No. 152 1913
Maandag 31 Maart.
27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Stemmen uit onze Indië'n.
Binnenland.
Uit de Provincie.
Middelburg. Herbenoemd met ingang
van 1 April tot plaatsvervangend lid der
Kamer van Toezicht over de notarissen
en candidaat-notarissen, gevestigd alhier,
mr. E. Bonn, kantonrechter te Tholen
Zierikzee. Benoemd tot rechter in de
Arrondissements Rechtbank te Zierikzee,
mr. P. van Regteren Altena, thans sub-
stituut-gi ffier bjj de Arrondissements-
Rechtbank te Zutphen.
Serooskerke. Zaterdag hield de ver-
eeniging tot het verleenen \an hulp bjj
het ontstaan van brandschade «Helpt
Elkander", alhier, haar jaarlij kschealge-
meene vergadering. Uit 't verslag van den
penningmeester bleek, dat de ontvangsten
bedroegen f 4602 92, waarbjj f 3213.68 aan
premiesen de uitgaven f 2032,82, waar
bjj f 1235,655 aan brandschade en f 190.04®
aan teruggegeven inleggelden, zoodat het
mratschappeljjk kapitaal vermeerderde
met f2570,10. De aftredende commissa
rissen, dhr. P. Maas te Koudekerke en
dhr. C. Mesu te Vrouwepolder, werden
met nagenoeg algemeene stemmen her
kozen.
Schore. Toen Zondagnamiddag de ar
beider Willem Philipse met zjjn dochter
zich naar Kruiningen kerkwaarts hadden
begeven, had zjjn zoonte bjj het aanma
ken van de kachel de onvoorzichtigheid
te veel Petroleum te gebruiken, zoodat
hjj door de uitslaande vlammen zich
zoodanig in het aangezicht brandde, dat
onmiddelljjk geneeskundige hulp moest
worden ingeroepen.
VHssingen. Bjj het Cantate-comité voor
de onafhankeljjkafeesten hebben zich
reeds 150 zangers en zangeressen aan
gemeld.
Nleuwdorp. Het huisgezin, waarvan
wjj de vorige week meldden, dat het te
's-Heerenboek uit zjjn woning was gezet
en een onderkomen dacht te vinden in
een leegstaande woning alhier, is thans
met pak en zak naar Middelburg ver
trokken.
Hoedekenskerke, Bjj den burgemees
ter-strandvonder alhier is aangifte gedaan
van het aanspoelen van een kist inhou
dende een Inductieklos met 6 elementen,
behoorende bjj eene installatie voor draad-
looze telegrafie (Marconi-systeem).
Krabbendijke. Dhr. W. van Kruinin
gen geboortig alhier, thans arbeider-tele-
grafist te Arnemuiden slaagde op het j.l.
Donderdag gehouden examen te Utrecht
voor telegrafist bjj de staatsspoorwegen.
Borssele. Benoemd tot telegrambe
steller in plaats van mejufCorn. DnJjsse,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1 10 regels ƒ1.—, iedere regel
meer 10 cent.
Het Eerste-Kamerlid Van Deventer
heeft met de zending in Oost-lndië wei-
niggop, zoo zei hj), al voegde hjj er, in
den vorm van een pleister op de wonde,
aan toe dat hjj het werk van sommige
zendelingen wel waardeerde. En hjj
heeft dan ook in zjjne Eerste-Kamerrede
den tyrannieken eisch gesteld tot uitslui
ting vau de Christelijke Zending en het
Christeljjk Zendingsonderwjjs uitdeMo-
hamedaansche streken.
Zjjn alle vrijzinnigen in de Oost het
hierin met hem eens?
LLDe maas te wel, gelijk onder meer
blijkt uit de bijdragen voor der vrijzin
nigen verkiezingskas, uit Java naar het
Modderland gezonden.
Nu is daar ook wel geld bij van Chi-
neezen, dns van heidenenmaar het
leeuwendeel zal toch wel zijn geweest
van onze Nederlandsche vrijzinnigen.
De vrijzinnigen willen de Zending nog
wel gesteund zien, mits zjj zich bepale
tot den Evangelie-arbeid onder de hei
denen, niet onder Mohamedanen.
In hoever dit meenens is, wenschen
wjj niet uit te maken. Alleen herinneren
wij er aan dat indertijd minister Keu-
chenius door al wat vrijzinnig dacht is
tegengestaan, en in de Eerste Kamer
door het liberale lid Van Royen zelfs
van godsdienst-waanzin is beschuldigd,
omdat hjj onder anderen n geeriDgssteun
voor de Zending beoogde. En toch het
was bekend en meermalen in verschil
lende debatten herhaald, wilde onze
antirevolutionaire bewindsman aan Ko
loniën alleen de Zending onder de heide
nen, in geen geval die onder den Islam
bevorderen.
Doch, enfin, de heer v. Deventer geeft
nu verlof aan de Zending om te doen
wat in 1890 nog door zjjn geestverwan
ten in haar gewraakt werd.
Maar in geen geval wil deze toekom
stige minister van koloniën er in komen
dat zending gedreven woidt onder Mo
hamedanen.
Was de heer v. Deventer, toen bjj dit
als eisch stelde, de tolk van alle vr jjzin
nigen in India?
Hieronder volgi een schrijven van een
die er anders over denktmisschien ook
wel omdat hij laDger in Indië heeft ver
toefd.
De schrljv"»-, een rechtsgeleerde, de
heer Van Iterson, schrijft in het Week
blad van Vrijzinnige Hervormden, na
eerst een beeld gegeven te hebben van
de fatale werking der animistische levens
beschouwing, welke de inlander in den
archipel als alle Maleisch-Polyneslsche
volken heeft, als volgt:
.Wie eenmaal heeft gezier), hoe enorm
ver de Christelijke streken hier te lande
staan boven de Heidensche en de Moham-
medaansche, kan er, geloof ik, niet anders
over denken. En daarom heeft het me
wel wat geërgerd, toen in de polemiek
over de Christelijke zending van moder
nen en orthodoxen, in .De Hervorming"
het vorige jaar (1910) gevoerd, een der
debaters sprak van het „naieve bijge
loof", dat door allerlei duistere dogma's
zou worden verdrongen bij orthodoxe
zending. Wie met dat .naïeve bijgeloof"
in de practijk wat aanraking heeft gehad,
zal die uitdrukking niet weer gebruiken
het verraadt een ergerlijk gebrek aan
zaakkennis, als iemand, dergelijke dwaas
heden zeggend, zich toch een oordeel in
het openbaar over een onderwerp aan
matigt.
,Ik zou daarom zeggen Steun de zen
ding, in welken vorm ook, zooveel je
eenigszins kunt, met opoffering van wat
de Protestanten verdeeld houdt. Wat
hier ten slotte in de eerste plaats prac-
tisch wordt gebracht, is het Christendom
boven geloofsverdeeldheid, en elke zen
ding werkt daartoe mede. Is er alleen
samenwerking mogelijk op den grondslag
der orthodexie, werk dan moo in het
belang vau de boven orthodoxen en mo
dernen staande beginselen van het Chris
tendom, en geloof mij, dat in de practjjk
hier van het verschil niet zoo razend
veel zal worden bemerkt, maar dat de
maatschappij in elk geval belangiijk
wordt gebaat."
Nog een«, dit is geen man van rechts
die aldus spreekt, maar die toch den
moed grijpt om aan de kaak te stellen
de dwaasheid van hen die het als het
toppunt van liberale wijsheid aanbevelen
den inlander maar in zjjn naïeve bijge
loof te laten voort-, of liever achteruit
varen.
Naar aanleiding van mr. Van Deven-
ters laatdunkende uitlatingen tegen en
over de Zending heeft tusschen dezen
heer en de redactie van De Nederlander
een ernstig debat plaats gehad, waarvan
gerust mag gezegd worden dat de heer
Van Deventer het daarbij heelt afgelegd.
De heer v. Deventer die veertien dagen
in Britsch Indië vertoefde, meende van
de verhoudingen daar zooveel te weten
dat hjj er zich op kon beroepen.
Zoo beweerde hij onder anderen dat
de (Engelsche) regeering tegenover de
Zending en het Onderwijs een gereser
veerde houding aanneemt, en dit laatste
belemmert wanneer het bedoelt den Is
lamiet te kerstenen(terwijl ook deze
laatste zelve zeer vijandig tegen dat
Ch istelijk onderwijs over staat.
Bedoeld Eerste-Kamerlid, hierin gese-
cundeerd door De Nieuwe Courant, had
oir.kend dat (hetgeen De Ned.) beweerd
had, de onderwijspolitiek, door het libe
rale Engeland in zjjne Koloniën gevolgd,
in alle wezenlijke trekken overeenstemt
m t het huidige als clericaal uitgekreten
onderwijsbeleid in Indië, waartegen het
concentratieprogram de JnDi-troepen te
wapen roept.
De schrijver in De Nederlander die op
grond van een tweejarige ervaring het
tegendeel kon volhouden, stond perplex
van zooveel onjuistheid en oppervlak
kigheid van dezen toekomstigen vrijzin
nig democratiscben minister, en toog op
onderzoek uit bjj zekeren heer Bland
(spreek uit Blend) ,die gedurende dertig
jaar op het Malakka-schiereiland Resi
dent wao, hetzjj in de Strait Settlements,
als Singapore en Penang, hetzij in de
Federated Malay States, als Negri Sem-
bilan, doch die sedert twee jaar gerepa
trieerd is en zich in Zwitserland vestigde.
Gedurende deze dertig jaar was hjj lid
van den Centralen Raad van Residenten,
waar de te volgen gedragslijn van het
Britsche bestuur steeds wordt vastge
steld. En bovendien maakte hjj voor de
Britsche regeeriDg nog een tweetal studie
reizen in onzen Archipel. Das wel een
man die vertrouwen verdient, al was 't
ook maar hierom dat dertig jaar meer is
dan veertien dagen.
Aan dezen mijnheer Bland du heeft
de schrijver uit De Nederlander persoon
lijk inlichtingen gevraagd, n. 1. hoe de
houding is van het Britsche gouverne
ment tegenover de zending en in zake
het onderwijsen welke zjjn de resultaten
dezer politiek?
De heer Bland gaf antwoorden, die de
beweringen van den heer v. Deventer
volkomen logenstraften.
Hjj zeide:
.Zoowel in de Straits, als in de Fe
derated Malay States, als in de Feuda
tory Malay States zien wij", zoo luidde
het antwoord, .iedere Christelijke zen
ding, onverschillig welke, gaarne zich
ontwikkelen, en verre van haar een
stroobreed in den weg te leggen, steu
nen wjj haar en helpen baar voort,
hoewel niet financieel. Want wjj mee-
nen, dat wjj zendingsarbeid en regee-
ringsarbeid niet moeten verwarren.
Vooral in een land van Islkm zoude
dit noch in het belang van den eerster,
noch in dat van den tweeden z(jn. De
regeering evenwel steunt de Christelijke
zending gaarne als cultuurbrengstor. Kn
met beslistheid brengen wjj de sedert
1857 vastgelegde beginselen in toepas
sing, volgens welke de regeering in
godsdienstige aangelegenheden nimmer
ingrijpt, doch alle religie vrjj spel laat*.
,In Singapore, Penang en Wellesley",
antwoordde de heer Bland, „en feitelijk
ook in Malakka, bestaat leerplicht voor
ieder gezin, dat zich binnen een afstand
van 3l/i K.M. van eene school, hetzjj
gouvernementsschool, hetzjj zendings
school bevindt, en tegenwoordig wordt
hetzelfde principe ook in de andere
staten toegepast".
»Het is ons te doen om goed onder
wijs", vervolgde mjjn zegsman. Met den
geest er van bemoeien wjj ons echter
niet. Op onze scholen vindt men Chi-
neesche, Hindoeïstische en Moeslim
onderwijzers evenzeer als orthod'x-
Christeljjke en wjj letten enkel op de
resultaten van hun ouderwjjs. Overigens
spreekt het wel vanzelf, althans voor
iederen Brit, dat het gouvernement zich
van het geven van onderwijs liefst zoo
veel mogelijk ontlast. Bestaat er dus
ergens een redeljjk goede zendingsschool
dan zullen wjj ons wel wachten er een
gouvernementsschool naast te plaatsen.
Waartoe zou dat dienen t En zoo ergens
de bevolking aan eene zendingsschool de
voorkeur zou geven, zoodat de gouverne
mentsschool ontvolkt werd, dan zullen
wjj ons haasten deze laatste op te heffen.
Waartoe toch zou men dubbele kosten
maken Dat zou economisch vau al te
slecht beleid getuigen. Om u overigens
van onze voorliefde voor bijzonder onder
wijs te overtuigen kan dienen, dat wjj
aan de zendingsscholen per kind subsidie
geven, indien de resultaten van het onder
wijs er voldoende zjjD, en wel Daar gelang
van deze resultaten eerste, tweede of
derde klas subsidie. Nog onlangs, te weten
in 1909, werden deze subsidies aanmerke
lijk verhoogd.»
En wat de heer v. Deventer beweerd
had, dat het subsidie ingetrokken wordt,
zoo het onderwijs op de zendingsscholen
niet volkomen neutraal is, dat werd door
den heer Bland beslist ontkendevenzeer
als dat de inlander tegen het Chr. onder
wijs iD verzet komt, mokt, of vrees voor
oproer wekt.
«Kijk eens hier", zïide hjj, //indien men
in uwe Indiën mokt, komt dat door in
vloeden van buiteD, hetzij door de actie
van Nederlanders, die met den heer Van
Deventer samengaan, hetzjj door de kui-
pe: jjen der Panislamieten uit Egypte. Met
deze laatste fanatiekeu hebben wjj zelf
ook een paar maal te stellen gehad. Men
kan er zich niet voldoende tegen in acht
nemen. Het zjjn staatsgevaarlijke liedeD,
de leerlingen van de zoogenaamde Wni-
versiteit ,E! Ahzra» te Cairo, die alom de
volkeD willen opstoken tot moord op de
Christenen, tot gewepend verzet en op
stand, om zoodoende te geraken tot de
zuivere toepassing van Moehammed's
leer, de verbreiding van Islhm met het
scherpe zwaard gansch de weield door.
Ongewenschte buitenlanders van dit slag
doet men wjjs zonder omslag de deur te
wjjzen. Ik heb dertig jaar lang met Ma
lei ërs omgegaan, en weet te goed, dat zij
uit zichzelf tot zoodanige houding niet
komen.
Ons Britsche gouvernement heeft
steeds het grootste succes gehad op het
Malakka schiereiland met te zeggen:
Religie? Dat moet ge zelf weten. Wij
zullen er U niet om hindereD, en er U niet
om helpen. Wjj z(jn er niet om uw geeste
lijk, doch om uw wereldlijk welzjjn.Komt
de Christelijke zending ons bjj onze zorg
voor dit laatste te hulpe, bijvoorbeeld door
onderwijs, of ziekenverpleging, of anders
zins, wjj zullen haar rjjkeljjk steunen met
raad en daad ea geld
Dergelijke stemmen van menschen die
Indië kennen wegen meer dan de ver
maningen van hen die er een korten tjjd
per auto zjjn doorgereisd, en zich dan
nog beroepen op toostandon die zo slechts
veertien dagen in de gelegenheid waren
te doorschouwen
31 Maart 1913.
Een grootach gebeurenMen schrjjft
aan den redacteur van het roefje in De
Ned.:
Als het nu even stil is in de Roef,
Schipper, wilde ik tot vermaak van de
passagiers wel eens even hier voorlezing
doen van eenige zinsneden uithetTele-
graaf-verslag over den voetbal-wedstrjjd
//Holland*- Engeland.
Aan het begin
.Het is de geestdrift van Holland, die
zich baan breekt. Engeland geslagen te
hebben, is thans onze grootste roem.
Hoe hebben onze jongens er voor ge
streden, hoe moet deze overwinning hun
tevreden stellen.
't Was een grootsch slot van een
grootsch gebeuren
Hoe die geestdrift zich baan breekt,
vertelt de Telegraaf-man aldus
.Maar bepaald onvergetelijk was ons
dezen merkwaardigen middag het mach
tig, daverend, loeiend gebrul, dat opsteeg
uit de saamgepakte menigte bjj het
tweede doelpunt door De Groot.
We zagen een meneer zeker twee me-
ér van den grond springen van pleizier.
Hoe bjj 't hem lapte is een raadsel, maar
hjj deed het.
Een andere heer stormde op een kell-
ner af, ontlastte den onthutsten gany-
meed van alle glaasjes die hjj op zjjn
bord droeg, en sloeg ze met tooverachti-
ge snelheid naar binnen. Een derde
knoopte zjjn oranje-zelfstrikker van zjjn
hals en begon er mee te zwaaien.
Maar bepaald trtflend was het doen
van een juffrouw op een der staan-tri-
bunes, toen De Groot zjjn kunststuk vol
bracht had. Zj) daalde twee of drie treden
van de tribune af, baalde een onmeteljj-
ken zakdoek te voorschijn, strompelde,
snikkend van aandoening, op een wild
vreemden meneer op den began en grond
af, begroef haar hoofd aan den boezem
dezes uiterst verbaasden heers en huilde
daar haar overkropt gemoed uit.
Schipper, Schipper I Je roef-passagiers
brullen ook.maar van 't lachen
'amerkiezingen. De A. R. kiesveree-
niging te Arnhem heeft voorloopig can
didaat gesteld mr. J. A. de Wilde, den
Haag. Dhr. H. A. van Dalsum, no
taris te Hulst, zal candidaat worden ge
steld in het district HonteDisse. - De
Chr. sociale party zal te WjJk-bjJ Duur
stede een eigen candidaat stellen. De
Ned. meldt, dat de chr. historischen in
het district Zutphen dr. J. Th. de Visser
te 's Gravenhage voorloopig candidaat
gesteld hebben.
Dienstregeling S.S. Het ontwerp zo
merdienstregeling voor de Staatsspoor
is door den minister van Waterstaat
goedgekeurd.
Motor-mitrailleur. Op de schiet
baan bij de Waalsdorpervlakte bjj Sche-
veningen zjjn Zaterdagmorgen proeven
genomen met den motor-mitrailleur,
welke proeven vermoedelijk aanleiding
zullen geven tot het oprichteD van een
Nederlandsch Vr jj willigers-militair-mo-
torwielrjjderscorps.
Iweeae Kamer. Naar de N. R. C.
verneemt is de voorzitter van de Tweede
Kamer van plan om in de vergadering
van Dinsdag voor te stellen, tegen S
April voor openbare behandeling aan de
orde te stellen de wetsontwerpen nos.
235, betnflende de oprichting van een
nieuw rjjkskrankzinnigeDgesticht (sup-
pletoire begrooting van binnenlandsche
zaken voor 1913); 190 telefoon-exploita
tie (suppletoirs waterstaatsbegrooting
voor 1912) en 60 oprichting van een
Cultuurbank) suppletoire. begrooting van
Suriname voor 1912) en zulks mot hot
oog op de bjj die wetsontwerpen in acht
te nemen termijnenen voorts nog
eenige kleine wetsontwerpen.
Naar de lel. verneemt, heeft[Jde
burgemeester van Zaandam, jhr. mr. C.
A. Eiias, in het comité-generaal van den
raad medegedeeld, dat hjj, als de loo-
pende termijn van z(jn burgemeester
schap is verstreken, hjj zjjn ambt zal
neerleggen.
De Weesinrichting te Neerbosch
zal in Juni haar 50jarig bestaan feeste
lijk herdenken.
Chr. Letterkundig Verbond. In de
verleden week gehouden jaarvergadering
werden de aftr. Besiuursleden, de heeren
A. J. Hoogenbirk en L. Kupèruf, her
kozen. Het 12'/» jarig bestaan van het
Verbond zal in de zomervergadering van
dit jaar worden gevierd. Een commis
sie van voorbereiding is reeds benoemd.
De le luit. jhr. W. C. M. de Jonge
van Ellemeet, van het eskadron ordon
nansen, is overgeplaats van 's-Graven-
hage naar Deventer.
Bjj K. B. van 28 dezer is met ingang
van 1 April benoemd tot commies bjj
het Rjjksarchief te Utrechtjhr. mr. B.
M. de Jonge van Ellemeet, thans adjunct-
commies.