41 1913
Maandag 17 Maart.
27e Jaargang
VOOR ZEELAND
GHRISTELIJK-
HISTORISGH
ft
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Binnenland.
De Balkan-Oorlog.
~br f J
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
l_ Zij, die zich met 1 April a.s op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog in
Maart verschijnende nummers gratis.
17 Maart 1913.
Hinder juist.
A. in de Goesche Courant schrijft:
«Thans wordt tusschen De Standaard
en ds. v. Hoogenhuyze weer uitvoerig
gepolemiseerd over de vraag of de Ned.
Herv. kerk al dan niet een 97-jarige
matrone is*.
Ofschoon w(j niet gelooven dat A. zoo
bijzonder door dit .debat" van streek
gebracht is, maken wij hem toch gaarne
op een klein abuisje attent. B Kuyper
heeft nog nooit de Ned. Herv. kerk een
matrone geneemd. Hij paste dit woord
toe, niet op de kerk, maar op den ge-
nootschappeljjken band door de Lands-
regeering in 1816 om de kerken geslagen.
In gelijken geest hebbes zich om
een paar oude Nsd. Herv. Christenen te
soemen 1 uitgelaten, Groen. v. Prins-
terer-, Van Lynden v. Sasdenburg en
Professor v. Toornenbergen.
Groen v. Pr!caterer sprak van Staats-
creatuur (Ned. Ged. dl. I blz. 135).
Dr. Euyper heefa in De Standaard
nog eens duidelijk herhaald dat bij het
met ds gereformeerden in do Ned. Herv.
kerk hartelijk eens is, en hunkert.naar de
heraeniging met heD zoodat praat tegen
bater weten in wie zou willen volhouden
dat hij de kerken der reformatie zou
gescholden hebben voor matrone.
Qreilgens hst zij tasschsn haakjes
gezegd getuigt het niet van goede
marcheering der denkbeelden dat de
Grondwet»herzieniag ook nu niet bren
gen zal hetgean •roen van Prinsterer
rseda bij de begroetingsdiscussiën in
1863 de rageerlng als eisch stelde: «in
tiJds (te) zorgen dat niet, door voort-
durenden staat srechteiy ken stempel op
den synodalen toestel de historische
Hervormde Kerk in het herwinnen vau
het in 1816 ontroofde recht op vrije or
ganisatie wordt belemmerd". Ja, wat
meer zegt daar hem in 1869 op deD
voorgrond geschoven werd (Ned. Gad.
I blz. 115):
.Nevens degelijke sahoolwetherziening
vrijmaking van de Kerk. Nevens Neen
dat is onjuist. Boven elke andere quaes-
tie emancipatie van de Hervormde Kerk.
Ü8 vrijmaking der Kerk heeft den voor
rang".
Op neg een tweede onjuistheid moeten
w{J A. wijzen. W| signaleeren die
dunkt ons het best door onderstaande
tirade ovar te nemen.
Msn ziet het, ds. Van Hogenbuyze
derft het wel zeggen. Maar d- Neder
lander, waarvan jhr. mr. Di Savarnin
Lobman hoofdredacteur is, duifc domi
nee niet openlijk te steuDen, al mag
men verwachten, dat zy het met zijn
krachtige taal volkomen eens is. Da
Nederlander ziet verder, zij begrfj, t heel
goed, dat in het christelijk historische
huishouden kindertjes die te veel bab
belen, zoeals ds. Van Hoogenhuyzen en
vroeger ds. Van Koetsveld, allicht hun
mond voorbij praten, wat groote ruzie
met den antirevolutionairen buurman
zou kunnen geven. Hoezeer in het hart
der christeiyk-bistorische partij de haat
tegen dr. Kuyper's volgelingen ook mag
ingewortild zijn, zij moet zich nu een
maal ter wille van het behoud der po
litieke macht, b}j de coalitie aansluiten
en opnieuw, door haar handteekebing
oudar het gemeenschappelijk program,
haar aandeel in den st: jjd der rechteche
Partijen verzekeren.
Of 't altegaar waar is wat A schrijft,
moeten de chr. historisch en maar met
«pm uitvechten. Voor de eer van De
Nederlander moeten wy echter opkomen
tegen de beschuldiging van politieke
valsehheid als zou De Nederlander die
twee artikelen schreef tegen de voor
stellingen van ds. v. H. hat in haar hart
toch met dezen eens zijn; voorts dat bij
ds. v. S. en ds. v. Koetsveld rekent tot
de .kindertjes die te veel babbelen en
allicht hun mond voorbij praten". Im
mers ds. v. Koetsveld onze goede Goescbe
emeritus-predikant heeft zich nog nooit
op politiek gebied zelfs maar aan praten
schuldig gemaakt, veel minder aan .te
veel babbelen".
In A.'s artikel komt nog wel meer
voor dat de moeite van overnemen loo-
nen zou. Doch dat laat onze ruimte niet
toe; en wij kunnen niet op alle futili
teiten van den tegenstander even breed
voerig stilstaan.
Onder de zweep van Troelstra.
Sommige vrijzinnigen lachei u uit
of worden boos, al naar hun tempera
ment ef de stand van hun muts het
gedoogt, wanneer gij hun verwjjt dat
een vrijzinnig kabinet zal moeten .regee-
ïen" onder de zweep van Treelstra.
Alsof dit niet zoo ware.
Laat Treelstra zelf hst hun zeggen.
Zendag by gelegenheid van de socia
listische betooging te Rotterdam tegen
de Tariefwet sprak mr. Troelstra:
De vryzinnige partijen hebben zich
wel zoo voldoend® vastgelegd, dat wij
verwachten kunnen dat z(j Talma's
en Kolkman's wetten niet zullen be
vorderen. Maar inzake tarief wetgeving
zoowel als staatspensioen hebben zij
een zwart verleden. WareD zg vrij,
er ware weinig van hen te verwach
ten. Maar door de politieke noodzake
lijkheid moeten zij worden gedwon
gen oat slechte dingen na te laten en
goede dingen te dein. Daze betooging
moet het begin zijn van een machts
oefening onzerz^ds om die politieke
noodzakelijkheid te scheppen die het
hun onmogelijk zal maken hun pro
grams geheel to verloochenen. Naast
een protest tegen de Chi isteiyke regee
ring is deze betoogiDg e«n waarschu
wende vuist jsgsns de vrijzinnige hee-
rsn, dat oorlog tot het uiterste aai
hen zal vorklaard worden, wanneer
zy, aan het bewind gekomeD, lust
mochten gevoelen onze eischen te
verraden.
De vryzinnige beereD, die de wet-
Talma willen intrekkeD, moeten wel
weten dat zy daarmee esn groote var-
antwoordeiykheid op zich laden, omdat
in die wet één goed stukje zit, het
art. 357 dat voor alle nu rseds 70-
jarigen zonder premiebetaling, staats
pensioen geeft. Wy zeggen tot da vry-
zinnigen voert als noodmaatregel dat
artikel onmiddeliyk in. Dat doen w(j
niet om het den liberalen makkeiyk
te maker maar omdat wy hen niet
vertrou wen en hen willen beletten de
zaak op de Jan ge baan te schuiven.
Mr. Troelstra vertrouwt derhalve dat
hst vryzinnige kabinet de invaliditeits
wet zou intrekkenmaar vreest dat zy
artikel 357 en 394 uitkeering terstond
aan de zevent'gjarigen, zooal» nu in de
wet-Talma, die z(j willen intrekken,
staat, niet zullen uitvoeren. En daarom
I dreigt by hen, de vuist voor den neus,
dat zy hem niet zullen verlakken.
Het is zoo by de herstemmingen
zullen de soc. dem. de vryziunigen hel
pen, maar die hulp zullen deze laatsten
aan de socialisten duur moeten betalen.
Wederzyds met steun aan socialisti
sche caodidaten, en straks in bat regee
ring Aal gezeten, deen wat Troelstra
hun voorschrytt.
Dat is .de zweep van Troelstra"
Arbeiders wel en andere menschen niet.
Zoo klaagt men van vryzinnige zyde
tegsn de Invaliditeitswet, omdat deze wel
de lnvaliede arbeiders en de 70 jarige
oudjes onder de arbeiders aan pensioen
helpt, maar niet de invaliede kleine pa
troons en 70 jarigen onder de kleine
patreens.
Natuuriyk valt niet te ontkennen, dat
door deze wet de arbeiders het beter kry-
gen zullen dan sommige kis ine patroons,
die niets krijgen.
Maar, mogen wy vragen, is het biliyk
hiervan den minister een verwyt te
maken
De minister moest hier een stuk sociale
quaestie regelen, waarover zyn voor
gangers al zooveel jaren hadden ge
peinsd en bovendien zich houden aan
het, ook financieel, bereikbare.
Deze wet is een eerste stap nog maar
in de richting die wy uit willen.
Bovendien meet men dezen grief van
verzuimde patroontjes niet al te hoog
aanslaan. Het is wel erg zoo er ook
maar een hunner te gronde gaat, waar
zooveel arbeiders geholpen wordon. la
wy hopen dan ook dat te bekwamer
tjjd ook zy hulp krygen. Maar het is
reeds bjj de behandeling van het nu
aangenomen wetsontwerp gebleken -
er zyn op de 100 begunstigden niet zoo
veel teruggestelden. In men houöe ook
rekening met drie omstandigheden
de heer Snoeck Henkemans wee» er op:
1», dat hy die zich economisch zelf
standig maakt, in den regel de kans
heeft ook sociaal vooruit te komen en
zeer velen zijn er aan te wijzen, die inder
daad lange dien weg ook tot sociale onaf
hankelijkheid zijn gekomen; 2e, zyn de
meeste dezer kleine ondernemers uit
dsn werkmansstand voortgekomen, en
in ie toekomst zullen dut deze menschen
verplicht verzekerd zijn en éénmaal een
aantal jaren betaald hebbende, zullen zy
niet zoo dsm zyn de bespaarde rent®
cadeau te geven, doch zullen zy wel
biyven doorbetalen en dus verzekerd
blijven. In de derde plaats zal het aan
tal der behoeftigen, die er buiten vallen,
toch zeer klein zijn in verhouding tot het
I getal dergeneD, die wel een rente ont-
vangen.
I Onder de verpleegden in het oudelie-
dengesticht der Ned. Herv. Gemeente te
Den Haag, fatsoeniyke msDschen, die
zeker by Staatspensioen daaivoor allen
in aanmerking zouden komen waren van
de 83 mannen 75 (of 90 pCt.)altyd loon-
arbeider geweest8, dat is 4 pCt., waren
f afwisselend loonarbeider en eigen onder-
nemer5 (dat is 6 pCt.) waren zelfstan
dige ondernemers geweest.
1 Deze laatsten zouden dan biy ven buiten
de verplichte verzekering, maar is het
nu te verdedigen een regeling af te keu-
ren die 94 pOt. der behoeftigen helpt,
i omdat z(j niet tevens voorziet iD de noo-
l den der overige 6 pCc.
Het liep in de afgeloopen maand Fe
bruari weer vry voorspoedig met den
gaDg der Ryksmiddelen. Zeer gunstig
was ds opbrengst als teeken van den
vermeerderden nationalen welvaart, het
geen nog te meer uitkomt, wyi de wis
selvallige successierechten meevielen
en de accyns op het gedistilleerd by
Februari van het voriga jaar vergeleken
met circa anderhalve ton terugliep. Deze
twee eerste maanden van hit jaarozyn
hare naamgenooten van 1912 tezamen
reeds rsagenopg anderhalf millioen gul
den voer. Slechts een paar middelen
gingen f1000 tot f5000 terug behalve
de beide hierboven reeds genoemde:
drank-accyns en successie die saam ruim
twee ton minder opbrachten. Het meer
dere van deze maand bedraagt by ca vier
tonhetwelk derhalve verkregen werd
uit de hoogere opbrengst van bynaalle
middelen, als daar zynsuikeraccijns
f 177000 invoerrechten f 136®00 be-
diyfsbelasting, posteryen en zegelrech
ten elk omstreeks een halve ton andere
middelen minder dan dat bedrag. De
opbrengst van de eerste twee mranden
was 25,730 miljoenterwyi verleden
jaar was ontvangen 24,280 miljoan.
De christelyk historische kiezers zijn
tegenweardig geld waard.
Van eoncentratie-zyde aast men op hun
stem by de aanstaande verkiezingen en
van coalitie-syde waarschuwt men hen,
zeer terecht, voor het zoet g fluyt des
vogelaars. Maar ook van christelijk histo
rische zyd® zelve worden zy door velerlei
vrienden uitgenoodigd hun stem aan een
Roomsche of een Gereformeerde te ont
houden, hetgeen Datuuriyk zeggen wil
de verkiezing van een vryzinnige of een
socialist te bevorderen, om latonder
meer omdat „alom in den lande gezien
wordt hr e Roomschen en Gereformeerden
samengaan om Hervormden te keeren
uit gemeenteraden, polderbesturen, enz.
hen boycottende waar zy kunnen.
Deze beschuldiging is, althans wat
Zeeland betreft, onjuist. Dit is met feiten
te staven.
Wat gemeenteraden betreftin Sluis,
Oostburg, Aardenburg en andere plaatsen
In Zeeuwsch-Vlaand eren worden Room
schen stelselmatig gewaerd of uitgewor
pen te Goes werd een Roomsche can
didaat, die een Roomschen collega (den
eenige op de 13 vervangen moest, door
de liberalen officieel bestreden.
Wat aangaat polderbesturen, armbe
sturen, commissies voor spysuitdeeling,
enz. enz., ook daar zagen wy neeit anders
dan uitsluiting van gereformeerden. Wel
wordt nog wel eens een enkels gerefor
meerds in die colleges opgenomen, doch
voor de meerderheid, of althans voor het
overwicht wordt steeds gezorgd.
En wat by voorbeeld het pachten van
land aangaat, in Friesland worden gere
formeerden uitgesloten, ook al zyn zy
hoogste bieders. Maar in Zeeland laten
ssmmige kerkvoogdyen heekmaal geen
gereformeerden tot de verpachting toe;
en is het zelfs wel gebeurd dat liberalen
zich gauw lieten „aannemen" om nog te
kunnen pachten; en anderen in vroegere
woonplaats lieten onderzoeken of zy een
sinds jaren aaneen genegeerde attestatie
konden machtig worden teneinde te
kunnen pachten. En dit alles, terwyi
fatsoenlijks solvabele gereformeerden
werden buitengesloten.
De gereformeerden hebben over „voor
uitzetting" met te roemen.
Kamerverkiezingen. District Veen-
dam- Nu de afdeeling van den Bond van
Vrye Liberalen te Veendam met algs-
meene stemmen op één na ook den beer
Herman Snyders, voorzitter van den vry-
zinnig demoeratischen Bond, wonende te
Middelburg, heeft candidaat gesteld voor
da Tweede Kamer in dat district, en be
sloten heeft deze candidatuur zoo krachtig
mogt-iyk te steunen, heef: de heer Her
man Snyders aan het bestuur dei Centrale
Vryzinnige Kiesvereeniging „De Grond
wet" en aaD bovengenoemde afdeeling
van de Vrye Liberalen bericht gez- nden,
dat by bereid is de candidatuur te aan
vaarden Naar wy vernemen heeft de heer
Snyders besloten in geen ander district,
waar hem een voorloopig candidatuur
was aangeboden, een d> finitieve candida
tuur te aanvaarden.
District Middelburg. Nadat de heeren
mr. L N. Roodenburg te 's Gravenhage,
Hermar Snyders te Middelburg er Jaes.
Welleman te Krabbenayke voor een defi
nitieve candidatuur hun van vryzinnige
zyde in het district Middelburg aange
boden, hebben bedankt, bevat de lyst
van voorloopige candidaten nog de vol
gend® namenmr. J. Adriaansa te Mid
delburg, F. N. Knobel te; 's Gravenhage,
dr. A. van Raalte ie Dordrecht en mr.
E E. vat. Raalte te 's Gravenhage.
Ds. H. C. Hogerzeil ta Vlissirsgen
haf ft bedankt voor de hem aangeboden
candidatuur in het district Brielle.
De S. D. A, P. heeft in het distriet
Ommen candidaat gesteld de heer G.
Sehotveld te Ambt-Almelo.
Eindeiyk is dan het antwoord der
Balkanstaten op het bemiddelingsaanbod
der mogendheden losgekomen, en, geiyk
verwacht werd, bevat het alle voorwaar-
die de geallieerden in December reeds
stelden te wetenafstand van Adria-
nopel, Skoetari, de eilanden en al het
land tot aan de Ijjn Rodosto-Kaap Ma-
latra (vlak by Midia) vermeerderd nog
met den eisch eener oorlogsschatting. Ds
vyandelftkheden moeten tydens de on
derhandelingen voorigezet worden en als
Turkye weer gaat slepen, dan zullen de
Balkan-staten nóg meer eischen. Nu, heel
veel meer dan zy thans eischen kan on-
mogeiyk gevorderd worden,en het spreekt
vanzelf dat Turkye op deze voorwaarden
niet anders kan antwoorden dan met eeD
„non possumus".
Hoe zou er iets kunnen zyn
Ja, eindeiyk is het antwoord er, doch
is men nu eigeniyk wel iets verderge-
komen Neen, immers de eischen zyn
nog immer dezelfdeer is neg niet de
minste tegemoetkomendheid te bespeu
ren. Eeaerzycis mege men de Balkan
staten „de hand boven het hoofd houden",
wyi Tutkye reeds zoovele maanden heeft
gedraald en met den vyand als het ware
gesold, andei zyds moet het zeker als een
rnwellevendheid beschouwd wordeD, dat
ze dergeiyke eischen hebben durven
handhaven, waar zy toch de diensten
der mogendheden hebben aanvaard. Nu
zal wel biykec, dat de mogendheden niet
in staat zyn de gevraagde diensten te
bowyzen, wat natuuriyk noodwendig tot
veitragiDg moet leiden.
I'n de gezaghebbende Balkankringen
heeft men biykbaar ook gevoeld, dat de
S mogendheden voor een moeiiyke zaak
zaak zouden komen te staan, en daarom
heeft Gesjof in zyn SibraDje-rede Zater
dag gehouden, als het ware een Memorie
van Toelichting op de voorwaarden ge
geven. Hy wees op de nieuwe cffersna
de hervatting der vijandelijkheden door
de Ba!kac-sUt?n gebrachtby de ver
overing van Janina, het groote gevecht
by Boelaïr, dat in Gesjefs mond plots
een schitterende overwinning is gewor
den, al heeft heeft het den Bulgaren geen
steek verder gebracht, en zoo meer.
Daarmee, zeide Gesjof, moeten demogend-
hedeü toch rekening houden,
j Ds ontvangst van het bewuste ant
woord is echter niet vriendelyk. Trou
wens men had niet anders kunnen ver
wachten. De Pers heeft natuuriyk ook
geen te hooge verwachtingen de Times
zegt, dat de vredesvoorwaarden, onaan-
nemeiyk z(jD. Een ander blad beweert,
dat heel Europa die messing zai onder-
schryven. Overal worden ze belacheiyk
genoemd.
Ongetwyfeld is het in de gegeven om
standigheden voor ds Balkanstaten zaak
wat minder veeleischend te worden, op
dat de stemming zich niet tegen de reap,
regeeringen keere. De ergernis van Eu
ropa over het roekeloos bloed vei gieten
door de Balkan-staten neemt toe. De Bul
gaar houde daarmede wel rekening.
Er. wat zeggen de gezanten, die Zater
dag te Londen ongeveer 2x/2 uur hebben
beraadslaagd? Men verheet niet, dat de
voorwaarden der bondrenooten buiten
sporig hoog zyn. In sommige kringen
is de stemming over dit overvragen zeer
geprikkeld. Toch zyn de gezanten van
meening dit mag wel als een gunstige
wending beschouwd wordeD dat het
antwoord niet alle magf lykbeid voor een
bsmiddeling uitsluit. Nu zullen de mo
gendheden den bondgenooten in verband
hiermede een raad geven, die naar men
hoopt, zal leiden tot het opstellen van
een voor 't sluiten van vrede gunstiger
grondslag.
Waaiiyk, de houding der gezanten
wyst er op, dat zjj zich met ernst van
hun taak wenschen te kwyten. Woens
dag a.s. zetten zy de besprekingen veert
