr. Kuy-
per is, die de Hervormde Kerk van haar
geld wil berooveD. Het blad zegt daarvan
Iets wat op bewjjs ljjkt, kan niemand
hiervoor aanvoeren.
Het tegendeel staat veeleer vast.
Aan het voorstel omtrent Art. 171, dat
de Grondwetcommissie aanbood, had dr.
Kuyper part noch deel. Integendeel, hij
heeft er steeds voor geijverd, dat de
tractementsbedragen gekapitaliseerd, en
aan de Kerken zouden uitbetaald worden.
Ds. Klomp in de Protestantsche Noord
brabander voegt hier nog het volgende
aan toe.
«Mag ik, geachte Redactie, d8 vraag
nog even onder het oog zien ofdrKuy-
per de Herv. Kerk schaden wil. Velen
beweren dat, doch zonder gronden, al
thans deugdelijke gronden aan te voeren.
Verreweg de meesten is het napraterfl
En het is waarlijk geen wonder, want
In alle toonaarden hoort men onder
predikanten en gemeenteleden het lie-
deke uitzingenKuyper is de groote
vijand der Herv. Kerk. Maar wat is er
van waar Daarover zal de historie wel
recht doenLaat m(j echter enkele din
gen mogen zeggen.
Sinds Kuyper een begin maakte met
het benoemen van dr. H. Visscher is de
Utrechtsche theologische faculteit schier
geheel ten gunste der Gereformeerde
beginselen omgezet. Is dat schade voor
de Herv. Kerk? Door de Hooger-Onöer-
wjJswet-Kuyper is de mogelijkheid ge
opend aan de theologische faculteiten
der Staats-universiteiten voor vrjje leer
stoelen. Kan Kuyper het helpen, dat de
Herv. Kerk zoo hopeloos verdeeld is, dat
zjj nog geen enkelen stoel bekleedde?
Het was in den jare 1904, dat een
mijner moderne hoogleeraren den Minis
ter vaD Binnenlandsche Zaken dr. Kuyper
hulde bracht voor wat hij voor de theo
logische afdeeling der Universiteitsbiblio
theek had gedaan.
En boven dat alles, zjjn de machtige
werken van dr. Kuyper niet velen stu
deerenden der rjjkshoogescholen ten ze
gen geweest Het mag wel eens publie
kelijk uitgesproken in hoevele Hervorm
de pastorieën de werken van d9zen theo
loog worden bestudeerd en de gemeente
ten nutte komen. Neen, dr. Kuyper niet,
doch vele orthodoxe predikanten berok -
benen de Kerk nadeel. Of is dit tot heil
der Ned. Herv. (Gereformeerde) Kerk, dat
in sommige groote steden orthodoxen
met modernen saamspannen bjj kerke
lijke erkiezingen B; kommert dien pre
dikanten, die in hun ijveren voor het
behoud van art. 171 G.W. zelfs de hulp
der modernen inroepen (zoo m3lddeons
de N. Rott. Courant dezer dagen i) het
waarachtige heil der Kerk? Misschien
wel, doch dan is hun ijveren een ijveren
«zonder verstand". Al zulke mannen die
meenen te ijveren voor Christus en Zjj ne
Kerk, zullen ondervinden, dat hun actie
het ongeloof ten goede komt".
De waarschuwing waarmee ds. K'omp
besluit, is zoo ten volle waarheel deze
actie komt alleen aan 't ongeloof ten goede.
Inderdaad, voegt De Nederlander hier
aan toe, hoe kras de tegenspraak ook
klinken moge, de Standaard is hier in
het geljjk, en deze beschuldiging totaal
onverdiend.
't Is onmogelijk een geregeld overzicht
te geven van het gebaspel op den Balkan.
De toestand is daar zoo onzeker, en de
berichten zijn zoo verward, dat er geen
touw aan vast te knoopen is.
De buitverdeeling scbjjnt nog velerlei
moeilijkheden op te leveren en nu eerst
komt de eerzucht der verschillende Bal
kan staten eens zoo vurig bezield met
het vrijheidsideaal helder aan het licht.
Waar een overzicht uit éóa stuk niet
is te geven, mag volstaan worden met
enkele brokstukken uit den grooten chaos.
Servië en Griekenland b. v. achten
zich benadeeld door Buigarjje. Da reap,
rsgeeringen moeten nu bjj verdrag een
gemeenschappelijke politiek tegen Bul
garije nopens het door het Balkanverbond
veroverd gebied zjjn overeengek imen.
't Moet zelfs een geheime overeen
komst zijn. Men laat zich hieromtrent
vooralsnog zeer voorzichtig uit, doch
niemand durft het bericht te dementee
ren. De correspondent van de Times te
Sofia drukt zich het allervoorzichtigst
uit. Daze zegt, dat men in Bulgaarsche
kringen een g6heime verstandhouding
tusschen Servië en Griekenland ver
moedt; daarom treuzelen ze zoo met de
onderteekening van het voorloopig vre
desverdrag. Zjj zouden daardoor n.l. Bul
garije nopen een aanzienlijke troepen
macht inThraciëen Oostelijk Macedonië
op de been te houden.
Bulgarije wil natuurlijk gaarne den
toon bljjven aangeven. De Bulgaarsche
vertegenwoordigers te Athene hebben
thans opdracht het verlangen van Bul
garije aan de Grieksche regeering ken
baar te maken, om als maatstaf voor de
gebiedsverdeeling in Macedonië te er-
ke nnen het aandeel dat beide landen in
de krijgsverrichtingen in Macedonië ge
nomen hebben.
Dit is alleszins billjjk. Men mag dan
ook vrjjeljjk aannemen, dat Griekenland
en Servië hierop ingaaD, wat ongetwij
feld de verstandigste weg is. En indien
de rechtstreeksche onderhandelingen
daaromtrent onverhoopt tot niets moch
ten leiden, zullen, naar men vermoedt,
de geschilpunten aan het Haagsche
Hof van Arbitrage worden onderworpen.
Dat Italië zich meende te moeten ver
zetten tegen de aanspraken van Grieken
land in Zuid-Albanië, met name tegen
di a op de kuststrook tegenover Korfoe,
is bekend. Da meest fantastische ge
dachten hebben da Daliaansche regeering
den schrik om het hart doen slaan. In
een officiéél rapport van de Italiaansche
militaire autoriteit heeft zjj openlijk
uiting gegeven aan haar sinds lang ge
koesterde vrees.
„Wanneer de Grieken het kanaal
van Korfoe beheerschen aldus het
bewuste officinale rapport zou dat
op den duur een ernstig gevaar zjjn, niet
alleen voor het evenwicht in de Adria-
tische Zee en voor de kusten van Italië,
maar ook voor de vloten van Oostenrijk
en Duitschland
„De Fransche vloot zou van Bizerta
uit, Korfoe als steunpunt kunnen nemen
en van daar de straat van Otranto be
ds eigen; zoodoende zou zfl een vijande
lijke Engehchevloot In staat kunnen
stellen van Bizerta naar Messina te ste
venen om onze vloot in de Tyrrheensche
Zee in haar bewegingen te b (Temmeren.
Da tegenwerping dat de Qrieksche vloot
zwak is, gaat niet op, want zij kan ver
sterkt worden met hulp van de mogend
heden die er belang by hebben de ont
wikkeling der Italiaansche en Oosten-
rjjksche vloten te belemmeren.
„Het is zeer goed mogeljjk dat ook
Rusland bet stichten van een vlootbasis
door de Drievoudige Entente in 't kanaal
van Korfoe begunstigt om daardoor het
panslavisme nieuw voedsel te kunren
geven.
„Bovendien zou Griekenland verreweg
de meert begunstigde Balkanstaat zjjn,
indien zijn gebied ter zee zich ging utt-
st rekken van het kanaal van Korfoe tot
Lamnos, Imbros en Kreta en het daar
door niet alleen de straat van Ocranto,
maar ook de Dardanellen zou beheerschen
en in zekeren zin meester zjjn van onze
verbindingswegen met Lybië. Grieken
land zou in de Ty.rheensohe zee den
invloed van onze vloot op de verbin
dingswegen tusschen Fransch Afrika en
d 3 havens van Toulon en Marseille aan-
rrerkeljjk verzwakken, zoo niet geheel
te niet doen."
Zooals men ziet haalt Italië in zjjn
angst er alle groote mogendheden bjj.
Het zou met schrik en leedwezen de
situatie verbeteringen en de machtsuit
breiding dezer landen aanzien. Vandaar,
dat het nu zjjn stem uit alle macht laat
booren en duchtig gaat roeren in den
B ilkanchaos.
Intusschen is deze Inwerking van bui
ten allerminst bevorderlijk, om de in
wendige aangelegenheden spoedig tot een
goed einde te brengen.
Gelukkig is de vrede met Turkjje thans
verzekerd, zjj het daD ook, dat de vre-
dospreliminairen nog niet op zegel staan.
Dat er ernst mee gemaakt wordt, moge
bljjken uit de demobilisatie-berichten.
Zoo treft de Turksche regeeriDg reeds
maatregelen tot terugtrekking der troe
pen van Tsjataldzja en Boelair. Zjj zullen
van San Stefano en Gallipoli uit per
schip vervoerd worden en Konstantino-
pel niet aandoen. De Arabische troepen
gaan naar Beiroet, de regimenten nit het
Westen van Klein-Azië eerst naar Pan-
derma en van daar per spoor verder naar
het binnenland.
Met het naar huis zenden der vrjj wil-
