No, 166 1913
Woensdag 16 April.
27e jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEEL AN]
HISTORISGH
CHRISTELIJK-
Staten-Generaal.
Buitenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
TWEEDE KAMER.
PATRIMONIUM.
De staking in België.
De Balkan-Oorlog.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
16 April 1913.
De Itiddelburgsche Courant zegt een
aardigheidje naar aanleiding van onze
„petroleum-" en gasveriyking", en meent
dat de weerlegging van haar argument
niet zoo precies onthouden was uit de
Standaard van 1878. Zy vermoedt dat
er wel boekjes zullen zjjn, ^waarin de
uitspraken van den Meester zfln geno
teerd en gerangschikt ten behoeve van
„redacties en debaters".
W(j kunnen de Middelburgsehe verze
keren dat dergelijke boekjes niet bestaan.
Onze redacties en debaters hebben in
betrekking tot „uitspraken van den
Meester" geen boekjes noodip, wijl zij
gewoon zijn te probeeren die te ont
houden.
Toch bestaat er nog wel zoo'n soort
boekje, en daaruit herinnerden wij ons 't
gewraakte artikel. Wij hebben het boekje
er dan ook op nageslagen. Het telt der
tienhonderd en zeven bladzijden en heet
„Ons Program", door dr. A. Kuyper. De
redactie kan in dat boekje, op bladzij 698
e. v.v. het bedoelde artikel „Het Gasar-
gument" vinden.
Misschien bevredigt het haar beter dan
ons abracadabra.
De voornaamste oorzaak van de reder-
laag der liberalen in Belgis bjj de Ka
merverkiezingen van het vorige jaar is
geweest hun verbond met de socialisten.
Dat verbond is een dwaasheid geweest.
De vrijzinnigen ten onzent hebben zich
aan dit afschrikkend voorbeeld gespiegeld.
Z|j zijn verstandiger geweest dan hun
Belgische broeders.
Zjj hebben blijkbaar aldus geredeneerd
w(j moeten in ons concentratie-program
met een enkel woord ook zeggen dat
wt) tegen de socialisten zijn. Wij kunnen
het daarom toch wel met hen eens zijn
maar 't publiek moet vooral zien
dat wjj niet gezamenlijk, tenminste bij
eerste stemming, optrekken.
Daarom tegen de socialisten, maar
het socialisme aanvaard. Aanvaard in
staatspensioen en algemeen kiesrecht,
m6t wegwerping van betgeen zij vroeger
verdedigden.
Een houding, al even treurig en be
rispelijk als die van de liberalen in België.
In de vergadering van gisteren waren
meer dan 50 ledenafwezig, toen de
voorzitter te 11.10 wilde aanvangen met
de behandeling van het ontwerp-Ziekte-
verzekering. Een vol uur duurde het,
alvorens de vergadering voltallig was;
een vol uur moesten tientallen trouwe
leden wachten. Het absenteïsme vierde
dus weer hoogtij. Is dat nu woekeren
met den kostbaren tijd I
De heer Dujjs wilde bij de bepaling
van de premie het bedrijfsrisico op de
werkgevers leggen. Het betreffende
amendement op de artt. 46 en 47 werd
echter met verpletterende meerderheid
verworpen, en deze artikelen met dezelf
de meerderheid aangenomen. Bij het
volgende artikel, n.l. art. 52 (opbrengen
van de premie) was bü al niet veel ge
lukkiger. Evenmin de heeren Treub,
Teenstra en Aalberse. Verschillende po
gingen werden gedaan, om de premie
verhoudingen te wijzigen. Duijs wilde
de laatste drie loonklassen vrijstellen
van premiebetaling, en verwees hiervoor
naai zijn betoog bij de Invaliditeitswet.
Aalberse trachtte een grooter deel der
premie in de laagste loonklasse te leggen
op den werkgever. Deze afgevaardigde
vond, dat voor dit amendement bjj de
ziekteverzekering nóg meer is te zeggen,
dan bij de Invaliditeitswet, hetgeen de
heer Snoeck Henkemans evenwel meen
de te moeten weerleggen. En terecht,
volgens onze meening. Bij het pensioen
g»at het om de verplichting, die rust
op de industrie om. voor de ouden van
dagen te zorgeD, terwijl het bij de ziekte
verzekering gaat om een particuliere
zaak der arbeiders, die meestal reeds
daarvoor gezorgd hebben. Limburg
lichtte (en amendement toe van Treub
en Teenstra, dat nog een andere ver
houding beoogde, deze n.l. de werkgever
betale in de laagste loonklassen 1/*) de
verzekerde 1U en de Staat ook van
de premie. Betaling van 'premie door
den Staat achtte de minister echter uit
den booze. Een andere verdeeling tus-
schen werkgever en arbeider blijft
tenslotte van secundair belang.
Het slot van de besprekingen was, dat
alle amendementen verworpen werden
en het regeeringsartikel aangenomen.
En de geschiedenis herhaalt zich
immer art. 53 (betaling door verze
kerden) gaf weer hetzelfde schouwspel
te zien. Duijs en Schaper hadden hierbij
nogal noten op hun zang, doch moesten
het tegenover de zakelijke verdediging
van minister Talma fcfleggeri. B(j een
volgend artikel slaagden de heeren de
Wijkerslooth en Patijn erin, een rechts
ongelijkheid, schuilende in of voort
vloeiende uit enkele voorgestelde arti
kelen, weg te nemen. De eerste had het
oog op verschillende ondernemers, die
eenzelfden verzekerde in dienst hebben;
de tweede wist gedaan te krijgen, dat
ook casu quo de door den arbeider te
betalen premiën bij dwangbevel kunnen
worden ingevorderd. Wel achtte de heer
Limburg het in strijd met de Grondwet,
waar een .actie van eigendomsrecht
wordt omgezet in een executie b'ij
dwangbevel, doch de minister wees
(erecht in dit verband op de bezwaren
van lange procedures.
De vergadering werd verdaagd tot
heden 11 uur. Waarom niet tot 10 uur
Mogelijk zou de vergadering dan om 11
uur voltallig z(jn!
(Slot.)
Gisteren kwamen in behandeling een
aantal voorstellen en vraagpunten door
de afdeelingen iDgediend. Enkele voor
stellen noemden wij reeds.
Utrecht was van meening, dat de strijd
om gelijkheid tusschen openbaar en bij
zonder onderwijs niet in de eerste plaats
een financieels, doch in de allereerste
plaats een kwestie van recht was.
De voorzitter onderschreef deze mee
ning van Utrecht. Aangezien hetgeen
Rijswijk voorstelde ook reeds in het
verkiezingsprogram was opgenomen,
stelde hij voor, deze zaak met deze korte
discussie als afgedaan te beschouwen.
Aldus werd besloten.
In behandeling kwam nu de vraag,
door den Prieschen Provincialen Bond
gesteld: Kan Patrimonium iets doen
voor den werkman, om vooi hem te
verkrijgen een vrijen Zaterdagmiddag?
De voorzitter gaf in overweging, voor
deze zaak een actie te voeren in samen
werking met den Roomsch-Katholieken
Volksbond en den Christelijken Natio-
len Werkmansbond.
Het resultaat van de langdurige dis
cussie was dat besloten werd, dat Pa
trimonium een conferentie zal houden
met de besturen van de algemeene
christelijke organisaties en de vakbonden
teneinde gezamenlijk een krachtige actie
voor den vrijen Zaterdagmiddag op touw
ce zetten.
Een voorstel van de afd. 's-Graven-
hage, om in verband met de wet op het
arbeidscontract in de bestekken voor ge
meentewerken enkele nadere bepalingen
in te voeren, wordt nadat het door de
afd. Haarlem geamendeerd is, aange
nomen.
Na de rustpoos kwam in behandeling
het concept-gemeentepogram. Patrimo
nium stelde het navolgende program
vast: Bevordering van de Zondagsrust.
Verheffing van de openbare eerbaarheid.
Bestrijding van de drankzonde. B(j het
verleenen van subsidies het particulier
initiatief steunen. Ontwikkeling van het
vrije onderwijs, invoering van een pro-
portioneele schoolgeldhf-fflng en strikt
onpartijdige samenstelling der school
commissies. Rechtvaardigheid bij benoe
mingen. Gehuwde vrouwen niet dan by
hooge uitzondering in gemeentedienst.
Exploitatie bedrijven welke het karakter
van monopolie bezitten. Regeling rechts
positie vaD alle personen in gemeente
dienst, met beperking van Zondags
dienst tot het volstrekt onvermijdelijke;
de gemeente als werkgeefster zij ten
voorbeeld gesteld aan particuliere onder-
nemers.Bepalin gen betreffende minimum
loon en maximum-arbeidsduur bij aan
bestedingen voorgeschreven. Krachtige
bestrijding der onvrijwillige werkloos
heid. Invoering van vervroegde winkel
sluiting. Doelmatige uitvoering Woning
wet. Bevorderen volksgezondheid. Het
bevorderen der klein-industrie en den
landbouw. Bij de belastingheffing moet
rekening worden gehouden met de ver
schillende groepen van Ingezetenen, met
invoering van kinderaftrek.
Bij art. 4 wenschte Amsterdam geen
subsidie te verleenen aan publieke ver
makelijkheden, noch aan openbare lees
zalen, noch aan tentoonstellingen wan-
nesr deze op Zondag geopend zijn.
Arnhem wenschte wel subsidie te
verleenen aan openbare leeszalen, omdat
deze van groot belang zijn voor de
volksontwikkeling.
De heer Diemer ontraadde in te gaan
op de wenschen van Amsterdam. Per
soonlijk kon bij zich wel vereenigen met
het amendement Amsterdam, om geen
subsidie te geven aau tentoonstellingen,
die op Zondag geopend zijn. Doch dit
amendement kon onvoorbereid, thans
niet in behandeling komen. Tegen het
weigeren van subsidie aan openbare
leeszalen moest hij zich ten sterkste
verzetten. Keur moet op die leeszalen
worden uitgeoefend, doch overigens
dieDen de leeszalen krachtig te worden
gesteund, omdat deze niet weinig kunnen
bijdragen tot de verheffing van het volk.
Spreker wees als een goed voorbeeld op
de Rotterdamscbe openbare leeszalen.
De voorzitter adviseerde ook, zich niet
te verzetten tegen subsideering van de
openbare leeszalen. Hij achtte het echter
gewenscht, gezien het verschil van mee
ning, dat Patrimonium zich nog niet
uitsprak over deze belangrijke kwestie.
Hij gat daarom een andere formuleering.
Amsterdam bleef echter zijn bezwaar
bandhaven. De heer Smeenk sloot zich
aan bü het betoog van den heer Diemer.
Het resultaat van de langdurige dis
cussie was, dat art. 4 ongewijzigd werd
aangenomen. De vergadering ging dus
niet in op de wenschen van Amsterdam.
Bij art. 8 is naar aanleiding van de
alinea: bij de loonregeling wordt in alle
rangen rekening gehouden met bet
kindertal lang gediscussieerd. Sommigen
wilden het n.l. - beschouwen als een
tijdeliJken maatregel.
Een voorstel tot schrapping van ge
noemde alinea werd met groote meer
derheid verworpen.
Op voorstel van Haarlem werd beslo
ten, art. 10 zoo aan te vullen, dat de
bijslag aan de uitkeeriDg, in geval van
onvrijwillige werkloosheid, zal geschie
den aan vak- en algemeene werklieden
organisaties. Rotteidam betoogde bij art.
11 de wenschelijkheid, om de verplichte
vervroegde winkelsluiting uit te breiden
tot de vergunninghouders. Het artikel
werd onveranderd goedgekeurd. Art. 12
werd op voorstel van Haarlem in dien
zin aangevuld, dat de gemeente als
regel haar gronden in erfpacht geve en
deze dus zoo weinig mogelijk verkoope.
Bij art. 15 stelde Amersfoort voor
achter de alinea„bij de belastinghef
fing worde met de draagkracht der ver
schillende groepen van ingezetenen zoo
veel mogelijk gerekend" in te voegen
„en wel ln progressieven zin." Deze
toevoeging werd aangenomen.
De overige artikelen van het concept-
gemeenteprogram werdeD, behoudens
kleine redactiewijzigingen, onveranderd
goedgekeurd.
De \corzitter sprak ten slotte den
wensch uit, dat, nu het gemeente-pro
gram eindelijk met heel veel moeite is
tot stand gebracht, het in de gemeente
raden weldra zal blijken, dat die moeite
niet te vergeefsch is geweest.
Wegens het gevorderde uur werden
de overige punten van de agenda tot de
volgende verbondsvergadering aange
houden. Na bet zingen van Ps. 7211
en na gebed ging de vergadering uiteen.
De uitbreiding van de staking is giste
ren, hoewel noemenswaard, tóch niet zoo
groot geweest, als men vreesde. Zelfs
werd hier en daar een kleine hervatting
van den arbeid waargenomen. In Luik
b. v. waren het eenige arbeiders in de
bouwvakken, die aan den arbeid togen
en in Antwerpen werd in het geheele
noordelijke gedeelte en vooral in de ha
vens door vele arbeiders het werk hervat.
Het aantal van hen, die eieren voor hun
geld kozen, weegt intusschen natuurlijk
niet op tegen het aantal personen, die
meenden eveneens het bijltje er bij te
moeten neerleggen.
Toch onderscheidde de dag van giste
ren zich maar weinig van den Maandag.
Behoudens een enkel incident, dat ge
lukkig met een sisser afliep straks
meer hierover zijn stad eu land van
rev olutionaire daden verschoond gebleven.
In Brussel werd men zelfs nog minder
van de staking gewaar, dan Maandag. De
vermeerdering van het aantal stakers
blijft sporadisch en is in elk geval klein.
Van socialistische en van anti-socialisti
sche zijde wordt veel overdreven, zoodat
men moeilijk een juisten blik op de
zaken krijgt. Alles loopt intusschen met
uiterste kalmteslechts te Gent heerscht
wat meer opwinding. In het Walenland
is de toestand dezelfde gebleven. Te Gent
neemt het aantal stakers sterk toe. Gis
termiddag moesten ongeveer 250 man
der burgerwacht een troep stakers, 600
man sterk, die zich bü een linnenweverij
had opgesteld, uiteenjagen.
De Indépendence schat het aantal sta
kers op 300.000 het cijfer dat wij gis
teren noemden, was natuurlijk ook
slechts een schatting doch het hl&d
constateert tevens, dat er van een alge
meene staking eigenlijk geen sprake kan
zjjn, omdat de diensten, die voor het
leven ia do grooto steden onmisbaar zijn,
niet verlamd zijn, daar de socialisten
zich hebbea bepaald de groote bedrijven
stil te leggen. Eerst morgen of overmor
gen hoopt men te kunnen zeggen of de
staking een succes dan wel een misluk
king is. De Peuple heeft weer een anderen
kijk op den toestand en meent zich niet
te vergissen, wanneer het aantal staken
de werklieden ophetoogenblikop 400.000
geschat wordt.
Wat Antwerpen betreft, heeft de stakiBg
ongetwijfeld reeds groote schade berok
kend aan het havenbedrijf. De toestand
liet zich aan vankeiy k echter ernstiger aan
zien, dan werkelijk het geval was. Te Ant
werpen werkten in de haven zelfs meer
arbeiders dan Maandag. En de ^Directie
der Red. Star Line, die voor het begin
der beweging had besloten geen ver
zendingen van goederen voor Antwerpen
meer aan te nemen, heeft dien maatregel
weder ingetrokken, omdat zy rekent
over een voldoend aantal werklieden te
kunnen blijven beschikken. Tal van
booten werken dan ook met volledige
ploegen. De arbeid aan de haven gaat
tot nog toe zijn geregelden gang, en
wat meer zegt, alles wijst ,er op, dat
weldra de toestand weer geheel normaal
zal zijn.
In het Luiksche heeft zich een ernstig
geval van sabotage voorgedaan, en wel
in de kolenmynan van Wareux en Alleur.
Zestien windassen zijn daar in de groe
ven geworpenloodsen zjjn omverge
worpen, en all ?rlei gereedschap vernield.
Overigens valt er weinig bijzonders te
melden. Over het geheele land wordt
gestaakt: te Louvière, en te Charleroi,
in Henegouwen en het Luiksche, te
Huy, Verviers, Laeken, Wetteren, Ho
boken, in de kolenmijnen der Borinage,
enz. enz.
In Hoboken had het Incident plaats.
De Nieuwe Gazet deelt daarover het
volgende mede:
De Gasmaatschappij had detusschen-
komst van het leger gevraagd om haar
fabrieken te beschermen. Generaal
Michel liet toen Zondagavond den bur
gemeester van Hobok9n per expresse
brief weten, dat by een bataljon naar
de gemeente zou zenden en dat de
officier die er het bevel over zou voereD,
de functie van bevelhebber der plaats
zou vervullen. By verzocht den burge
meester by gevolg züu macht aan den
officier in uwestie af te staan. De heer
Van Damme antwoordde generaal Michel
dat hy hem volstrekt niets zou afstaan
en dat hy, aangezien hy de hulp vau
het leger niet had ingeroepen, het
bataljon niet zou ontvangen. Maandag
morgen verscheen nochtans de afdeeling
soldaten en meldde de bevelhebber zich
ten gemeentehuize aan.
De burgemeester heeft hem zeer be
leefd, maar ook zeer uitdrukkdyk be
volen, niet alleen het gemeentehuis te
verlaten, maar ook zoo spoedig mogeiyk
van het grondgebied van Hoboken te
vertrekken. Hy voegde er by, dat hy
de soldaten weigerde te herbergen.
De officier die de bevelen van zyn
generaal uitvoerde, heeft aan het bevel
van den burgemeester van Hobokeu vol
daan en is met zyn bataljon weer ver
trokken.
Dit incident had dus nog al een kalm
verloop.
De liberale vereenigingen te Antwerpen
hebben een manifest verspreid, waarin
zy de rageering verantwoordeiyk stellen
voor de staking. In ons vorig overzicht
hebben wy aangetoond hoe de liberalen
tegenover de staking staan. Men voelt
natuuriyk aanstonds, dat hun geweten
gaat sprekan.
Bulgarüe, Servië en Griekenland kun
nen zich vereenigen met de vredesvoor
waarden in de laatste nota der mogend
heden genoemd. Griekenland stelt echter
voorbehoud op enkele punten, die nog
Diet in büzonderheden zyn geregeld, met
name de grensaf bakening van Zuid-
Albanië en de bestemming der Egeïsche
eilanden.
Volgens de dagbladen zal het antwoord
der bondgenooteD op de nota der mo
gendheden strekken tot aanvaarding der
bemiddeling van de mogendheden, met
onmiddellyke staking der vyandeiyk-
heden. De bondgenooten behouden zich
voor met de mogendheden van gedachten
te wisselen over kwesties die nog niet
in onderdeelen zyn opgelost.
Over een dag of twee, drie wordt hun
antwoord op de nota der mogendheden
verwacht, in elk geval kan het vóór
Zondag tegemoet gezien worden.
Het bericht als zou Montenegro de
eischen der mogendheden hebben inge
willigd en de blokkade zou zyn opge
heven, vinden wy niet bevestigd. In
tegendeel, de ministerraad, onder voor
zitterschap des konings heeft beslist,
dat de Montenegrynen de worsteling
moesten voortzetten, al zouden ze allen
omkomen, om de eer des vaderlands en
van het leger te reddeD. Wel schynt Ser
vië concessies gedaan te hebben.
We lezen in de N. R. C. althans een tele
gram van den volgenden inhoud: Het
bericht, dat Servië toestemt in het verlan-
