No. 135 1913
Maandag 10 Maart.
27e Jaargang
NIEUWSBLAD
ïoii zeeland
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
SinnenSand.
Uit de Provincie.
Vlissingen. Zondagavond 6 uur 30 had
op de reede alhier een aanvaring plaats
tusschen de Zweedsche stoomboot
„Snhynx",. komends van New-Castle, be
stemd naar Antwerpen en geladen met
kolen eo de Duitsche stoomboot „Crefeld"
van de Noord Duitsche Lloyd, komende
van Santos en ook bestemd naar Antwer
pen, geladen met stukgoed. De „Sphynx"
kwam uit het Oostgat, terwyide »Crefeld"
uit de Wielingen kwam, beide schepen
liepen op elkander in, met het gevolg, dat
er eeo botsing ontstond, waarby de
„Sphynx" licht beschadigd werd, even
eens ven boot, die c-p het dek van de
„Sphynx" stond. De „Crefeld" raport'eer-
de geen schade. Beide booten stoomden,
na van een rivierloods voo-zien te zyn,
naar Antwerpen.
Vlissingen. De brisven- en telegram-
bestelier S. v. d. Kop te Neuzen zal in
gaande 16 dezer van standplaats verwis
selen met den brievenbesteller D. M.
Broer te Vlissingen.
Vlissingen. Zaterdagmorgen werd voor
het front v an den troep door den kapitein
H. van der Zee, de bronzen medalja voor
12 jarigen dienst uitgereikt, aan den ser
geant-majoor instructeur S -geler.
Vlissingen. Het s.s. Zuid-Beveland van
den Prov. S:oombootdier.st op de Wester-
Schelde zaï binnenkort verlengd worden.
Wolfaartsdijk. Daar de werkman J. B.
alhier reeds eenige dagen vast in slaap
5 is en niet wakker te krygen ie, vermoedt
i men, dat men hier niet e>-v geval van
iS. slaapziekte te doen heeft. N. v. d. D.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 110 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
Het 3e punt: de openbare school ver
waarloosd 1 het bijzondere bevoorrecht
Toen ik de verschillende redevoeringen
die thans weer over dit onderwerp gehou
den zijn aanhoorde, kreeg ik den indruk,
dat de voorstanders van het openbaar
onderwfls voor een deel nog altyd van
meening zijn, dat z(j eigenlijk zijn de bur
gers van Nederland, terwijl de anderen als
een soort tweede rangs menschen maar
moeten afwachten, of hun iets zal ge
schonken worden en dan daarvoor dank
hebben te zeggen.
Het waren ook bjj deze gelegenheid we
der de Bociaal-demociateD, zij die altijd
verklaren, dat zjj zijn vóór gelijkstelling
van allen, zonder dat men er ooit iets
van bemerkt, die zich op dit exclusief
standpunt hebben gesteld. Wij hebben
het Vrijdag weder van den heer Ter Laan
gehoord, dat bjjzeide: wij wenschendit
en wij wenschen dat. Ik gun hun dit van
harte, maar de sociaal-democraten zijn
nog de Nederlandsche natie niet. Maar
ook de andere linksche partijen als zoo
danig schijnen zich den laatsten tijd weer
meer en meer rerugwaarts te bewegen
en weer den weg op te willen van de
neutrale staatsschool, naar luid van het
concentratieprogram, waarin gezegd
wordt: „Onverzwakt moet ook ala
waarborg voor de deugdelijkheid van het
geheele volksonderwijs de openbare
school worden gehar dhaafd, waar ieders
godsdienstige gevoelens worden geëer
biedigd." Men weet echter, dat een der
gelijke school niet bestaat, m6n weet,
dat er geen school is waarmede allen
zich kunnen vereenigen en toch moet
men dezen weg op. Men wil ons op echt
tyrannieke wijze een school opdringen
die de meerderheid niet wil.
In de laatste vergadering van het Ge
nootschap werd een motie door het hoofd
bestuur voorgesteld, in welke motie
rekening wort t gehouden met de moge
lijkheid van subsidieering van bijzondere
scholen. De afdeeling Haarlem komt en
wil die woorden schrappen met de na
drukkelijke toelichting, dat het amende
ment de bedoeling heeft terug te keeren
tot de wet van 1878. de bedoeling heeft
een einde te maken aan de subsidieering
van bijzondere scholen. Het amendement
werd aangenomen.
B(j den Bond van Onderwijzers is een
strooming, die nog veel sterker is. Het
hoofdbestuur van deze vereeniging is
echter wat meer diplomatiek te werk
gegaan en heeft niet zoo sterk doen uit
komen wat eigenlijk de Bond wil. Maar
nog eens, men voelt het, het wordt uit
drukkelijk gezegd, men begint spijt te
krijgen over de subsidieregeling en wil
terug naar de neutrale staatsschool.
Wat is nu in deze de taak der Regee-
riEg? Te doen, gelijk deze Minister doet.
De taak der Regeering is, dat een ieder
die openbaar onderwijs wenscht, dit moet
kunnen krijgen, maar dit onderwijs mag
niet aan anderen worden opgeirongen.
Nu is de grief geweest, dat de Minister
in het volbrengen van zijn plicht om de
Grondwet na te leven is te kort gescho
ten. Aan den Minister wordt verweten,
dat hij aan den plicht dien de Grondwet
hem oplegt, niet heeft voldaan.
Ik wensch voor de zooveelste maal
de woorden in herinnering te brengen
van de groote autoriteit in deze, profes
sor Buys, die schrijft in De Grondwet-.
„Of de openbare dan wel de bijzondere
school hoofdzEiak zijn zal is eene vraag,
die niet de wetgever beslist, maar de
vrjje maatschappij, welke naar eigen
goedvinden aan de esne of de andere de
voorkeur geeft. Al stelt de Grondwet de
openbare school ook op den voorgrond,
in een zekeren zin zal het openbaar on
derwijs altijd aanvullend zijn, omdat het
slechts te zorgen heeft en ook slechts
zorgen kan voor hen, die zich aanmel-
den, dat wil zeggen voor wie van de 1
bijzondere school geen gebruik willen
maken."
Men lette speciaal op de laatste woor
den „Geen gebruik tciMewmaken". Dan
toch kan pas worden vastgesteld, of
sommigen van de bijzondere school geen
gebruik willen maken, indien allen de
vrijheid hebben er van gebruik te kunnen
maken. Zulks is toch duidelijk.
En daarop, en daarop alleen is het stre
ven gericht van dezen minister, nl. om
aan een ieder zooveel mogelijk te laten de
vrfle keuze. Dit is dus volkomen grond
wettig. En waar er nu op het oogenblik
nog lang geen gelijkheid is, blijkt toch
reeds, dat de meerderheid van het volk
bijzonder onderwijs wenscht. Men heett
hier onbegry peiy kerwjjze weer gesproken
van bevoorrechting, van een vooruitbren
gen van 't bijzonder onderwijs, terwijl toch
ieder jaar geen duizenden, ge8n tiendui
zenden, maar tonnen gouds door de voor
standers van het bijzonder onderwijs uit
eigen zak betaald worden, terwijl zij te
vens aan het openbaar onderwijs medebe-
talen. Men moet zich werkelijk schamen
als men dan nog durft spreken van be
voorrechting van het bijzonder onderwijs.
Zulks moast toch eindelijk hier in de Ka
mer eens uit zijn.
Dat de meerderheid blijkt voor het bij
zonder onderwijs te zijn, dat valt af te lei
den hieruit, dat er hoe langer hoe meer
bijzondere scholen komen. De heer Ter
Laan klaagde er over dat er zoovele open
bare eenmansscholen zijn en hij haalde
dit aan als een grief tegen de Regeering.
De heer Ter Laan mo9st toch ook dit
citaat vaD den heer Buys kennenhij
moest toch weten, dat deze heeft geschre
ven, dat de vrije maatschappij over de
school moet beslissen. En die beslissing is
in d8Z9 duidelijk, dat men wenscht de bij
zondere school. Eu nu zijn er tal van
plaatsen met bijzondere scholen met meer
leerkrachten, en eenmans openbare scho
len. Toen de heer Ter Laan daarover
klaagde, interrumpeerde de minister hem:
Gij kunt het alleen verwijderen door de
bijzondere scholen te deuken en dwinge
landij uit te oefeneD;
D0 geachte afgevaardigde heeft daarop
geen verdere interpretatie gegev :n, want
wanneer men eenmans openbare scholen
heeft en bijzondere scholen met meer leer
krachten,dan blijkt daaruitreeds,dat men
in dergelijke gemeenten zeer gediend is
van het bijzonder onderwijs. Eu wanneer
men daarover klaagt, dan kan dit alleen
beteekenec, dat men zou wenschen, dat in
dergelijke gemeenten de minderheid het
recht zou hebben om aan de get eele ge
meente voor te schrijven, welk onderwijs
er in die gemeente by uitsluiting zou wor
den gegeveD.Dat ia dus de meest ondraag
lijke tyrannie, die men blijkbaar wil gaan
uitoefenen. Wy echter verlangen aan nie
mand een bepaald soort van onderwijs op
te dringen; wij verlangen gelijk recht voor
allen.
Wil men echter verwijten doen dat het
openbaar onderwijs wordt ondermijnd,
men richte die verwijten niet tot de Re
geering, maar tot de zoogenaamde voor
atanders van de openbare school.
Wat heett men gedaan met die openbare
school
Iu de eerste plaats heeft men Z9 ge
maakt godsdienstig neutraal,in strijd met
de bedoeling van den wetgever.
De heer Buys schreef omtrent die gods
dienstige neutraliteit, dat het door de in
1848 gewisselde stukken volkomen duide-
deljjk is, dat de grondwetgever niets min
der heeft bedoeld dan dat de volksschool
godsdienstloos zou zijn.Toeh hebben juist
zij, die zeggenvoorstanders van die school
te zijn, er dat van gemaakt Ën dat men
het aangestuurd heeft op die godsdienst
loosheid op de openbare school, dat wordt
helder in het daglicht gesteld wanneer ik
een enkel citaat mag aanhalen.
Het was in 1906, dat de vrijden kers ver
een igicg „De Dageraad" haar gouden feest
vierde, by welke gelegenheid z|j een ge
denkboek uitgaf. Zij vroeg daarvoor ook
een bijdrage van den heer Ketelaar, die
toen o.a. het volgende daarin schreef:
„Als beslist voorstander van de neutra
liteit bij het lager onderwijs, wensch ik de
vereeniging De Dageraad" bij haar vijf
tigjarig bestaan van harte geluk, over
tuigd als ik ben, dat ook zij medegewerkt
heeft tot het verkrijgen van een juist be
grip omtrent de neutraliteit van het lager
onderwijs..
Dit citaat verklaart m. i. zeer veel;
is van niet geringe beteekenis.
Men heeft zooeven gezegd, dat het met
die godsdienstloosheid op de openbare
school niet zoo erg is. Ik zal er niet
veel over zeggeD, doch alleen even iets
voorlezen, waaruit blijken kan, hoe het
met sommige onderwijzers is gesteld.
De spreker haalt hier aan het protest
in het cluborgaan van de N. O. P. O.
(Nederlandsche ondei wy zerspropaganda-
club) van den onderwyzer Sehwantje te
Utrecht tegen het gebruik van de uit
drukking „God zy dank".
Dan wyst hij op het niet meedoen van
de openbare onderwyzers aan school
feesten, Zoo o. a t9 Sappenneer by het
bezoek der Koningin.
Ook in Groningen weigerde men mee te
doen aan een Oranjefeest. In den gemeen
teraad van Groningen heeft men den bur
gemeester ter verantwoording geroepen
over de weigering van on der wyzers om
mede te doen aan dat Oranjefeest. De bur
gemeester antwoordde, dat burgemeester
en wethouders niets te maken hadden
met de private aangelegenheden der on-
onderwtlzers.
De heer Vliegen zegt: zeer juist. De bur
gemeester heeft dan ook een woord van
hulde in De Bode gekregen voor zyn „cor
rect" optreden, met de onmiddeliyke by-
voeging, dat de burgemeester van Rot
terdam anders is opgetreden tegen den
Bond van Onderwyzers, waarom deze dan
ook die hulde van De Bode heeft moeten
derven, welke hulde die burgemeester,
naar ik vertrouw, ook zeer goed missen
kan. Hy zal er heusch niet op gesteld zyn
geweest.
Nu het laatste snufje op het gebied
der neutraliteit, de weigering van de
platen van „Onze Vloot". In De Bode
werd tegen die platen bezwaar gemaakt,
want, seide men, er zij r menschen die
anti-militaristisch zyn. Daarom mogen
de schoolplaten van „Onze Vloot" op
school niet opgehangen, en de da&rby
behoorende handleiding niet gebruikt.
De Bode bespreekt uitvoerig die wand
platen van „Onze Vloot".
In de öaarby behoorende handleiding
vindt men een beschryvirg van een tor
pedoboot in oorlogstyd. De Bode citeert
die be3chryving en voegt daar dan aan
toe: »De lafste moord wordt hier met
zooveel woorden verheerlijkt."
Als op dezelfde wyze sluipend en
nog niet eens in den nacht een vorst
gedood wordt op wiens daden van ty
rannie en willekeur terecht aanmerking
kan word8n gemaakt dan heft de brave
pers een jammerend gehuil aan over de
laagheid van den moordenaar
Zoo spreken de opvoeders der jeugd
Is het dan te verwonderen, dat velen
zich op die manier van de openbare
school afwenden, ten gevolge van de
houding der onderwyzeis zelf?
De onderwyzers vragen vrijheid, en
zy hebben de vryheid, welke ieder burger
heeft, doch hebben niet, evenmin als
welke andere ambtenaar dan ook, die
vryhei'i, ten gevolge waarvan hun ambt
niet richtig wordt vervuld. Onlangs ia
in de Pracsche Kamer een lang debat
gehouden over de onderwyzers en toen
heeft de toenmalige Minister, de thans
gekozen President, dit gezegd„WaDneer
de onderwyzers zich als partic rlieren
wyden aan revolutionnair dry ven of deel
uitmaken van revolutiennaire vereeni-
gingen, dan is te vreezeD, dat, hoe weinig
misschien ook, dit invloed heeft op de
uitoefening hunner functie."
Volkomen juist en toch, in de plaats
dat men er zyn best voor doet, om der-
gei yk streven tegen te gaan, wordt het
hier in de Kamer verheerlykt, juist door
de z.g. voorstanders der openbare school.
Waaneer ter sprake komt de zaak van
Apeldoorn, wordt niet afgekeurd het in
correct optreden van de onderwyzers,
maar wordt er aanmerking gemaakt op
den schoolopziener, die, daargelaten of
de vorm juist was, in elk geval de on
derwyzers er op gewezen heeft, dat zy
geen afbreuk moeten doen aan de open
bare school, door openiyk te demon-
streeren tegen het gezag.
Laatst nog heeft er een bespreking
plaats gehad in den Haagschen gemeen
tel aad, waar zoowel van rechts als van
links werd opgetreden tegen de wyze
van handelen van de ondewyzers en
waarby de sociaal-demoratisehe leden
zeker veel beter zouden hebben gedaan
met te stemmen vóór de daarby inge
diende motie, waardoor zy het openbaar
onderwys, zoDder de minste quaestie
beter zouden hebben gediend.
Als de burgemeester van Hattem zorgt,
dat de openbare Bchool niet leegloopt en
het daarvoor noodig oordeelt naar de te
benoemen onderwyzers te informeeren,
komt men daartegen op en zegthy
mag niet vragen naar de gezindheid van
de onderwyzers.
Dit wordt trouwens hier altyd gezegd,
maar wanneer gebeurt het niet? Doet
men aan de overzyde niet altyd precies
hetzelfde? Of zou men soms me8nen,
dat het toeval was, wanneer er in Gro
ningen of in Leeuwarden altyd een niet-
Kathollekö burgemeester benoemd wordt
en in 's Hertogenbosch s» Maastricht
wel?
En nu maakt men er bezwaar tegen,
dat de openbare school wordt beschermd
tegen de bondsmannen.
wy zien echter niet alleen aan deze
zyde, maar ook aan de overzyde, 'waar
men alles voor het openbaar onderwys
over heeft, dat er aanhoudend byzondere
scholen worden opgericht, ook door de
vryzinnigen. En daarom is hetzooaller-
belachelijkst, dat in het concentratie
program wordt gezegd, dat de openbare
school onverzwakt zal worden gehand
haafd, terwyi men zelf er zich van af
wendt ui byzondere opricht.
En nu zegt de heer Ketelaar, dat de
Minister vau de openbare school een
armeluischool maakt, doch dit doet de
Minister niet, maar' de heeren aan de
overzyde, die voor hun eigen kinderen
byzondere scholen oprichten, omdat zy
gevoelen, dat de openbare school niet
goed is, maar het niet doen voor de
kinderen der mindergegoeden en der
armen. Da kinderen van de zoodanigen
zyn blykbaar goed genoeg voor de open
bare school, die men zelf verwerpt.
Wat den Bond betreft, ik hoop deze
Regeering te behouden, ook en omdat,
indien er opgetreden most worden tegen
den Bond, een Regeering als deze kan
optreden. Ik vrees, dat, wanneer de Bond
nog verder gaat en maatregelen genomen
moeten worden, een eventueel linksch
Ministerie daartoe te zwak zou zijn, aan
gezien dat eenvoudig te veel afhankelijk
van die bondsmannen zyn zou.
Da laatste Bode toch heeft ons een
officieel bericht gebracht, dat het hoofd
bestuur van den Bond aan de hoofdbe
sturen der 3 linksche partyen voor de
verkiezingen heeft aangeboden de 7000
onderwyzers. Men zegt hier: de 4 link
sche partyen. Neen, het aanbod is ge
daan aan de 3 linksche paxtyen, aan de
sociaal-democraten was het niet noodig
dat zyn de heeren zelf.
Nu zegt men in het concentratiepro
gram met groot gebaarv?y willen niets
te maken hebben met 4e sociaal-demo
craten zoolaDg echter ik niet in De
Bode gelezen heb, dat dit aanbod even
krachtig geweigerd is, geloof ik, dat men
het aanbod hetzy openiyk hetzy stil
zwijgend kalm aasvaardt Er. zóó zal
bet wel gaat. Ik beu dan ook bang,
wanneer ooit tegen deze onderwyzers
moet opgetreden wordan, terwyi daar
een linksch Minister zit, dat optreden
niet krachtig geschieden zal.
Het Ministerie van Defensie Naar het
Hbl. verneemt zou by de Regeering het
voornemen bestaan, om voorshands geen
maatregelen te nemen tot uitvoering vau
den Algemeenen Maatregel van Bestuur,
waarby de departementen van Oorlog
en Mariüa worden saamgevoegd in één
departement van Defensie. Zoowel in den
Raad van State als iu Marinekringen
moeten veel beswaren tegen opbeffing
van het departement vau Marine bestaan.
Tot de Kamerverkiezingen zal de tegen
woordige toestand in ieder geval gehand
haafd blyven.
Wy ontvingen het Verslag van den
arbeid te Lerwick in het belang onzer
Nederlandsche visschers, door ds. Hoek ie
Enkhuizen en ds. N. Koers te Noordwyk.
Zoodra er plaatsruimte is, hopen wy er
een en ander aan te ontleenen.
Wy ontvingen deel 3 en 4 de .lem
mers 26 —50 van da „Uitgaven der Tarief-
vereeniging" (Sept. 1909 Juli 1912). Uit
gave A. Frentrop, Den Haag. Er is een
schat van materiaal in tot verweer tegen
oppervlakkige bestryders.
Hoedekenskerke. Vergadering van den
gemeenteraad op Vrydagnamiddag. De
voorzitter deelt med8 dat door Ged. Sta-
ten is goedgekeurd het besluit tot af-
en overschrijving op de gemsentebegroo-
ting 1912, alsmede dat de levering van
150 M3 basaitsteenslag onderhands is
aanbesteed aan J. Roskam Oz. te Slie-
dreebt a f4.98 per M3, grootte 2—4 cM.,
terwyi voor de levering van 3Q0 M8 grint
eene advertentie geplaatst is. Nog legt
j hy over een opgemaakt plan totbestra-
f ting van de beide oprillen naar de haven,
waaromtrent hy mededeelt dat B. en W.
om fiaantieele bezwaren voorioopig tegen
de uitvoering zyn. De heer Den Dekker
krygt dienaangaande toezegging dat dit
jaar de basaitsteenslag op ruimere schaal
dan verleden jaar op die oprillen zal