No. 189 1913 Donderdag 15 Mei. 27e Jaargang. NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND CHRISTELIJK- HISTORISCH VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN pp* De opgaaf van den spoordienst komt In dit nommer voor op de gebrul- kelijke plaats. Ware en valsche vrijheid. DeFransche socialist Ferdinand Buis °oo, heeft er zijn verwondering over uit gesproken, dat de leer van Csilv|jn, die zoo absoluut de menschel|jke vrijheid ontkend heeft, zooveel martelaars voor 08 vrgheid heeft verwekt. Waar z|j wor- 61 heeft geschoten, werden vrije mannen, vr|je volken geboren. Uit de Pers. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p.p1.25 Enkele nummers0.05 UITGAVE DER FIRMA'S EN van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel meer 10 cent. De openingrede van den heer P. Ooster- lee op de Dinsdag te Breda gehouden algemeece vergaderiDg der Vereeniging v»n Christelijke Onderwijzers, enz. ver dient in ruimer kring verbreid te wor den. Deze voorzitter van genoemde ver eeniging dan sprak aldus Hartelijk heet ik u welkom in de oudste Residentie der Oranjes. Gaat het u als mU, dan rijzen in uw hart herin neringen op aan lang vervlogen dagen. Verbannen w|j ze ziet„Zie niet om, maar zie vooruit, al wat achter is, ver geten*, zong een hoogleeraar, die mis schien wat al te druk professie deed van z|Ju antipathieën. Volgens hem liggen „vrijheid, heil en leven in het grauw verleden niet." Wijzer mond heeft ons geboden, „dat w|j onzen kinderen bekend zouden ma ken de wonderen, die de Heere gedaan heeft, opdat de navolgende geslachten die weteD zouden en zjj hun hoop op God zouden stellen." Om te kunnen leven iu de toekomst, moet men geleefd heb ben uit het verleden. Uit dat verleden klinkt de waarschuwing ons tegen, ons te hoeden voor een wortelloos radicalis me, terstond opgaand, omdat het geen diepte van aarde heeft, terstond verdor rend, als de zon zich verheft* Een ge slacht groeit op, dat onder jde leuze: „Vooruitgang", allen band met. het ver leden verbreekt. Dat is een nationaal gevaar. Een volk, dat z(Jn historie niet kent, dat uit zijn historie geen kracht put, is een verloren volk. Dezelfde be ginselen, die in het verleden het groot gemaakt hebben, moeten de sterkte zijn van het heden. Uit dat verleden stroomt de bezieling ons toe, die ons triomfeeren doet in onzen strjjd. In de arena des levens zien de gekroonden neder op ons, die nog worstelen. Voor wiens geestesoog verrijst uit hun midden niet de gestalte van den Vader des Vaderlands, strijder en martelaar voor de heilige zaak der Christelijke vrijheid, en nog altjjd ons heenwijzead naar de bron zij uer krachtden Potentaat der potentaten, met wlen hij een vast verbond had gemaakt. Met de hooge Vrouwe, die de draagster is der nobelste tradities van het Huis vau Oranje en die wjj liefhebben niet alleen om harer Vaderen wil, gevoelen we welk een verheffende gedachte het is, te weten, dat het levend geloof in Christus ons het recht geeft, ons geesteszonen te noemen dier hoogvereerde mannen en vrouwen, die het geheim hebben gekend der hel denkracht, ontspruitend uit een onwrik baar vertrouwen op God. Zij hebben ons het voorbeeld nagelaten van een leven, aan den Heere en Zijne zaak toegewijd, en de herinnering aan hen zet zich om in de bede, dat elke ziel, die in Christus haar Heiland heeft ge vonden, versterkt mocht worden in het geloof, dat troost geeft in leven en ster ven, en dat w(j allen steeds meer vurige getuigen mochten worden van den Heere. Dat te z|jn is onze roeping, ook in den str|jd onzer dagen, met andere wa penen gevoerd, maar eveneens worste- hng tueschen tweeërlei levensbeschou wing. Hij had zich over nog iets anders nnen verbazen. De zonen van Rous seau zQn opgetreden met de belofte aan 00 menschbeid te zullen, schenken, vrij heid, gelijkheid en broederschap en de geschiedenis van ons Christelijk onder wijs laat zich samenvatten in dit woord worsteling om stap voor stap het be loofde te ontwringen aan hen, voor wie de wijsheid naar Rousseau het einde van alle tegenspraak is op paedagogisch gebied. Scheen het niet, of Goethes woord in een uitgave voor Nederlandsch gebruik luidde: »Was dir von unsren Vatein versprochen ist, erwirb es, um es zu besitzen Vrijheid om scholen te stichten. De verlichte potentaatjes in de stedelijke besturen Den Haag en Nijmegen kunnen het getuigen achtten het een ongehoorde aanmatiging, een school te begeeren, die z|j onnoodig vondeD, een school te verwerpen, die z|j patroniseer den. En in wiens ooren klinkt de echo niet na van het overmoedige woord „Dan moeten de minderheden maar onderdrukt worden, z|j hebben in onze maatschappij geen recht van bestaan." En ook heden ten dage bestaat er nog altijd een reactionaire cötexie, in eigen oog partij van den vooruitgang, voor wie de verplichte absoluut neutrale school het ideaal is, dat ze zoekt te verwezen lijken. Het w|jlen Prof. Gunning ben ik overtuigd, „dat het clericalisme dan het meest onnederlandsch, het hatelijkst is, als achter den edelen naam van vrijzin nigheid het den meest bepaalden staats- dwang veibergt». Het woord van den Zwijger»G|j wilt ons vernietigen, en w|j willen niet ver nietigd z|jn«, heeft ook nu zijn actuali teit nog niet verloren. Strijdend voor het goed recht onzer scholen, verdedigen w|j de vrijheid van allen. De tweede belofte was die van gelijk heid. Tot heden is het ons niet mogen gelukken, één steekhoudend argument te vinden, voor het geloof, dat een be paalde paedagogische richting in ons land bevoorrecht moet worden. Wie het particulier initiatief hooghouden, wie protectionisme verderfelijk achten, moe sten zich niet enkel geestverwanten noemen, moesten zich ook geestverwan ten batoonen van een Thorbecke, die meende, „dat de Staat zich moest be palen tot het vermeerderen der gelegen heid om onderwijs te ontvangen, zonder voogdij over de leer", van een Ptjnacker Hord|jk, die in 1883 als Minister van Binnenlandsche Zaken verklaarde, dat de vr|je schoolregel, de openbare aan vulling, ook z|jn ideaal was". Als men eens wat minder eencarica- tuur van eigen beginsel te zien had gegeven, zou geheel ons volk thans weten, dat ware liberaliteit bestaat in het be geeren der vrijheid met evenveel ernst voor den tegenstander als voor zich zeiven, en dat men zeker is van de macht der waarheid over de consciën- tiën, de eenige, die men gebruiken wil. Strijdend voor het goed recht onzer scholeD, komen w|j op voor die liberali teit, die gelijke behandeling van allen eischt. De derde belofte was die van broeder schap. Als menschen, prat op hun beza digdheid, ons brandmerken als „Christe lljke subsidiejagers, die voor hun parti culiere instellingen nooit genoeg uit de Staatskas kunnen grissen", als ze de goedgeloovige schare vertellen, dat „onze politieke sectescholen den gewetens dwang aandurveD, en dat w|j de gezind ten tegen elkaar ophitsen", geloof ik niet, dat het, „was sich liebt, neckt sich«, a'les verklaart. En toch, onze vrijheid hebben we ten deele reeds veroverd, de gelijkheid komt ook eD de broederschap zal volgen. In de geestelijke wereld be staat overwinnen in winnen, en niet in het laten gelden van het recht van den sterkste. En overwinnen zullen we. De teeke nen des t|jds z|jn gunstig. De dagen der Moleschotts, der Büchners, derHaeckels z|jn geteld. Het bewustzijn ontwaakt, dat er iu het kind nog iets anders slui mert dan het abstracte intellect, dat het nog iets beters noodig heeft dan heldere voorstellingen, juiste begrippen, logische gevolgtrekkingen, dat het ook een hart heeft met gevoelens, die belijning, met aspiraties, die haar voorwerp zoeken, een hart, dat geen rust vindt, voor het rust vindt in God. Wie de geestelijke armoede erkend hebben van het intellectueels fanatisme, de wetenschappelijke afgoderij uit de periode die achter ons ligt, vra gen voor hun kinderen een school op Christelijk paedagogischen grondslag, omdat ze tot de overtuiging z|jn geko men, dat hat toetreden der Christelijke atmosfeer alom en alt|jd de rechte lucht eu levensadem voor waarachtige bescha ving geweest isdie de harmonie is van den mensch met zich zeiven, mèt z|jne omgeviDg, met z|jnen God. Overwinnen zullen we, omdat ten slotte de vaders en moeders, zich niet langer onmondig gevoelende, zullen eischen, dat de Staat, dat Is in de prak tijk de heerschappij van het grootste of van het roerigste aantal, afzie van alle geestelijke voogdij. In de toekomst zal over Staatspaedagogiek en Staatsregeling éénzelfde oordeel geveld worden. Wie nu reactionairen heeten, zullen dan als de mannen van den vooruitgang worden beschouwd. Hoeverre z|j ook in de wijze, waarop z|j hebben gestreden, gebleven mogen zijn beneden het Christelijk ideaal, hun strijd was een strijd voor de vrijheid, niet alleen van zich zelve, maar voor de vrijheid van allen, was een opkomen niet alleen voor eigen recht maar ook van het recht van wie nu tegenover hen staan. Het laatste woord zal niet z|jn aan dwang en aan on recht en daarom zal de toekomst zijn aan de paedagogisch vr|je school. We mogen niet rusten, zoolang iD de opvoeding aan. het Christelijk beginsel niet dezelfde be handeling van Overheidswege ten deel valt als aan het humanitairen. W|j wei geren, ons den weg te laten voorschrijven door een wetenschappelijke paedagogiek* aan wetenschap en paedagogiek in gelijke mate vreemd, die ons bewijzen wil, hoe verstand-verstompend ons godsdienst onderwijs werkt. Vooroordeelen moeten niet voor argumenten willen doorgaan en onverdraagzaamheid moet niet het woord willen voeren in naam der ontwikkeling. Dezelfde verdraagzaamheid, die in het godsdienstige het gemeengoed is gewor den van allen, die eigen overtuiging waar lijk liefhebben, moet ten slotte eens allen kenmerken, die in de opvoeding geen pro fessie doen van eigen onfeilbaarheid. Dan zal geen andere concurrentie worden ge kend dan deze,wie de meest harmonische, de meest alle behoeften bevredigende vor ming zal geven aan de kinderen van ons volk. Dat doel na te jagen is de Inspanning waard van al onze krachten. Dat we ons dan opmaken en bouwen en God van den hemel zal het ons doen gelukken. Door dringt er u van„'t Is Godes zaak waar voor gij strijdt", niet de uwe. H|j moet heerschen, w|j mogen dienen. Laten wy niets willen z|jn dan Z|jn instrument, eenvoudig en onwraakbaar, b|j Z|jn werk in onze dagen, een opvoeding, „waarin alles Gode subject z|j". 15 Mei 1913. Het is bij de verwerping van het stem bus voorstel der socialisten raar geloopen. Zaterdag was de stemming 21 tegen 29. Er was een lid te weinig om een besluit te kunnen nemen. Van de socialisten zeiven, nog wel de voorstellers, ontbra ken er vier. Van links stemde tegen de heer v. Karnebeek; van rechts stemden voorv. Vliet, v. Twist en Henkemans overigens was het een party stemming. Woensdag waren er tien leden meer en stemden er van ieder evenveel voor en tegen dus 26 tegen 34derhalve was 't voorstel verworpen. Thans ontbraken vyf sociaal democraten! Biykbaar heeft by de tegenstemmers het bezwaar voorgezeten dat toch by de aanstaande Juni-campagne het'voorstel nóg geen wet kon zyn en derhalve niet zou kunnen uitgevoerd worden. Ook was het minder wenscheiyk voor alle gemeenten deze wet te doen gelden. Verlating van het stemmingsuur, of anders (in de zomermaanden) vervroe ging biytt evenwel noodig', met het oog op onze kooplieden. Wy hebben in ons no. van Dinsdag jl. een vergissing begaan die hersteld moet. De heer mr. P. Dieleman heeft niet be dankt voor de candidatuur in 't district Hulst. Integendeel by heeft ook die can didatuur aanvaard. Hy is derhalve can- didaat in twee districten. De lezer die 't staatje der candidaten bewaart, zal derhalve onze foutieve toevoeging wel willen verschrappen. Hulst en Vlissingen zullen derhalve wedy veren om de eer dit bekwame lid van Gedeputeerde Staten voor dat college te behouden. Een kwajongensstreek. Dezer dagen beschreef een Haagsche oude opschepper in Het Volk een door hem verricht heldenstuks Hy had name ly k een veertigtal jaren geleden een paar vrienden geholpen om in den toren van de St. Jacobskerk te sluipen en op deszelfs top de roode vlag te planten. Dit heldenstuk nu werd door Het Volk een paar dagen daarna gestempeld als een kwajongensstreek! Wij lezen tenminste in Het 7oIfc van 13 MëiEen kwajongensstreek. Uit de Indische bladen blykt dat het byschen van de roode vlag op de »Hertog Hen drik» het werk is geweest van twee jongens". Welnu, wanneer het hyschen van de roode vlag op de „Hertog Hendrik" door Het Volk aldus betiteld wordt, dan is ook het heldenstuk van haar geestverwanten op den Sint Jacobstoren te Den Haag, hoe ook in haar kolommen door een der bedryvers zeiven verheeriykt, een kwa jongensstreek geweest. Het is Het Volk die 't zegt. Het blad klaagt in hetzelfde nommer dat de „klerikale blaadjes* >zonder onderzoek alle anti-socialistisch vuil met de r.oodige schimpsaus aan hun lezers opdisschen". Wy voor ons kennen ons aan derge- ïyke misdryven niet schuldig. Wat wy hier opdisschen, distilleerden wy uit de eigen kolommen van :ïet Volk, en kan derhalve niet „vuil" wezeD. Gelooft het toch niet, lezersdat straks de liberalen b|j de stemmingen voor de Hamer tegen de socialisten zoo hard zullen optrekken, of dat zy by de her stemmingen niet met hen samen zullen doen tegen ons. Gelooft het toch niet. Laat het leuke liberaal-socialistische Praneker u ontnuchteren, zoo het nog noodig ware. Och, dat Roodhuyzen te Amsterdam in een openbaar twistgesprek met Troel stra uitsluitend het kabinet aanvalt; Herman Snyders te Muntendam, waar Sannes aanwezig is voor debat „byna heel zyn rede richtte tegen de ehriste- ïyke regeeringspolitiek" De Muralt in Oostburg onverdiende pluimpjes (2) deelt aan de sociaal democraten; ongeveer alle concentratie candidaten in vryzinni- ge meetings de sociaal democraten links laten liggen, bewyst al e9n beetje hoe ze altegaar voelen de socialisten straks noodig te zullen hebben. Maar 't is toch nog minder comedieachtig dan hetgeen men in Franeker ziet gebeuren. (1) H e t V o 1 k van 13 Mei. O Ingcz. stuk Breskenscho Crt. 3 Mei. Voor de Tweede Kamer is daar Candi da at de sociaal democratische aftredende, en tegencandidaat een vryziunigebeide partyen staau heftig tegen elkander over. De indruk is gevestigd dat het meenens is. Maar diezelfde party eu halen nu voor de Statenverkiezingen de vol gende grap uit. zy doen reeds by eerste stemming samende vryzinnigen wer pen twee van hun vyf eigen candidaten over boord, en stellen daarvoor in de plaats twee sociaal democraten; en de sociaal democraten stelden naast deze twee de overige drie vryzinnigen ten einde reeds by eerste stemming aan links, dat wil hier zeggen aan de liberaal- sccialistische coalitie de overwinning te verzekeren. En hunne organen komen daar rond voor uit. De vryzinnigen zeggenliever een sociaal democraat dan een antirevolutionair; liever een vaderlandlooze dan een vaderlandlieven de, liever een hater dan een liefhebber onzer Vorstin en van ons Vorstenhuis liever een zeer grove dan een fijne t Dus voor de Tweede Kamer bestookt dé vryziunige den sociaal democraat om dezen er uit te krijgenvoor de Eerste Kamer spant hy met hem saam om hem er in te brengen. Het Eriesch Volktblad erkent dit open lijk. Na er op gewezen te hebben dat indien Franeker omgaat, ook Friesland voor de Eerste Kamer rechts kiest, zegt dit blad „cZa< dit kortweg een ramp zou zyn*. En «dan ia voor langen tijd de kans verkeken een sociaal democraat naar de Eerste Kamer af te vaardigen'. Ja, nog erger, wanneer Franeker omgaat „krygen de „clericalen" hun vereischte twee darden in dt Eerste Kamer voor de Grondwetsherziening noodig." Van daar dit stembusgekonkel by de Statenverkiezing, terwyi men b|j de Ka merverkiezing tegelijk elkaar in 't haar vliegt. Zoo immer, dan geldt hier: twee joden weten wat een bril kost. De Conspiratie. Wy hebben op politiek gebied nu al Coalitie eu de Concentratie. Sr is nog iets anders bijgekomen, zegt de Stan daard: Da Conspiratie. Een samenzwe ring, een complot tegen de coalitie. Het woord is niet te scherp. Wat we nn weer kregen, noemt zich Nationale Bond van Protestantsche kie zers in Nederland. Eerste kenmerk van Conspiratie is, dat er in de „Fakkel" en in de „N. Rott. Crt.", die bericht van de geboorte gaven, de naam noch van vader noch van moe der by staat. Er z|jn wel onderteeke naars, maar ze werden niet genoemd. Het kind3ke treedt anoniem de wereld in. Tweede merk van Conspiratiegeest is, dat het gedrocht9iyke Bondje erKerke- ïyk uitziet, en toch puur politiek is. Immers zal men althans één eigen can- didaat voor de Twaede Kamer stellen. Een derde karaktertrek is bet puur misleidende iu den naam- Prosestantsch heet 't schepseltje, maar feiteiyk treedt het tegen de Antirevolut. party op en onder den eenen Protestant- schen naam smokkelde men allerlei per sonen van diverse pluimage in. Ook al is er geen spiertje van 'tChris- teiyke geloof meer trekkende, toch kan en mag men uit antipapisme meedoen. Het beet nu alles op haren en snaren te worden gezet voor de bestaande „Ned. Herv. Kerk", niet omdat ze den ChriBtus beiydt, maar omdat ze de Liberalen uit den brand kan helpen. Onweersproken biyft dan ook deze be rekening staan. In de Hervormde Kerk 2.500.000 Ne derlanders. Daar nu in 1909 ruim 280.000 stem-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1913 | | pagina 1