No, 190 1913
Vrijdag 16 Mei.
27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EERSTE BU D.
Binnenland.
Uit &"e Provincie.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ONZE WATERLEIDING.
Goes. In de le helft der maand Mei
Zierikzee. Toen dezer alhier de inboe
del werd verkocht van den onlangs over
leden M. W., was daar ook een ton met
oude vieze rommel, w.o een paar ksusen,
niet der moei'.e waard te verkoopen. Men
gaf dit aan een zekeren K. K., een per-
sood, die niet geheel toe:ekenbaar is.
Zierikzee Gistereü is hier gehouden
een vergadering van de Landbouw-On-
derlinge. De 3 commissie-leden die op
de drie dorpen destijds door het hoofd
bestuur werden aangewezen werden ook
door de leden bjj acclamatie benoemd.
Tot afgevaardigden voor de algemeene
vergadering, welke te Goes zal worden
gehouden, werden benoemd de secreta
rissen en als plaatsvervangende afge
vaardigden de voorzitters van elke plaat
selijke ongevallen-commissie.
Rilland-Bath. In de gisteren gehouden
raadsvergadering werd met algemeene
stemmen tot secretaris penningmeester
van het Burgerlijk Armbestuur benoemd
dhr. E. Tange. Besloten werd om aan
mej. T. Verplanke, dochter van den over
leden gemeenteveldwachter een bedrag
van f50 uit te keeren, voorloopig voor
één jaar. In de plaats vau wijlen dhr.
J. P. J. Verplanke werd tot lid der c. t. w.
v. schoolverzuim te Rilland met alge
meene stemmen benoemd dhr. G. Wind-
horst. Op de reclames inzake taooidelflken
omslag van J. A. v. d. Klooster en W.
Dingens werd afwijzend beschikt.
's Heerenhoek. Op de heden alhier ge
houden vergadering v. n ingelanden van
den N euwe-Kra»Uertpolder werd 't voor
stel Begrinting wegen, door staking der
stemmen verdaagd tot een volgende ver
gadering.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
16 Mei 1913.
De maand April was zeer gunstig wat
de opbrengst dtr Rijksmiddelen aangaat.
Br kwam bij. a twee miljoen meer in
dan io Apiil 1912. Daar tot deze toene
ming ongvVter aile middelen hebben
meegewerkt, mag hit ruit wel beskteD
worden dat handel en n fl verb id steeds
vooruit gaan.
Van de groep der directe belasting
stegen:de vermogensbelasting met an-
dirbalve toD, do bedrijfsbelasting met
een en kwart ton, terwijl de iersore.-Je
belasting ten ton naar beneden ging.
Van de groep der indirecte belastii g -n
vermeerderden de successierechten met
zes ton, da zegelrechten met é.n ton
de registratierechten met een bal7e ton,
de hypotheekrechten met f17000.
Be invoerrechten gingen ruim twee ton
vooruit; de suikerac ijns drie ton,
overige accijnzen m8t bedragen vari-
eereude tusschen elf- en 62 duüen<U
De posterflen toonden een accres van
Si duizend.
Tot nu toe is dit jaa 57 miljoen gulden
ontvangen tegen 54 miljoen in de eerste
vier maanden van 1912.
Gisteren waren wjj de gast van de
waterleiding, of liever van den wakkeren
directeur der N. V. Waterleiding-Maat
schappij Zuid Beveland, den heer J. van
Poelgeest, die ons een blik gegund heeft
in het bedi Ijf, waaraan aanstonds delaatste
hand zal gelegd worden,doch waarvan wIJ
reeds geruimen tyd de vruchten geplukt
hebben in den vorm van zuiver,
zacht en smakelijk drinkwater,
Zoodra voor de eerst9 maal het reine
water in de huizen ?ijn intrede deed,
maakte de Waterleiding zich vrienden.
Is het daarom wonder, dat alle Zeeuwen,
en in 't bijzonder de Zuid-Bevelanders,
met belangstelling de vorderingen van
den veelomvattenden arbeid gadesloeger
Met groote voldoening werd ook de tij
ding ontvangen, dat de tfflcieële opening
weldra zal plaats hebben.
Op Woensdag 21 Mei zal dtze plech
tigheid in Zuid-Beveland's hoofdstad
plaats vinden. Het was een goede ge
dachte van de directie der Waterleiding-
MjJ. de Pers eenige dagen vroeger uit te
uoodigen tot een bezet k aan het hoofd
werk, den ziel van het bedrijf, het hart
het ware, van het geheele oiganis-
me. Het spreekt vanzelf, dat wjj d ze
gelegenheid, van alle officieele smetten
VHI gehouden, gaarne aangrepen. Met
onverdeelde aandacht hebben we het
grooteche werk bunnen bezichtigen en
bestudeeren, dank zij de welwillendheid,
de klare uiteenzettingen en de noodige
toelichtingen van den bekwamen direc
teur.
Reeds des voormiddags hebben w(J ons
D»ar Ossendrecht begeven, de plaats van
waar wjj zroveel goeds betrekken. Vanaf
bergen op Zoom voerde de gemoedelijke
stoomtram, bescheiden als ze 's, door
zich terug te trekken uit de verkeers-
centra naar de stille en eenvoudige hoek
los, ons door dit pittoreske landschap in
«oord-Brabant's Zuidwesthoek. Het was
een heerlijke dag, en de gulden zonnestra
len deden boom en veld op zijn voordee-
«gst uitkomen. Tusschen heuvels en
aennenbosschen ging het dom-, langs
Ilu'P6 boefjes en roggevelden, hakhout
oü ,eiende bremstruiken, la gs villa's
en talrjjke pleisterplaatsjes met merk
waardige opschriften. Woensdrecht en.
^oogerheid8 met hun waarlijk schoone
omgeving ze kan een vergelijking met
«w, böDa doorstaan lagen reeds
oter onp, toen wij te midden van bosch
Sn. beuv0l afstapten en onze schreden
richtten naar de vermaarde prise d'eau,
den
die daar, half verscholen tusscheD
nenbosschen, ligt.
Op een uitgestrekt plateau staat daar
het hoofdgebouw met de bijgebouwen
en de fraaie woningen van chef en
machinist. Io steen opgetrokken en met
roode pannen gedekt maken deze ge
bouwen niet alleen een solieden indruk,
doch veihoogen ze niet onaanzienlijk
den luister van het toch al schilderach
tige tafereel.
Daar in da', station wordt het water
uit den bodem gepompt, tot op een
diepte van wel 30 meter, vei der gezui
verd, van alle IjzerskffeD gereinigd, door
de 40 K.M. lange leiding naar den water
toren bij Kloetinge, en verier naar die
te Oudelande gesfuwd, van waaiuitniet
minder dan 170 K M. ring- en zijleidingen
bediend worden. Di ze watertorens kun
nen resp. 1250 &8 en 250 M3 waterber
gen. De laatste, die te Oudelande, betrekt
zijn water uit dieD te Kloetinge en be
dient in gewone omstandigheden de
plaatsen Oudelande, Ellewoutsdijk en
Driewegen. Bovendien rekent men er op,
dat deze toren water kan geven, wan
neer 's-Gravenpolder b. v. bij brand het
water in den grooten watertoren op zeer
laag peil zou brpngen.
Het grootste gedeelte van Zuid-Beve
land wordt re ds bediend en deelt iB de
voorrechten, ons in de waterleiding ge-
seh 'Cken. Alleen de hoek van Borssele
niet, aangezien deze gemeente het voor
alsnog raadzaam oordeelde van de water
leiding, en derhalve van het heeilljke
vrater, verstoken te blijven.
Is nu het water, zooals dat uit den
grond komt, aanstonds geschikt voor
het gebruik? Nüöd, dat is het niet. Ge
zult zien, dat het Pompstation nog meer
is, dan de naam aanduidt; het is ook
eeE flltreerinrichting. Uit vflf putten
bij wijze van schachten ingericht
wordt het water opgepompt. Uit elke put
kan 27 M8. water per uur opgepompt
worden. Door allerlei lagen, door
leem, zand od kleilagen heen, W6et
meD het water te vinden. Vanuit de
putten ook wel bronnen genoemd,
doch ten onrechte brengt de verzamel-
leiding het ongezuiverde water naar de
ODtQzeringsinrichtiiig. In een der bijge
bouwtjes vindt dit eerste proces plaats.
Het water wordt omhoog gesproeid door
96 sproeiers, om het door fijne verdeelb g
in de lucht met zuurstof in aanraking te
brengen, en zakt dan door een cokesbed
van 3'/a M. dikte. Hierop wordt het door 5
overstort9rs naar de 5 zand filters gevoerd
(in een ander gebouwtje ondergebracht)
waar het door verschillende lagen, door
zand, grind, sintels en kiezelsteen en,
dringt en van alle smetten vrij heenge
voerd wordt naar den Reinwaterkeldei,
die wel voor een uur water kan bevatten.
De laag zand is wel 1 M. dik. Telkens
wanneer de bovenste laag vuil ls, d.w.z.
te veel Ijzer iDhoudt, wordt een dun
laagje afgestoken.
Het water wordt nimmer aan de lucht
blootgesteld en zooveel mogelijk steeds
overdekt gehouden, opdat het koel blijft.
Uit de vergaderbak wordt het water door
een ontzaglijke machine door de hoofd
leiding geperst, totdat de Got sche water
toren I»U voorkeur wllen we dien zoo
noemen, wijl hQ ons tot ver in den omtrek
aanwijst, waar onze stad in het groen ver
scholen ligt vol is. De stand van het
water wordt ii_ Ossendrecht nauwkeurig
opgeteekend, zoodat men te allen tijde
kan weten hoeveel voorraad er ls en wan
neer gepompt moet worden. Wanneer het
peil te laag wordt of te hoog, laat een ver
klikkertje zich hooren, zelfs tot in de
woning van den machinist, en de machi
nes worden in werking of wel op non-acti
viteit gesteld.
Van uit' de torens vindt het water zijn
weg door het buizennet naar onze wo-
niügen. 'n Veertigduizend menschen
zullen aanstonds zoo bereikt worden en
men rekent mettertijd zelfs 46000 inwo
ners van de verschillende omliggende
gemeenten van water te voorzien. Het
net is zoo gelegd, dat het geheele eiland
bereikt kan worden. Zelfs in de verst ver
wijderde uithoeken kan het water komen;
en well a zal het dan ook gewis naar
eiken polder henen gevoerd worden. In
den Bathpolder o.a. ligt reeds een net
van 4 K.M.
Des nachts, wanneer het waterver
bruik miniem is, kan de machine stop
gezet wol den de druk houdt dan op en
tet water loopt dus uit den Goeschen
toren terug door de hoofdleiding tot het
station.
Thans zij een woord gewijd aan htt
gebouw met de verschillende machine-
riën. We zullen al te technische beschou
wingen daarbij trachten tevermJjdeD.
De machinekamer vormt de ziel van
het bedrijf, daar staan twee prachtig ge
construeerde Diezelmotoren vao enorme
afmetingen, welke om beurten den
tweeledigen arbeid van zuigen en per
sen verrichtenzoodat een van de
twee als reserve gebruikt wordt, wan
neer de ander oi. klaar geraakt. De ma
chinekamer is in twee gedeelten ver
deeld, een hoog en laag gedeelteboven
staan de groote motoren met haar
vliegwiel van meer dan 3.5 M. middel
lijn. Beneden bevinden zich de cylinders
van de pompen. Verschillende mano
meters geven hier den machinist de
noodige aanwijzingen, terw(jl een cen
trale wiDdketeJ den druk regelt en de
machines in staat stelt haar stuwkracht
geleidelijk uit te oefenen. Vooral des
mo'gena doet deze ketel onmisbare
diensten, wanneer de loop van het uit
Goes terugkomende water moet gestuit
worden. Veider bevindt er zich nog een
veiligh ndsklep, die al te hoogen druk
voorkomt.
In het hoofdgebouw, dat geheel byg'ë-
nisch is ingericht en volkomen stofvilj
gehouden kan worden, bevinden zich
voorts een gezellig kantoorlokaal en
schaftlokaal; verder magazijn, badka
mer en smidse.
In een der lokalen kan men het water
zien, zooals het er in de vier stadiums
uitziet. Het ruwe water, dat pas uit den
grond komt, is zeer helder. Belucht
boven de cokespakking vertoont het
reeds een bruine kleur, en na de beluch
ting onder de cokespakking ziet men nog
eenig bezinksel, trouwens dan is er reeds
80 °lo van de flzerdeelen uit verwijderd.
Na het laatste reinigingsproces is het
waterdoch ieder oordeele zelf hoe
het dan is.
Talrflke monsters doen zien, welke
onderscheidene aarde- en zandlagen bij
ce boringen in den bodem zijn aan
getroffen.
In de smidse bevindt zich de in
richting voor de centrale verwarming, de
gaskachels, die wij zagen, worden ge
bruikt, wanneer het de moeite niet
loont, om de centrale te laten werken.
In het hoofdgebouw is ook onderge
bracht de luchtgasinstallatie, metlucht-
motor en reservoir. Want de Maat
schappij vervaardigt het gas voor eigen
gebruik bestemd, zelf. De fabricage
moge niet voordeelig zijn, in ieder geval
is het zeer gemakkelijk.
Op het kantoor bevinden zich de te
lefoontoestellen, die de gemeenschap
onderhouten tusschen het pompstation,
het kantoor te Goes ende geheele
buitenwereld.
Een ruime zolder dient voor magazijn.
Na het complex gebouwen in- en
uitwendig bezichtigd te hebbeD, steeds
onder het vriendelijk geleide van
den voortvarenden directeur, werd het
14 HA. groote terrein van de Water
leidingmaatschappij nader in oogen-
achouw genomen, 't Is een uitgezocht
plekje in een schoone en stille omgeving.
Op korten afstand van het pompstation
bevinden zich de fraaie woningen van
den chef en den machinist.
Vanaf den Pottenberg trof ons aan alle
zjjden een heerlijk panorama, en tevens
kalorama. De roode daken van de ge
bouwen komen evm boven de toppen
der dennenbommen uitgluren. Aan de
eene zijde ziet men bosch en heuvel,
aau den anderen kant strekken zich ver
in de laagte welige landerijen uit en
glinstert in blauwe veite het water van
de Schelde.
Des middags heeft het stof-opjagende
trammetje ons weer naar Bergen ge
bracht. Ongetwijfeld heeft de tocht ten
aangenamen indruk achtergelater.
Als aai.vulling van de uitvoerige be
schrijving, die wfl reeds vroeger over
deze grootsche onderneming, toen nog
in het opginstadium, plaatsteD, moge het
bovenstaande voldoende zijn. Vandaar
ook, dat wij ons ttr wille van de lezers
van al ts technische omschrijvingen-
onthouden hebbeD.
De 21ste Mei zal in de geschiedenis
van Zuid-Beveland een merkwaardige
dag zijn. Voor ods eiland is 1913
wel in velerlei opzicht een belangrijk jaar.
De Waterleiding geopend. Js, Zeeland
staat niet ver meer achter bfl onze
andere provinciën. Als aanstonds de ver
binding met het vaste land een feit is
geword?n, is tT'e isolement opgeheven
en onderscheidt onze provincie zich door
niets meer van de overige.
Zuid-Bevelanders, waardeert uw water
leiding. Begroet haar met vreugde in
uw woning.
Zjj komt ieder van ons zeker, ook de
ondernemers doch bovenal öns voor
deel brengen. Immens, rein water is wel
de eerste bygienische eisch. Het gebruik
van slecht of besmet water moet onwil
lekeurig vroeg of spa r adeeligen invloed
doen gevoeler.
Wij kunnen dan ook niet anders dan
het streven van onze wakkere water
leiding-directie tot meerdere popularl-
seeiing van haar onderneming toejuichen.
Vacature-Verhey. De minister van
binnenlandsche zaken, overwegende, dat,
tengevolge van het overlijden op 4 dezer
van den heer J. B. Vertey, in het kies
district Rotterdam III een verkiezing
moet plaats hebben voor een lid van de
Tweede Kamer d< r Staten Generaal, heeft
bepaald, dat de verkieziDg zal plaats
hebben op Dinsdag 3-Juni, de stemming,
zoo noodig, cp Dinsdag 17 Juni, de her
stemming, zoo ncodig, op Woensdag 25
Juni. (Stct.)
De heer M. de Jong (lib te Hoorn,
lid van de Eerste Kamer der Staten-
Generaal, en dit jaar aan de beurt van
aftreding, stelt zich, naar de N. R. G.
mededeelt, wpgens gevoiderden leeftijd,
niet beschikbaar voor verkiezing.
Kamerverkiezingen. De afd. Rot
terdam der Chr. Sociale Partij zal candi-
daat stellen in Rotterdam II dr. E. A.
Keuchenius en in het vierde district mr.
dr. A. R. v. d. Laar. In Utrecht lis
candidaat der Anti-rev. W. C. baron Rcëll
(c.hen in district II de heer J. S. van
Hoogstiaten (a.r) De R. K. kiesver-
eeniging district Amsterdam JX heeft,
zoo meldt het Centr., besloten een anti-
rev. candidaat te stellen. Deze candida-
tuur is nog niet vastgesteldop de voor-
loopige candidatenlijst worden geaoemd
mr. V. Rutgers en ds. Hofstede. Mede
gedeeld werd, dat als mr. Rutgers in Am-
sterdam IX gekozen wordt en ook te
Hilversum, hij Amsterdam zal aanvaar
den. De districtsvergadering van de
Chr. Hist, party in het district Harlin-
gen heeft candidaat gesteld mr. J. An
kerman. De katholieke kiesvereeni-
ging te Venlo zal dr. W. H. Nolens op
nieuw candidaat stellen,
i Van 1 Juli af zal aan de soldaten-
menages van het geheele leger, Argen-
tynsch vleesch worden geleveid.
L
zijn in de gemeente Ingekomen :i -
J. Reitsma, commies ter secietarie,
uit Texel, Westsingel 130; B.C.A. Lin
deman, restaurateur, uit Ginreken, Pape
gaaistraat 91/92; C. Stnallegange, bak
kersknecht, uit Zierikzee, Oude Visch-
makt 70; Johs. J. Lunenberg, boekhou
der kadaster, uit Zierikzee, Groote Markt
64M. Gelok, zonder beroep, uit Kapelle,
Oude Vischmarki 66Jacs. Sc brier, veld,
arbeider, uit Kapelle, de Ruyterlaan 74.
Vertrokken. A. Oosterkerk, banketbak-
kersbediende, naar Amsterdam BI.
Reijnout, wed. J. van Lufik zonder be
roep, naai 's-GravenhageJohs. Geensen
Jr, winkelbediende, naar Ossendrecht;
M. H. Dekker, bakkersknecht, naar Baar
land A. van der Vliet, schildersknecht,
naar RotterdamJ. Groustra, orgelma
ker, naar 's-Gravenhage; O. Valkier,
sjouwerman, naar Vlissingen Johs. van
de Velde, boerenknecht, naar Kloetinge.
Dezer dagen vond men K. echter in
het bezit van eenige honderden guldens,
en men vermoedt dat die uit dien rom
mel afkomstig z('n. M. C.
's Gravenpolder. In de Woensdag ge
houden vergadering van den polder
.Gravenpolder* waren 12 personen aan
wezig uitbrengende 18 stemmer. Voor
zitter dhr. ,W. Geelhoed gezworeD. Het
verzoek vaD den polder Middelzwake om
den weg over den Langemaire d(Jk te
begrinden van af den Kadam tot aan den
Baarlandschen zandweg werd niet inge
willigd. De rekening over 19121913
werd goedgekeurd in ontvaDg op
f 22(7.05° en in uitgaaf op f2032.02
alzoo met een goed slot vaD f 176.036.
De begrooting voor 1913—1914 werd
vastgesteld in ontvang en uitgaaf op
i f2476.09 met een post voor onvoorzien
f van f 139.55. Het djjkgeschot werd ge-
bracht van f 6 op f 6 50 p r H.A. In plaats
j van dhr. J. Woutersen die als dijkgraaf
eervol ontslag heeft gevraagd werd als
zoodanig gekozen dhr. J. Rijk met 9 stem-
men. Tot lid van den dijkraad is herbe
noemd dhr. H. van Eenenaam met 12
stemmen. Aan dhr. Woutersen die 26 jaar
dijkgraaf is geweest werd met ir stem
ming der vergadering hulde gebracht
oor al het goede dat hü voor den polder
heeft verricht.