No. 174 1913
Vrijdag 25 April.
7e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
SEN,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
te koop,
EiRSTE BLAD.
„Scheeve verhoudingen."
Binnenland.
delburg
IJzeren
tarten,
rest, Goes.
n Koe,
|n Kalfvaars,
ioie Speen-
'OOLSE,
Inge, G r ij p s-
aan
kht j
en metselen
hCOBSEN, Mr.
jerke.
:to
K
5cL)
1-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
RECLAMES.
De kwellingen van aambeien.
j, Schilder,
liggekerke.
LSCHBLBB'.
lerdam.
id. 27 6,— 1,-
&n.2810,12,-
iS; 29 8,30 12,-
>en.30 9,30 12,30
shtor eom datim is
>1 tweede getal it
1 i e s 11
Ï-ROTTERDA1I.
IB.
Woensdags en
om 6,30 en van
van Rotterdam
jnderdags en Za-
i o t
SRIKZEE.
i werkdagen 7,30
lags 4,80en op
ens 7,30.
IgeliJks, uitgezon-
jidags om 3,15; op
i op andere werk-
17,80's morgens.
LlSc) 6,35 d)
10 c) 7,05
a) 5,05
6,35 d) h) x
jitat na tat vertrek
i. vbs.8,S0
brsselen en Neuzen
n tea hoogste 15
wachten.
n 10,45 uit Neuzen
itoten met 31 Aug.
Y.IO
5
-a
a
rt (u
3
2 o
Q w
■éJ
8
7.46
7.56
8.17
S-SS
9.10
9-47
10.43
11.33
I2.29
11-35
13.17
7.55
8.oj
8.13
8.20
8.27
8.36
846
8.53
9.02
9.11
9->7
9.29
9-40
9-49
iO.-
10 A6
12.13
via Goch, Crefeld
te Goes geen rel-
8.46
943
restGoes.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
Toen w|j indertijd onze artikelen over
dit onderwerp schreven, konden wjj niet
vermoeden dat deze met zoo groote be
langstelling zouden worden begroet.
Vandaar dat wij met genoegen wederom
het belangstellend publiek een en ander
wenschen mede te deelen. Bladen ris
de Standaard en Patrimonium odz. (ook
de Goesche Courant) zullen met genoe
gen vernemen, dat reeds verschillende
verbeteringen in den. Wilhelminapolder
z(jn aangebracht.
Wjj schreven destijds over de zeer
droeve behandeling die de arbeiders in
den Polder moesten ondergaan, over de
economische misstanden, het eigenaardig
despotisme, uitbuiterjj, enz, enz. Wij
spraken onze hoop i.it, dat de Maat
schappij verbeteringen „wenschelijk en
noodig» zou invoereD, ook noodig voor
zelf behoud. Gelukkig (zoo mogen wjj
wel zeggen) heeft de Maatschappij han
den aan 't werk geslagen en er z(jn ver
beteringen aangebracht, al gevoelt men
dat ze noodgedwongen worden uitge
voerd. Naar men wil omdat men van
zekere zijde ze zooveel mogelijk op de
lange baan schuift.
Doch er komt een gevoel van verade
ming wanneer men ziet dat ook een
woord van een arbeider geteld wordt.
Zoo nu en dan schijnt het of er ook
plaats komt voor „hoor en wederhoor",
tusschen ambtenaar en arbeider. Het
zoo brutaal bedoekt worden door een
opzichter is gelukkig veel verminderd,
hoewel een vos wèl zijn haar maar niet
zijn streken verliest. En een ietwat
meer fatsoenlijke behandeling komt ook
zoetjes aan om 't hoekje gluren, mo
gelijk niet weinig bevorderd door het
luttel beetje werkvolk dat zij meer krij
gen kan, ongeveer 50 pCt. van 't be-
noodigde. Nu, een fatsoenlijke behan
deling wil een mensch. Men wil niet
alles naar 't hoofd geworpen wordeD,
evenmin als bij 't gelasten van 'twerk
van uit de hoogte te worden toegebruld.
Economisch heefc men heel wat ge
daan. De Maatschappij liet op iedere
hoeve een flink degelijk schaftlokaal
bouwoD, met tafels, banken en fornuis
er In, alles ten dienste der arbeiders.
Ieder lokaal biedt ongeveer voor 60
werklieden plaats. Een der arbeiders,
die op de hoeve is, moet wanneer
het verlangd wordt, zorgen dat de kcffie
om 12 uur gereed is (koffie en melk
moet onderling aangeschaft worden), en
dit jaar gaf men vrijheid om, waar
men zich ook op het land bevindt te
12 ure in het schaftlokaal te mogen zijn.
Daardoor voorkomt men om niet in 't
veld, bij guur en nat weer, noodgedwon
gen te moeten schaften. Tevens heeft
men reeds in Maart 1912 de loonen der
arbeiders met fO.10 per dag verhoogd,
no8maals in Maart 1913 ge
schied is, hoewel er geen rekening ge
houden wordt met feest- en verletdagen.
■Nu kan een regenachtige dag ook zijn
waarde hebben De jongemannen van
uf word0n du ook in 't genot
gesteld om ieder vier aren zoogenaamd
M7K^je^an<i 'e bunnen krijgen tegen
i t tb de are per jaar. Voorheen kon
alleen een hoofd van een gezin zulks
oekomen en wel tot een maximum van
4 aren, al naar zijn gezin meer of min-
8,root was- Haze verbetering moet
geooekt op rekening van de hulp en
ml Wel in <le wetsontwerpen Tal-
mt ?ns voor (zonder dat we
4at 0„^ze. me0Ding er over uitspreken)
oan I dutten blijken geven van
hoia/ scbikken en richten naar het
s,S den arbeider (den onderge-
nrÜ/i -n kier komt ook leven in, de
beider ziet met welgevallen het krie-
van den dag komen. H(j zi.-t reik
halzend uit naar het oogenblik, dat het
zal worden een Constitutioneele staat
met eigen grondwet en volksverte
genwoordiging. En de levenslust neemt
in 't plaatsje Wilhelminadorp kolossale
afmetingen aan. In den goeden ouden
tijd dacht niemand er aan om daar een
lezing te houden, en nu zijn er sinds
1911 haast een dozijn sprekers geweest
o.a. dhr. Welleman eens, Siemelink twee
maal, De Muralt eenmaal, Van Santen
tweemaal, Lindeijer eenmaal en natuur
lijk hebben zij de menschen hoogheerlijk
voorgelichtdie stakkers, ze moeten uit
den dut. Het materiaal voor den oorlog
hoopt zich op, en reeds heel in de verte
ziet men de roode vaan in den mist al
nader en nader komen. De zon der
alleenheerschappij die eenmaal in zoo
schoone pracht haar stralenbundels
uitschoot, dreigt schuil te gaan achter
wolken teekenen van een dreigend
or weer, dat allicht verwoesting zou kun
nen brengen.
En nu rijst de vraag, toont men zich
grootwaardig als menscb, of treedt men
sluipend op? Het zou ons niet moeilijk
vallen omtrent sommiger handelingen
dit laatste vast te stellen..
Ach lezer het zou ons niet moeilijk
vallen om juist de laatste soort uit hun
handelingen te bewijzen.
Men kuipt tegen den vermeenden
briefschrijver, op, naar men ons mee- j
deelt, de meest kleine, kwajongensachtige
manier. Sterke staaltjes werden ons s
hiervan bekend.
Ieder oogenblik moet hij op de pijn-
bank, doch hij wil maar geen au zeggsn
en dat stemt bitter, en wel zoo sterk, I
dat men, nu en dan de kluts kwyt, wel
wat al te stout uit den band springt en
dien stouten jongen een vermaning
toedient. j
Doch, gelijk wij reeds op menige ver
betering mochten wijzen, misschien ver
betert dit ook nog wel eens; en zullen
wfl hiervan, gelijk van iedere (econo
mische en zedelijke verbetering in een
zoo mooie onderneming als den Wilhel
minapolder met genoegen meldiDg
maken.
De Meiboom in de Kap.
Rede Dr. A. Koyper.
In de gisteren te Utrecht gehouden
Deputatenvergadering der A.-R. partij,
hield ZExc. dr. A. Kuyper de gebruike
lijke Deputatenrede, die tot titel droeg
„de Meiboom in de Kap".
Spr. zette uiteen, hoe de Meiboom in
de kap het symbool is van de vreugde
der bouwlieden, die het huis, dat ge
bouwd wordt, voltooid hebben tot aan
den nok toe, in zoover dat nog slechts
na- en bijwerk behoeft te worden ver
richt. Staaf de meiboom in de kap, dan
is dat het teeken, dat het afgewerkte
huis er zeker komt.
Zoo staat het nu met ons. Uit het
diensthuis werden we uitgeleid, de jaren
der woestjjndolingeo kwamen we door,
en we kregen eigen erve onder den voet.
Toen zijD we aan het bouwen gegaan,
aan het bouwen van het huis der op
voeding van onze gedoopte kinderen.
Voorloopig bleef het bij plannen, want
geen Regeeringsraad dorst het aan, het
dak te maken. Maar eindelijk zal het
dan nu toch gebeuren. De Kroon heeft
aan de Kamer een voorstel gezonden,
dat de vrije school in de Grondwet regel
wil maken, zoodat de Staatsschool slechts
infcieedt waar de vrije ontbreekt. Dat
voorstel ls de kap, waarop het dak straks
volgt.
Zij, met wie spr. den eersten strijd
mocht meestrijden, zijn er niet meer.
De aanwezigen iennen uit persoonlijk
nêeleven het eerste bedrijf van het
groote drama niet, het bedrijf van de
tyrannie, toen Groen in stikdonkeren
nacht het licht der hope zich nochtans
als in wondere radiumstralen zag toe
vloeien.
Slechts van het tweede bedrijf, dat van
Mackay's ministerschap, van het bedrijf
der stichting van school na school met
opoffering van duizenden na duizenderi,
slechts daarvan droegen de meesten der
deputaten althans de heugenis nog met
zich. Nu zijn we echter in het derde
bedrijf, waarin de tegenstander deinsde
en wij vooruitdrongen, waarin het ging
van succes tot succes. En het aankomend
geslacht, verstaat daarom den jubel niet,
die in spr.'s hart opkomt bij het zien van
het wetsvoorstel, dat nu door de Regee
ring is ingediend. Daarom moeten de
ouderen het aan de jongeren verhalen,
hoe goed de gunste onzes Gods is ge
weest, opdat de heugenis ervan van kind
tot kind voortga. Zelfs zal, als het voor
stel wet wordt, elke Christelijke kerk
hair roeping verstaan om voor den ont
vangen zegen 't volk des Heereninoot-
moedigen dank saam te roepen. Zoover
zijn we nog niet, ja, zelfs kan tegenslag
komende uitkomst ook van den komen
den stembusstrijd blijve onzen God
toevertrouwd. Maar in profetischen geest
blijven we getuigennu, of over vier
jaren, maar de volle victorie der vrije
school, ze komt!
Vergeten we echter niet, dat het Re-
geeringsvoorstel den strijd zal verscher
pen. Als we onze stembusexploiten van
weleer niet overtreffen, kan er van over
winning geen sprake zijn. Links zal de
leuze gelden„Gij of ik er onder 1"
Worde die leuze onzerzijds beantwoord
met een inspanning en offervaardigheid
en onverdroten kloekheid, als nimmer te
voren getoond werden. Maar aan al wat
naar overmoed zwemen zou, spene men
zich geheel. Overmoed zou misplaatst
zijn. Immers is het der Calvinisten eigen
schuld, dat ze onder den druk kwameD.
Bjj de herbaring van ons land in 1813
ging er van de Calvinisten hoegenaamd
geen invloed uit. Ze scholen weg. Slechts
Bilderdijk stond op post, maar alleen.
De oude dappere calvinistische stemming,
die eigenlijk zelfs den vrede van Munster
niet haalde, was geheel verdwenen.
Lichtpunten begonnen eerst te glansen
toen kerkelijk verzet rees, slap bij Mole
naar eerst, krachtig daarna bij den Cock-
siaan, en voorts op den Vijverberg, waar
Groen het eerst voor het herboren Cal
vinisme opnam, daarna zelf zich ondjr
de issus de Calvin schaarde, om, doende
wat Bilderdijk noch Da Costa hadden
gewaagd, den ouden heirweg van het
nationaal verleden weder te betreden en
terug te gaan naar Marnix en Voetius,
ten deele zelfs naar Guido de Braye.
Men liet echter Groen als veldheer
zonder leger staan. De Calvinisten waren
haast niet wakker te krijgen. Op de
eerste offlcieele Deputatenvergadering in
1881 nog slechts 30 man met het Cen-
traal-Comité samengekomen en nog geen
anderhalf dozfln kiesvereenigingen in
deputatie 1 Eerst in de tachtiger jaren
is da wondere herleving gekomen, die
sinds met zoo zeldzame stuwkracht
onveiflauwd is doorgegaan.Godez(j dank!
Intusschen mcèt de vijand tegenover
ons staan. Wraken we wat er onridder-
Hjks is in zijn aanval, zijn verzet zelf
beeft spr. steeds verstaan en gebillijkt.
Het is in alle landen zoo. Ook in Spanje,
Frankrijk, België, Portugal en Italië, die
in naam geheel Roomsch zijn, maar
waar toch ook de scheiding is door het
geloof. In Duitschland, Scandinavië en
Engeland is het evenzoo gelijk bij ons.
Voor elf jaar heeft spr. dat de Antithese
genoemd. Die term is beschimpt, maar
de praktijk heeft zijn juistheid bewezen.
Niet alle man denkt door. Maar de den
kers onder onze tegenstanders voelen,
dat wij Calvinisten met een hun vreemde
gedachtenwereld komen aandragen, die,
naarmate ze vooruitschuift in het volk,
de hunne terugdringt. Zelf behoud nood
zaakt heD, weerstand te bieden. En daar
ze zonder het volk niets zijn, zijn ze
verloren, zoo het opkomend geslacht,
naar het erf onzer scholen overgehaald,
hun den scheidsbrief geeft. Dat mogen
noch kunnen ze dulden.
Desnoods moet dwang het verhoeden.
Uit die gedachte is de schoolstrijd ge
boren. Alleen met een liberalistische
Staatsschool, waarin zij den toon aan
geven, is in den lande hun 03itie veilig
en anders ontgaat hun de macht. Wat
is dit nu auders dan de Antithese Hoe
moet het kind opgevoed? Wij zeggen,
dat God u in zijn Woord leert, dat ader
en moeder de eerstgeroepenen en de
verantwoordelij ken z(ji>, en de Staat eerst
een plicht heeft als deze tekortschieten.
Hun wijst een Plato den weg, zóodat
het kind voor rekening van den Staat
komt te liggen. Wel gunnen ze u in
naam vrijheid, maar daarin wijken we
nooit voor hen. Van onze kinderen blij
ven ze af! Daarom moet het nu welbij
art. 192 hard tegen hard gaan
Vergelijk is niet te tnffen. Het staat
tusschen de ordinantie Gods en het mo
derne Staatsopvoedingssysteem. Het gaat
nu om de hoogste winste. Het Kabinet
biedt het hoogste wat het bieden kan.
DaarvGor onzen Minister den lof en Gode
dank. Maar de juichtoon doe den ernst
niet schuil gaan.
Is zoo de stand van zaken, gaan we
over tot dm aanval op 't liberale bol
werk, dan beheerscht meer dan ooit de
vraag Al dan niet in coalitie de po
sitie op het slagveld. Zeker, ook zonder
Driebond is er wel met eere slag te
leveren, gelijk 1901 bewees. En, zag men
van Grondwetsrevisie af, dan kon 'tnu
wel weer gewaagd.
Maar Grondwetsrevisie stelt te hooge
eischen, zoodat het missen van één stem
u de zaak, reeds voordat de eindslag
wordt geleverd, kan doen verliezen. Een
antirevolutionaire meerderheid in beide
Kamers van 2/s is eenvoudig ondenkbaar.
Isolement, met het oog daarop verkoren,
zou feitelijk zelfvernietiging zijn. Wel
is te verstaan het zich openbarende ver
langen naar een stembus zonder band
van accoord, en daar komt het vroeg of
laat weer toe.
Dan zal het Spr. een lust zijn, op z(jn
ouden dag een niets sparende guerilla
te mogen meemaken, als meer dan één
ons heilig beginsel op onverbiddelijken
toon weer erkenning zal eischenmaar-
juist om op dat punt van den weg ooit
weer toe te komen, is thans voegeD,
schikkeE, plooien 't wachtwoord van po
litieke wijsheid. Daarom alleen is met
zoo taaie volharding de ineenstrengeling
der drie geallieerde firma's nagestreefd.
Er stond te hooge inzet op bet spel. En
zoo is dan de voorslag door de oude fir
manten weer geijkt. In Ede en Ommen
liep het nog niet goed, maar verkregen
is dan toch, dat tusschen de leidende
colleges het vertrouwen is teruggekeerd
en weer ééa bedoelen werd gekozen en
bij derden amok raad te schaffen zal zijn.
Spr. adviseert, én het politiek èn het
electoraal accoord vast te leggen, op
stipte naleving ervan te staan, in elk
district, maar zelf dan ook op niet eén
punt tekort te schieten. Den dag, nadat
het electoraal accoord definitief is aan
vaard, betrekt de politieke brandwacht
heel het land door zijn post.
Links spot men met zoo kort politiek
accoord, maar een breed program als van
Links moet èf compleet zijn en dan
struikelt men er over, eer 't af is, bf het
blflft onafgewerkt en dan zit men er den
dag na de overwinning reeds m< in het
haar. En waartoe dient die uitstalliog
en drukte, als Grondwetsherziening in 't
zicht is en dus van alles, als men slaagt
niets komen kan, door de te wachten
Kamerontbinding. Zelf kan men een pro
gram van actie aan het accoord toevoe
gen, maar het er in opnemen, kan vanzelf
Diet.
Men z(j daarom op zijn hoede, de aan
dacht der kiezers niet van de hoofdzaak te
laten afleiden. De overzij zal het daarop
aansturen, met het tarief, met het staats
pensioen, met het vrouwenkiesrecht en
de bangmakerij met verdeeling van het
volkhet „lieve vaderland" is alleen vei
lig bij de overzij. De liefde Links is aan
het cosmopolitisme verpand. Hun motto
isliever weerloos dan een dure defensie.
In hun folio program kwam geen letter
voor over de veiligheid van het land;
CollJn werkten ze tegen; en ze speculee-
ren op den belastingweerzin onder de kie
zers, of ze, door de defensie blauw blauw
te laten, achter hun „roode vaan in den
mist" allicht een enkele onzer kiezers
konden meetroggelen.
Neen, dan biedteen Kabinet van Rechts
toch heel andere waarborgen voor ons
nationaal welzijn. Trouwens, wat zoo ge
rust stelt bij dit Kabinet en zoo warm ver
trouwen inboezemt, is de soliede beteeke-
nis van het stel mannen, datthauBaan
't roer zit, als ls er dan ook „een dominee*
in de uitgezochte keurbende, die haars
gelijke in compleetheid van talent zelfs in
Torbecke's beste dagen nier gebad heeft.
Natuurlijk is niet alles uitgekomen, wat
men in 1908 gehoopt had. Men zou nu
met stiller tred vooruit schrQden dan de
te forsche man uit het eerste Rechtsche
Kabinet van deze eeuw. Doch, waar is dat
nu op uit geloopen Nu het weer tegen
de stembus gaat, heet bet land er nog veel
erger aan toe te zijn dan in 1905 en is een
nietsparende hoon losgekomen, die ons
echter goed heeft gedaan en onszfggen
doet, dat wij nu ook eens zullen toonen,
wat we voor ons Kabinet over hebben.
Op meetings zullen we het volk tot
springlevend toe makenhuis na buis
zullen we afloopengeen kiezer ons
laten ontsnappengeen huis en tempel
onder ons laten, waar de zaak van het
land niet voor Gods troon woidt gebracht.
Natuurlijk, als onze God ons nederlaag
beschikt, zullen we vastberaden en ge
willig ons het juk weer op de schouders
laten leggen. Maar nu we hier zoo heer
lijk samen zjjD, en van hier straks met
een lied Hamm: aloth weer het land in
trekken, nu zeggen we: Neen, dat kan
immers niet! Ons spelt ook nu weer
de uitkomst zegepraal. Maar dan ook,
ManneD Broeders, van morgen afelecto-
raai door heel het land gebouwd. Niet
maar het zwaard gekruist, maar ook de
truffel gehanteerd. In elk dorp de hamer
I bij elke balk omhoog, dat het met for-
I schen tik op de muren neerdreune. Aan
één stem kan het hangeD. Zorgt dan,
dat althans door u die óéne noodlottige
stem niet verspeeld worde. „De Meiboom
in de kap", maar ook het inroepen van
t. Gods zegen niet verzaakt. En dan zjj 't
onze God, die ons in Juni jubelend het
zegelied doe hooren
I
in het begin niet zoo hevig, zQn ten
slotte onuitstaanbaar. De verschrikkelijke
jeuk en stekende pijn zijn niet tot be
daren te brengen, of men zit, staat of
loopt. Zjj komen meer voor by vrouwen
dan by mannen en worden vaak veroor
zaakt door verstopping, een zittende le-
venswyze enz.
Bloedende zoowel als droge, in- zoowel
als uitwendige aambeien kunnen volko
men genezen worden door Foster's Zalf.
Menigmaal werd de patiënt door aan
wendingen van één doos van zyn ïyden
verlost.
Foster's Zalf (let op den juisten naam)
is te Goes verkrygb.i y de h.h. de Paauw
A Co. en te Middelburg by Joh de Roos,
Vlasmarkt K 157. Toezending geschiedt
na ontv. v. postwissel h f 1,75 per doos.
Deputatenvergadering A. R. Partij.
Het concept program van actie is met
algemeene stemmen aangenomen, met
dien verstande, dat het Centraal Comité
op zich genomen heeft by den minister
van landbouw aan te dringen op ver-
