Na 150 1913
Vrijdag 29 Maart.
27e J&argaüj
f
Jongens
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
risli
I burg
j. louws
irkenshok,
er
it en een
id
It,
A. S J.
nde Meid
|rse,
I Goch, Crefeld
Soes gesn re»'
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ui!
Binnenland.
Job - Faust.
Uit de Provincie.
kap,
Noordweg.
|ng beschik-
G r ij p s-
Dz
o sk e r ke
|en kan be-
'zKats.
lerij behulp-
]nde ploegen
r. fr. onder
fckantoor te
I
soon. Adres
raat 7,
s s i n g en.
^n aan de
loskerk e
la. s.
IWilhelmina-
iich te ver-
K ap e 11 e.
ld ESU S".
lam.
16 9,30 12,—
17 8,30 9,30
118 9,30 10,30
19 9, - 11.—
12010,30 12,-
12111— 12,-
|22 6,30 12,—
12811,- 11»—
124 6,30 1,—
|25 8,30 11,
126 8.30 11,—
h 27 6,- 1,-
12810,- 12
29 8,30 12,-
1.30 9,30 12,30
pr es® datum '8
tw«ede gstal i«
7.*6
7-5fc
8.17
8-S5
9.10
9-47
10.43
11.32
I2.29
11-35
12.17
7-bS
8.05
8.12
8.2G
8.27
8.36
8.46
8.53
9.08
9.11
9.17
9 29
9.4O
9-49
i0.—
10.46
13.13
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
U1TG4VE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
k Zij, die zich met 1 April a.s. op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog in
Maart verschijnende nummers gratis, j
Ophouden van abonnementen kan
alleen bij het eindigen van het kwar
taal geschieden.
Bt, - Goes,
De kwestie, in 't stuk van Collega
Van der Kooy besproken, is een ontzet
tend moeilijke kwestie. Als men zoo'n
redeneering leest onze geachte Col
lega is een zeer logisch man zegt
men allichten hiermee is de zaak afge
daan, maar als men dan weer de stem
men uit Indië hoort zoover ik weet,
zingt alleen dr. Scheurer een ander lied
voegt men er bQen toch.
Neen, de zaak is niet met logische
redeneering uit te maken, en ik geloof,
dat wij er in elk geval voor passen moe
ten, een steen te werpen op heD, die
meenen als Christen de Gouvemements-
school te mogen en te kunnen dienen,
al zou ik voor mij niemand durven raden
stel u voor deze beschikbaar.
Geen heil zie ik echter in de oplossing
der kwestie door „het overdragen der
school aan de rechthebbenden, voor welke
rechthebbenden in Indiö deZ/ndingkon
optreden".
Vooreerst heeft de Zending al zulk
een last op de schouders, dat de last
der scholen er bwalj|jk nog bovenop ge
laden kan worden (ik denk hier niet aan
't onderhoud der bestaande, maar aan de
stichting van nieuwe scholen).
Ten tweede kan de Zending op zijn
hoogst als „rechthebbende" optreden
voor de Christenendat is op Java
waai 't vooral om gaat voor pl.m.
25000 van de pl.m. 30 millioen inlanders.
Wi9 zal zich als »recbf hebbende" voor
de anderen, met name voor de vlottende
Europeesche bevolking, opwerpen. De
loge misschien, wier invloed in Indiö
niet gering moet z(jn f
Cjllega Van der Kooy ziet er ernstig
bezwaar in, zoo «openbare onderwijzers
wettelijk het recht hebben, tegenover de
kinderen het Darwinisme, de leer van
den 1 lassenstrijd, ja allerlei ODgeloofs-
theoiieëa „thetisch" te verkondigen®. Ik
zie dit bezwaar ook, maar drukt 'r een
oplossing volgens 't beginselde vrije
school (met staatssubsidie of geheel door
den staat gedragen) niet even zwaar?
Zal men schoolvereenigingen van onge-
loovige zij Ie van 't recht van school
stichting met staatssteun kunnen uit
sluiten Immers neen
M. i. ligt de oplossing ik spreek van
Indië, niet van Nederland, waar de
schoolstrijd gestreden is en nog gestre
den wordt en de toestanden zoogansch
anders z|Jn inderdaad in „opheffijg
der neutraliteit" echter niet in de
aanvaarding der interpretatie van de
van de neutraliteitsclausule van dhr.
Hutgers, maar in de schrapping dezer
clausule.
Darrdoor zou 't bezwaar voor onze
Christelijke Onderwijzers om de Gouver-
nementsschool te dienen opgeheven zijn
en dan was 't aan ons, Piotestantscbe
Christenen, den stroom van ongeloovige
en Roomsche oaderwljzers te keeren of
tenminste hun invloed tegen te gaan.
Men durft deze oplossing niet recht
aan uit vrees voor onlusten, en't gevaar
daarvoor zou, als de regeeriDg't waagde,
de schrapping der neutraliteitsclausule
voor te stellen, zonder twijfel ons als
een zwart reuzenspook voorgeschilderd
worden. Maar spoken bestaan alleen in
de verbeeldirigde ervariDg, dat de Zen
diDg, die toch onmiddellijk zich tegen
Islam en Aninisme richt, nergens on
lusten veroorzaakt of ooit veroorzaakt
beeft, is voldoende bewijs, dat dit spook
op den regel geen uitzonderingen maakt.
„Maar wordt op dezen weg de propa
ganda, met staatsteuu, van '0 ongeloof
dan voorkomen
*Neen ik zie trouwens geen enkelen
weg, waarop deze te voorkomen is, tenzij
door terugkeer tot de historische opvat
ting van art. 36 onzer Geloofsbelijdenis,
die thans in elk geval praktisch onmo
gelijk is. Maar toch biedt de hier voor
gestelde oplossing voordeelen boven die
van dhr. Rutgers en boven die, welke
o.a. dhr. v. d. Kooy voorstaat
1. boven die van dhr. Rutgers: de
laatste rust op een altoos betwijfelbare
wetsinterpretatie en reikt dus alleen zoo
ver en dient slechts zoolang, als 't gezag
van de uitvoerders der wet, die haar
aanvaarden. Wie de interpretatie niet
aanvaardt, behoudt in de clausule-zelf
steeds een wapen tegen 't geen hij schen
ding der neutraliteit acht.
2. boven die van dhr. v. d. Kooy :.s.): de
scholen blijven in handen van't Gouver
nement, dat de onderwijzers benoemt en
daarbij kan weren, wie't gevaarlijk acht
in elk gevalzij komen niet voor een
deel in handen van corpor'atiën, die stel
selmatig ook door dé school 't ongeloof
willen bevorderen.
Zoolang we niet zoover zjjn, dat op
een of andere w(jze de kwestie opgelost
is, geloof ik, dat op ons Christelijk Neder
land een taak ligt, welker volbrenging
ook bij oplossing der kweste van groote
beteekenis zal blijkenik bedoel de op
leiding van Christelijke Onderwijzers
voor Indië De a. s. onderwijzersexamens
zullen 't reeds bestaande overcompleet
op onrustbarende wijze vermeerderen.
Nu gaat 'tniet aan, onze 18,19jarigen
te adviseeren: gaat naar Icdië. Vooreerst
zfln zQ te jong, dan eischen de uitzen
dende corporatiën met goede Teden bezit
der hoofdakte, en eindelijk is 'c hoogst
gewenscht, dat zij, die uitgaat, gehuwd
uitgaan.
Doch als we nu een school konden
stichten, resp. als verlengstuk aan ééa
onzer Christelijke Kweekscholen1) hech
ten, waarop geslaagden voor de onder
wijzersakte hun studie konden voortzet
ten met 't oog op Iadië, daD meen ik, dat
we met volle vrijmoedigheid onze jonge
lui konden aanbevelen, daarheen te gaan.
Deze school zou dan in drie of vier jaren
moeten opleiden voor de hoofdakte en
voor 't examen in Maleisch en land- en
volkenkunde van Ned. Indië, terwijl na
tuurlijk ook 'c onderwijs in Bijbel, Kerk
en Zerdingsgeschiedenis goed tot zijn
recht zou moeten komen.
Zoo konden we een schare Christelijke
Onderwijzers en Onderwijzeressen krij
gen, we toegerust voor den dienst in
I diö, 'tzQ aan de scholen onzer Zen-
dingsvereenigingen, 't zij aan die van
C. O 'c z(j aan de toekomstige Gouverne-
meotsschool, ontheven van den ban der
neutraliteit.
B. K. W.
1) Ik denk aan één oniet Kweekscholen te
Rotterdam of die te Leiden.
Kamerverkiezingen Do kiesvereeniging
Burgerplicht te Delft heeft voorlooplg
candidaat gesteld den heer W. J. C. van
Santen te Goes.
Dj R K. kiesvereeniging te Zaan
dam heeft in beginsel besloten de can-
didatuur van dhr. mr. J. A. de Wilde te
's Gravenhage te steunen.
De Noderlandsche ambulance, die
in Griekenland gearbeid heeft, is gisteren
in het vaderland teruggekeerd.
De Kleermakersstaking. De Araster-
damsche Kleermakerspatroonsyereeni-
ging en de Bond van C mfectionnairs
hebben naar aanleiding van de staking
bjj een drietil maat-patroons hier ter
stede, besloten, de bQ hun leden in dienst
zijnde kleermakers uit te sluiten. Reeds
hebben verschillende patroons hun werk
lieden op den kortst mogeltfken termjjn
de dienstbetrekking opgezegd.
Gisterochtend is te Amsterdam een
staking onder de schoenmakersgezellen
uitgebroken, die ongeveer 60 man omvat.
Mei bovenstaand onderwerp sloot ds.
C L Laan de rij der winterlezingen in
de Bogardzaal te Middelburg.
Beide, Job en Faust vormen een stuk
zielkunde, een deel levensleer, een stuk
karakterstudie. De hoogere leer, die in
beide wordt gevonden, raakt ons diepste
levens-ik. Bjj veel verschil tusschen
het boek Job en de Faust, bestaat er ook
veel overeenkomst.
Spr. leest enkele der meest pakkende
episoden uit de Faust voor. Hiernaast
legt hij de zegekreet van Job, als hij na
zware beproeving uitroept„Ik weet het,
mijn verlosser, mijn Goël, mijn zonden
vernieler, m(Jn voorspraak bij den Vader
leeft".
Onder de Faustiade verstaat men de
proeve van oplossing in een letterkundig
drama van een diep ingrijpend probleem
op zedelljk-godsdienstig gebied. Dit pro
bleem is, hoe wordt de raensch van de
macht des kwaads verlost, hoe wordt
het onrustig, bezoedelde hart genezen.
Ah antwoord op deze vraag kwamen
drie proeven in.
Calderon de la Barca, een volbloed
Spanjaard, een echte zoon der moeder
kerk, gaf zjjn antwoord in de Spaansche
F^ust. Een eeuw later heeft Goethe op
geniale wijze in zjjn meesterstuk 'het
probleem neergelegd. Nog eer eeuw later
wordt door den Amerikaanschen dichter
Longfellow in Auria een antwoord gege
ven.
De eerste geeft de oplossing in den
geest der Roomsche Kerk, Goethe uit
humanistisch standpunt, Longfellow als
Caristen in zuivere evangelie-toewijding.
Etk dezer drie meesters heeft de de
mon-figuur op eigen wijze uitgedrukt.
De figuur, volgens Cilderon's voorstel
ling, siddert nog voor het wezen Gods.
Goethe's demon is een spitsboef, die
er zich in verlustigt den mensch naar
omlaag te halen en te verderven, die
van Longföllow is de zich telkens incar-
neerende dwaalgeest.
Calderon's Faust is vijand van God
en zjjn kerk, Goethe's vertegenwoordigt
den zuiver modernen tijdgeest van eigen
krachtsontwikkeling. Zij is geheel de
reproductie vaD Goethe's levensopvatting.
Als een van Goethe's tolken kan in
Nederland genoemd worden Busken Huet.
Voor de legende Auria van Longfellow
gevoelt spr. veel voorliefde.
De Grethen-fljuur van Faust bjj Goethe
is bij Calderon de schoone Justina.
Goethe's Faust behoort tot het gaheele
leven van den dichter. Ze spreekt tot
alle volken. Het realisme van platheden
en ruwheden is er in - eergelegd zoowel
als het schoone en heerlijke. Longfellow
schildert de liefde in haar volle schoon
heid en sterkte. Deze beschouwing vormt
de echt christelijke Faustiade.
Onder de Jobeïde verstaat men het diep
ingrijpend probleem, neergelegd in het
klassiek boek des Ouden Verbond-», het
boek Job.
Ztj is ook min of meer een Faustiade.
De Faust van Goethe is in vorm de na
bootsing van het boek Job. Wie de
Faust voor den geest brengt, verstaat
dat Goethe zQn opzet aan het boek Job
ontleende.
1 Bij de Jobeïie vraagt men zich ai:
I Waarom dat Hjden? Door wie werd het
i gezonden?
Door Satan of door God
Hoe komt het, dat Job zoo hard werd
gekastijd
De held van het drama in dit episch-
lyrisch stuk, is van onbesproken gedrag.
Aan 't eind werpt hij zich voor God ter
neer in 't stof, roepende„Met gehoor des
oors heb ik U gehoord, maar nu zietU
mjjn oog. Daarom verfoei ik mfl, en ik
heb berouw in stof en assche.®
De Satan, wiens naam in 'l. hoek Job
voor 'c eerst genoemd wordt, bewerkt
onder de toelating Gods den rampspoed.
Deze inferieure geest blijft aan den Aller-
hoogsten Geest onderworpen.
Spr. waarschuwt in ons oordeel over de
vrouw van Job, Arabissa (volgens'de ver
taling der zeventigen) niet te bard te zjjn.
Ze begrijpt hapr man nirten daardoor
pijnt ze hem.
Job is rijk gezegend en in zfln vroom
heid is hij klein voor God. Doch daar
staat een worsteling voor de deur, een
worsteliDg onder de toelating Gods tus
schen hem en den Satan. Tegenheen op
tegenheen treffan hem, zelfs wordt hij
met melaatschheid overdekt. Ten slotte
berust Job. „De Heere beeft gegeven, de
Heere heeft genomen, de naam des
Heeren zgeprezen." Job zelf schreef
Gode niets ongelijmds toe. De vrienden
z(jn stom van smatt. Ze zijn op hun
beurt bezig Job het leven moeilijk te
maken door hun dogma's en getheore
tiseer.
Job heeft zich ondanks de raadgevin
gen zijner vrienden uit de klauweD van
den Satan losgeworsteld. Gelouterd is
hjj er uit gekomen.
Door 't gansche boek loopt een Fausti-
adedraad heen. Bode na bode brengen
Job de vreeselljkste berichten. Als de
rollende baren der zee ziet hij het lijden
op hem aankomen. Nu eens stil be
rustend, dan weer zijn bestaan vervloe
kend, plaatst de heigeest zich nu hier,
dan daar.
Job hield zich in dit hemelproces niet
zooals 't behoort. Eén slechts heeft het
al volbracht.
In het bijbelboek der oudheid is een
dubbel tooneel, één dat'afgespeeld wordt
in de lucht od ééi op de aarde.
Aan 't eind verfoeit Job zich zelf en
zit hij neer in zak en asch.
Job is een gou 1, dat van de eene smelt
kroes in de andere wordt geworpen, om
er gelouterd uit te voorschijn te komen -
Spr. wil den vergaderden naar bun
huiskamer of bidvertrek een bouquetje
meegeven, nl. het nachtvisioan van Job.
„Zie, gelukzalig is de mensch, denwel
ken God straft; daarom verwerp de
kastijdingen des Almachtigen niet, want
H(j doet smart aan en Hij verbindt;
Hjj doorwondt en zijne handen heeleD.
Zoo Hij mij doodde, zoude ik niet hopen?
Evenwel zal ik mijne wegen voor zijn
aangezicht verdedigen.
Gfl doet mijerven de misdaden mijner
jonkheid. Indien ik m(j waseche met
sneeuwwater en mijn handen zuivere
met zeep, dan zult Gij mjj in de grach£
induiken, en mijne kleederen zullen van
mij gruwen."
Eeuwen reeds wordt het boek gelezen
en het geeft antwoord op vele zuchten.
Ten Kate noemt het een Benoni-boek,
Luther een reusachtig boek.
11 een keurige peroratie eindigt spr.
zijn schoone rede. De vergadering werd
op de gebruikelijke wijze geopend en ge
sloten.
Vlissingen Een meisje van zekeren
G. uit de Noordstraat alhier kwam gis
termorgen bij het touwtje springen zoo
danig te vallen, dat zjj een been brak.
Ierseke Benoemd tot bestuurslid der
Coöperatieve Bakkerij dhr. Jacob Kosten
Czn. zulks in de vacature M. van Stee Fzn.
Nieuwdorp. Een gezin te 's Heeren -
hoek werd de vorige week tot tweemaal
toe uit züd woning gezet en meende nu
een geschikte woning alhier gevonden
te hebben. Het huisraad werd 0 verge
bracht, doch op bevel van den eigenaar
werden de verhuizenden uit de woning
gehouden. Het huis werd terdege ge
sloten, zoodat zy er niet in konden. On-
dertusschen was echter het huisraad ge
lost en tot heden ligt het voor het on
bewoonde huis. Dagelijks worden bet
varken en hot konijn van uit 's Hoeren-
hoek van voedsel voorzien. Demenschen
houden ondertusschen verblijf in het
rrrestantenlokaal te 's HeareDhoeV.
Souburg Donderda?avou 1 vergaderde
de anti-rav. kiesv. in het lokaal.der Chr.
school. Na opening door den voorzitter
en het lezen der notulen werd het con
cept program besproken. Tot afgevaar
digden naar de Deputatenvergadering,
24 April, weiden gekozen ds. G. F. Kerk
hof en J. J. de KetJzer. Medegedeeld
werd het bedanken van 1 lid, terwijl 2
nieuwe leden toetraden. Gesproken werd
over de onkosten voor den komenden
strijd. Het nazien der boeken werd op
gedragen aan 2 leden. Het bestuurslid
K. Wielemaker eindigde met dankzeg
ging.
Rilland. Woensdagavond werd ineen
der lokalen der O. L. school alhier eeno
openbare les gehouden voor de leerlingen
van den landbouwcursus, wier aantal 7
bedraagt, Deze werd bijgewoond door
dhr. L. J. L icasse, burgemeester dezer
gemeente, die jdoor het comité daartoe
was uitgenoodigd, dhr. v. d. Broek, lee-
raaraan de Rljkslandbouw-winterschool
te Goes en dbr. F. M. Boot, lid van het
comité. Doo de hh. v. d. Linden en Smit,
onderwijzers van den cursus, werden
den leerlingen een aantal vragen gesteld.
Aan 't einde sprak dhr. v. d. B oek de
leerlingen toe. H(j deelde hun mede, dat
z!J allen waren bevorderd tot het 2e
leerjaar, en hoopte dat allen met Ijver
en lust hun arbeid zouden voortzetten.
Vervolgens bracht h(j den burgemeester
zijn dank voor diens tegenwoordigheid.
Ojk dhr. v. d. L'nde sprak in denzelfden
geest, waarna de burgemeester het woord
vroeg. Hjj dankte het comité in de aller
eerste plaats voor de uitnoodiginghet
was hem een groot genoegen geweest
deze les bij te wonen en sloot zich aan
bij hetgeen d9 vorige heeren hadden ge
zegd, waarna hQ de leerlingen feliciteerde
met hunne bevordering.
Nlsse. Donderdagavond hield de Cnr.
Werkmansvereaniging haar 10e jaarver
gadering. Uit het verslag bleek dat de
vereeniging, begonnen met 15 leden,
thans 34 .leden telt. De inkomsten be-
dioegen over het afgeloopen boekjaar
f 32.40, en de uitgaven f 24 45. alzoo een
goed slot van f 7.95. Uitgekeerd werd aan
ziekengeld f58.34. Ia de ziekenkas is
thans nog aanwezig f616.88. Herkozen
werd als voorzitter dhr. J. Eckhardtals
2e secr. dhr. Joh. Jansen als penningm.
dhr. G. Zonnevele; als bode dhr. J.
Moerlanden als lid der commissie van
advies dhr. P. Meljers, welke hun her
benoemingaannamen. Maandag 31 Maart
zal het 10-jarig bestaan feestelijk her
dacht' worden.
's-Heerenhoek. Gisteravond hield de
Werkmansvereeniging „Eendracht maakt
Macht" hare jaarlijksche vergadering.
Uit het verslag van den penningm. bleek
o.a. dat de inkomsten over 1912 f590.03
bedroegen, de uitgaven aan ziekengeld en
bodeloon enz. f 270 58 beliepen, dus met
een batig saldo van f319 45, wat met
het slot van 1912 f319.45 dus een totaal
maakt van f 976.20. Ingevolge het 10 jarig
bestaan van de vereeniging deed de secre
taris een keurig verslag over de oprich
ting, het bestaan en den bloei der ver
eeniging, waarin hij zoowel de kwade
als de goede jaren bijzonder onderscheid
de, sprak een woord van of aan de op
richters, de verschillende bestuursleden,
leden en begunstigers, om te eindigen
met een heilwensch op de vereeniging.
Na eenige regelementswljziging werden
tot voorzitter en vice-voorzitter respect,
herbenoemd de heeren J. Hazen en M.
Grim. Op een voorstel om niet al de
gelden bij de Rijkspostspaarbank te be
leggen wepd het bestuur gemachtigd om
zoo noodig bij andere banken te depo-
neeren. Het lid Verbruggen zal zooals
gewoonlijk zijne jaarljjksche uitkeering
genieten. De voorzitter dankt de leden
voor hun trouwe opkomt.