No 181
1913
Maandag 5 Mei
27e Jaargang
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Uit de Pers.
Buitenland.
Binnenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE J0N6E-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
The«rle en Praktijk.
De Balkan-oorlog.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
5 Mei 1913.
Dat verdient toejuiching.
Op de deputatenvergadering is door
enkele deputaten de aandacht gevestigd
op ;twee [grieven die ook in onze kringen
vr(J algemeen worden uitgesproken
namelijk de afmaking van besmettelijk
krank rundvee en de onbewoonbaarver
klaring van woningen.
Beide maatregelen berusten op een
wet, die moet worden uitgevoerd, en
waaraan ieder] burger des lands,'ook en
in de eerste plaats een antirevolutionair
zich heeft te onderwerpen.
Nu wil een antirevolutionair man dit
ook welmaar bjj heeft toch ook de
vrijheid om dergelijke maatregelen.hate-
IJjk te vinden.
Immers zij berooven hem bf van zjjn
prachtigen veestapel èf van zijn door
hem geliefd huis. In beide gevallen wordt
zjjn eigendomsrecht aangerand, in het
laatste geval zelfs met vertreding van
artikel 4 der Grondwet.
Dit artikel toch waarborgt voor alle
Nederlanders gelijke bescherming van
eigendom.
3 fin de districten Breukelen en Wijkbij
Duurstede, waar] het mond- en klauw
zeer op zjjn hevigst gewoed beeft, schijnt
de animositeit deswege tegen minister
Talma groot te zijn geweest. Ben onzer
voormannen aldaar meende zelfs zich er
om te moeten onttrekken aan de actie
en h|j zou, naar hjj aan den voorzitter
schreef, God danken wanneer deze mi
nister viel.
De voorzitter merkte op dat onder
scheiden moet worden tusschen vee voor
den verkoop voor de slacht bestemd, en
vee dat ter verbetering van den melk
veestapel wordt verzorgd en aangehouden.
En tot de eigenaars nu van zulk
laatstbedoeld vee behoorde evengenoemde
klagende broeder.
De vergadering droeg dan ook het
Centraal Comité op om met den minister
deze hoogst belangrijke quaestie te be
spreker), en te trachten gedaan te krijgen
dat het afmaak-systeem op dit bepaalde
punt gewijzigd wordt.
Juist van minister Talma mag verbe
tering verwacht worden. iHJJ kent ons
volk en leeft onder ons volk en met ons
volk mee, en ondervangt .waar hjj maar
immer kan hunne bezwaren.
Daarom is het zaak dat allen saam
spannen om de tegenwoordige Kamer
meerderheid te behouden, en met haar
dit Kabinet en den minister van Land
bouw.
Immers niet deze laatste is de vader
van dezen wel geoorloofden doch niet
temin stuitenden maatregel. Die maat
regel bestaat al jaren.
^Bovendien hebben de rapporten uit
Duitschland en Oostenrijk geleerd dat de
ervaring niet te zeer op de hand vaa
het afmaken is.
En lest niet minst de voorzitter
kon bereids „uit goede bron" meedeelen
dat een wetsontwerp] tot wijziging van
bepalingen voor mord- en klauwzeer bjj
den Raad van State aanhangig is ge
maakt.
Wat de tweede grief aangaat, die tegen
'onbillijke uitvoering der Woningwet,
was men het over het geheel eens dat
deze wet goede maatregelen bevat om
huisjesmelkers te beletten om schier
onbewoonbare krotjes te exploiteeren
maar ook vond men dat de overheid
eerbiedigen moet het eigendomsrecht
vooral van die oudjes welke in vroeger
Jaren door noeste vljjt en spaarzaamheid
zich een kapitaaltje hadden verworven,
waardoor zjj zich een eigen huisje konden
koopen om er hun laatste ure rustig in
af te wachtenterwjjl het nu menigmaal
gebeurt dat tengevolge van onteigening
zonder schadevergoeding deze menscbjes
tot den bedelstaf gebracht worden.
Ook tegen dit kwaad wenscht het
Centraal Comité bjj deD minister te pro-
teateeren en trachten met bovengenoemd
artikel 4 der Grondwet in de hand, toe
zegging van wetsverzachting te ver-
krjjgen.
Te Knjjpe heeft mr. J. Limburg (vrij
zinnig democraat) in de Hervormde kerk
een rede gehouden over Staatspensio-
neering. In een andere Friesche gemeente
heeft de heer Schaper (soc. democraat)
de gemeente* van den kansel toege
sproken. De heer Troelstra heeft verleden
jaar In een der Friesche kerkgebouwen
zelfs gepraekt 1
Het begint raar te gaan in de wereld.
Orthodoxe en gereformeerde predikan
ten worden van den kansel geweerd
denk onder anderen aan Ierseke waar
de kansel in de Herv. kerk geweigerd
werd aan ds. Schokking tot hethoudeD
van een unierede in het belang van Chr.
onderwjjs. Oageloovigen (de betiteling is
van ds. v. HoogenhutJze) wordt de preek
stoel aangeboden om te komen oreeren
over politiek. Rechtzinnige predikanten
moeten zich dezer dagen met een her
berg behelpen; joden en paganisten
krijgen de kerk
Het zal wel een afgesproken taktiek
van de vrijzinnige pers en dito propa
gandisten zijn om de kiezers, evenals in
1897, >tegen Rome* te »waarschuwen«,
met allerlei malle verhaaltjes. Een van
die verhaaltjes is nu weer dat de rechter
zijde in de Tweede Kamer ter benoe
ming van een lid van den Hoogen Raad
aan de Koningin een Roomsch Katholiek
heeft voorgedragen, ter wille van den
Roomschen bondgenoot.
Dit nu is onjuist.
De Hooge Raad, het hoogste rechter
lijke college, behoeft geen politieke kleur.
Maar de gewooDte heeft uitgemaakt dat
een Roomsche* vacature door een R. K.,
een liberale vacature door een vrijzin
nige moest Ingenomen. De liberalen
hebben zich hieraan steeds gehouden
eenmaal zelfs op een heel leepe wijze.
Er waren drie Roomsche leden in den
Hoogen Raad, een van deze stierf, en
nu zou er weer een R. K. voor in de
plaats komen. Dat geschiedde ook, maar
da benoemde was Liberaal Katholiek
de heer Nijpels. Dus nu waren er maar
twee meer. Later werd het weer drie
door de benoeming van Nelissen. Nu
strief mr. Guljé, en behoorde, volgens
het gebruik, weer een R.K. den vacanten
Z9tel te bezetten. Nu was vroeger al eens
gezegdde Hooge Raad moest bij zijn
aanbevelingen niet naar politieke kleur
zien. En zoo is 't ook. Daarom is hij
blijkbaar nu voor het eerst van
zijn gewoonte afgeweken en heeft hij
no. 1 tot 4 op de aanbeveling geplaatst
liberalen. Eerst no. 6 was een Roomsche.
Maar dat is toch al te zot. Van de
12 leden van den H. R zijn er 8
liberaal.
Het zou derhalve passender geweest
zijn, indien de H. R. bij een „liberale*
vacature een „Rechtsche" benoemd had.
Maar nu 11 Ia een Roomsche vacature
een liberaal! Dus de verhouding maken
9 tegen 2
Geen wonder dat althans de R. K.
Kamerleden gezegd hebben: zoo is 't
niet bedoeld.
Da beschuldiging aan 't adres van
Rechts vervalt derhalve al zoover zij de
22 Roomsche Kamerleden betreft. Rest
nu nog de 19 overige stemmen op mr.
Savelberg uitgebracht. Het kan niet be
wezen worden dat dit Rechtsche stem
men zijn geweest. Derhalve kunneD wij
hierover zwijgen. Terecht merkt dan ook
De Nederlander op -dat er waren 22 R.
K., 17 A. R., 14 L., 7 C. H., 3 S. D. en
mr. Bichon. Hadden de „linksche" Ka
merleden op hun tellen gepast er
ontbraken er 19 dan hadden zij den
zetel van mr. Guljé liberaal kunnen
maken, want blijkbaar hebben niet alle
„rechtschen" op den Katholiek gestemd.
De beschuldiging aan 't adres der
coalitie is derhalve onjuist; zij had aan
de vrijzinnigen behooren geadresseerd
te zQn.
Wij lezen in de Ned.
Een manifest voor de Ned. Herv. Kerk
en de Coalitie.
Na de laatste vergadering van de Ned.
Herv. predikantenvereeniging te Utrecht
bleef een groot aantal predikanten bijeen
en besloot op Vrijdag 16 Mei te Utrecht
eene vergadering te houden, om te spre
ken over een manifest, waarin gewezen
wordt op de gevareD, die de Ned. Herv.
Kerk bedreigen.
Ook na het bekend worden van het
voornemen der huidige regeering, om
art. 171 der Grondwet ongewijzigd te
laten, zijn de onderteekenaars van het
manifest nog niet gerust, lettende op
verschillende uitlatingen, die de Stan
daard zich aan het adres der Ned. Herv.
Kerk heeft veroorloofd.
Indien zij, die instemmen met genoemd
manifest, waarlijk liefde voor de Ned.
Herv. Kerk hebben, dan zullen z(j met
vuur en geest de Coalitie verdedigen.
Immers, de eerste en voornaamste der
voorwaarden, waarop de Chr. Hist. Unie
de coalitie met de twee andere rechtsche
partijen aanvaard heeft, is, dat de Anti-
Rev. partij b(j de aanstaande Grondwets
herziening de historiche rechten der Ned.
Herv. Kerk zal eerbiedigen en dus niet
trachten zal, art. 20 van wOns Program»
in toepassing te brengen. Door deze
voorwaarde te aanvaarden, heeft de Anti-
Rev. partij één harer idealen voorloopig
ter zijde gezet en zich dus ter wille
der Chr. Hist. Unie een groote opoffe
ring getroost (en ook ter wille van de
R. Kath. Staatspartij). Indien de Chr.
Hist. Unie de coalitie had verbioken,
dan was de Anti Rev. partij aan ge
noemde voorwaarde niet gebonden ge
weest en bij de komende revisie onzer
Constitutie had zij met de radicalen van
alle gading m.k gemakkelijk een meer
heid van 67 stemmen kunnen vormen,
om art. 171 der Grondwet in dien zin
gewijzigd te krijgen, dat de zilveren
koorde verbroken werd en wij ook in
ons land kregen „De vrije Kerk in den
Vrijen Staat." Door de coal'tle is zij
thans echter in dit streven verhinderd,
zoodat de coalitie nu het beste bolwerk
is, om de Ned. Herv. Kerk te bescher
men.
Indien iemand voor de Ned. Herv. Kerk
heeft gestreden (en inzonderdeid voor
het beginsel, waarop z(j rust) dan is on-
geteekende het. En juist omdat ik voor
de rechten dier Kerk met alle kracht,
die in mjj is, opkom, daarom strijd ik
voor de coalitie. Zonder het bekende
politiek accoord zou ik dit nooit gedaan
hebben. Het politiek accoord beschermt
de Kerk onzer Vaderen en moet daarom
door allen, die de Kerk liefhebben, ver
dedigd worden.
Het doet mjj leed, dat zooveel geloo-
vige Ned. Hervormden wel een oog heb
ben voor de gevaren, die ons van de
zjjde van Rome en de Anti-Rev. partjj
dreigen, maar niet voor de gevaren,
waarmee ongeloof en revolutie ons be
lagen. Als het hun gelukt, het minis
terie-Heemskerk te doen vallen, dan
krijgen wij een ministerie van links,
dat voor een goed deel onder den invloed
van mr. Troelstra zal staan. En heeft
de Herv. Kerk van zulk een. ministerie
meer heil te verwachten, dan van het
Kabinet-Heemskerk Heeft minister
Heemskerk nu weer niet een jaariyk-
sche toelage van 600 gulden toegekend
aan een op te richten Ned. Herv. Ge
meente te Nieuw-Weerdinge, gelijk hij
dat reeds deed voor nog 3 andere op te
richten Ned. Herv. predikants-plaatsen
Hebben wfl van een links ministerie
meer subsidie voor ons Chr. Middelbaar
onderwijs te wachten, geljjk wj) dat van
het ministerie-Heemskerk mogen hopen?
Immers neen.
Mij duDkt, indien de Ned. Herv. pre
dikanten, die genoemd manifest de we
reld in willen zenden, dit alles beseffen,
dan zullen zjj met ons door de' coalitie
de Ned. Herv. Kerk trachten te bescher
men en niet in de kaart van het onge
loof spelen. TO
Leeuwarden. J. KUIPER.
Terecht schrijft De Nederlander
De ^Vrijzinnigheid" is, zooals onze
lezers weten, eene gezindheid, welke in
de practjjk al datgene poogt te bewerk
stelligen, wat zjj in theorie afkeurt, en
omgekeerd.
Zoo teekent Mr. W. H. de Beaufort, het
Kamerlid voor Amsterdam 71, in zjjn
„Staatkundige opstellen" op de volgende
scherpzinnige wijze een der voornaamste
oorzaken van ons bjj Engeland vergeleken
minder ontwikkeld parlementair systeem
„in Engeland heerscht een voortdu
rende belangstelling bjj alle standen
der maatschappij in alles, wat de zuiver
staatkundige belangen van Engeland
betreft, in ons land is die belangstel
ling slechts tot enkele kringen beperkt.
Kerkelijke en godsdienstige twistpunten
houden bjj ons de algemeene aan
dacht gewoonlijk veel meer bezig dan
binnenlandsche. In Engeland is op
staatkundig gebied altjjd sterke nei
ging tot samenhang geweest en daar
door een groote eerbied voor hen, aan
wier bekwaamheid de leiding wordt toe
vertrouwd. Bjj ons daarentegen open
baart zich veeleer de zucht om voort
durend eigen zelfstandigheid te bewa
ren gepaard met een zekeren schroom
voor aaneensluiting en achterdocht
jegens hen, die zich geroepen achten als
leiders op te treden.'
Dat acht mr. De Beaufort hoogst scha
delijk. Ook wjj. Steeds hebben wij daar
om getracht het telkens zich openbarend
streven om het oordeel over da binnen
landsche politiek te vertroebelen door
getwist over kerkelijke aangelegenheden,
naar vermogen tegen te gaan.
Nn echter mr. De Beaufort's zetel in
Amsterdam waDkel staat, is het naar
de zede der vrijzinnigen altijd natuur
lijk, dat, evenals de geheele linksche
pers, de lakkei, het orgaan waarvan mr.
De Beaufort een der meest gev»aardeerde
medewerkers en geestverwanten is, geen
enkele poging nalaat, om door „het naar
voren brengen" af te leiden, de achter
docht jegens de bedoelingen hunner lei
ders in 't by zonder kiezers van de „zuiver
staatkundige belangen* af te leiden, de
achterdocht jegens de bedoelingen hunner
leiders in 't bijzonder bjj de Christelijk
Historische kiezers aan te stoken, om
op deze wjjze de tot zetelbehoud benoo-
digde stemmen los te maken.
Uit partijoogmerken wordt alzoo een
politiek gevoerd, waarvan men zelf ten
diepste overtuigd is, dat zjj voor eeu
i landsbelang de gezonde ontwikkeling
van het staatkundig leven verderfe-
lijk is.
Alle hoop den bodem ingeslagen.
Montenegro heeft niet willen luisteren
naar de dreigende vermaningen van de
groote en wjjze mogendheden. Eerst
hebben deze zich als voogden opgeworpen
en thans is aan hen de beurt om met
den sterken arm hun macht te doen
gevoelen. Aanvankelijk waren zjj zoo
naïef te vermoeden, dat het aan de zjjde
van Montenegro slechts een spelen met
vuur )jras, en dat het wel spoedig met
de noodige verontschuldigingen zjjn
onderwerping kwam aanbieden, doch
weldra bleek, dat het volstrekt niet iets
dergelijks in het schild voerde. Trouwens
de jongste verklaring van de Montene-
gr(jnsche regeering in ons vorig num
mer reeds besproken liet aau duide
lijkheid en beslistheid n'ets te wensctaen.
Aan tegenspraak beeft het natuurlijk
ook ditmaal niet ontbroken. Zoo ging het
gerucht, dat in de laatste bijeenkomst
der gezanten een mededeeling van Monte
negro was ingekomen, die het bijna
buiten twijfel sttlde of het zou op het
laatste oogenblik besluiten tot toegeveD
en tot ontruiming van Skoetari.
Intusschen is echter iets bekend ge
worden, waarvan d? gezantenconferentie
onkundig was. In zijn proclamatie heeft
prins Dacilo, de onvermoede en ruste-
looze, namelijk meegedeeld, dai Skoetari
tot hoofstad des lands is uitgeroepen.
Verder werd alom verkondigd, dat Mou*
tenegrynsche troepen Albateesche kust
plaatsen bezetten.
Men wil beweren, dat Koring Nikua
veel milder gestemd was, dan zjjn zoon
prins Danilo; dat de koning zelfs bjj na
was over te halen tot overgave van
Skoetari. Op goede gronden mag men
echter deze beweringen tegenspreken
Het optreden van den Koning heeft zich
van den beginne door groote beslistheid
gekenmerkt en met het recht aan zjjn
zjjde scheen hjj niets te duchten.
Zou hjj zich teaslotte toch nog laten
ringelooren P1 Geen sprake van. Z<dfs
ljjkt ons het bericht onaannemelijk,
waarin verondersteld wordt, dat de
Montenegrjjnen de vreemde troepen
Skoetari zullen laten binnenrukken, zon
der tegenstand te bieden, maar ook zon
der van hun kant Skoetari te ontruimen.
De mogendheden, met name de te
Londen vergaderde gezanten, hebben
lang gehoopt, doch thans is alle hoop
den bodem ingeslagen.
Een nieuwe oorlog zal nu uitbreken.
Van Montenegro alleen hangt het af.
Toch verdient het geen verwijt, wanneer
het bjj ijjL. van den beginne ingenomen
standpunt volhardt. In een vrijheids
oorlog tegen Turkjje gewikkeld, een
oorlog, die aanstonds de begeerde vrij
heid zou brengen, missen de mogend
heden alle recht om met het oog op
eigen belangen gewelddadig in te grjjpen
en een der oorlogvoerende staten be
lemmeringen in den weg te leggen bjj
de vervulling van zjjn hoogste plichten.
Het verdient toejuiching, dat Monte
negro, onbeteekenend als het schjjnt, den
moed toont te hebben tegen dergelijke
ongeoorloofde diplomatie in verzet te ko
men, en zich bereid verklaart zelfs tegen
over de geheele wereld voor zjjn rechten
op te komen.
Oostenrijk en Italië staan gereed voor
den aanval. De voorloopige bezetting van
Albanië moet een besloten zaak zjjn.
Nog slechts ondergeschikte punten zjjB
te regelen. Reeds zijn talrijke troepen
van alle wapenen naar Brindisi vertrok
ken, waar een expeditiecorps ter grootte
van 30000 man bijeen is.
De gezanten, vandaag te Londen in
vergadering bijeen, weten nu wat zjj aan
Montenegro hebben. W at hebben wjj aan
ds gezanten, aan de groote mogendheden f
Alle hoop is Montenegro nog niet den
bodem ingeslagen. Het doet nog een
beroep op de rechtvaardigheid van de
vele groote staatslieden, wier invloed de
internationale politiek als 't ware be-
heeischt.
Turkjje heeft zich bereid verklaard
onmiddellijk de vjjaudeljjkbeden te sta
ken. Het zal nu de afgevaardigden voor
de vredesonderhandelingen aanwijzen.
De Porte kiest Londen als plaats der
beraadslagingen.
Kamerverkiezingen. Dr. A. Brummel-
kamp is de candidaat der Ami-rev. in
het district Loosduinen. De Chr. Hist.
Kiesvereeniging te Alphen a. d. Rjjn