No. 151 1913
Zaterdag 29 Maart.
27e Jaargang.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Binnenland.
De Balkan-Oorlog.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers„0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
29 Maart 1913.
In vrfjziniDge verkiezingspamfletten
zal dezen zomer naast Van de Laar,
Keüchenius, Enka misschien, Bronsveld,
ook de naam van dr. J. W. Gunning ge
noemd worden als den bevoegden criti
cus die den moed had om 't tegen de
rechtscbe regeering op te nemen en de
vrye school als onderwjjs-instituut te
wraken.
Daarom achten wg het noodig de ge
schiedenis even op te halen.
In een verkiezingsvergadering waar
een liberaal sprak en een anti-revolu
tionair in debat ging, waagde zich ook
genoemde schoolopziener en beschuldig
de de chr. scholen van te onvoldoende
geschiedenis-onderwijs, en de chr. school
besturen van het niet behoorlijk beste
den der rijkssubsidie.
Schoon hij Amsterdam op het oog had,
hebben de chr. scholen en schoolbestu
ren over bet gansche land deze onbewe
zen beschuldiging aangetrokken.
Niet dat zij er niet tegen zouden kunnen
of de volmaaktheid reeds zouden heb
ben bereikt, en ook niet omdat het on
mogelijk zou zjjn, dat ergens op de chr.
school in een bepaalde klas het ge
schiedenisonderwijs onvoldoende was;
maar omdat de beschuldiger dat uitsprak
in een politieke vergadering van de te
genstanders, geen bepaalde school noem
de, en daardoor de verdenking op alle
scholen zitten liet; bovenal echter om
dat by hetgeen hij zoo 't waar is
wat hij zij in zijn ambt was te weten
gekomen, niet terstond aan zijn chef
(den minister van binnenlandsche zaken)
had gerapporteerd of zelfs maar met de
betrokken onderwijzers en schoolbestu
ren gesproken had, doch het allereerst
aan de gioote klok hing en het predikte
op de straten van Askelon.
Begrijpelijk is dan ook dat de verga
dering van schoolbesturen en gedele
geerden van de afd. Amsterdam en om
streken der //Vereeniging van Chiist.
onderwijzers en onderwijzeressen in Ne
derland en de Overzeesche Bezittingen"
de dubbele beschuldiging onderzocht, de
eerste als volkomen onjuist verwierp, en
door de tweede, als zonder eenig bewijs
geuit, zich diep beleedigd achtte;
en besloot door een weldra te publi-
ceeren stuk het eerste te bewijzen en
van het tweede den beschuldiger bewijs
te vragen.
De heer Heerema, hoofd van een Ghr.
instituut te Amsterdam, die het in de
bewuste kiezersmeeting van 19 Feb. al
met dr. Gunning aan den stok had naar
aanleiding van diens zeer oppervlakkige
beschuldigingen, schrijft in Eet fader-
land onder meer;
Van het dien avond door dr. Gunning
meegedeelde, is nog geen letter in het
Regeeringsverslag verschenen en zal er
in dien vorm ook nooit in verschijnen,
omdat het van a-z onjuist is, voorzoover
hpt 't Christelijk onderwijs raakt.
Wat ik bewijzen moet en zal.
Blijkens een e; quête, gehouden bij alle
hoofden van Prot. Chr. Scholen in het
district Amsterdam, is er van een gron
dig eenigszins algemeen onderzoek geen
sprake geweest. In de laatste jaren wor
den ten gevolge v.*n een uitnemenden
maatregel, naar ik meen op initiatief
van den inspecteur Fabius genomen, aan
de hoofden van scholen enkele schrifte
lijke vragen gesteld over een tweetal
vakken van art. 2 der wet van het L. O.
Daarvoor werden gecombineerd de val
ken aaidrykskunde eD geschiedenis Er
werd geïnformeerd o.a. naar de voor die
vakken gebruikte leerboeken en hulp
middelen. Een oordeel over de waarde
van het gegeven onderwijs kon daaruit
uit den aard der zaak niet worden afge
leid, vooral niet voor het vak geschiede
nis, waar de viva vox van den onder
wijzer zoo'n allerbelangrijkste plaats in
neemt. B(j enkele collega's was in de'
maand December 1912 min of meer ter
loops door den Arrondissements-School-
opziener by diens bezoek het vak ge
schiedenis by het gesprek met het hoofd,
aaDgeroerd; een zeer enkele maal had
de schoolopziener mondelinge en op één
school schriftelijke vragen gesteld. Vol
gens mededeeling aan de betrokken hoof
den was de indruk gunstig, by sommigen
zelfs zeer gunstig. Dr. Gunning zelf stelde
nergens persoonlijk een onderzoek in. De
rapporten van de Arr.-Schoolopzieners
konden Z.Ed. Gestr. op 12 Februari nog
niét bereikt hebben. Vragehoe kan een
wetenscbappeiyk hoogstaand man als dr.
Gunning zulk een lichtvaardig, met den
feiteiyken toestand totaal strydig oordeel
uitspreken
Het tweede punt geldt onze besturen.
Zy word9n beschuldigd het door den
staat te hunner beschikking gestelde
geld niet te hebben besteed tot het doel,
waartoe het hun verstrekt was, d. w. z.
het te hebben onttrokken aan zyne be
stemming.
Was de heer Gunning, toen hy deze
zware beschuldiging uitsprak, zich ge
heel bewust van de draagwydte zynër
woordeD Ieder, die eenigszins den feite-
ïyken toestand kent, en dr. Gunning,
beter dan iemand anders, weet, dat deze
beschuldiging, kant noch wal raakt.
In de laatste jaren is het voor een
Christeiyk onderwyzer gewoon een genot
om te leven. Met een veerkracht waarop
ieder voorstander van het vrye initiatief
trotsch moest zijn, doet het ééne bestuur
ca hst andere nieuwe schoolgebouwen
verryzen, die door deskundigen om het
zeerst worden geroemd om hunne net
heid en doelmatigheidverbeteren ze de
leermiddelen en vullen die aan op een
wyze die men voor 10 jaren roekelooze
verkwisting zou hebben genoemd en
brengen ze de salarissen op een hoogte,
die den ouderen onder ons duizeling
wekkend moet schynen. Weet Dr. Gun
ning dit niet P Dit weet Dr. Gunning beter
dan iemand anders. De teekeningen en
ontwerpen, zelfs van verbouwingen, wor
den hem gezondenby vele wordt met
zyne adviezen terdege rekening gehou
den. Ieder verslag van de Commissie van
Toezicht op het L O. te Amsterdam geeft
er inlichting overde salarissen worden
den Districts Schoolopziener ieder jaar
meegedeeld op model A (pensioen en
dienstjaar), bovendien nog op een afzon-
deriyken iyst voor eiken onderwyzer.
Het enorme verschil moet hem opgeval
len zyn. Onder de nieuwe schoc'gebouwen
uit den allerlaatsten tyd noem ik2
scholen van de Vrye Chr. School (Tol
straat en Bredsrodestraat), 2 scholen van
de Vereen, van lager ondorwys op Gertf.
grondslag (Nassaukade en Javastraat) de
Savornin-Lohmanschool (Helmersstraat),
de Gerei. School in de Veerstraat (in
aanbouw), de school van de Vereen, v.
Chr. Schoolonderwys, Rapenburg 47 de
Bentinek-sehool der Ned. Herv. Gemeente
(aanbesteed).
Met de zeer kostbare verbouwingen op
andere scholen beliepen de kosten tonnen
gouds. En onze districtsschoolopziener
zou dit niet weten 1 En de redevoeringen
die h|j by de opening van sommige er
van hield en de goede W8nschen, daarby
door hem geuit?
Laat ik besluiten met eene aanhaling
uit het Regeeringsverslag, pag. 208, jaar
gang 1908/19.9 van de volgende verkla
ring van den inspecteur der 3e inspectie
(Friesland, Groningen, Drenth8 en Over-
ysel), voor zoover my bekend geen man
van rechts
„De in de laatste jaren verhoogde Ryks-
bydragen zoowel voor de byzondere
school zelve als voor de opleiding der
onderwyzers heeft een gunstigen invloed
gehad Gp de inrichting der school, de
leermiddelen en schoolmeubelen, alsook
op het onderwyzend personeel. In aller
lei opzichten is men, vooral na de wets
wijziging van 1905 (cursiveering van my)
met rassche schreden vooruitgegaan, het
was of men voelde ten achteren te zyn
en nu dit tekort zoo spoedig mogeiyk
wilde inhalen. De geiykheid tusschen het
openbaar en het byzonder onderwys is
meer en meer een feit geworden en deze
wordt ook door de meeste voorstanders
der openbare school niet meer aanvaard
als een noodzakeiyk iets, waarin men zich
thans wel moet schikken, maar zy vindt
ook by hen waardeering, omdat er uit
voortvloeit eene in velerlei opzichten
heilzame concurrentie met het openbaar
onderwys dat ook daardoor tot grooter
krachtsinspanning wordt geprikkeld".
Wy waren wel wat uitvoerig met deze
aanhalingdoch hier gold 't een belang-
ryke zaak, een valsche beschuldiging,
een legende, tot een waarheid opgebla
zen, die door den tegenstander allicht tot
verkiezingswapen tegen ons zou worden
gebezigd.
Want in den komenden stembusstryd
zal de vrye Chr. school het gedaan heb
ben, let er maar op.
Daarom moet onze leuze alsdan zyn,
niet: tegen de openbare school, daar
zullen de openbare onderwyzers zeiven
voor een deel wel aan b!y ven doen; maar
voor de vrye school!
Wy wezen vroeger reeds op de weinige
schriftkennis onzer hedendaagsche ge
leerden, en noemden als voorbeeld Wil
lem Kloos, die in zyn boek over Rhynvis
Feith woorden uit den Romeinenbrief
aan Feith zeiven toeschreef. Maar nu
heeft De Nederl. weer een tweede exem
plaar gevonden die al even weinig van
den By bel afweet. Het is C. Bake, doctor
in de rechtswetenschap, die in Huygens'
„Ooghentroost" lezende stuitte op deze
regelen
„Des Pottebackers wil is meester van
[syn aerde,
„Misbruykt hy 't aerden vat tot diens
ten van onwaerde,
„Wat reden heeft het vat te seggen
[waerom dus,
„Waerom en ben ick niet soo kostelick
[als flus?
Mr. Bake las dit, herlas hetO, dat
beeld 1 Dat beeld moest een oorsprong
hebben, en als het een oorsprong heeft,
dan moet ik het vinden, en als ik het
gevonden heb, dan moet ik het den volke
verkondigen, dan moet het door den druk
verspreid wordenO, dat beeld 1 Mr.
Bake vond dat beeld, en zie, hy heeft
het niet voor zich alleen bewaard, neen,
hy heeft het in een weekblad openbaar
gemaakt, een weekblad voor school
en leven. Maar we mogen u niet lan
ger in spanning houdenMr. Bake
schreef, hy schreef het met glorie-inkt:
„Dat beeld van den pottenbakker is ont
leend aan den By bel" 1
Ontzagiyk! Aan den Bybell Maar de
biydschap van mr. Bake was nog niet
ten einde; hy gedacht met schrik, dat
men hem eens niet gelooven zouer
moesten bewysplaatsen genoemd wor
den. Maar hoe Die Bybel was zoo groot
zoo dik. En by de inhoudsopgave was
geen register gevoegdHet is in dezeD,
mr. Bake's duistersten der nachten ge
schied, dat hy licht kreeg, veel licht,
ryk licht.
En jubelend mocht hy schry ven„Wilt
ge tot staving van deze bewering bewys
Wel, ik heb het gevonden met de hulp
van,/Trommius' Concordantie'
Daar stond het inOp de L. 1 Op leem 1
Op de P.Op pottebakker En met kin-
deiiyken y ver schreef mr. Bake ze op
Ps. 2 9, Jes. 2916, Jes. 8014, Jes. 648
en Jer. 186.
Is het niet verrukkeiyk van naïeviteit
Eindeiyk, in den jare 1913, Huygens'
beeldspraak en haar oorsprong ontdekt 1...
O, we maken schoolen de heeren
makenleven I merkt De Ned. heel
fyntjes op.
P) De Nederl., hier door ons tot aan 't (inde
geciteerd, bedoelt het tijdschrift „School en
Leven" van Januari jl.
i
2tan het zoo niet
Het zal zeker van belang zyn voor
den loop der zaken, dat de coalitie, al
thans tot de eerstvolgende grondwets
herziening achter den rag is, biyft
voortbestaan.
Gedane zaken nemen geen keer.
Kunnen nu by bet tot stand brengen
van vast accoord tusschen de drie par
tyen de districten Ommen en Ede niet
worden uitgeschakeld? Er biyven dan
toch nog 98 districten over.
Dit uitschakelen kan met te minder
bezwaar geschieden, omdat hier twee
anti-revolutionairen uitvielen en de anti
revolutionaire party naar proportie in
de Kamer toch nog zeer ruim vertegen
woordigd is.
In Ommen en Ede kan men dan on
derling de zaak uitvechten. En wie er
gekozen worden, de afgevaardigden zitten
en stemmen toch immers rechts?
Een oud lied.
In een verzameling van nieuw-Griek-
sche volksliederen, door A. Schrader
(Berlin 1910, Ledermann), is opgenomen
het oudste gedicht over de inneming van
Adrianopel in 1861. Sultan Moerat ver
overde toen de stad, en maakte die tot
zijn residentie. Hy breidde zyn gezag
uit tot flen Donau en dwoDg de Bulgaren
en Serviërs, in zyn legers te dienen.
Thans is het blad gekeerd.
Het eenvoudige oude lied vertaalt de
N. C. als volgt:
De nachtegalen van Wallachye, vogels
[van 't westen, weenen.
zy weenen laat, zy weenen vroeg, zy
[weenen ook op den middag.
Om Adrianopel weenen zy, dat schrikke-
[ïyk werd geplunderd
Op de drie groote feesten die het
[jaariyks vroom viert
Kerstmis met den kaarsenglans,
[Palmzondag met de palmen,
En ook nog op Paaschzondag, toen
[Christus herrees.
Het N. v. d. B. weet mee te deelen,
dat de groote Officierenpromotie van avond
in de Staatscourant komt.
Het *yfde vacantiekamp van Volks
weerbaarheid zal dit jaar van en met 25
Juli tot en met 7 Augustus gehouden
wordeD, evenals vorige jaren op een
heivlakte op de Veluwe, aan den weg
tusschen Harderwyk en het Uddelermeer,
10 minuten van het station Harderwyk.
N. R. O.
Kamerverkiezingen. Van A. R. zyde
is, naar de Standaard meldt, voor het
district Tietjerksteradeel, de heer C. van
der Voort van Zyp (attr.) opnieuw can-
didaat gesteld. De A. R. kiesvereeni-
gi g te Enkhuizen heeft dhr. N. Ooster-
baan (aftr.) voor het district Enkhuizen
opnieuw candidaat gesteld.
Er is sprake van, dat de Duitsche
keizer, die binnenkort te Homburg komt,
by die gelegenheid een bezoek zal bren
gen aan H. M. de Koningin en Z. K. H.
den Prins te Ober-Ursel.
Nieuwe Indische postzegels. Naar de
Maasbode verneemt, zyn nieuwe Indische
postzegels in aanmaak. Op de plaatdruk
zegels is H. M. de Koningin afgebeeld
geflankeerd door twee palmenop de
boekdrukzegels kykt H. M. op zee naar
een koopvaardyschip. Op de zegels met
groot waardecyfer, zyn de stippeltjes ver
vallen, zoodat ze iD een witten onder
grond staan, juist alb de Hollandsche
zegels.
Een nieuwe partij In de Ned. lezen
wy het volgende:
Naar het schynt is er weer een nieuwe
Obristeiyk-politieke party op komst, dia
zich tooit met een ouden naam, n.l. dien
van „Vry Antirevolutionaire party, en
als zoodanig een program rondzendt van
28 artikelen, even onbeholpen van styi
als van gedachtengang. Het voornaamste
er van is, dat deze party bestrydt„de
Antirev. en Chr. Historische partyen die
een succes-politiek voeren uit begeerte
om de macht in handen te hebben," is
voorts: „tegen samenwerking met de
Roomsche party," bestrydt „de Vryzin-
nigen omdat zy de rede op den troon
plaatsen," als ook allen „die den klas-
senstryd prediken als blinde werktuigen
van den Satan." Zy is voor Evenredige
Vertegenwoordiging, voor Algemeen Kies
recht, tegen „een TariefwetherzieniDg
waardoor de arbeidende stand gedrukt
wordt."
Merkwaardig is ook dit: Zy is tegen
elke verzekering, hetzy Staats- of Parti
culiere, omdat elke verzekering in ïyn-
rechten tegenspraak met Gods Woord
en een verloochening van Zyne Voor
zienigheid is," doch noemt „voorziening
iD de behoeften van de ouden van dagen
en der armen," een „dure roeping voor
de bezittende klasse."
Eindeiyk; „zy is tegen een Staatsschool
die ontaard is in een zoogenaamde neu
trale, zy is tegen byzondere scholen als
zynde sectescholen en is geroepeD by de
Overheid aan te dringen dat de Bybel de
plaats op de school weer inneemt van
voorheen, omdat Gods Woord zegt: De
vreeze des Heeren is het beginsel der
wysheid en de Overheid als Gods diena
resse hierin hare roeping heeft te ver
vullen."
Ware het niet dat de steller van dit
fraais voor zyn denkbeelden zicb*steeds
op, vooral averechts geplaatste Bybel-
teksten beroept, men zou geneigd zyn
dit naamloos toegezonden „program" als
een ietwat te vroeg verschenen April
grap te beschouwen
Er komt toenadering.
Naar Reuter verneemt, zal Bulgarye
in zyn antwoord, dat nog niet is bekend
gemaakt, daar het ter overweging is by
de andere bondgenooten, het bemidde
lingsvoorstel der mogendheden aanne
mer, behoudens van ODvoorwaarde-
ïyke aanneming is dus nog geen sprake
de daarin voorgestelde grensiyn
(Midia-Enos) en de kwestie der oorlogs
schatting. Dit biyven nog steeds de
struikelblokken. De Turk scbynt nu
zelfs zyn nederlaag nog niet te willen
erkennen. De tegemoetkomende houding
van Bulgarye valt daarom te meer in
het oog.
Het zal er in toestemmen geen haven
aan de Zee van Marmara te krygen, in
dien de mogendheden genoegen nemen
met de grensiyn Midia-Golf van Saros.
Dan zullen de kust van de Zee van
Marmara en de zeeëngten in handen
van Turkye blijven. Indien de mogend
heden in beginsel het betalen eener
oorlogsschatting door Turkye aanvaar
den, zal Bulgarye de bepaliDg van het
bedrag aan de mogendheden overlaten.
Het feit, dat Turkye zelf Ihans zyn
j nederlaag nog niet schynt te willen er
kennen, zal Bulgarye meer uit militaire
dan uit politieke overwegingen mis
schien dwingen de Tsjataldzja linie aan
te vallen. De vyandeiykheden zullen
mitsdien niet woiden gestaakt, totdat
de hoofdvoorwaarden van den vrede,
door de bondgenooten gesteld, door Tur
kye zyn aangenomen.
Wanneer zal de Turk het trotscha
hoofd buigen?
De toestand in Adrianopel was niet
zoo wanhopig, als men die aanvankeiyk
afschilderde. De ontbering kan niet zeer
groot geweest zyn, want er moeten vele
verborgen en goed bewaakte depóts ge
weest zyn, die de belegerden geregeld
van voedsel konden voorzien. Vele van
deze bewaarplaatsen zyn door door de
Turken vóór hun vlucht in brand ge
stoken.
