No. 137 1913
Woensdag 12 Maart.
2/e jaargang
NIEÜWSBLAD
V001 ZEELAND
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Coalitie.
De Balkan-Oorlog.
Binnenland.
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers„0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—iedere regel
meer 10 cent.
Rede baron van Wijnbergen.
Na de pauze nam de heer baron van
Wijnbergen het woord. 8pr. bracht in de
eerate plaats nog eerbiedige hulde aan
minister Talma voor hetgeen door hem
op het gebied van de Invaliditeitsverze
kering is verricht. Hij heeft getoond, dat
gestage arbeid gepaard aan een rotsvast
Godsvertrouwen alle moeilijkheden te
boven brengt. Moge God hem nog vela
jaren sparen. Spr. wijst op de eensgezind
heid onder de rechtsche Kamerleden, die
duidelijk uitkwam bij de stemming over
genoemd ontwerp. Eenstemmig stemde
rechts voor. Dit zij 't beeld van de eensge
zindheid in 't land, ook tusschen de recht
sche partijen bij de a. s. verkiezingen. Ja,
dan zullen ze weer even trouw optrekken
als in 1909, nu tegen de drie vriQzinnge
groepen, die by een herstemming natuur
lijk samenspannen met de sociaal-demo
craten. Men tracht vam zekere zQde ook
candidaten te vinden, noch van da coalitie,
Hoeh van de concentratie. Vooral tot de.
leden der Chr. Hist, partij wendt men zich
bt) voorkeur, om daar eenigen aanhang
te krijgen voor die politieke richting.
Doch de leiders der Chr. Hist. part(j
staan veel te hoog, dan dat zij er aan zou
den denken dien weg op te gaan, want
men bereikt er slechts mee, dat de con
centratie versterkt wordt.
Spr. waarschuwde tegen het halfslach
tige in de politiek en drong aan opesn
besliste houding, opdat het Nsderland-
scho volk niet meer en meer aan het
ongeloof worde overgeleverd. Spr. hoopt
dat dit coalitie-kabinet gehandhaafd
wordt, omdat wij weten wat wij eraan
zullen hebben. Het oude program, voor
zoover het nog afgewerkt moet worden,
kennen we en daarnaast liggen de grond-
wetherzieningsveorstelleD, die bij de
gansche rechterzijde de meeste sympa
thie moeten hebben.
Een van de belangrijkste zak nis wel
de onderwijskwestie. Vóór alles hopen
wij met dit kabinet eindelijk te krijgen
de financieele oplossing van het onder
wijsvraagstuk, welke oplossing alleen
van de Christelijke regeering is te ver
wachten. Er is nog veel te doen, doch
we moeten niet vergeten welk een strijd
er reeds vóór ons gevoerd is. Nu zijn
de omstandigheden veel makkelijker
wij plukken de vruchten van den arbeid
door onze voorgangers verricht. Nog
maar kort geleden was onze school op
eigen kracht aan ge wezen.Ty der» s Mack&y
begon de actie, Sehaepman gaf zich er
geneel voor. En juist iu den schoolstrijd
hebbende rechtsche partijen elkander
gevonden. Jaren tevoren stonden de po
litieke part^en geheel anders tegenover
elkander en de katholieken meenden nog
steun te kunnen vinden bij het libera
lisme. Wat is echter hun ervaring P Hun
ervaring is, dat zij meehielpen het libe
ralisme er boven op te helpen. Zij ver-
kreger zoo liberaal Katholicisme, wat
nu gelukkig aan het verdwijnen is. Toen
op het terrein van het onderwijs zoo
duideiyk uitkwam wat het liberahsme
wilde, zjjn de politieke verhoudingen ge
wijzigd en toen kwamen de partijen bij
elka ir, die bijeen hoorden, die eenzelfde
uitgangspunt en eenzelfde doel hebben.
Sehaepman, Kuyper en de Savornin Loh-
man hebben den strijd begrepen en ge
voeld. Sinds 1839 wordt nu de strijd
voortgezet, steeds met meer enthousias
me, naarmate men de resultaten aan
schouwde. Dr. Kuyper heeft gemaakt,
dat de openbare au de bijzondere school
gelijk werden gesteld ten opzichte van
de Rijkskas. En al is dr. Kuyper er niet
meer, deze maatregel doet nog steeds
zijn werking gevoelen bij elke vermeer
dering van kosten ten goede van het
onderwijs. Daarop is het kabinet Heems
kerk gekomtn met twee belangrijke
zaken.
Het verschafte meer subsidie voor het
Uitgebreid Lager Onderwijsmeer sub-
s die voor den bouw van bijzondere scho
len en voor het bijzonder Middelbaar
Onderwijs. Doch men denke niet, dat wy
er al zijn. Er hesrscht nog zooveel mis
verstand er zijn nog menschen, die den
ken, dat openbaar en bijzonder onderwijs
hetzelfde uit de openbare kas ontvangen,
ja, dat het laatste zelfs nog meer krijgt,
dank zij de voorlichting van de liberale
pers, waaruit onze menschen nog te veel
hun kennis halen. Ieder moet het weten,
dat hst openbaar onderwijs uit de Ge
meentekas tien millioen ontvangt, waar
tegenover geen cent staat voor het bijzon
der onderwijs. Wat de Staatskas betreft,
staan de scholen gelijk, maar voor het
overige is de bijzondere school op den
steun van particulieren aangawezei. De
ongelijkheid wordt steeds grooter, naar
mate de kosten der gebouwen en leermid
delen sty gen.
Een van de eerste punten, waar het nu
bij de verkiezingen om gaat, is de onder
wijskwestie. Wij ontkennen, dat de Slaat
in de eerste plaats geroepen is voor het
oiderwijs te zorgen. Dit is de plicht der
ouders, en waar die plicht niet nagekomen
wordt-, heeft de staat tusschenbside te
komen. Hier is geblekeD, dat wanDeer
maar voldoende geldelijke bijdragen wor
den verleend, de groote meerderheid van
ons volk zelf ir staat is voor het onderwijs
te zorgen. En daarom willen w|j algeheele
gelijkheid. Prof. Woltjer heeft er in de
Eerste Kamer krachtig op aangedrongen
en minister Heemskerk toont ook door
zijn herzieningsvoorstel, dat het hem
meenings is. Moge daarom deze regeering
aanblijven, want van de linkerzijde heb
ben we niets te wachten. Langzamerhand
wil men teruggaan tot den toestand,
waarin in het geheel geen subsidie meer
wordt gegeven. Da liberalen hebben altijd
de vrije cor currentie gepredikt, maar wat
doen zij op onderwijsgebied In plaats
van de vrijheid in te halen, hebben ze
steeds de openbare school voorgetrokken.
Maar dan moet gij ook zien in welk een
heerlijken toestand die openbare school
verkeert
Wij vragen vrijheid als recht, als bur
gers van dèDzelfden staat. Wij moeten
belasting opbrengen voor onze eigen
scholen en evengoed voor de openbare
school, waarvan wij in 't geheel niet
proüteeren. W|j vragen het ook uit sociaal
oogpunt. De oplossing van het onderwijs
vraagstuk is een sociale vraag van den
allereersten rang. Immers, het is voor
de meesgegoeden meestal wel mogelijk
bijzonder onderwijs te krijgen, echter
niet voor de mindergegooden. Niet alsof
wy geen armeDscholeD zouden hebben,
integendeel, doch veelal is hot onmoge
lijk om mat het stichten van armen
scholen voort te gaan, omdat er geen
geld voor is. Is het niet verschrikkelijk,
dat er in ons vaderland zoovelen zijn,
die hun kinderen godsdienstig oriderwijs
zouden willen geven, doch dat niet kun
nen krijgen? Mogen aanstonds alle min
dergegoeden eveneens daartoe in de ge
legenheid zijn.
Vorder vragen wy gelijkstelling uit
een nationaal oogpunt, want ook het
belang van ons vaderland is er by be
trokken. Er zyn nog goede openbare
scholen, maar soms is het ook een zuiver
socialistisch instituut. Meer en meer
heeft men de moderne paedagogie inge
voerd, die het kind van alle hoogere
begrippen wil vrjjhoudan. Van Gad en
godsdienst mag daarby niet gesproken
worden. Da onderwijzers op de openbare
school verzetten zich meer en meer tegen
het gezag. Mogen wy daarem niet vra
gen, om te zorgen, dat de bijzondere
school tot bloei kom«? Het openbaar
ondwwys kan nooit worden als hetby-
zondere, al is dit ook niet van smetten
vrjj. Vele liberalen willen zelf (ie open
bare school niet meer, omdat zy hun
kinderen aan die roode onderwijzers op
de neutrale school niet meer durven
toevertrouwen.
Spr. schetst hoe het byzonder onder
was na zwaren stryd er bovenop is ge
komen, maar nog niet is wat het moet
zyn. De liefde voor het beginsel gaat
niet verflauwen. En aanstonds zullen
wy onze kinderen het beste geven,
wanneer wy hun nalaten den godsdienst
waarin wy zelf zyn grootgebracht.
Met een opwekking om te stryden voor
die hooge beginselen, voor de rsehtsche
politiek, eindigde spr. zyn krachtig en
vurig uitgesproken woord. Lang en dave
rend applaus vulde de zaal.
Hierop nam de heer J. W. Vionings,
de voorzitter van de plaatseiyke R. K.
Kiesvsr. het woord, om spreker den dank
der vergadering te brengon en om Gods
de cere te geven voor alles ons geschon
ken. Tenslotte werd nog het woord ge
voerd dear den heer van Host, koofd der
R. K. byzondere school te Heinkansfand,
en wel als voorzitter van het Comité
van R. K. byz. onderwyzers in Zuid Bo-
veland voor financieels gelykstelling. De
heer van Heat betuigde zjjn diep gevoel
den dank san het bestuur vau genoemde
Kiesvereeniging voor de uitnoodiging en
de verleende gastvryheid, en aan de beide
woordvoerders voor hetgeen zy hadden
doen hooron.Nadat de hser Vienings mede
namens de Centrale Prov. Kiesver. voor
de groote opkomst zyn dank had geuit,
eindigde de heer van dor Voort van Zyp
met dankgebed.
Allerlei minder gunstige berichten over
den stand der vrsdesondsrhandolingeu
deden de laatste dagen de ronde.
Montenegro zou by»& op het laatst*
oogenblik nog spelbreker gswsrdtn zy».
Het gevaar schijnt echter afgewend. Al
thans, naar de Mir meedeelt, hebben de
bondgenooten besloten de bemiddeling
der mogendheden aan te nemen. De on
derhandelingen zuilen dus worden voort
gezet door tusschenkomst der mogend
heden, op den grondslag van de te Lon
den gestelde voorwaarden, waarby thans
nog gevoegd wordt de eisch der oorlogs
schatting.
Zullen de vyandeiykheden nu worden
gestaakt
Neen, de Mir verzekert, dat de onder
handelingen geen staking der vyande-
ïykheid, geen wapenstilstand, zullen mee
brengen. Het veiloop der vyandeiykhe-
den kan natuuriyk van invloed zyn op
de beraadslagingen, in dier voege dat
nieuwe offers nieuwe eischen tot scha-
devaigoeding meebrengen
Het antwoord der Balkanstaten zou
vandaag reeds worden overhandigd. On-
getwyfeld is men nu een belangryke
stap verder. Toch moet men den toe
stand nog zeer gereserveerd bsoordeelen,
want, hoewel er officieel nog niets be
kend is, gaat het gerucht, dat de regee
ringen der Balkanstaten in het bewuste
antwoord een aantal voorwaarden niet
achterwege hebben gelaten.
Zoo moet Bulgarije vasthouden aan den
eisch nopens de grensaf bakeniDg langs
da lyn Midia-Rodo8to en eveneens de
betaling van een oorlogsschatting en de
ontruiming van Adrianopel door de Tur
ken verlangen. Griekenland moet den
afstand der eilanden, Montenegro de ont
ruiming van Skoetari eischen. Verder
verlangen de bondgenooten, dat de vy-
andeiykheden tydens de vredesonderhan
delingen niet geschorst worden.
Wanneer een en ander op waarheid
I berust, kan men zich indenken, dat de
vrede vooralsnog niet geteekend zal wor
den, en dat de diplomatie nog heel wat
te verrichten zal hebben.
Van het aorlogsterrein valt weinig van
belaag te melden. Den Grieken gaat het
na de inneming van ©zjanina voor den
wind. Deze wesk hebben ze ook Marghe-
rita en Parga bezet.
De overbrenging der Turksche gevan
gene» uit Dzjanina naar Preweza ia be
gonnen. Van Preweza zullen deze ge
vangenen naar verschillende garnizoenen
in Griekenland worden gezonden.
De behandeling van het geschil tus-
schsn Roemenie en Bulgarye gaat van
de gezantenconferentie te Londen naar
die te Petersburg over. Men is overtuigd,
dat het Drievoudig Verbond en de Drie
voudige Entente het eens zyn over de
hoofdpunten van het geschil, en ook dat
Duitschland en Rusland de Bulgaamche
regeering tot afstand van Silistrië heb
ben weten te bewegen. Bulgarye heeft
verzocht, nu het op de hoofdzaak toe
geeft, dat Roemenië ?ich tevreden zal
stellen met een minder groote kuststrook
aan de Zwarte Zee, dan bet eischt.
Roemenië zal aan Bulgarye alle gelden
terugbetalen, die aan het gebied, dat
wordt afgestaan, ten koste zyn gelegd.
Naar buitenHet bestuur der Vereen,
voor Chr. Kinder Herstellings-sa Vacan-
tie- Tehuizen zendt ons cod lang artikel
over haar arbeid.
We oeelen or het volgende uit mode
Verschillende belangstellenden in
Christeiyk-philanthropischen arbeid heb
ben besprekingen gehouden over de vraag:
»ho8 een zoo groot mogeiyk aantal zwak
ke of herstellende kinderen des zomers
geholpen zeu kunnen worden en dat in
Tehuizen, naar de Christelijke beginselen
iagericht*. Verschillende conferenties
werden gehouden. Op 25 September j.l.
werd, in tegenwoordigheid van belang
stellenden uit alle deelen des lauds, voor-
nameiyk uit de burgerkringen (w.o. ook
mannen van „Patrimonium» en den
Chr. Nat. Werkmansbond,) te Utrecht
opgericht de Vereeniging voor Cbr.Kin-
der-Herstellings- en V&cantie-Tehuizen.
Hot doel (art. 2 der Statuten) is„het
geesteiyk en lichameljjk welzyn van kin
deren te bevorderen, door hen, voor wie
dit noodig wordt geacht, inzonderheid
zwakke of herstellende kinderen, eenigen
tyd te doen genieten van eenverbiyfin
een gezonde streek". Da Veieeniging
plaatst zich daarby op den grondslag vaD
Gods onfeilbaar en onveranderiyk Woord.
Deze Vereeniging wenscht niet de stich
ting van comité's of kleine instellingen,
die slechts een zéér beperkt getal kinde
ren kunnen helpen, maar een flinke lan-
deiyke organisatie met afdeelingen in alle
plaatsen.
In haar Tehuis (of Tehuizen) biedt sfl
gelegenheid tot opname van het on- of
mir.vt-rniogende weikmanskind en ook
van ha-, welks ouders de kosten eener
verpleging in een particuliere instelling
niet geheel kunnen dragen, daarmede
aanvullend den arbeid van Kinderzieken
huizen enz., meer in het algemeen der
Christelijk Kinderverzorging. Tevens wil
zy daardoor toonen dat ook de lichama-
ïyke belangen van het kind hen, dis ge-
looven, ter harta gaan.
Het voornemen bestaat het eerste Ta-
huis te vestigen in 't boschryke en
schoon geiiger Ede (Gelderland) en daar,
zoo mogeiyk, 100 kinderen per dag t©
doen verplegen.
Eenige schenkingen en toezeggingen
voor huur of bouw eener inrichting zyn
reeds gedaantoch ontbreekt nog veel
en biyfc daarom het oog gericht op wel
dadige kindervrienden en vriendinnen in
den iande.
Wat de Vereeniging thans vooral ook
behoeft, is de oprichting van afdeelingen.
Wie dairtoe in de plaats zyner (oi
harer) inwoning ten spoedigste het ini
tiatief neemt iets wat voorzeker ook
op den weg ligt van hen, die in de
Christeiyka School of Zondagsschool
voorgaan, Werkliedenverenigingen enz.
verricht een hoogst belangryk werk,
dat geen groote geldelyke offers eischt.
Ook Hervormde en Gereformeerde
Weeshuizen zullen voor hun kinderen,
die eenigen tyd de buitenlucht behotvsD,
gebaat zy».
Tevens zal deze verpleging in een
Bosch-Tehuis (later zoo mogeiyk ook in
een Tehuis aan zee) een he hyk middel
biyken te z|jn in den strjjd tegen da
tuberculose.
Verschillende ganeesheeren in den
lande betuigden daarom reeds hun in
stemming met de opriehting van de
Vereeniging.
Zoo hoopt dan doze Vereeniging kin
deren, die door zwakte z|n aangetast
of lyden de gevolgen van een doorga-
stana ziekte, in da gezonde, versterkende
buitenlucht weer op krachtes. te brengen
en zoo, onder Gods onmisbaren zegen,
oen lichtstraal te brengen in menig
Christelijk arbeidersgezin.
Het Bestuur bestaat uit da heerea:
H. Dronkers, te GoesH. van der Horst,
te Meppel; De. J. H. Jonker, te Nun-
speetJ. J. H. Martyn, te Apeldoorn';
A. B. Snyder, te 's-Grt venhageW. C.
Uittenbroek, te Rotterdamen C. F.
Weker, te Utrecht.
Voorzitter v*n de Commissie van Toe
zicht is de heer D. Baron Mackay, Bur
gemeester van Voorburg.
Luitenant Fabiua. De toestand van
luitenant Fabias te Reme door rood
vonk aangetast op zyn terugreis van het
oorlogsterrein is volkomen bevredi
gend, zoodat zjjn spoedig herstel ver
wacht mag worden.
Baad van State. Oud-minister Cool
zou in aanmerking komen voor de ver
vulling van de vacature deD Beer Poor-
tugael.
Ooes. Aan het 44a Jaarverslag (5 Febr.
1912 5 Febr. 1913) van de Coöpera
tieve Voorsehotvereeniging en Spaarbank
alhier, ontleensn wij het volgende:
Het ledental bedroeg by den aanvang
van het boekjaar 318. In het afgeloopen
jaar traden 26 leden tot ae vereeniging
toe, terwgl een aantal van 11 leden uit
de vereeniging trad, zoodat de vereeni
ging ou 5 Februari 1913,338 leden telde.
Op 5 Februari 1912 bedroeg het kapi
taal der gestorte aan deelen f 22807,25 en
op 5 Febr. 1913 f23760,32.
Het reservefonds bedroeg op 5 Febru
ari 1912 f 18532,33s en op 5 Febr. 1913
f19171,095.
Aan spaargelden is ontvang f 146847,26.
In den loop van het jaar werd inge-
gebracht in 4022 posten f59391,17 en
uitbetaald in 595 posten f58730,925.
Zoodat er op het einde van het jaar
aan spaargelden in de bank overbleef
f 147007,605. De intrest, op spaargelden
uitbetaald, bedraagt fl06,ï8 terwijl by
het einde van het boekjaar aan versche
nen intrest f4047,03 by het kapitaal
werd by geschreven, zoodat het nieuwe
boekjaar begonnen werd met een bedrag
aan spaargelden groot f 151054,63>/s.
In den aanvang van het boekjaar was
aan voorschotten uitstaande een bedrag
van f 134535,—, 248 voorschotten werden
verleend, tot een gezameniyk bedrag van
f220660,—, Z odat de geheele voorschot-
rek ning beliep eeDe som van f355195,—.
Daarvan werd in den loop van het boek
jaar afgelost f207225, - Zoodat by het
sluiten van het boekjaar de nog onafge-
loste voorschotten bedroegen f 147970,
De zuivere winst der bank bedraagt
f 2654,'721/ï. Van deze zuivere winst wordt
ingevolge art. 82 der statuten genoten
door da leden 55 pCfc. f 1460,10, door het
reservefonds 221/a pCc. f 597,31, door het
bestuur 15 pCi. f398,21, door de com-
missarisse:. 71 ƒ2 pCt f 199,10'ƒ2.
Goes. De uitreiking van de einddi
ploma's Ambachtsschool zal plaatsheb
ben op Woensdag 19 Maart. Alsdan zal
een tentoonstelling worden gehouden
van werkstukken en tsekeningen ia den
afgeleopen cursus vervaardigd.
Goes. Het verre Westen bljjkt steeds
een aantrekkeiyk oord te zyn voer onze
Hollanders, die hun positie wensehea te
