No. 132 1913
Donderdag' 6 Maart.
27e Jaargang
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Staten-Generaal.
Binnenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een zwak program.
TWEEDE KAMER.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p.p1.25
Enkele nummers0.05
UITGAVE DER FIRMA'S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Familieberichten van 1—10 regels 1.—, iedere regel
meer 10 cent.
.f-ww '««gro?
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer'voor op de gebrui
kelijke plaats.
jDe vrij zin nigen hebben dan een con
centratieprogram. Men zegt dst zij dit
vooral danken aan de handige taktiek
van een tweetal hoofdmannen der Libe
rale Unie: mr. Goeman Borgesius, die
by zijn dertigjarig Kamerjubilé van be
vriende zjjde bjj een politieken koopman
vergeleken werd, en Roodhuizen, dien
men niet ten onrechte een „Manusje van
alles" genoemd heeft.
Heel handig is dit program in elkaar
gezet. Hetgeen de drie groepen van libe
ralen van Tydeman tot Ketelaar
vereenigt, is het anti-clericalisme, de
fijnmhaat, en dit wordt in flink Hol-
landsch geformuleerd. Hetgeen aanlei
ding zou kunnen geven tot misverstand,
wordt in meer vage termen afgedrukt.
Hetgeen waarover men het niet eens kon
worden, is voorzichtiglijk weggelaten.
Terwijl van de sociaal democraten, wijl
men ze straks by de vele te wachten
herstemmingen noodig zal hebben, in
geen enkel opzicht iets kwaads gezegd
wordt, dan alleen, met den noodigen
gtpasten sehroom er by, dat men ook
tegen hen is. Maar waarom, dat wordt
verzwegen, natuuriyk om deze menschen
niet te ontstemmen. En toch wat was
voor deze wijze mannen, de knapsten
uit het „denkend deel", gemakkeiyker
geweest dan in, zy het slechts één, fik-
schen volzin de reden op te noemen
waarom men zich ook tegen de sociaal
democraten keert. Doch geiyk wy
zeiden die worden met vree gelaten.
Immers straks hebben de heeren hunne
hulp noodig. Want wèl probeeren zy wel
in een paar districten deze door hunne
naaste buren mettertyd van hen afge
nomen zetels terug te winnen, doch nog
meerdere zetels zullen zy by de herstem
ming aan de mannen van rechts hebben te
betwistendaarom is het parool dezer
concentratie-liberalenopgepast jongens,
laat buurman Troelstra niet boos worden,
één enkel onvertogen woord, en gy ver
speelt zyn hulp. En overigens hebben
de heeren in hun program enkele eischen
gesteld, die zy met de sociaal democraten
gemeen hebben, als daar zyn algemeen
kiesrecht en staatspensioneering.Hetgeen
derhalve met andere woorden zeggen
wi), de meest noodzakelyke puntende
geldmiddelen en landsverdediging zyn
van hst program weggelaten andere als
het vrouwenkiesrecht en de Eerste Kamer
zyn voor twee uitleggingen vatbaar ge
maakt en de beide laatstealgemeen
stemrecht en staatspensioneering zyn
ontleend aan een oqd program der sociaal
democraten, met loslating van hetgeen
de vryzinuigen tot voor kort geleden
zelfstandig en daaraan tegengesteld in
vorige programma's hadden geformuleerd.
Dat wordt derhalve op beide laatste
punten,de inzet straks van den electoraten
stryd, een concurreeren tegen Troelstra
op. Een gevolg hiervan is dat staats
lieden van superieure qualiteit uit de
gelederen loopen. Denk maar aan v. d.
Vlugt, v. Karnebeek en Treub. En dat
staatslieden van inferieure qualiteit in
de gelederen plaats nemen, die wel, ge-
ïyk ons degeiyk zusterblad De Zeeuwsche,
eens schreef, op meetings met millioenen
en met volksrechten sjachelen totdat het
den menschen groen en geel voor de
oogen wordt, maar die tevens, by elk
applaus dat zy inoogsten, diezelfde Li
berale party het doodeiyk koord al strak
ker om den hals snoeren. Waarvan het
einde zal zyn, dat de Sociaal-democraten
de eens zoo fiere party op Staatskosten
zullen begraven.
I1) De Zee uwsche Courant voegde
«r aan toe
IfcHet is lang niet onwaarschijnlijk, dat dan
Doch aan die zyde lacht men om deze
voorspelling. Niet omdat men ze niet
voor waar en seker houdt, maar omdat
men niet wil tegengesproken en tegen
gehouden worden in de clericalen jaeht,
waartoe men zich heeft opgemaakt.
Want wel degeiyk kent men in devry-
zinnige concentratie de zwakke punten
in het program. In de Kamerdebatten
van November kwam het nog eensdui-
deiyk uit dat de heeren die aan de con
centratie meedoen, het nog lang niet
eeDS zyn in zake de regeling der Staats
pensioneering, zoomin over het bedrag
van premie en uitkeering, als over de
vraag al of niet vrywillige verzekering
er bjj. En de volkssprekers, die in deze
richtiDg praten zyn nog wel zoo gevaar-
ïyk; wy zullen hen dan ook in de gaten
houden. Zy toch hengelen naar stemmen
van ronden en van bleeken in de con
centratie, en vooral van die daar buiten
staan.
Zoo biykt derhalve zelfs op het eenige
punt waarop de zelfkant-kiezer naar links
getrokken kan worden de staatspensio
neering (want algemeen kiesrecht wordt
biykens de ervaring door niet velen be
geerd I) de eenstemmigheid zoek, en ver
schilt het heel wat of men een Tydeman
of een Van Santen hoort.
Hierin ligt, behalve dan in de dubbelzin
nigheid d6r formuleering, voor een groot
deel de oorzaak van de twyfelmoedigheid
of ook wel vyandéiykheid waarmee het so
cialisme dit coneentratie-program van zyn
geesteiyke vaders heeft begroot. Tot den
twyfelmoedigen behoort mr. Troelstra,
van de meer vyandiggezinden, is de heer
Schaper de tolk. Toch zyn allen het hiorin
ems dat de vryzinnigen het van hen,
en van hen alleen hebben moeten, zoodat
dit dan ook de grnsche taktiek der vry-
zinnige concentratie bepaalt.
Mr. Ti08lstra sprak (naar Eet Volk
meldde) in zyn Kerstrede:
„(üe vryzinnigen) mogen nu tactisch
tegen ons doen zonder de sociaal
democraten krygen zy nooit hun plaats
achter de regeeringstafel, zy moeten
by ons te biecht komenMaai een
groote burgeriyke groepen kan slechts
regeeren by de gratie van deze kleine
meerderheid ik maak my zoo
sterk als ik kan, opdat als zy straks
regeeringsprogram en wetten moeten
maken, zy my maar niet even kun
nen negeerenDe coalitie kan
maling aan ons hebben en heeft ma
ling aan ons, maar de concentratie
moet rekening met ons houden
Waar hebben de liberalen 20 jaar naar
moeten zien
Dit is duideiyk gezegd. Trouwens reeds
in 1904 beeft hy 't gezegdhet vry :in-
nig kabinet (van 1905) zal op ons, sociaal
democraten, moeten steunen. Geiykook
geschied is. Men denke onder anderen
aan den nacht van Staal I
En voor wat het principieel verband
tusschen liberalen en sociaal democraten
aangaat, dient ook deze uitspraak van
mr. Troelstra uit deze zelfde Kerstrede
te worden vastgelegd:
/Steeds en overal ble9k, dat de so
ciaaldemocraten de beste wachters zyn
van de oude liberale ideeën".
Een en ander is wel waard te worden
onthouden. Het bewyst de innige ver
wantschap tusschen vryzinnigen en so
cialen, en het bewyst ook de voosheid
en zwakheid van het vryzinnige concen
tratie program.
Die zwakheid, welke tevens de inner-
ïyke krachteloosheid der concentratie
zelve typeert, komt ook uit in hetgeen
die begrafenis, krachtens edict van het Be
stuur der S.D.A.P., door het Kamerlid voor
Hoorn en onzen geachten confrère van de
»Goesche Courante, beiden uitgedost in het
galapak van Kamerlid, met j.wart krip om
den arm en den huilebalk op het hoofd, mag
worden gebegleid.
dat program verzwijgt, en de wijze
waarop tweederangs-propagandisten die
leemten goedpraten.
Dat het program heelemaal zwygt
over de geldmiddelen en de belastingen,
die de komende liberale „regeering" aaa
da natie zal opleggen, is reeds in de
Tweede Kamer zoogenaamd opgehelderd,
door den hear Pat|n, die als toekomstig
minister voor financiën in het concen
tratie-kabinet gedoodverf wordt. Deze
specialiteit zette het spelletje van kieke
boe in door te zeggen dat hij we) een
plan ijjk was, maar dat hyendezynen
dit stilletjes voor zich zouden houden,
want de heeren van rechts mochten er
eens gebruik van maken.
Een geheimzinnigheid, die niet alleen
af te keuren valt en doet vreezea voor
passief kiezersbedrog,waartoe al wat geen
klaren wyn schenken Is, kan worden
teruggeBrachtmaar die ook vermoedens
wekt van gering zelfvertrouwen en vrees
voor verdeeldheid van meeningen.
Maar aan actieve kiezers-misleiding
maakt zich schuldig wie met eeu onjuist
heid motiveert het heelemaal ontbreken
van een militaire paragraaf in het concen
tratie program.
Verbeeldt u, alle naties zyn in de weer
om hun weerkracht te verstarken. Het
onrustig gevoel, dat een groote oorlog
tusschen groot9 mogendheden de kleine
mogendheden zal meesleepen, doet de
partyen In alle landen bedacht biy ven op
versterking en verbetering van strijd
kracht en kustverdediging.
Alleen maar de Nederlandsche liberalen
achten het niet noodig aan het kiezers
volk te vertellen wat zy van de landsver
dediging en haar door den ernst der tyden
gevorderde noodzakeiykheid denken. En
hun program zwygt, en biyft zwygen.
Wat hieruit blykt?
Dat de liberalen op het punt van de
landsverdediging hopeloos verdeeld zjjn.
En, wat nog erger Is, die landsverdediging
opofferen aan de politiek, aan hun eleri-
calenhaat, aan hun zueht om een kabinet
van rechts onmogeiyk te maken.
In de laatste veertig jaren is de liberale
politiek op het punt der landsverdediging
steeds verdeeld gebleken. Geen volk heeft
onder een liberale meerderheid zooveel
ministers van oorlog versleten als het
onze. De kopstukken der liberale party
stonden altyd scherp tegenover elkander,
wanneer de defensie aan de orde was. Van
Houten tegen Kappeyne, Viruly tegen
Rutgers, De Roo tegen al zyn voorgan
gers, zoo ging het vóór 1880ei daarna
hetzelfde verzet by de meest vooruit-
strevenden, vooral wanneer er een minis
ter van rechts aan het hoofd van Oorlog
stond.
Maar nu hebben wy het voorrecht
aan het hoofd van het ministerie van
Landsverdediging een man te hebben
CoiyD, een brave boerenzoon, voor wien
men ook Links achting heeft, die het
Leger krachtig en sterk wil maken en
de vloot wil verbeteren, beiden zóó dat
zelfs een sterke vyand er mee rekenen
moet.
Dat kost natuuriyk geld. Maar Coiyns
leus is: geen leger of een goed leger.
En daar nu moest by zyn jongste be
grooting het zegel op gezet worden, zyn
plannen moesten worden goedgekeurd.
En wat deden nu de vryzinnige concen
tratie-mannen
Op drie na stemden allen tegen de
oorlogsbegrootingHetgeen zeggen wil
zy weigerden dezen minister de gelden
om zyn plannen uit te voeren niet alleen,
maar om de gewone huishouding van
Oorlog en Marine op gang te houden.
Hadden zy de meerderheid gehad, zy
zouden hem daardoor gedwongen hebben
heen te gaan. En daaraan nu deden
niet alleen de kleintjes als De Jong en
RoodhuyzeD, maar ook de kopstukken
als Goeman Borgesius en De Meester,
en zelfs de militaire specialiteiten Ver-
hey en Eland mee. En nog twee en
twintig van die anti-militairen waren
thuis gebleven. Een staaltje zoo arger-
ïyk dat zelfs liberale bladen protesteer
den. Een dezer bladen Eet Handelsblad
klaagde„Bit is nu de tweede maal
dat nagenoeg heel de liberale Unie, met
de vryzinnig- en sociaal-democraten te
hoop loopt tegen een krachtige pogiDg
van een krachtig minister, om onze dooi
de politiek ontredderde weermacht op
de been te helpen".
't Is dit blad een raadsel, hoe da gros
bonnets (d. z. de „hooge oomes") van de
Unie en de vryzinnig-democraten zoo
onmiddeliyk koren konden dragen op
den molen van Rechts I
Ons is dit géén raadsel
De vryzinnigen hebben op het punt van
's lands verdediging geen meening. Daar
om zwygt hun concentratie program er
van. En het ergste van alles is nu,dat door
een der tweederangs-apostelen het
Kamerlid de Jong het ontbreken van
een militaire paragraaf in dit program
wordt gemotiveerd met een onwaarheid.
Verbeeldt u hy trachtte den hoordei s
diets te maken dat de vryzinnigen liever
wilden afwachten hoe de nieuwe maat
regelen van minister Coiyn werken, wyi
die nog maai zoo kort in werking zyn 1
Hy noemde dat heel geleerd eerbied voor
de continuatieDit wil zeggen voor de
voortzetting
Een kiesch gevoel dreef derhalve de
concentratie tot zwygen
Eerbied voor het werk van den tegen
stander, eerbied voor de vastheid der
wetgeving I
De Militiewet, waar alle liberalen op
drie na tegen gestemd hebben, moet tyd
gegund worden om door te werken.
En zoo schaapachtig lief drukt zich
uit wie omtrent de Invaliditeitswet den
indruk mee helpt vestigen dat, wint
straks Links, de vryziDnigheid die wet zal
intrekken
En dat zwygt dan over de landsver
dediging uit eerbied voorcontinuatie
in de wetgeving!
Het eigeniyke motiet is echter dat zy,
als altyd zoo hopeloos verdeeld zyn in
zake de landsverdediging, dat zy dit echt
nationaal belang, het belang ook van
onze jongens die „dienen" moeten maar
heelemaal ter zyde laten. Ba «om alleen
mist man er een paragraaf over in hun
concentratie-program
Bracht de regeling van werkzaamheden
in de Tweede Kamer groote verrassingen?
Immers neenVan welingelichte zyde
was reeds medegedeeld, dat na de Paasch-
vacantie de Ziektewet in behandeling zou
worden genomen. En de voorzitter heeft
het voorgesteld en de Kamer heeft het
aangenomen. Zoodat op 2 April een aan
vang zal worden gemaakt met de alge-
meene beschouwingen over de Ziektewet.
Die zal weer heel wat stof opjagen en de
linksche heeren kunnen zich goed prepa
reeren om met een laüge speech voor den
dag te komen. Duys wordt dan in de ge
legenheid gesteld zyn praatrecord te ver
beteren.
Verder is er by de regeling van werk
zaamheden besloten de eindstemming
over de Invaliditeitswet te doen plaats
hebben op Vrydagmiddag om half twee.
Een voorstel van den heer Ter Laan (s.
d. a. p.) om Paschen aan de orde te stel
len het sectie onderzoek van de wetsvoor
stellen der sociaal-democraten tot wyzi-
ging van de Leerplicht- en Arbeidswetten;
en by artikel 2 van de Landweerwet zyn
motie betreffende de afschaffing van de
derde herhalingsoefening te behandelen,
werd verworpen.
Het eerste ging de bevoegdheid van den
voorzitter te buiten, n.l. de centrale sctie
op te dragen bepaalde ontwerpen te doen
onderzoeken.
Bet voorstel om de motie aan de orde te
stellen kon de voorzitter niet ondersteu
nen, omdat de motie meer de wet op de
nationale milite raakt en ten doel heeft op
een gevallen eindbeslissing terug te
komen.
De wetsontwerpen tot aanvulling van
een art. der Suiker wet en betreffende de
Grootboeken der Nationale Schuld wer
den gisteren zonder lang debat aange
nomen. Minder snel kreeg minister Kolk
man zyn wetsontwerp tot wijziging van
de wet op de Personeele belastiDg er
door. De bedoeliüg van deze wet is
eenigermate tegemoet t.ë komen aan de
klachten van logementhouders en perso
nen, die hun bedryf maken van het
verhuren van gemeubileerde woningen
op badplaatsen e. d. over te hoogen be
lastingdruk. Doch tenslotte viel de be
slissing ten gu iste van de regeering uit.
Het ontwerp werd met 38 tegen 28
stemmen aangenomen.
Wy kunnen niet alle onjuistheden
tegenspreken welke in een deel der vry
zinnige pers in onze omgeving worden
verkocht met het oog op de aanstaande
verkiezingen.
Wat door een der bladen gepraat wordt
van verdeeldheid in de coalitie; het zal
weldra wel biy'ken dat dit overdreven is.
Wat verteld wordt over Franeker is al
hsel tastbaar onjuist. Let biad schryft
„En ook in Franeker dreigt herrie onder
de broederen. De antirevolutionairen
wenschen met een candidaat van hun
kleur te komeD, burgemeester De Vries
van Minnertsga, de christeiyk histori-
schen met den heer Van Koetsveld*.
Wanneer men nu weet dat bedoelde
heer (L. W) de Vries zelf christeiyk his
torisch is en lid van de Comm. v. Adv ies
in de C. H. Unie, dan begrypt men ter
stond dat bovenstaande mededeeling in
de Qoeeche Courant uit Franeker onjuist
moet zyn.
In de vergadering van de Tweede
Kamer van 26 Febr. jl. heeft de heer
Duys (Handelingen bid. 2524) het vol
gende gezegd„Ik heb nog een tweede
van die soort gevonden in zekeren heer
v. Santen die volgens het „Friesch Week
blad" in Franeker het volgende gezegd
heeft„De massa kan wèl betalenze
kan sparen zoo oordeelde deze oeconoom
te Sneek, en met name de kleine luyden
in het district Franekei kunnen dat wel,
want daar sparen arbeiders zooveel over,
dat ze zelf land kunnen koopen».
„Een gemor giDg in de zaal op toen
deze wysheid gepredikt werd."
Ds. v. d. Heide (sec. dem.) schryft er
in evengenoemd blad van „dat de heer
v. Santen onzin zegt".
Mr. Bichon van IJssel monde, lid
der Tweede Kamer voor Ommen, ligt
wegens een hardnekkigen aanval van
influenza te Genève geruimen tyd ziek.
Hoewel beterende, mocht hy medio
Februari nog niet uitgaan.
Kamerverkiezingen. Jhr. De Muralt
te Zierikzee heeft in verband naet zyn.
candidatuur voor het district Oostburg,
zyn candidStuur voor Enkhuizen in
handen gesteld van de Centrale Liberale
kiesvereeniging in dat district.
In het district Roermond heeft zich
oa. candidaat gesteld de heer M. Bon-
gaerts, ingenieur van den Ry kswaterstaat
te Goes.
Sigarenmaker8actie. Dinsdagavond
is er, zoo meldt het Hdbl., een vergadering
gehouden van georganiseerde sigarenma
kers te Amsterdam, die werken by on
georganiseerde patroons. In deze verga
dering werd besloten, dat deze patroons
hun productie mogen uitbreiden, mits
onder toezicht van het bestuur der werk
liedenorganisaties. Niet toegestaan wordt
echter, dat er meer monsters worden
gerna ikt uit de tabakstypen, welke be
stemd zyn voor de veiling. De werklieden
moeten zooveel mogeiyk controleeren,
dat hun patroon voor geen andere make
laars dan de degenen, die altijd op de
