No. 169 1913
Zaterdag 19 April.
Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Staten-Generaal.
Binnenland.
Buitenland.
behoeve
r het Da-
jehouden
n a&nge-
,eegde
K te die-
|n heel.
:beeke.
inken.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
TWEEDE KAMER.
Gemeenteraad van Goes.
Coöperatieve Suikerfabriek.
Staking in België.
De Balkan-Oorlog.
- TnrrT ----- *--■
kan door On
tstaat, Ban del
ig wordeD ver-
Tierde lid om-
rvangenisstraf
hi, die opzet-
feld merk ver-
Itst.
igsten, die
voorzien van
model en de
rorden aange
ver van Water-
zullen worden
iboete van ten
aar of houder
angst, die niet
lichtingen, be-
3ij algemeene
hit vastgesteld
de eigenaar of
urden hengst
pan 14Augus-
204) bevat
artikelen,
keuringscom-
r eigenaar of
eurden hengst
vee deklasten
ander in ge-
door Onzen
ïandel en N(j-
lodel.
rf houder van
3t is verplicht
Klisten Dauw-
rber, volgende
le hengst was
lar of houder
lHjst vrachtvrö
secretaris der
|regelingscom-
de deklasten,
of onvolledig
Iden gewijzigd
|t de verschil-
amelstaat op,
sen exemplaar
minister van
Irerheid en aan
Staten.
If houder van
die dezen tot
bezigt of laat
den eigenaar
nadat deze
vkeurig inge-
If houder van
St is verplicht
|ngsbewUs op
de, in art. 27
pokkerU 1901
den eigenaar
ie, die deze
ten van eene
teld bi art.
■r is verloopen
jrdeeling van
k feit of een
bjj deze wet,
bt. 24, onher-
dt het maxi-
25 bedreigde,
n overtredin-
ran de, iuge-
ian deze wet
Bne maatre-
behalve de
fatboek van
zen personen
en alle amb-
pn gemeen te-
pertredingen,
art. 25, z(jn
secretarissen
|n.
oornoemd,
Voorzitter,
liffier.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
19 April 1913.
Het Ziektewetsontwerp is op een oor
Da gevild.
Alle artikelen zijn aangenomen de
eindstemming over het heele ontwerp
(de zoogenaamde tweede lezing) heett
binnen enkele dagen plaats. Het ontwerp
zal wel met groote meerderheid worden
aangenomen. De Eerste Kamer zal, Daar
verwacht mag worden, het ontwerp nog
wel voor de Juni-verkiezingen aannemen,
en dan maakt de Koningin door het
zetten van baar naam het ontwerp tot
wet.
W(j zullen dan een paar mooie sociale
wetten hebben, tot verzekering van uit-
keering bi Ziekte, Invaliditeit en Ouder
dom.
Minister Talma is met den voorloopi-
pen uitslag door Kamerleden van rechts
gefeliciteerd. De pers der Rechterzijde
sluit er zich b|j aanen ook w|j leggen
in den geest een krans van hulde op
z|jn tafel.
De lof is wM verdiend.
Met een verbijsterende detailkennis
en bewonderenswaardige opgewektheid
beeft de minister maanden aaneen z|jn
denkbeelden verdedigd, en de aanvallen
afgeweerd. Waar noodig toegevend, doch
waar 't onmogelijk scheen, vast op z|jn
punt heeft hfl zijn ontwerp er door ge
haald, en daarbij alle leden van Rechts
bevredigd, niet het minst door toe te
geven op het punt van de particuliere
Ziekenfondsen, die nu mede in de wet
z|jn opgenomen, en wier bloei verzekerd
is, wanneer zjj het vertrouwen in het
particulier initiatief gesteld, b|j den voort-
duur zich maar waardig maken.
Maar niet minder dan de minister ver
dient de stille kracht die bjj de behan
deling, meer nog b|j de voorbereiding
dezer sociale ontwerpen is werkzaam
geweest, hulde. Dr. Nolens heeft niet
minder groote zaakkennis, nuchterheid
en stuurmanskunst aan den dag gelegd.
Gel|jk Talma de rechterhand was van
minister Kuyper, zoo was b|j het van
minister Talma.
Moge dit kabinet bestendigd worden,
en de steun van dr. Nolens b|J de ver
dediging van nog meerdere sociale ont
werpen, in even gelukkige mate zfln
deel z|jr.
De vrijzinnige Nieuwe Arnhemsche
Courant gewaagt van „een gemeente
tusschen de oevers van Waal en R|jn"
den Daam der gemeente noemt zi
echter Pietwaar de bevolking voor
vier zevenden Roomseh is, en in den ge
meenteraad 8 katholieken en „slechts"
v|ji liberalen zitting hebben.
Het vrijzinnige blad noemt dit een
groote onbillijkheid.
Ofschoon w|j dit niet zoo inzien, willen
w|j op onze beurt wel meedeelen dat er
in Zeeland een gemeente is van 7000
zielen, van welke b|jna de helft i iet
liberaal is, sommigen meenen zelfs dat
Rechts er in de meerderheid is en
toch in den gemeenteraad van de dertien
leden er tien vrijzinnig z|jn, twee anti
revolutionair en een katholiek.
Hoe onbillijk zal de vrijzinnige Nieuwe
Arnhemsche deze verdeeling wel niet
vinden.
Ook w|j laten den Daam dier gemeente
achterwege. Ook ons, als haar is het
immers slechts om de algemeene ver
oordeeling van onbillijkheden te doen.
Naar den socialistischen hoek.
Onder den druk der verkiezingen
waren in den ouden t|jd de liberalen
steeds geneigd de kleur aan te nemen
van hen die z|j winnen moesten voor
hun candidaat.
Van daar hun dubbele witte das in
Zeeland en op de Veluwe, en hun pbry-
gische muts in Friesland en Groningen.
Iets dergelijks ziet men nu weer ge
beuren.
Reeds leverde het Kamerlid Rood
huizen een bedenkelijk staaltje van
kleurverschieting b|j z|jn optreden ver
leden Maandag te Utrecht voor de vrij
zinnige Studie- en Propaganda-Vereeni-
ging.
Het Utrechttch Dagblad (vr|j-liberaal)
vertelt dat de sociaal-demrcraten in die
vergadering den heer Roodhuizen heb
ben „beet" gehad door hem eerlik te
laten erkennen „dat als in een door hem
geschreven en ter vergadering ge
citeerd geschriftje te lezen was, dat
den onderwizer opgelegd moest worden
„liefde tot het huis van Oranje" te
kweekeD, er beter zou hebben gestaan
//eerbied voor de overheid". Herstel dus
van een vroeger gemaakte onjuistheid.
Onder socialistischen druk heeft deze
l'berale geschledkenner zich derhalve
laten verlokken om in te trekken dat
een openbaar onderwizer het schoolkind
liefds voor het Oranjehuis moet in
boezemen.
Om de Oranjehaters te behagen heeft
hi de Koningin en haar Huis losgelaten,
en zich laten dringen naar den socialis
tischen .hoek. Niet omdat daar de een
heid van het gezag zoo groot is, maar
omdat meD daar toch ook dien eerbied
vordert, wanneer het roode gezag wordt
bedoeld.
Och, de vrizinnigen hebben in hunne
beginselen niets waarmee zi tegen de
sociaal-democraten op kunnen.
Vandaar hunne roode bevliegingen
wanneer het naar zekere Juni-stembus
loopt.
Gisteren was dan aan de orde de
kindertoeslag aan de onderwizers, of om
het eens volledig uit te drukken, het
wetsontwerp tot het verleenen van tege
moetkoming aan onderwizers bi het
lager onderwis.
Aanvankelik was nog gedreigd met
uitstel, doch het waren slechts looze
geruchten. Gelukkig. Want W9 zin dit
noodwetje sympathiek ^gezind. Met den
heer Pollema, die het gisteren reeds in
de Kamer mocht zeggen, aanvaarden wi
het ais een noodmaatregel, die op een
zeer juist beginsel berust. De vrizinnig-
heid spreekt wel verachtelik van fok
premie, doch onzerzids staat men geheel
andeis over de zaak.
Dit Toeslag wet je we memoreeren
een en ander gemakshalve nogmaals
wil uit 'aRiks kas f40 per jaar voor
ieder wettig kind boven de twee vergoe
den en voorts f 50 per jaar voor ieder
mannelik onderwizer vaD bistand van
minstens 28 jaar, die wettige kinderen
te zinen laste heeft. Het eerste zal
f820.760 kosten, het laatste f262.100.
Eerst was de socialist aan het woord,
de socialist-anti-militarist. De heer Ter
Laan verdedigde de amendementen-
Ketelaar e.8., waarbi f 100 meer gevraagd
is voor alle onderwizers. Dat mag een
heel bedrag kosten, doch, zegt Ter LaaD,
wat is dit nu vergeleken bi de enorme
sommen, die de regeering vooi militaire
en andere uitgaven bestemd heeft. Hier
kwam dus weer even de defensie-haat
boven. De heeren voorstellers berekenen,
dat hun amendementen op 'n 21/» a 3
millioen zouden komen te staan, en toch
praten zi er maar luchtig over heen.
De minister toonde bovendien nog
aaD, dat vele onderwizers daarmede
gebaat zouden ziD, die geen toeslag
noodig hebben. In het regeeringsvoorstel
zal dat natuurlik uitzondering ziD, want
voor heD, die kinderen hebben, zin de
lasten des levens on getwifeld zwaarder.
Minister Heemskerk had velerlei mis
verstand op te helderen. De meenirg is
uitgesproken, dat door deze noodwet
de definitieve regeling wordt tegen
gehouden; een ander vindt die defi
nitieve regeling zoo makkelikeen
derde spreekt van een absoluut ver
keerd beginsel; een vierde meent, dat
het wetsontwerp met het oog op de
verkiezingen is ingediend (sic!); weer
een aDder meent, dat de verhooging van
den toeslag met het achtste kind op
houdt.
Altemaal vreemde voorstellingen, die
de minister onwaar had te maken.
Er is absoluut geen enkele grond aan
gevoerd, waarom dit ontwerp een defini
tieve regeÜDg in den weg zou staaD. Er
wordt dan ook de nadruk op gelegd, dat
het een voorloopige maatregel geldt. Wie
er niet aan wil, vergape zich dan maar
aan de cifers van zin eigen denkbeeldige
definitieve regeling. Een eindregeling
zal groote bezwaren met zich brengen
en een uitgebreid en degelik vooronder
zoek noodig maken.
De heer Pollema (a. r.) wees in het bi
zonder op het goede beginsel, waarop de
zaak berust. Dit beginsel is niet nieuw.
Reeds tlrns wordt tegemoetkoming van
huishuur gegeven en ontvangen vele pre
dikanten kindergeld. Met het toenemen
van het aantal kinderen nemen ook de be
hoeften toe, vooral ten plattelande. Daar
om is het beginsel zoo alleszins juist.
Hedenochtend werden de besprekingen
weder hervat.
Zitting van Donderdag. (Slot.)
Tenslotte bieden wi den lezer nog aan
verslag van de discussie over de in ons
vorig nummer genoemde vif punten.
Bi het eerste punt (verkoop 9 H.A.
gemeentegrond ten Westen der haven
en 6670 cA. ten OosteD, iegen f 3500 per
H.A.) vraagt dhr. Hollmann of de gron
den die in pacht zin, dadelik bi den
koop ten voordeele van de coöperatie
komen of eerst dan, wanneer de pacht
geëindigd is.
De voorzitter merkt op, dat in de voor
waarden gezegd wordt, dat eerst de be
schikbaarheid over de gronden verkre
gen moet worden.
De heer Hollmann wil, waar de fabriek
ook de eventueele schadeloosstellingen
te betalen heeft, met de flnancieele com
missie meegaan en f 3500 per HA. vragen.
De heer lemperman deelt mede, dat
de fin. comm. den pris op f 8500 stelde,
om de totstandkoming van de fabriek
in de hand te werken. Als bouwterrein
zou de grond echter wel meer waard zin.
Da voorzitter wist er op, dat de be
treffende perceelen als het ware het
neusje van den zalm is, de mooiste grond,
dien de gemeente heeft. Bouwterrein
zou wel f7 per vierkante meter moeten
opbrengen, en dit slechts f0.5Q; boven
dien ligt de grond nog aan de haven,
soodat het geenszins te duur is.
De heer Dekker gaat ook mee met de
flnancieele commissie. De gemeente, zegt
spr., moet zich ook een kleine opoffering
getroosten. Bovendien is de pachtwaarde
ook niel van dien aard, dat f5000 ge
vraagd kan worden. Verder wilde ik
vragen wat bedoeld wordt met minsten»
f5000 en tenslotte cf de kooppenningen
niet in terminen betaald kunnen worden.
De voorzitter vindt deze voorwaarde
voor de verzoekers gemakkelik. Wanneer
zi beginnen té bouwen behoeven zi
eerst te betalen. Op een betreffende vraag
antwoordt spr. nog, dat de pacht te ont
vangen tusschen het oogenblik van den
koop en den aanvang van den bouw
aan de gemeente komt.
De heer transen van de Putte zegt,
dat terwille van den steun aan deze zaak
door de fin. comm. een lager bedrag
voldoende is geacht. De gemeente mag
niet te zware lasten op haar schouders
nemen, doch in deze is het iets anders.
Bovendien is bi de terreinen nog weg,
dik en water inbegrepen.
De beer v. d. Bout acht het voor de
gemeente van het grootste belang over
dien grond de beschikking te houden, en
daarom is de pris van goed bouwland
als maatstaf genomeD. Meermalen is er
bouwland voor dien pris verkocht, soms
zelfs voor meer.
De heer Hollmann beweert, dat dit
hoogstens een enkele keer gebeurt. Al
leen is het een keer in Ierseke
voorgekomen. Spr. meent verder, dat
enkele perceelen in pacht bi het Bur
gerlik armbestuur niet aan de gemeente
toebehooren.
De heer v. d. Bout geeft hem Inlich
ting in deze, doch de heer Hollmann
vindt dat het er niet duidelik staat.
De heer Dekker vraagt, of een termin
van een jaar zoolang wordt het aan
bod gestand gedaan lang genoeg is,
waarop de heer de Witt Hamer toestem
mend antwoordt. Immers de fabriek
zou in het najaar van 1914 werken.
Naar aanleiding van de herhaalde vraag
van deD heer Dekker wat met het woord
„minstens" bedoeld wordt, schrapt de
voorzitter het.
Het voorstel van B. en W. wordt
daarop met 9 tegen 8 stemmen (v. d.
Bout, v. d. Leeuw, de Witt Hamer) ver
worpen en dat der fin. comm. met al
gemeene stemmen aaneenomen.
Bi punt 2 (tramaanleg-vergunning)
vraag c de heer Pilaar, of er nu zeker
heid bestaat, omtrent den loop van de
tram. Spr. vraagt of het nu vaststaat,
dat de tram langs den 's Heer-Hendrlks-
kinderendik komt, hetgeen hi niet zoo
practlsch zou vinden.
De voorzitter antwoordt ontkennend en
de heer Kakebeeke merkt op, dat het een
van de voordeelen van een conferentie ge
weest zou zin, wanneer dit besproken
had kunnen worden.
De heer de Witt Hamer is echter niet te
spreken over de inlichtingen van bet
comité, die volgens hem vaag en traag
waren. Spr. wilde een beslissing iD prin
cipe, den pris in het midden latende.
De heer Dekker wil den pris doen
bepalen door schatters.
De heer Iransen van de Putte onder
vangt dit bezwaar door voor te stellen,
dat de pris bepaald worde door drie
onpartidlge schatters. Elk der partien
wize er één aan en deze beiden benoe
men een derde.
Na nog eenlge discussie wordt het
voorstel van B. en W., zooals dit ge
amendeerd is gewordeD, met algemeene
stemmen aangenomen.
Bi punt 3 (uitdiepen en verbreeden
haven) vraagt de heer Hollmann ophel
dering over het groote verschil tusschen
de genoemde bedragen, waarop de voor
zitter antwoordt, dat dit afhankelik is
van de plaats, waarheen de grond ver
voerd zal worden. Mag de grond in de
Schelde gestort worden, dan kost het
f42000, moet alles vervoerd worden,
dan komt men tot een bedrag van
f 72000.
Nadat den heer Dekker nog een inlichting
is verschaft in verband met het op de ver
langde breedte krigen van het kanaal,
wordt het voorstel met op een na alge
meene stemmen aangenomen.
Naar aanleiding van punt 4 (herzien
verordening sasgelden) vraagt de heer
Dekkerwaarom die herziening eerst in
1914 plaats heeft, waarop de voorzitter
antwoordt, dat dan de concessie sfloopt,
n.l. op 1 Mei 1914.
De heer Dekker wist er In dit verband
nog op, dat, indien zin voorstel ware aan
genomen, mede de gelegenheid geopend
zou zin, om die sasgelden kwestie in orde
te brengen, zoodat die dan vóór 1914 nog
in het reine zou kuunen komen.
Het voorstel van B. en W. wordt met
algrmeene stemmen aangenomeneven
zoo het volgende punt (onttrekken van be-
drifswater aan de haven); dit laatste
zonder discussie.
Bi het laatste punt (maken van los- en
laadplaatsen aan de haven met viaducten,
enz vraagt de heer Dekker een inlichting
omtrent deze los- en laadplaatsen over
den openbaren weg, welke de heer Kake
beeke hem verschaft. Op drie plaatsen zal
een viaduct over den weg komeD. Ook dit
punt wordt met algemeene stemmen
goedgekeurd,waarop het geheele voorstel,
in stemming gebracht, eveneens met al
gemeene stemmen wordt aangenomen, jj
Kamerverkiezingen. De A. R. kiesver-
eenlging te Hilversum heeft mr. V. H.
Rutgers (aftr.) candidaat gesteld.
Mr. P. Dieleman schrift aan Ze-
landla„Opdat er geen misverstand ge
boren worde, stel ik er prijs op langs
dezen weg even te releveeren dat ik te
Axel naar aanleiding van de aanvaarding
miner candidatuur heb gezegd binnen
een paar dagen aan de Centrale's der
drie verbonden partien wel te zullen
kunnen mededeelen, als er geen buiten
gewone omstandigheden zich voordeden,
dat ik de candidatuur zou aanvaarden.'
Het Centrum verneemt, dat de
memorie van antwoord over het nieuwe
ontwerp-Bakkerswet nog vóór het eind
van deze maand zal verschinen.
De Koningin en de Prins hebben
gistermiddag met het Keizerlik gezin
gnnoenmaald.
Reorganisatie van het Instructie-
Bataljon. Het Instructe-bataljon te Kam
pen wordt 1 Oct. e.k., met behoud van
zin naam, georganiseerd tot een Cen
trale Kaderschool voor de infanterie,
waarbi alsdan de geheele opleiding tot
de rangen van korporaal en sergeant bi
dat wapen zal plaats hebben.
De Kamer is tot Dinsdag uiteenge
gaan. De socialistische kamerfractie
heeft na afloop der zitting besloten een
manifest tot het land te richten, waarin
de verdaging der zitting tot Dinsdag
wordt meegedeeld en dan gevraagd:
„Zal het vrede of oorlog zin t»
„Wi weten het niet heet het ver
der maar de staking is op het oogen
blik onontbeerlik om onze stem te doen
hooren."
Het manifest constateert dan dat
400.000 stakers hun vertrouwen in het
verkrigen van algemeen kiesrecht stellen
en maant den stakers aan hun kalme
houding te bewaren.
De vifde dag der staking is te Ant
werpen kalm verloopen. 2000 houtbewer
kers, 700 hoeden-makers, hebben beslo
ten te staken evenals Jde bontwerkers. De
dagbladen hebben maatregelen genomen
om in verband met 't besluit der typo
grafen om Zaterdag te staken, toch mor
gen te kunnen verschinen.
De werklieden hebben gisteren weer
een opt-cht door de stad gehouden.
In het Luiksche staakten volgens of-
ficieele cifers vanochtend 30,707 kolen-
delvers tegen 30,951 Donderdag dus 244
minder), 28,082 werklieden in de metaal-
en andeie ni verheid tegen 29,029 Don
derdag (dus 947 minder). In het geheel
staakten van van 113,712 werklieden
53,789 tegen 59,980 Donderdag (dus 1191
minder).
Te Antwerpen lagen gisteren 74 sche
pen minder in de haven dan op 18 April
van het vorige jaar.
De economische toestand wordt ern
stiger. De voorraad koopwaar te Brussel
neemt sterk af, daar er geen aanvoer uit
het land is. N. R. C.
Vredesonderhandelingen. Naar Beuter
verneemt, aldus de N. R. 0., zullen
Bulgarie, Serviö en Griekenland de
voorstellen, vervat in de laatste nota
der mogendheden, aanvaarden. Ver-
moedelik zal Griekenland voorbehoud
maken in dien zin, dat het omtrent de
plannen der mogendheden nopens Al-
