191 1913
Zaterdag 17 Mei.
27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenland.
Binnenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Balkan-Oorlog.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
17 Mei 1913.
Wjj verbazen ons dat de vrijzinnige
Mop&gandi8ten zoo klakkeloos geloof en
waarde hechten aan verslagen. Wanneer
er in een krant een verslag staat van
een door een spreker van Rechts gehou
den redevoering dan wordt dat verslag
van tot 2 voor juist gehouden; en
wanneer er dan een uitdrukking in voor
komt die niet door den beugel kan, dan
snapt »1 wat vrijzinnig is er op, en dan
kermt en weeklaagt men in kroeg en
kantoor, in den katheder of aan de bit
tertafel, maar vooral in kiezersvei gade
gen over den snooden man van rechts
die zich zoo durfde uitspreken.
Wij hebben nu letterlijk geen verkie
zing nog bijgewoond dat daar niet een
gevleugeld, natuurlijk verdraaid, woord
van een man van Rechts, door de libe
ralen tot een sliJkbal gewreven en den
rechtschen kiezers in het aangezicht ge
slagen werd.
In 1886 was het van Lohman „het
Vaderland ten verderve"in 1888 van
Heemskerk (o. a. te Goes door Goeman
Borgeeius onder daverend gelach van 't
denkend deel gedebiteerd) dat 'fc om
NeerJands zonde is dat „onze Prinses
geen jongen is*in 189L van' Fabius
„dat geeft mij rust*, om zoo te -conclu-
deeren dat de antirevolutionairen een
troep nietsdoeners waren die het niets-
doende rechtsche kabinet st undenin
1897 van Kuyper »z(j kunnen niet wach
ten" in 1905 diens „oude plunje* „pa-
ganisten", enz., enz.in 1909 het kabi
net van het wagenschoten nu, terwijl
de leus algemeen „tegen Rome 1* is, zijn
het mr. v. Best en mr. v. Wijnbergen
die de krokodillentranen uit der b.rave
liberalen oogec hebben geperst. Eerst
genoemde beeft volgens de bewering
der verslaggevers gezegd dat al wat
Christelijk is rechts stemt en laatstge
noemde dat al wat canaille is links
stemt. Nu is hiermede niet bewezen
dat dit alzoo gezegd is, maar het ge
vleugeld woord is aan het vliegen
gebracht en de vrijzinnige volksspee-
chers maken er gebruik van alsof het
vaststond dat het alzoo gezegd was. Ea
hieraan doen zelfs staatslieden van den
eersten rang dapper mee. Ta Amsterdam
deed dit deze week nog het Kamerlid
De Beaufort, een eerste-klas-historicus,
van wien uit den aard van zijn aanleg
gevestigden naam in spijt natuur-
i v?n P0riode //Onnauwkeurig" en
•her is teer" iets anders mocht ver
wacht worden.
Intusschen heeft baron v. Wijnbergen
al tegen een verkeerde uitlegging of
jD(PDfJ van zijn woorden gepro-
Wij herhalen derhalve onze waar
schuwing aan onze geestverwanten die
liberale bladen lezengelooft niet dadelijk
een iegelijken verslaggever, die een spre
ker van ons met een valscheiyk uitge
legd woord wil aan de kaak stellen.
Onze jarenlange ervaring doet het ons
met spyt constateeren dat er zelfs onder
onze naaste vrienden, vooraanstaanden
somwijlen in den strijd, niet weinigen
zijn die geneigd zijn alles als evangelie
aan te nemen wat de vrijzinnige pers,
voornamelijk in haar verslagen, zegt en
dan ook, of liever tengevolge hiervaD,
terstond den staf breken over den broe
der, die zich o, 't is toch zonde I
zoo 8chromtlijk jegens den dierbaren
liberaal vergrijpen kon.
Ook in de politiek is er een liefde die
alle dingen bedekt, althans behoorde te
bedekken doch zij wordt links niet
betracht jegens onze mannenen mede
jegens onze mannen rechts niet door
allen even hartelijk beoefend.
tegen de .uitbuiting* der arbeiders door
kapitalistische patroons.
Toch is deze gevolgtrekking niet juist.
Immers de N. Venlosche Courant publi
ceerde dezer dagen aan de ha :d van het
„Reichsarbeitsblatt" eanige cijfers over
de arbeidsvoorwaarden der socialistische
consumptie-vereenigingen van manne
lijke en vrouwelijke magazijnbedienden
in Duitschland, uit welke cijfers blijkt,
dat in honderden dezer bedrijven het
tegendeel van model-loonen en model
werktijden bestonden.
Van de ongeveer 3000 mannelijke en
vrouwelijke bedisnden hadden er 430 een
wekelijkschen arbeidstijd van 71 tot 80
uur, een paar honderd werkten 80 tot
90 uur en 20 bedienden moesten zelfs
van 91 tot 96 uur aan den arbeid z(jn.
Daarbij komt dan nog, dat plus minus
de helft van het geheele dienstdoende
personeel gedwongen was Zondagsarbeid
te verrichten.
Een aanlokkelijk leventje hebben de
arbeiders en arbeidsters met hun 12,13,
14,15 uren dagelykschen arbeid dus niet
gehad. De sociahstische patroons blijken
in dit opzicht allesbehalve gemakkelijke
en genadige heeren te zijn.
Maar dan zal de hooge loonstandaard
tegen dezen enormen arbeidsduur mis
schien opwegen?
Helaas ook op dit puut is de statistiek
niet gunstig. Immers volgens haar hadden
181 beambten een maandsalaris van
minder dan 80 mark95 hadden 81 tot
90 mark217 91 tot 100 mark459 101
tot 110 mark275 141 tot 150 mark.
Daarbij dan nog in oogenschouw moet
gehouden worden, dat, om deze loonen
te verdienen, beduidende borgtochten
moeten worden gestort en vaak de ge
heele verantwoordelijkheid voor het om
vangrijke magazijn-bedrQf en de benoo-
digde hulpkrachten moeteD worden over
genomen.
Wij laten de slotsom door den lezer
opmaken. Maar voc r ons zelf trekken wij
het besluit dat men niet zoo bepaald een
socialistisch patroon moet zijn om boven
den kapitalist-patroon uit te steken in
practische kennis en betrachting van
hetgeen een werkman op het punt van
arbeidsduur en loon toekomt.
By socialistische patroons beter
Ret moet een genot zijn b(j eensocia-
listischen patroon te mogen werken. Zoo
denkt allicht wie de socialistische bla
den leest, waarin zoo getoornd wordt
De Nationale Bond van Protestantsche
kiezers biijft nog steeds achter Delfische
wazigheid schuilgaan. Zijn werken zijn
nog steeds werken der duisternis. Men
vernam alleen dat voor het lidmaatschap
van den Bond vereischt is het lidmaat
schap der Ned. Herv. Kerk, dr.t de Bond
//boven de 'partijen" staat, dat hjj opkomt
voor de Ned. Hervormde Kerk en voor
„vrijheid van handel en nijverheid" enden
s'rjjd aanbindt tegen de coalitie en vooral
tegen de Roomsch Katholieken.
Wat derhalve van dezen Bond open
baar wordt is een dooreenhaspelen van
Kerk en politiek, waarvan een goed vrij
zinnige althans een afkeer hebben moet.
En zie alle vrijzinnige bladen en
sprekers juichen het optreden van dezen
Bond voor de Ned. Berv. kerk toe; ter
wijl zij tei anderer zijde ook weer uit
roepen dat een iegelijk, van wat kerk
ook zich bij hen moet aansluiten.
Een der liberale bladen jubelde reeds
van „aan koken gebracht geuzenbloed*
tengevolge waarvan de liberalen straks
„best 51 zetels kan halen".
Er moet derhalve wel groote kracht
uitgaan van dezen //Protestantenbond".
Want meer dan dat zal deze »Natio-
nale Bond van Protestantsche Kiezers*
toch wel niet ztfn
Men geeft er alleen een anderen naam
aan omdat de naam „Protestantenbond"
terecht bij velen in een te kwade
reuke staat.
Daarom verzwijgen de bestuurders
misschien wel hunne nameD, en schal
len z|j in den doDker.
By een roode vaan in den mist be
hoort een vaalkleurige vlag in den
donker.
Het is den vrijzinnigen sprekers niet
aangenaam dat men onzerzijds niet
komt debatteeren.
Dit is te begrijpen en te billijken,
Duizenden guldens liggen beschikbaar
om overal in den lande tot op den stem
dag toe te propageerenen aan die
propaganda zou het debat met den tegen
stander zóózeer bevorderlijk kunnen zfln
Toch bedanken wij wel voor de eer.
Wij laten ons door hen niet van ons
apropos afbrengen.
Zij vertellen wel dat wij het op de open
bare school gemunt hebben, en zenden
nu hunne sprekers uit om die openbare
school te verdedigen; maar 't is
moeite veigeefsch, want de openbare
school wordt door ons niet aangevallen.
Wij strijden alleen voor de vrfe school.
Willen de voorstanders der openbare
school in vervolg van tijd niet zelf hun
vrije scholen oprichten, dan gunnen wy
hun die openbare school van harte;wü
zullen er geen hand Daar uitstekenja,
wij wenschen haar zelfs zoo goed
mogelijk.
Onze strijd gaat niet tegen een school,
maar om recht. Wjj vragen recht, gelijk
recht, in de Grondwet vastgelegd recht,
op gelijkstelling van openbaar en bijzon
der onderwijs voor de wetwegneming
van elke belemmering van het vrije
initiatief, van die ouders welke zeiven een
school wenschen op te richten naar hunne
inzichtenen de Staat zich daar uit
houde; alleen gelijkelijk subsidieere.
Hierin is niets onbillijks. En hierop
trekken wij onze krachten samen. Vol
komen financieels gelijkstelling van open
bare en vrjje scholenen ln rangorde
de vrije school voor.
Deze strijd voor de vrtJe school is geen
strijd voor een party, maar voor allen.
Er zyn tal van liberalen die hun kin
deren naar vrjje scholen zenden, zeWen
nooit anders dan op vrjje scholen hebben
school gegaan, en er zjjn er ook die
tegen godsdienstig orthodox onderwijs
zfln, doch tevens de neutraliteit ver
werpen en daarom scholen verlangen
in hun geest. In den Haag hebben der
gelijke voorstanders van vrij (modern)
onderwijs al een eigen inrichting. Ook
een kweekschool in dien geest werd
i vorig jaar ingewijd. Zoo zjjn er tal van
vrjje neutrale scholen, en reeds enkele
vrije liberale.
Bewijs te meer dat onze strijd voor
de vrije school geen partijstrijd is maar
een strfjd voor allen, om recht voor
allen.
Hieronder volgt artikel I van het testa
ment van den vermaarden millionair
J. Pierpont Morgan
»I commit my soul into the hands of
my Saviour in full confidence that having
redeemed it and washed it in his most
precious blood, He will present it fault
less before the throne of my Heavenly
father and I entrust my children to
maintain and defend at all hazard and
at aDy cost of personal sacrifice the
blessed doctrine for (redemption of) sin
through the blood of Jesus Christ, once
offered and through that alone*.
Vertaald luidt het aldus
„Ik vertrouw mijn ziel toe in de handen
van mjjn Heiland in het volle vertrouwen
dat daar Hij haar verlost heefc en haar
gewasschen in zijn kostbaarste bloed,
Hjj haar schuldeloos zal brengen voor
den troon van mijn Hemelschen Vader;
en lk smeek mijn kinderen om te hand
haven en te verdedigen in alle gevaar
en tot eiken prjjs van zelfovergave de ge
zegende leer der zonde-verlossing door
het bloed van Jezus Christus, eenmaal
geoff rd, en door dat alleen".
(De woorden «redemption of", bliJk
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
baar uitgevallen, zijn door ons inge- j
lascht. Red)
Het waren benauwende dagen voor
Skoetari, toen de Montenegrjjnen om de
stal waren gelegerd en alle verkeer had
den afgesneden. De Weansche corres
pondent van de N. R. Ct. weet daarom
trent nog enkele interessante bijzonder
heden mede te deelen.
De vrouw van den Oostenrijkschen
consul Zambauer, die het heele beleg
van Skoetari heefc meegemaakt, maar
thans te Weenen is, heeft aan da pers-
lui wat van bare wederwaardigheden
verteld.
De belegering, die zeven maanden ge
duurd heeft, was in deD beginne wel
uit te houden. Maar in Maart werd het
vreeselyk. De stad werd zes weken
achtereen gebombardeerd en de Monte-
negrjjnen vuurden voornamelijk op de
christenwijken, die erg geleden hebben.
Mevrouw Zambauer heeft met haar man
en twee kleine kinderen zes weken lang
in een kelder moeten leven, dien zjj
door zandzakken en matrassen hseft
trachten bomvrij te maken. Het bom
bardement is een van de hevigste ge
weest, die ooit hebben plaats gevonden
op den 12den en 13den Maart vielen
3000 bommen in de stad. waaronder
projectielen van 21 centimeter. De be
volking leefde in voortdurende paniek
en daarbij heerschte hongersnood. Dit
euvel is ook de reden geweest van het
overgeven der stad. Essad pasja had
voor zich en zijn soldaten niets meer te
eten. Gebrek en muiteiy, niet verraad,
hebben de stad bedwongen. Men was
zoo zeer van de buitenwereld afgesloten,
dat de bevolking niets afwist van de
internationale vloot voor de kust. Daar
mevrouw bijtijds groote voorraden had
opgedaan, heeft haar familie niet alleen
geen honger geleden, maar heeft zij ook
nog dagelijks dertig kinderen kunnen
spijzigen. De Montenegrijnsche soldaten
hebben zich voor het overige fatsoenlijk
gedragen. Ze stonden onder goede tucht.
B|j de inneming hebben haast geen wan-
ordeiykheden plaats gehad.
Een greep uit de talryke verontrus
tende berichten van den Balkan.
Het geschil tusschen Roemenië en
Bulgarye zal waarschyniyk tegen het
einde der volgende week beslecht zyn.
Het geschrift, bevattende het het protocol
van de te St. Petersburgsche conferentie
genomen besluiten, is reeds op weg naar
Hoekarest. Zoodra het daar is aange
komen uitstel tot na den vrede tus
schen Turkye en de Balkanstaten wordt
niet wenscheiyk geacht, zal het de volks
vertegenwoordiging voorgelegd worden,
en niemand denkt er aan, dat het af
keuring zal ondervinden.
Deze kwestie is dus zoo goed als van
de baan. Andere verwikkelingen vragen
nu weer dubbel de aandacht. Tus
schen Bulgarye en Servië biyfc de span
ning nog voortduren. In officiëele Bul-
gaarsche kringen biyft men beslist de
door Sarvië verlangde herziening van het
verdrag met Servië nopens de gebieds-
verdeeling in Macedonië afwyzen.
In de laatste twee weken hebben de
Bulgaren groote troepenmassa's West
waarts gezonden. Van 8 tot 12 Mei zyn
acht lange treinen met troepen, kanonnen
en krygsvoorraden Xanthi, op de grens
tusschen Thracië en Macedonië, gepas
seerd.
De soldaten uitten dreigende kreten
tegen Griekenland.
De overheid te Xanthi heeft den Hen
dezer op alle trekdieren beslag gelegd.
In militaire kringen te Xanthi heerscht
ko ortsachl ige gej aagdheid.
Da onderlinge verhouding tusschen de
Balkanstaten is dus zeer kritiek. De ge
volgen daarvan zyn niet te overzien. Dat
ze echter vertraging van de vredeson
derhandelingen zullen meebrengen, staat
vrywel vast. De Bulgaarsche regeering
zou daarom het voornemen te kennen
gegeven hebben, om afzonderlijk met
Turkye Vrede te sluiten, ingeval de bond-
genooten ln hun tegenstand volharden.
Deze gedachte wordt door de Bulgaren
begrjjpaiykerwljs met vreugde begroet en
algemeen toegejuicht.
Intusschen wordt sedert eergisteren de
aandacht door een ander onderwerp in
beslag genomen, te wetende offlcieele
inlijving en bezetting door de Ocsten-
ryksch-HoDgaarsche regeering van het
eilandje Ada Kaleh. Sommige meDschen
denken, dat deze zet der regeering te
Weenen politieke gevolgen kan hebben
de meeaten gelooven dat echter niet.
Wat toch Is het geval? Het eilandje
Ada Kaleh ls gelegen in den Donau, vlak
voor de IJzeren Poort, een weinig ten
oosten van Orsowa, dus juist vóó.dat de
Donau het grondgebied der monarchie
verlaat om de grens tusschen Roemenië
en Servië te gaan vormen. Strategisch
is het eiland van groot belang, omdat
het de IJzeren Poort behe jrscht.
Vroeger heeft het aan de Turken be
hoord, maar toen na den Russischen
oorlog van 1877 behalve Servië ook Roe
menië een zelfstand''ge staat werd, kon
d9 Porte daar, op Ada Kaleh, natuuriyk
geen macht meer uitoefenen. Oostenryk-
Hongavye en de Porte kwamen daarom
in 1878 overeen, dat het eiland een
Oostenryksche militaire bezetting zou
krygen, ofschoon er een Turksche gou
verneur bleef, biykbaar om te toonen,
dat het eiland rechtens nog onder des
Sultans souvereiniteit stond. Trouwens,
in vroegere eeuwen is Ada Kaleh nog
wel meer in Oostenryksch bezit geweest,
in 1716 veroverden het de Keizeriyke
troepen op den Grooten Turk en in 1718
werd het by de monarchie ingeiyfd.
Later eveDwel werd het weer Turksch
en toen in 1867 de Turksche bezettin
gen de Servische vestingen verlieten,
bleef het eiland op mtdrukkeiyk ver
langen vanOostenryk-flongaryeTurksch.
En niet alleen in de historie speelde
Ada Kaleh een rol, ookindeliteiatuur:
de veel gelezen roman van den Hon-
gaarschen schryver Maurits Jokai, „de
Goudmensch* geheeten, speelt op dit*
eilandje dat in het boek «Niemands-
eiland" genoemd wordt, omdat feit3iyk
niemand er gezag uitoefent.
Men verwacht, dat Turkye hevig zal
protesteeren, tegen deze inbezitneming,
zoo niet voor den vorm, dan toch in
ieder geval omer een voordeeltje
uit te slaan.
Oostenrjjk-Hongarye neemt overigens
een zeer uitdagende houding aan. Ook
b.v. tegenover Montenegro. Donderdag
trok een afdeeliDg Oostenryksche solda
ten de grens by Grahowo over opMon-
teaeg-ynsch grondgebied. De afdeeling
werd weliswaar spoedig ontwapend, zon
der dat er ernstige voorvallen plaats
grepen, en over da grens gezet, doch dit
geval geeft toch te denken. Oostenryk
schynt maar half tevreden te zyn over
den loop der zaken. Wanneer het echter
zoo voortgaat, zullen de Balkanverwik
kelingen nog langer onopgelost biyven.
Minister Talma heeft gisteren zyn
werkzaamheden aan zyn departement
weder hervat.
Minister Coiyn is voornemens op
5 Juni da opening van de E. N. T. O. S.
by te wonen.
Kamerverkiezingen. Nederland en
Oranje heeft in Amsterdam IX candidaat
gesteld mr. V. Rutgers (a.r.) te Hilversum.
De heer L. F. Duymaer van Twist,
candidaat der anti-rev. in het district
Steenwyk is ook door de christeiyk-histo-
